Wstęp
Istnieje szereg metod wykorzystywanych w identyfikacji osobniczej. W celu ustalenia tożsamości człowieka eksper-ci posługują się analizą cech indywidualnych, czyli takich, w których wystąpienie określonego wariantu jest charakte-rystyczne dla danej osoby lub pozwala znacznie zawęzić grono poszukiwanych. Może temu posłużyć np. analiza uzębienia, czerwieni wargowej, charakteru pisma, odcisku małżowiny usznej, odcisków linii papilarnych oraz profili DNA jądrowego i mitochondrialnego [1]. Jednakże obecnie w praktyce kryminalistycznej jedynie analiza daktyloskopij-na oraz adaktyloskopij-naliza DNA zdaktyloskopij-najdują powszechne zastosowanie, co wynika między innymi z dostępności krajowych oraz międzynarodowych baz danych ułatwiających przeprowa-dzenie identyfikacyjnych badań porównawczych.
Daktyloskopijna analiza odcisków linii papilarnych po-zostawionych na miejscu zdarzenia jest jedną z metod identyfikacji osobniczej. W daktyloskopii wykorzystuje się fakt, iż skóra na wewnętrznej powierzchni dłoni i stóp ma charakterystyczny dla każdego człowieka układ bruzd, które wykształcają się około szóstego miesiąca życia płodowego i pozostają niezmienne aż do pośmiertnego rozkładu tkanki [2]. Wewnętrzne powierzchnie palców i dłoni pokryte są wydzieliną z gruczołów potowych, jed-nak na skutek dotykania innych części ciała na linie pa-pilarne przenoszona jest również wydzielina z gruczołów łojowych. Na miejscu zdarzenia ujawniane są więc odbitki linii papilarnych w postaci mieszaniny wydzielin zwanej substancją potowo-tłuszczową [1]. Analizę układów linii papilarnych można przeprowadzić zarówno z odcisków stóp (podoskopia), jak i dłoni (cheiroskopia), przy czym druga z metod ma większe znaczenie praktyczne, co wy-nika z właściwości śladów zabezpieczanych na miejscach popełnienia przestępstwa, a także z charakteru danych zgromadzonych w automatycznych systemach do iden-tyfikacji daktyloskopijnej (Automated Fingerprint Identifi-cation Systems – AFIS). Do bazy AFIS wprowadzane są zarówno ślady ujawnione na miejscu przestępstwa, jak i odbitki palców (opuszek) i dłoni N.N. zwłok oraz osób podejrzanych o popełnienie czynu zabronionego.
W warunkach laboratoryjnych ślady daktyloskopijne ujawniane są w specjalnych komorach za pomocą
sub-Katarzyna Pająk, Rafał Wierzchosławski
Profilowanie genetyczne śladów daktyloskopijnych
– problem wtórnego transferu materiału biologicznego
stancji chemicznych (stosowanych w zależności od pod-łoża, na jakim zostały pozostawione), takich jak DFO, nin-hydryna i cyjanoakrylan.
W terenie, ze względu na brak odpowiednich warun-ków i możliwości, alternatywą dla komór daktyloskopijnych są proste i szybkie sposoby ujawniania śladów proszkami daktyloskopijnymi, nanoszonymi na badaną powierzchnię za pomocą pędzli lub aplikatorów magnetycznych. Wyni-kiem ich zastosowania jest natychmiastowe uwidocznie-nie istuwidocznie-niejącego śladu w postaci zdeponowanej substancji potowo-tłuszczowej. Jednak aby wynik identyfikacji był wiarygodny, materiał dowodowy i materiał porównawczy muszą mieć określoną liczbę czytelnych i niebudzących wątpliwości cech wspólnych (tzw. minucji, czyli rozmiesz-czenia cech szczególnych układów linii papilarnych). W Polsce przyjmuje się, że minimum pozwalające na wia-rygodną identyfikację to 12 identycznych minucji.
Tradycyjne źródła materiału genetycznego, takie jak krew czy nasienie, są stosunkowo rzadko ujawniane na miejscu zdarzenia. Wzrost świadomości sprawców skut-kuje zmianą taktyki popełnianych przestępstw, a więc przykładaniem coraz większej wagi do zabezpieczania się przed pozostawianiem na miejscu zdarzenia śladów umożliwiających identyfikację. Dbałość ta przejawia się między innymi w stosowaniu odzieży ochronnej (np. ręka-wiczek) oraz w usuwaniu widocznych zabrudzeń w postaci plam krwi, nasienia czy odcisków linii papilarnych. W tym ostatnim przypadku zatarcie śladów dość skutecznie unie-możliwia identyfikację daktyloskopijną. Jednak oprócz indywidualnych wzorów układu substancji potowo-tłusz-czowej, w odcisku linii papilarnych znajdują się również komórki nabłonka, a tym samym DNA (ryc. 1). Z uwagi na to odciski linii papilarnych jako ślady kryminalistyczne mają szczególną wagę, ponieważ umożliwiają zarówno identyfikację daktyloskopijną, jak i biologiczną.
Jeszcze do niedawna odbitki linii papilarnych nie były preferowanym przez ekspertów z zakresu badań DNA źró-dłem materiału genetycznego, w głównej mierze ze wzglę-du na niewystarczającą czułość metod analitycznych. Ogromny postęp w dziedzinie biologii molekularnej i ge-netyki, jaki dokonał się w przeciągu kilkunastu ostatnich lat, znacznie poszerzył możliwości wykorzystania śladów biologicznych jako materiału do identyfikacji osobniczej.
Dzięki zastosowaniu odpowiednich metod izolacji i powie-lania DNA za źródło informacji genetycznej mogą posłu-żyć nawet śladowe ilości DNA (trace DNA) pozostawione na przedmiotach codziennego użytku, ubraniach czy po-wierzchniach, takich jak drzwi i okna [3]. Szacuje się, iż w trakcie wykonywania codziennych czynności człowiek pozostawia na różnych powierzchniach ok. 4 000 000 swo-ich komórek, z czego znaczną część w trakcie dotykania tych powierzchni [4].
Pierwsze informacje mówiące o możliwości uzyskania profili genetycznych ze śladów daktyloskopijnych pojawi-ły się w połowie lat 90. ubiegłego wieku [5]. Profilowanie genetyczne polega w większości przypadków na analizie polimorfizmu loci mikrosatelitarnych (Short Tandem Repe-ats – STR). Są to krótkie, tandemowo powtórzone odcinki DNA, zlokalizowane głównie w regionach niekodujących genomu. U różnych ludzi zmienność loci mikrosatelitar-nych (czyli liczba powtórzeń danego motywu) jest na tyle duża, że analiza zestawu już kilkunastu loci pozwala uzy-skać profil DNA unikalny dla każdej osoby, z wyjątkiem bliźniąt jednojajowych.
Obecnie coraz liczniejsze laboratoria kryminalistycz-ne, do których zalicza się również Biuro Badań Krymina-listycznych ABW, dysponują aparaturą oraz metodologią umożliwiającą oznaczenie profilu DNA z ok. 10 komórek ludzkich. Odbitka linii papilarnych pojedynczego palca za-wiera więc wystarczającą liczbę komórek do przeprowa-dzenia identyfikacji genetycznej, jeśli wziąć pod uwagę, iż szacowana zawartość DNA w śladzie daktyloskopijnym to ok. 0,04–2 ng DNA, co odpowiada ok. 5–300 komór-kom [6]. Zmienność ta wynika z czynników zewnętrznych, takich jak struktura dotykanej powierzchni, czas i obszar
kontaktu czy historia wcześniejszych kontaktów z tą po-wierzchnią, a także z biologicznych predyspozycji dawcy (good shedder/ poor shedder) [7].
Odciski linii papilarnych ujawnione na miejscu zdarze-nia znajdują się więc w kręgu zainteresowazdarze-nia zarówno ekspertów daktyloskopii, jak i biologii. Z tego względu ko-nieczne jest wypracowanie dobrej praktyki laboratoryjnej pozwalającej wykorzystać tego typu ślady na równi przez obie dziedziny kryminalistyki.
Dowiedziono, iż pozyskanie profilu genetycznego ze śladowych ilości DNA jest również możliwe w przypadku śladów, które zostały poddane wizualizacji metodami dak-tyloskopijnymi. D.E.O. van Hoofstat i wspólnicy [8] zbadali wpływ zastosowania 11 różnych proszków daktylosko-pijnych na możliwość uzyskania profilu jądrowego DNA z odcisku palca. Stwierdzili, że w większości przypadków zastosowanie proszków jedynie w niewielkim stopniu wpływa na jakość uzyskiwanych profili. Podobne wnioski płyną również z eksperymentów przeprowadzonych przez Leemans i wsp. [9] czy Thamnurak i wsp. [10]. Wykazano również, że zastosowanie ninhydryny, cyjanoakrylanu czy DFO do wizualizacji odcisków nie wpływa na możliwość uzyskania profilu genetycznego [11, 12, 13].
Jednak w niektórych opracowaniach w uzyskanych pro-filach stwierdzono obecność pojedynczych dodatkowych alleli (extra allels) [14] bezpośrednio wskazujących na możliwość zanieczyszczenia próbki [15].
Aby zbadać możliwość zanieczyszczenia śladów narzędziami wykorzystywanymi do opylania powierzch-ni, Proff i współpracownicy [16] przebadali 51 różnych pędzli daktyloskopijnych wykorzystywanych w praktyce kryminalistycznej, dostarczonych przez Federalną Policję Ryc. 1. Obraz mikroskopowy odbitki linii papilarnych z widocznymi komórkami naskórka oraz substancją potowo-tłuszczową
Fig. 1. Friction ridges and epithelial cells of a fingerprint under optical microscope
Kryminalną i Departament Policji w Kolonii. DNA izolowa-no z fragmentów włókien szklanych lub piór. Pełne lub częściowe profile genetyczne uzyskano z 86% analizowa-nych pędzli. R.A.H. van Oorschot i wsp. [17] przebadali również pięć pędzli daktyloskopijnych; z włosia wiewiórki, z trzech z nich uzyskali częściowe profile mikrosatelitów autosomalnych.
To spostrzeżenie sugeruje, iż narzędzia służące do ujawniania odbitek linii papilarnych, takie jak pędzle czy aplikatury, a także proszki daktyloskopijne rutynowo sto-sowane na miejscach zdarzenia, mogą być zanieczysz-czone materiałem genetycznym w wyniku wystąpienia tzw. transferu wtórnego. Zjawisko wtórnego transferu polega na przeniesieniu materiału genetycznego z jednej powierzchni na inną. Taki transfer może zostać dokonany świadomie, np. podczas pobierania wymazu z powierzch-ni, jak również nieświadomie za pomocą najróżniejszych nośników. DNA może być przeniesione w wyniku dotyka-nia kolejnych powierzchni, ale także opyladotyka-nia ich za pomo-cą pędzli daktyloskopijnych.
R.A.H. van Oorschot i współpracownicy [17], aby zba-dać możliwość wtórnego transferu materiału genetyczne-go podczas opylania kolejnych śladów daktyloskopijnych, przeprowadzili następujący eksperyment: każdym z 37 pędzli opylano kolejno dwie sterylne plastikowe płytki (płytkę 1 i 2), następnie płytkę z naniesionym świeżym odciskiem palca (płytkę 3) i ponownie dwie sterylne płyt-ki (płytkę 4 i 5). Izolację DNA prowadzono z pociętych fragmentów płytek eksperymentalnych. W przypadku pierwszych dwóch płytek uzyskano częściowe profile mi-krosatelitarne z 97% płytek. Przy czym zaobserwowano następującą korelację: im dłuższy czas upłynął od ostat-niego użycia pędzla, tym bardziej fragmentaryczny profil uzyskiwano. W przypadku płytek 4 i 5 uzyskiwano zarów-no częściowe profile zgodne z profilem dozarów-nora odcisku palca na płytce 3, jak i profile mieszane zawierające allele donora odcisku palca oraz allele zaobserwowane w profi-lach uzyskanych z płytek 1 i 2, czyli pochodzące z wcze-śniejszych zabiegów opylenia proszkiem.
Kazus: analiza biologiczna ujawnionych śladów daktyloskopijnych
Materiał dowodowy
Do Biura Badań Kryminalistycznych ABW zwrócono się z prośbą o oznaczenie profilu DNA ze śladów ujaw-nionych na materiale dowodowym. Nadesłany materiał stanowiły:
przedmiot o powierzchni papierowej – oznaczony dla –
potrzeb niniejszego artykułu jako „P”
przedmiot oklejony przeźroczystą taśmą samoprzy-–
lepną – oznaczony dla potrzeb niniejszego artykułu jako „T”.
Przedmioty P oraz T w trakcie ujawniania odbitek linii papilarnych na miejscu zdarzenia zostały opylone prosz-kiem daktyloskopijnym.
W wyniku przeprowadzonych oględzin do badań w kie-runku oznaczenia profilu DNA jądrowego zakwalifikowano następujące próbki:
trzy wycięte z powierzchni przedmiotu P fragmenty –
z ujawnionymi na miejscu zdarzenia pojedynczymi odbitkami linii papilarnych oznaczone jako próbki P1, P2 i P3
końcowy fragment przeźroczystej taśmy samoprzylep-–
nej, w którą owinięty był przedmiot T, oznaczony jako próbka T1; na fragmencie taśmy stanowiącym próbkę T1 nie stwierdzono obecności widocznych śladów poto-wo-tłuszczowych, jednak ze względu na wcześniejsze doświadczenia prowadzących badania z podobnym materiałem podjęto próbę oznaczenia profilu DNA. Izolację DNA przeprowadzono z zastosowaniem metody organicznej. Amplifikację 16 loci mikrosatelitar-nych oraz fragmentu genu amelogeniny przeprowadzono z użyciem zestawu NGM SElect® (Applied Biosystems). Elektroforezę kapilarną prowadzono w sekwenatorze ABI Pism 3130 (Applied Biosystems), natomiast analizę elek-troforetogramów w programie GeneMapper® ID-X (Applied Biosystems).
Wyniki analiz materiału dowodowego
W wyniku analiz dla wszystkich przebadanych próbek (P1, P2, P3 oraz T1) uzyskano częściowe profile mikro-satelitarne wskazujące na obecność DNA pochodzącego od co najmniej dwóch osób. Przykładowy elektroforegram uzyskany dla próbki P1 przedstawiono na rycinie 2. W tro-sce o przejrzystość przedstawiony został tylko jeden panel elektroforegramu.
Analiza materiału porównawczego
W związku ze stwierdzeniem obecności mieszanin DNA we wszystkich badanych próbkach podjęto decyzję o przeanalizowaniu pod kątem obecności DNA narzędzi, które posłużyły do ujawnienia śladów daktyloskopijnych na badanym materiale dowodowym w trakcie oględzin na miejscu zdarzenia. Analizowany materiał stanowiły:
próbka czarnego proszku ferromagnetycznego (Sta-–
nimex) dla potrzeb niniejszego artykułu oznaczona jako Prref1
wymaz z pędzla z piór marabuta dla potrzeb niniejsze-–
go artykułu oznaczony jako próbka Mref1.
W wyniku przeprowadzonych analiz w materiale po-równawczym (Prref1, Mref1) stwierdzono obecność ślado-wych ilości ludzkiego DNA pochodzącego od dwóch lub większej liczby osób (ryc. 3).
Wyniki analizy porównawczej próbek materiału dowodowego oraz porównawczego
W celu stwierdzenia, czy obecność mieszanin DNA w materiale dowodowym może częściowo wynikać z za-nieczyszczenia podczas procesu ujawniania śladów dak-tyloskopijnych, przeprowadzono analizę porównawczą alleli występujących w obu rodzajach próbek (materia-le dowodowym i porównawczym). Badania wykazały, iż wszystkie allele stwierdzone na badanych narzędziach daktyloskopijnych (próbkach porównawczych) wystąpiły również w próbkach materiału dowodowego, co wskazuje jednoznacznie na możliwość zanieczyszczenia materiału dowodowego podczas procesu ujawniania śladów dakty-loskopijnych w wyniku wtórnego transferu (ryc. 4 ).
Badania laboratoryjne narzędzi daktyloskopijnych
Sprawdzono, czy ujawnione podczas analizy mate-riału dowodowego zjawisko wtórnego transferu materia-łu genetycznego może wystąpić również w przypadku zastosowa nia innych proszków daktyloskopijnych. W tym celu w Pracowni Badań Biologicznych ABW procesowi izolacji i amplifikacji DNA poddano wymazy z pędzli oraz
próbki proszków będących na wyposażeniu pracowni dak-tyloskopijnej.
Analizowany materiał stanowiły:
próbka czarnego proszku ferromagnetycznego (Fin-–
gerprint Powder B-450, BVDA) dla potrzeb niniejszego artykułu oznaczona jako Prlab1
próbka czarnego proszku bi-chromatycznego (BI-–
Chromatic, Stanimex) dla potrzeb niniejszego artykułu oznaczona jako Prlab2
wymaz z pędzla z piór marabuta dla potrzeb niniejsze-–
go artykułu oznaczony jako próbka Mlab1.
W przypadku wszystkich przebadanych próbek uzy-skano częściowe profile DNA wskazujące na zanieczysz-czenie badanych przedmiotów materiałem genetycznym. Przykładowy profil uzyskany dla próbki Prlab1 przedstawio-no na rycinie 5.
W celu potwierdzenia, iż zanieczyszczone proszki daktyloskopijne mogą stanowić źródło transferu wtór-nego, przeprowadzono w warunkach laboratoryjnych eksperyment polegający na oznaczeniu profilu DNA z odcisku palca zdeponowanego na sterylnej szkla-nej powierzchni i uwidocznionego przez opylenie za-nieczyszczonym proszkiem daktyloskopijnym. Odcisk kciuka został zdeponowany na sterylnym szkiełku mi-kroskopowym przez przyciśnięcie przez 10 s. Do
ujaw-Ryc. 2. Elektroforegram przedstawiający profil genetyczny uzyskany z próbki P1 Fig. 2. A electrophoregram showing the genetic profile obtained from P1 sample
Ryc. 3. Elektroforegram przedstawiający profil genetyczny uzyskany z próbki Mref1
nienia linii papilarnych użyto proszku Prlab2 oraz pędzla z piór marabuta Mlab1, w wypadku których potwierdzono uprzednio zanieczyszczenie obcym DNA. Po wizualizacji śladu pobrano go za pomocą pałeczki wymazowej, którą poddano następnie izolacji DNA. Uzyskany profil gene-tyczny wskazywał – podobnie jak w przypadku badań przeprowadzonych przez van Oorschot i wsp. [17] – na obecność w próbce DNA dawcy śladu oraz innego DNA, prawdopodobnie pochodzącego z zastosowanych narzę-dzi daktyloskopijnych, przenie sionego na ślad podczas jego ujawniania (ryc. 6).
W celu stwierdzenia, czy zanieczyszczenia materiałów daktyloskopijnych mają charakter trwały, podjęto próbę
dekontaminacji promieniowaniem ultrafioletowym. W tym celu zanieczyszczony proszek oraz pędzel poddano na-świetlaniu promieniowaniem UV o natężeniu 99,99 J przez 60 min. Po zabiegu naświetlania pobrano próbkę proszku oraz wymaz z pędzla, które poddano analizom genetycz-nym – takim jak opisano wyżej. Analiza próbek poddanych sterylizacji ujawniła, iż zarówno proszek Prlab2, jak i pędzel Mlab1 były wolne od obecności DNA (w zakresie wykrywal-nych ilości). Otrzymane wyniki wskazują, iż naświetlanie promieniowaniem UV może być z powodzeniem stosowa-ne jak procedura sterylizacji narzędzi daktyloskopijnych przed ich użyciem w kompleksowych sprawach wymaga-jących analiz daktyloskopijnych oraz biologicznych. Ryc. 4. Porównanie profili uzyskanych z materiału dowodowego (1) oraz pędzla z piór marabuta (2). Kolorem szarym zaznaczono wspólne allele Fig. 4. Comparison of profiles obtained from evidence sample (1) and from swab from the marabou brush (2). Common alleles are marked in grey
Ryc. 5. Elektroforegram przedstawiający profil genetyczny próbki proszku daktyloskopijnego Prlab1
Podsumowanie
Przeprowadzone badania wskazują, iż narzędzia dak-tyloskopijne standardowo stosowane do uwidaczniania śladów na badanych powierzchniach mogą zbierać i aku-mulować znajdujący się na nich materiał genetyczny, co prowadzi do powstania zanieczyszczeń. W trakcie kolej-nych procesów ujawniania śladów DNA może być przeno-szone na kolejne powierzchnie w wyniku transferu wtórne-go, powodując zanieczyszczenia materiału dowodowego. Wtórny transfer materiału genetycznego jest zjawiskiem szczególnie niebezpiecznym w przypadku analizy ślado-wych ilości DNA, gdyż może wtedy łatwo prowadzić do błędnej interpretacji wyników. Ryzyko przedostania się materiału biologicznego na narzędzia daktyloskopijne znacznie wzrasta w przypadku opylania powierzchni za-wierających zaschnięte ślady płynów ustrojowych, przy czym zagrożenie transferem zwiększa się proporcjonalnie do wzrostu wielkości badanej powierzchni.
Jednym z najgłośniejszych przypadków związanych właśnie ze zjawiskiem transferu wtórnego jest sprawa tzw. niemieckiego fantoma (German Phantom). Policja niemiec-ka powiązała ślady biologiczne zabezpieczone na miej-scach popełnienia kilkudziesięciu przestępstw (w tym 14 morderstw) z profilem DNA tej samej kobiety – ochrzczonej przydomkiem „Fantom z Heilbronn”. Po ponad dwuletnich poszukiwaniach rzekomej sprawczyni przestępstw okazało się, iż materiał genetyczny należał do jednej z pracownic austriackiej fabryki zestawów wymazowych. Zestawy wyko-rzystywane przez policję do zabezpieczania śladów biolo-gicznych na miejscu zdarzenia zanieczyszczanow wyniku nieprzestrzegania podstawowych zasad sterylnej produk-cji. Zarówno przykład „niemieckiego fantoma”, jak i kazus
opisany w niniejszym opracowaniu uwypuklają ogromną podatność materiałów zawierających śladowe ilości DNA na zanieczyszczenia obcym materiałem genetycznym.
Wzrost czułości metod analitycznych stawia więc nowe wyzwania zarówno przed producentami materiałów wyko-rzystywanych w kryminalistycznym laboratorium biologicz-nym, jak i przed ekspertami dokonującymi analiz
ujawnio-nych śladów. Jak wspomniano powyżej, specyfika odbitek linii papilarnych powoduje, iż są one poddawane analizie tak biologicznej, jak daktyloskopijnej. Z tego względu ko-nieczne jest również wypracowanie zasad dobrej praktyki laboratoryjnej określających kolejność oraz sposób wyko-rzystania tego typu śladów przez obie dziedziny krymina-listyki. Niezbędne jest zachowanie szczególnych środków zapobiegających kontaminacji materiału dowodowego; eks-perci winni skierować uwagę na unikanie sytuacji i zacho-wań, które mogą się przyczyniać do transferu wtórnego.
Szczególnie ważnym etapem są oględziny wstępne, w trakcie których eksperci za pomocą metod optycznych, bez wprowadzania jakichkolwiek zmian, zarówno w ma-teriale, jak i w podłożu określają szansę ujawnienia śla-dów. Wydaje się zasadne, aby na tym etapie oględzin wykorzystywać nieinwazyjne metody detekcji śladów, ta-kie jak wizualizacja wiązką światła. Zastosowanie tata-kiego podejścia pozwala, w przypadku większej liczby ujawnio-nych odbitek linii papilarujawnio-nych, część z nich przeznaczyć bezpośrednio do analizy daktyloskopijnej, natomiast po-zostałe (np. z mniej czytelnym układem linii papilarnych) wykorzystać do badań genetycznych. W przypadku ujaw-niania śladów bezpośrednio na miejscu zdarzenia, kiedy konieczne jest zastosowanie w tym celu proszków dak-tyloskopijnych, należy zachować szczególną ostrożność. Proff i wsp. [16] sugerują każdorazową wymianę wyko-rzystywanych pędzli, van Oorschot i wsp. [17] proponują, aby każdy pędzel służył do uwidaczniania śladów tylko na jednym przedmiocie, po czym powinien zostać poddany procesowi sterylizacji. Przeprowadzony w Pracowni Ba-dań Biologicznych eksperyment wskazuje, iż poddanie wykorzystywanych narzędzi i proszków daktyloskopijnych procesowi naświetlania promieniowaniem UV może sta-nowić skuteczną metodę sterylizacji.
Dopóki nie zostaną wprowadzone i rozpowszechnione odpowiednie procedury uwzględniające poruszone wy-żej problemy związane z analizą DNA ze śladów podda-nych procedurze wizualizacji metodami wykorzystującymi proszki daktyloskopijne, należy zawsze brać pod uwagę możliwość zanieczyszczenia materiału.
Ryc. 6. Elektroforegram przedstawiający profil genetyczny próbki z wymazu odbitek linii papilarnych Fig. 6. A electrophoregram showing the genetic profile obtained from a swab from a fingerprint
BIBLIOGRAFIA
1. Goc M., Moszczyński J.: Ślady kryminalistyczne. Ujawnianie, zabezpieczanie, wykorzystywanie, Centrum Doradztwa i Informacji Difin sp. z o.o., Warszawa 2007.
2. Moszczyński J.: Daktyloskopia. Zarys teorii i prak-tyki, Wydawnictwo Centralnego Laboratorium Kryminali-stycznego KGP, Warszawa 1997.
3. van Oorschot R.A.H., Ballantyne K.N., Mitchell R.J: Forensic trace DNA: a review, Investigative Genetics, 2010, 1:14.
4. Wickenheiser R.A.: Trace DNA: A review, discussion of theory, and application of the transfer of trace quantities of DNA through skin contact, Journal of Forensic Sciences 2002, 47:442.
5. van Oorschot R.A.H., Jones M.J.: DNA fingerprints from fingerprints, Nature 1997, 387:767.
6. Allesandrini F., Cecati M. Pesaresi M., Turchi C., Carle F., Tagliabracci A.: Fingerprints as evidence for a genetic profile: Morphological study on fingerprints and analysis of exogenous and individual factors affecting DNA typing, Journal of Forensic Sciences 2003, 48(3):1.
7. van Oorschot R.A.H., Phelan D.G., Furlong S., Scarfo G.M., Holding N.L., Cummins N.L.: Are you collect-ing all the available DNA from touched objects? Interna-tional Congress Series 2003, 1239:803.
8. van Hoofstat D.E.O., Deforce D.L.D., Hubert De Pauw I.P., van den Eeckhout E.G.: DNA typing of finger-prints using capillary electrophoresis: Effect of dactylo-scopic powders, Electrophoresis 1999, 20:2870.
9. Leemans P., Vandeput A., Vanderheyen N., Cassi-man J-J., Decorte R.: Evaluation of methodology for the isolation and analysis of LCN-DNA before and after dac-tyloscopic enhancement of fingerprints, International Con-gress Series 2006, 1288:583.
10. Thamnurak C., Bunakkharasawat W., Riengrojpi-tak S., Panvisavas N.: DNA typing from fluorescent pow-der dusted latent fingerprints, Forensic Science Interna-tional: Genetics Supplement Series 2011, 3:e524.
11. Schulz M.M, Wehner H-D., Reichert W., Graw M.: Ninhydrin-dyed latent fingerprints as a DNA source in a murder case, Journal of Clinical Forensic Medicine 2004, 11:202.
12. Gino S., Omedei M. : Effects of the most com-mon methods for the enhancement of latent fingerprints on DNA extraction from forensic samples, Forensic Sci-ence International: Genetics Supplement Series 2011, 3:e273.
13. Bhoelai B., de Jong B.J., de Puit M., Sijen T.: Ef-fect of common fingerprint detection techniques on sub-sequent STR profiling, Forensic Science International: Genetics Supplement Series 2011, 3:e429.
14. Balogh M.K., Burger K., Bender P.M., Schneider P.M., Alt K.W: Fingerprints from fingerprints, International Congress Series 2003, 1239: 953.
15. Goray M., Eken E., Mitchell R.J., van Oorschot R.A.H.: Secondary DNA transfer of biological substances under varying test conditions, Forensic Science Interna-tional: Genetics 2009, 4(2):67.
16. Proff C., Schmitt C., Schneider P.M., Foerster G., Rothschild M.A.: Experiments on the DNA contamination risk via latent fingerprint brushes, International Congress Series 2006, 1288: 601.
17. van Oorchot R.A.H, Treadwell S., Beaurepaire J., Holding N.l., Mitchell R.J. : Beware of the possibility of fin-gerprinting techniques transferring DNA, Journal of Foren-sic Sciences 2005, 50(6):1.
Streszczenie
Rozwój technik molekularnych umożliwił pozyskiwanie profili ge-netycznych ze śladowych ilości materiału biologicznego. Od połowy lat 90. coraz częściej podejmowane są próby namnażania DNA z odcisków palców. Dotychczasowe badania dowiodły, że wykorzystanie technik ujawniania śladów daktyloskopijnych nie wyklucza późniejszej analizy genetycznej. Coraz liczniejsze są jednak dowody na to, iż narzędzia sto-sowane do ujawniana śladów mogą akumulować materiał genetyczny i prowadzić do wtórnego transferu DNA, skutkującego zanieczyszcze-niem materiału dowodowego. Konieczne wydaje się więc wprowadzenie procedur pozwalających zminimalizować ryzyko zanieczyszczenia śla-du, tak aby metody identyfikacji daktyloskopijnej nie kolidowały z meto-dami identyfikacji genetycznej.
Słowa kluczowe: śladowe ilości DNA, wtórny transfer DNA, śla-dy daktyloskopijne, profilowanie DNA
Summary
The improvement of molecular biology techniques allowed the ob-taining of genetic profiles from minute amounts of biological material. Since the mid-90s DNA typing of latent fingerprints became a common procedure in forensic casework. Numerous studies have shown that the fingerprint detection techniques do not preclude further genetic identi-fication. However, there is a growing evidence that the tools used in the dactyloscopic visualization can accumulate genetic material and become a source of secondary DNA transfer, resulting in contamination of trac-es. Therefore, it seems necessary to develop procedures that minimize the risk of evidence contamination, so that the dactyloscopic methods do not interfere with genetic identification.
Keywords: trace DNA, secondary DNA transfer, latent finger-prints, DNA profiling
