Mikrobiologia lekarska – preparaty mikroskopowe i pożywki
Kierownik Zakładu Mikrobiologii i Laboratoryjnej Immunologii Medycznej: dr hab. n.med. prof. nadzw. Janina Grzegorczyk Opracowanie:
dr n. med. Małgorzata Brauncajs
prof. dr hab. n. med. Zbigniew Krzemiński
Dwiczenie 1. Mikrobiologia ogólna - Pożywki bakteryjne.
Techniki posiewów. Uzyskiwanie czystej hodowli.
Pożywki bakteryjne wzbogacone.
Pożywka Loefflera (w postaci skosu; do hodowli maczugowców).
Pożywka Loewensteina-Jensena (w postaci skosu; do hodowli prątków).
Dwiczenie 1. Mikrobiologia ogólna - Pożywki bakteryjne.
Techniki posiewów. Uzyskiwanie czystej hodowli.
Szczepy barwnikotwórcze.
barwniki niedyfundujące do podłoża (Micrococcus spp., Staphylococcus spp.)
barwniki dyfundujące do podłoża (Pseudomonas spp.)
3
Dwiczenie 2. Mikrobiologia ogólna – Budowa komórki bakteryjnej. Metody barwienia preparatów bakteryjnych.
Preparaty bakteryjne barwione metodą negatywną ukazujące kształty komórek bakteryjnych.
Kształt cylindryczny. Kształt kulisty.
4
Dwiczenie 2. Mikrobiologia ogólna – Budowa komórki bakteryjnej. Metody barwienia preparatów bakteryjnych.
Preparaty bakteryjne ukazujące obecnośd otoczki.
Preparat barwiony metodą pozytywno- negatywną.
Preparat z tkanki zakażonej przez bakterie posiadające otoczki.
5
Dwiczenie 2. Mikrobiologia ogólna – Budowa komórki bakteryjnej. Metody barwienia preparatów bakteryjnych.
Preparaty bakteryjne ukazujące obecnośd przetrwalników.
Preparat zabarwiony metodą Grama
(przetrwalniki widoczne jako niezabarwione struktury wewnątrz komórek).
Preparat zabarwiony zielenią malachitową i safraniną (przetrwalniki zabarwione na kolor zielony).
6
Dwiczenie 2. Mikrobiologia ogólna – Budowa komórki bakteryjnej. Metody barwienia preparatów bakteryjnych.
Preparat bakteryjny ukazujący rzęski (bakterie dwurzęse).
7
Dwiczenie 3. Mikrobiologia ogólna – Identyfikowanie bakterii.
Występowanie bakterii w środowisku człowieka i w jego organizmie. Wpływ czynników fizycznych i chemicznych na bakterie.
Identyfikowanie bakterii na podstawie ich cech biochemicznych - testy API.
8
Dwiczenie 3. Mikrobiologia ogólna – Identyfikowanie bakterii.
Występowanie bakterii w środowisku człowieka i w jego organizmie. Wpływ czynników fizycznych i chemicznych na bakterie.
Określanie właściwości hemolitycznych bakterii.
Hemoliza typu alfa (zazielenienie wokół kolonii bakteryjnych).
Hemoliza typu beta (przejaśnienie wokół kolonii bakteryjnych).
9
Dwiczenie 4. Mikrobiologia ogólna – Antybiotyki i chemioterapeutyki.
Antybiogram wykonany metodą krążkowo-dyfuzyjną.
10
Dwiczenie 4. Mikrobiologia ogólna – Antybiotyki i chemioterapeutyki.
Ustalanie najmniejszego stężenia hamującego antybiotyku (MIC – ang. minimal inhibitory concentration) przy zastosowaniu E-testu; MIC = 0,125.
11
Dwiczenie 4. Mikrobiologia ogólna – Antybiotyki i chemioterapeutyki .
Metody wykrywania szczepów gronkowca złocistego opornych na metycylinę (MRSA – ang. Methicillin-resistant Staphylococcus aureus).
Metoda z użyciem krążka z cefoksytyną (szczep oporny po lewej stroni).
Metoda przeglądowa (wzrost szczepu świadczy o oporności; brak wzrostu świadczy o
wrażliwości).
12
Dwiczenie 6. Mikrobiologia szczegółowa – Ziarenkowce Gram- ujemne (rodzaj Neisseria), krętki (rodzaj Borrelia, Treponema,
Leptospira).
Neisseria gonorrhoeae – preparat z wysięku ropnego z cewki moczowej zabarwiony metodą Grama; wewnątrz granulocytów obojętnochłonnych widoczne Gram-ujemne dwoinki (rodzaj nazwany tak ku czci lekarza i bakteriologa niemieckiego Alberta Ludwiga Sigesmunda Neissera
(1855-1916), który odkrył te drobnoustroje w 1879 r. jako czynnik etiologiczny rzeżączki).
13
Dwiczenie 6. Mikrobiologia szczegółowa – Ziarenkowce Gram- ujemne (rodzaj Neisseria), krętki (rodzaj Borrelia, Treponema,
Leptospira).
Demonstracja preparatów rożnych stopni czystości pochwy zabarwionych metodą Grama.
Prawidłowa flora fizjologiczna pochwy; przeważają Gram-dodatnie pałeczki kwasu mlekowego
(Lactobacillus spp,) (łac. lactis - mleko; bacillum - laseczka, pałeczka).
Pośrednia flora bakteryjna pochwy; przeważają różne Gram-ujemne beztlenowe bakterie. Niewiele Gram- dodatnich Lactobacillus pp.
14
Dwiczenie 6. Mikrobiologia szczegółowa – Ziarenkowce Gram- ujemne (rodzaj Neisseria), krętki (rodzaj Borrelia, Treponema,
Leptospira).
Ciąg dalszy - Demonstracja preparatów rożnych stopni czystości pochwy zabarwionych metodą Grama.
Bakteryjna waginoza (vaginosis
bacterialis); dominują Gram-ujemne bakterie beztlenowe.
Grzyby w wydzielinie z pochwy.
15
Dwiczenie 6. Mikrobiologia szczegółowa – Ziarenkowce Gram- ujemne (rodzaj Neisseria), krętki (rodzaj Borrelia, Treponema,
Leptospira).
Preparat Treponema pallidum w zakażonej tkance zabarwiony metodą Giemsy (grec.
(trepo) - obracam; (nema) - nid).
16
Dwiczenie 7. Mikrobiologia szczegółowa – Ziarenkowce Gram- dodatnie (rodzaj Staphylococcus).
Wzrost Staphylococcus aureus (rozkłada mannitol) i Staphylococcus epidermidis (nie rozkłada mannitolu) na pożywce wybiorczo-diagnostycznej Chapmana.
17
Dwiczenie 7. Mikrobiologia szczegółowa – Ziarenkowce Gram- dodatnie (rodzaj Staphylococcus).
Wzrost Staphylococcus aureus na pożywce Chapmana.
18
Dwiczenie 7. Mikrobiologia szczegółowa – Ziarenkowce Gram- dodatnie (rodzaj Staphylococcus).
Różnicowanie gronkowców z mikrokokami w oparciu o ich wrażliwośd na furazolidon;
mikrokoki oporne (wzrost z lewej strony), gronkowce wrażliwe (wzrost z prawej strony).
19
Dwiczenie 7. Mikrobiologia szczegółowa – Ziarenkowce Gram- dodatnie (rodzaj Staphylococcus).
Preparat Staphylococcus aureus zabarwiony metodą Grama; komórki ułożone w skupiska przypominające winne grona (grec. (staphyle) - winne grono; łac.
coccus z grec. (kokkos) - ziarnko, pestka).
20
Dwiczenie 8. Mikrobiologia szczegółowa – Pałeczki Gram- dodatnie (rodzaj Corynebacterium). Ziarenkowce Gram-
dodatnie (rodzaj Streptococcus i Enterococcus).
Preparaty Corynebacterium diphtheriae i Corynebacterium pseudodiphtheriticum zabarwione metodą Neissera i metodą Grama (grec. (koryne) - maczuga;
(baktron) - kij, laska).
Preparat C.diphtheriae zabarwiony metodą Neissera;
na koocach komórek widoczne wybarwione na granatowo ziarna wolutyny.
Preparat C.diphtheriae zabarwiony metodą Grama;
widoczne charakterystyczne ułożenie komórek przypominające chioskie znaki graficzne.
21
Dwiczenie 8. Mikrobiologia szczegółowa – Pałeczki Gram- dodatnie (rodzaj Corynebacterium). Ziarenkowce Gram-
dodatnie (rodzaj Streptococcus i Enterococcus).
Ciąg dalszy - Preparaty Corynebacterium diphtheriae i Corynebacterium
pseudodiphtheriticum zabarwione metodą Neissera i metodą Grama (grec.
(koryne) - maczuga; (baktron) - kij, laska).
Preparat C.pseudodiphteriticum zabarwiony metodą Neissera; brak ziaren wolutyny.
Preparat C.pseudodiphteriticum zabarwiony metodą Grama; widoczny charakterystyczny palisadowy układ komórek.
22
Dwiczenie 8. Mikrobiologia szczegółowa – Pałeczki Gram- dodatnie (rodzaj Corynebacterium). Ziarenkowce Gram-
dodatnie (rodzaj Streptococcus i Enterococcus).
Wzrost Streptococcus pyogenes na agarze z krwią z krążkiem zawierającym
bacytracynę; strefa zahamowania wzrostu wokół krążka pozwala zidentyfikowad ten gatunek.
23
Dwiczenie 8. Mikrobiologia szczegółowa – Pałeczki Gram- dodatnie (rodzaj Corynebacterium). Ziarenkowce Gram-
dodatnie (rodzaj Streptococcus i Enterococcus).
Wzrost Streptococcus pneumoniae na agarze z krwią z krążkiem zawierającym optochinę; strefa zahamowania wzrostu wokół krążka pozwala zidentyfikowad ten
gatunek.
24
Dwiczenie 8. Mikrobiologia szczegółowa – Pałeczki Gram- dodatnie (rodzaj Corynebacterium). Ziarenkowce Gram-
dodatnie (rodzaj Streptococcus i Enterococcus).
Preparat hemokultury zabarwiony metodą Grama; wskazuje na obecnośd Streptococcus pyogenes.
25
Dwiczenie 8. Mikrobiologia szczegółowa – Pałeczki Gram- dodatnie (rodzaj Corynebacterium). Ziarenkowce Gram-
dodatnie (rodzaj Streptococcus i Enterococcus).
Preparat Streptococcus pyogenes zabarwiony metodą Grama; widoczne komórki ułożone w charakterystyczne paciorki (łaocuszki) (grec. (streptos) –
naszyjnik, łac. coccus z grec. (kokkos) - ziarnko, pestka).
26
Dwiczenie 8. Mikrobiologia szczegółowa – Pałeczki Gram- dodatnie (rodzaj Corynebacterium). Ziarenkowce Gram-
dodatnie (rodzaj Streptococcus i Enterococcus).
Preparat zabarwiony metodą Grama z zakażonej tkanki, wskazujący na obecnośd Streptococcus pneumoniae (Gram-dodatnie dwoinki posiadające wspólną otoczkę).
27
Dwiczenie 8. Mikrobiologia szczegółowa – Pałeczki Gram- dodatnie (rodzaj Corynebacterium). Ziarenkowce Gram-
dodatnie (rodzaj Streptococcus i Enterococcus).
Wzrost Enterococcus faecalis na pożywce z żółcią i eskuliną - (podłoże Coccosel-agar) (grec. (enteron) - jelito; (kokkos) - ziarnko, pestka).
28
Dwiczenie 8. Mikrobiologia szczegółowa – Pałeczki Gram- dodatnie (rodzaj Corynebacterium). Ziarenkowce Gram-
dodatnie (rodzaj Streptococcus i Enterococcus).
Preparatu Enterococcus faecalis zabarwiony metodą Grama; widoczne charakterystyczne ułożenie komórek w dwoinki i skupiska.
29
Dwiczenie 9. Mikrobiologia szczegółowa – Laseczki tlenowe (rodzaj Bacillus) i beztlenowe (rodzaj Clostridium). Pałeczki Gram dodatnie i Gram-ujemne
(rodzaj Actinomyces, Bacteroides, Fusobacterium, Propionibacterium).
Preparaty Clostridium tetani (A) i Clostridium botulinum (B) zabarwionych metodą Grama (grec. (kloster) – wrzeciono).
Przetrwalniki (niewybarwione) na koocach komórek w postaci owalnej.
Przetrwalniki (niewybarwione) na koocach komórek w postaci jajowatej.
30
Dwiczenie 9. Mikrobiologia szczegółowa – Laseczki tlenowe (rodzaj Bacillus) i beztlenowe (rodzaj Clostridium). Pałeczki Gram dodatnie i Gram-ujemne
(rodzaj Actinomyces, Bacteroides, Fusobacterium, Propionibacterium).
Preparat Actinomyces israelii z ropy zabarwiony metodą Grama; widoczne skupisko komórek tworzące tzw. „ziarno siarkowe” (grec. dop. (aktis, aktinos) -
promieo; (mykes) - grzyb).
31
Dwiczenie 9. Mikrobiologia szczegółowa – Laseczki tlenowe (rodzaj Bacillus) i beztlenowe (rodzaj Clostridium). Pałeczki Gram dodatnie i Gram-ujemne
(rodzaj Actinomyces, Bacteroides, Fusobacterium, Propionibacterium).
Preparaty pałeczek beztlenowych zabarwionych metodą Grama
Bacteroides spp. (łac. bacterium - bakteria z grec.
(baktron) - kij, laska; (-ides) - przyrostek oznaczający pokrewieostwo lub podobieostwo).
Fusobacterium spp.) (łac. fusus - wrzeciono; łac.
bacterium z grec. (baktron) - kij, laska, pałeczka).
32
Dwiczenie 9. Mikrobiologia szczegółowa – Laseczki tlenowe (rodzaj Bacillus) i beztlenowe (rodzaj Clostridium). Pałeczki Gram dodatnie i Gram-ujemne
(rodzaj Actinomyces, Bacteroides, Fusobacterium, Propionibacterium).
Ciąg dalszy - Preparaty pałeczek beztlenowych zabarwionych metodą Grama
Propionibacterium spp. (łac. acidum propionicum - kwas propionowy; bacterium - bakteria z grec.
(baktron) - kij, laska).
33
Dwiczenie 9. Mikrobiologia szczegółowa – Laseczki tlenowe (rodzaj Bacillus) i beztlenowe (rodzaj Clostridium). Pałeczki Gram dodatnie i Gram-ujemne
(rodzaj Actinomyces, Bacteroides, Fusobacterium, Propionibacterium).
Podłoża stosowane do hodowli bakterii beztlenowych: (od lewej: podłoże
tioglikolanowe, podłoże Wrzoska z kawałkami wątroby, bulion pod parafiną, podłoże z tkanką mózgową.
34
Dwiczenie 10. Mikrobiologia szczegółowa – Pałeczki jelitowe (rodzina Enterobacteriaceae), rodzaj Pseudomonas, rodzaj Vibrio.
Wzrost rożnych gatunków pałeczek jelitowych na pożywkach wybiorczo- namnażających i wybiorczo-diagnostycznych.
Pożywka MacConkeya (kolonie bakterii laktozo-dodatnich zabarwione na czerwono, laktozo- ujemnych bezbarwne).
35
Dwiczenie 10. Mikrobiologia szczegółowa – Pałeczki jelitowe (rodzina Enterobacteriaceae), rodzaj Pseudomonas, rodzaj Vibrio.
Ciąg dalszy - Wzrost rożnych gatunków pałeczek jelitowych na pożywkach wybiorczo- namnażających i wybiorczo-diagnostycznych.
Pożywka SS (Salmonella-Shigella); kolonie bezbarwne – Shigella spp. (od nazwiska Kiyoshi Shiga, który wykrył pałeczkę czerwonki w 1897 roku), bezbarwne z czarnym środkiem – Salmonella spp (od nazwiska D.E. Salmona, bakteriologa amerykaoskiego), różowe – E. coli (od nazwiska T. Eschericha, który pierwszy wyizolował typowy drobnoustrój z tego rodzaju).
36
Dwiczenie 10. Mikrobiologia szczegółowa – Pałeczki jelitowe (rodzina Enterobacteriaceae), rodzaj Pseudomonas, rodzaj Vibrio.
Mgławicowy wzrost Proteus vulgaris (pałeczka odmieoca; ( (Proteus) - greckie bóstwo morskie „Odmieniec” posiadające zdolnośd dowolnego zmieniania
postaci).
37
Dwiczenie 10. Mikrobiologia szczegółowa – Pałeczki jelitowe (rodzina Enterobacteriaceae), rodzaj Pseudomonas, rodzaj Vibrio.
Podłoże zanurzeniowe do badania bakteriurii (Uromedium).
38
Dwiczenie 11. Mikrobiologia szczegółowa – Prątki (rodzaj Mycobacterium) (grec.
(mykes) - grzyb; łac. bacterium - bakteria z grec. (baktron) - kij, laska) i nokardie (rodzaj Nocardia) (od nazwiska E. Nocarda, który pierwszy opisał te
drobnoustroje).
Wzrost rożnych gatunków prątków na pożywce Loewensteina-Jensena: (probówka nr 1 - Nocardia spp. na skosie agarowym, probówki nr 2 i 3 - prątki na pożywce L-J).
39
Dwiczenie 11. Mikrobiologia szczegółowa – Prątki (rodzaj Mycobacterium) (grec.
(mykes) - grzyb; łac. bacterium - bakteria z grec. (baktron) - kij, laska) i nokardie (rodzaj Nocardia) (od nazwiska E. Nocarda, który pierwszy opisał te
drobnoustroje).
Testy biochemiczne stosowane w identyfikacji prątków – test Bogena i test niacynowy. (probówka nr 1 - test niacynowy, nr 2 - Nocardia spp. – skos, probówka
nr 3 - test Bogena).
40
Dwiczenie 11. Mikrobiologia szczegółowa – Prątki (rodzaj Mycobacterium) (grec.
(mykes) - grzyb; łac. bacterium - bakteria z grec. (baktron) - kij, laska) i nokardie (rodzaj Nocardia) (od nazwiska E. Nocarda, który pierwszy opisał te
drobnoustroje).
Test Bogena.
41
Dwiczenie 11. Mikrobiologia szczegółowa – Prątki (rodzaj Mycobacterium) (grec.
(mykes) - grzyb; łac. bacterium - bakteria z grec. (baktron) - kij, laska) i nokardie (rodzaj Nocardia) (od nazwiska E. Nocarda, który pierwszy opisał te
drobnoustroje).
Test niacynowy.
42
Dwiczenie 11. Mikrobiologia szczegółowa – Prątki (rodzaj Mycobacterium) (grec.
(mykes) - grzyb; łac. bacterium - bakteria z grec. (baktron) - kij, laska) i nokardie (rodzaj Nocardia) (od nazwiska E. Nocarda, który pierwszy opisał te
drobnoustroje).
Preparat Mycobacterium tuberculosis zabarwiony metodą Ziehla-Neelsena: komórki prątków zabarwione na czerwono, tło preparatu na niebiesko.
43
Dwiczenie 11. Mikrobiologia szczegółowa – Prątki (rodzaj Mycobacterium) (grec.
(mykes) - grzyb; łac. bacterium - bakteria z grec. (baktron) - kij, laska) i nokardie (rodzaj Nocardia) (od nazwiska E. Nocarda, który pierwszy opisał te
drobnoustroje).
Ustalanie lekooporności prątków metodą wskaźnikową.
44
