Dokument do dyskusji

Dokument do dyskusji

Działania UE na rzecz zmniejszenia nierówności zdrowotnych. Prośba o przekazanie uwag.

Niniejsza prośba o przekazanie uwag, które posłużą jako wkład do opracowania komunikatu Komisji mającego na celu wsparcie działań na rzecz zmniejszenia nierówności zdrowotnych w UE, rozsyłana jest do głównych zainteresowanych stron biorących udział w pracach realizowanych wspólnie z Komisją Europejską w sferze polityki społecznej i polityki zatrudnienia. Na końcu niniejszego dokumentu zamieszczono listę pytań.

Odpowiedzi należy przesyłać na adres poczty elektronicznej:

SANCO-C4-HEALTH-INEQUALITIES@ec.europa.eu

w terminie do dnia 1 kwietnia 2009 r.

Dokument do dyskusji

Działania UE na rzecz zmniejszenia nierówności zdrowotnych.

Rozmiar i skala zróżnicowania stanu zdrowia mieszkańców różnych części Unii Europejskiej oraz różnic, jakie występują między obywatelami znajdującymi się w korzystnej i niekorzystnej sytuacji społecznej, stanowią wyzwanie dla Unii Europejskiej, w świetle jej przywiązania do idei solidarności i równości szans. W tym kontekście Komisja Europejska, w ramach programu prac na rok 2009, zapowiedziała opublikowanie komunikatu w sprawie zmniejszenia w UE nierówności zdrowotnych, stanowiącego inicjatywę na rzecz solidarności w zakresie zdrowia.

Krok ten odzwierciedla coraz większą wolą polityczną, by w celu zmniejszenia nierówności podjąć działania na szczeblu europejskim. W czerwcu 2008 r. Rada Europejska podkreśliła wagę zlikwidowania różnic pod względem stanu zdrowia i średniego trwania życia, jakie występują zarówno między poszczególnymi państwami członkowskimi, jak i w samych państwach członkowskich, oraz wezwała do dalszych działań w tym obszarze. W lipcu 2008 r.

w komunikacie dotyczącym odnowionej agendy społecznej Komisja potwierdziła, że podstawowe cele społeczne Europy to harmonijne i spójne społeczeństwa, opierające się na zasadzie integracji, oraz zapowiedziała przedstawienie w 2009 r. komunikatu w sprawie nierówności zdrowotnych. W białej księdze „Razem na rzecz zdrowia: Strategiczne podejście dla UE na lata 2008-2013” z października 2007 r. Komisja podkreśliła konieczność zmniejszenia nierówności zdrowotnych między państwami członkowskimi i wewnątrz nich oraz zapowiedziała propozycje działań na rzecz zmniejszenia takich nierówności. Na konieczność zmierzenia się z problemem nierówności zwróciły uwagę w swych opiniach i konkluzjach do strategii Parlament Europejski, Rada i Komitet Regionów.

Co się zaś tyczy szczebla międzynarodowego, w sierpniu 2008 r. Komisja WHO ds.

Społecznych Uwarunkowań Zdrowia opublikowała wyniki badań świadczące o tym, że nierówności zdrowotne są w istotnym stopniu powiązane z ogólnymi warunkami społeczno- bytowymi. By móc stawić im czoła, niezbędne jest podjęcie skoordynowanych działań w odpowiednich obszarach polityki.

Jak zaznaczono we wspólnym sprawozdaniu na temat włączenia społecznego i ochrony socjalnej (Joint Report on Social Inclusion and Social Protection) z 2008 r.¹, w sprawozdaniu pt. „Monitorowanie postępów w realizacji celów Europejskiej Strategii Ochrony Socjalnej i Włączenia Społecznego” (Monitoring progress towards the objectives of the European Strategy for Social Protection and Social Inclusion) z 2008 r.² oraz w innych opracowaniach³, między poszczególnymi państwami członkowskimi UE można zauważyć znaczne różnice pod względem średniego trwania życia od momentu narodzin oraz długości okresu dobrego stanu zdrowia (lata zdrowego życia). Obywatele wielu nowych państw członkowskich żyją krócej niż mieszkańcy Europy Zachodniej. Różnica w średniej długości życia kobiet między państwami UE wynosi osiem lat. W przypadku mężczyzn sięga ona 14 lat. Różnica w latach zdrowego życia jest jeszcze większa – w przypadku kobiet wynosi ona aż 18 lat. Między poszczególnymi państwami członkowskimi występują ponadto znaczne różnice pod względem zachorowalności i śmiertelności. Na przykład choroba niedokrwienna serca jest przyczyną zgonu u kobiet

1 Zob. http://ec.europa.eu/employment_social/spsi/docs/social_inclusion/2008/joint_report_en.pdf

2 Zob. http://ec.europa.eu/employment_social/spsi/docs/social_inclusion/2008/omc_monitoring_en.pdf

3 Na przykład: http://ec.europa.eu/employment_social/spsi/reports_and_papers_en.htm – roczne sprawozdania Europejskiego Obserwatorium Sytuacji Społecznej i Demografii

dziesięciokrotnie częściej na Litwie niż we Francji, a liczba przypadków gruźlicy w Rumunii jest 25-krotnie większa niż na Cyprze.

Znaczne różnice pod względem stanu zdrowia występują również wewnątrz poszczególnych państw członkowskich, w przypadku których stan zdrowia ma wyraźne podłoże społeczne⁴. Osoby o niższym wykształceniu, niższym statusie zawodowym oraz niższych dochodach żyją średnio krócej oraz częściej występuje u nich większość rodzajów problemów zdrowotnych.

Nierówności społeczno-ekonomiczne przekładają się na skrócenie okresu życia w dobrym zdrowiu o ponad 10 lat u mężczyzn i niemal 5 lat u kobiet. Podobne różnice zdrowotne występują między populacją ogółem a pewnymi grupami etnicznymi oraz migrantami. Mimo że na przestrzeni ostatnich 20 lat ogólny poziom zdrowia uległ poprawie, w wielu krajach pogłębiły się nierówności między osobami znajdującymi w najbardziej korzystnej i najbardziej niekorzystnej sytuacji. Czynnikiem warunkującym zróżnicowanie pod względem stanu zdrowia, zagrożeń zdrowotnych oraz dostępu do opieki zdrowotnej może być również płeć. Kobiety żyją średnio o sześć lat dłużej niż mężczyźni, jednak przez większą część tego dodatkowego okresu życia ich aktywność jest ograniczona z powodu złego stanu zdrowia.

Zasadniczą rolę mają tu do odegrania państwa członkowskie, natomiast wiele z nich napotyka trudności ze znalezieniem instrumentów pozwalających rozwiązać wymienione problemy, a ponadto nie zawsze dysponują one funduszami niezbędnymi do realizacji potrzeb społeczeństwa. Unia Europejska może wnieść cenny wkład nakreślając wymiary i skutki nierówności zdrowotnych w UE oraz powodując, by w politykę wspólnotową w zakresie zdrowia publicznego, zatrudnienia, politykę społeczną oraz politykę regionalną wpisany był cel przynoszenia korzyści zdrowotnych, ukierunkowanych na te regiony geograficzne i grupy społeczne, które najbardziej ich potrzebują.

Dalsze działania ze strony UE mogą wnieść wkład w zakresie:

• zwiększenia świadomości zakresu i następstw nierówności zdrowotnych oraz promowania walki z nierównościami zdrowotnymi jako priorytetu polityki zarówno na poziomie Wspólnoty, jak i we wszystkich państwach członkowskich;

• udoskonalenia mechanizmów monitorowania nierówności zdrowotnych w skali całej UE (między poszczególnymi państwami członkowskimi oraz wewnątrz nich) poprzez poprawę w zakresie gromadzenia danych dzięki bardziej systematycznym i porównywalnym informacjom uzupełniającym istniejące dane dotyczące nierówności zdrowotnych oraz dzięki stałemu monitorowaniu i analizie;

• wspierania działań podejmowanych przez państwa członkowskie w celu zmniejszenia nierówności zdrowotnych, w szczególności poprzez wskazanie możliwych sposobów zapobiegania i przeciwdziałania takim nierównościom, sprzyjanie większej koordynacji polityki i wymianie najlepszych praktyk, a także poprzez wsparcie finansowe ze środków funduszy strukturalnych oraz innych unijnych instrumentów finansowania;

• zmobilizowania działań politycznych UE w odpowiednich dziedzinach tak, aby prowadziły do zmniejszenia nierówności zdrowotnych, poprzez ujęcie w spójne ramy

4 Linki i publikacje na ten temat można znaleźć m.in. pod adresem

http://ec.europa.eu/health/ph_determinants/socio_economics/socio_economics_en.htm.

prac różnych służb Komisji, zgodnie z odnowioną agendą społeczną z 2008 r. oraz strategią w zakresie ochrony zdrowia z 2007 r.

PYTANIA DO KONSULTACJI

Poniżej zamieszczono przykładowe pytania. Komisja pragnie prosić o przekazanie uwag do nich. Mile widziane są także odpowiedzi na poniższe pytania oraz uwagi dotyczące wszelkich innych kwestii, które konsultowane strony uznają za istotne.

W odniesieniu do danych ogólnych:

Jak Pana/Pani zdaniem kształtować będą się tendencje w zakresie nierówności zdrowotnych?

Na przykład, czy są to tendencje wzrostowe, czy też spadkowe? W miarę możliwości prosimy o uzasadnienie.

- między państwami członkowskimi (np. istotne różnice pod względem skutków zdrowotnych)

- między grupami społeczno-ekonomicznymi

Jakiego rodzaju wskaźniki konieczne są Pana/Pani zdaniem do poprawy monitorowania zakresu nierówności zdrowotnych w UE?

Jeżeli Pana/Pani zdaniem niezbędna jest poprawa monitorowania i sprawozdawczości w przedmiotowym zakresie, jakiego rodzaju narzędzia monitorowania należałoby zastosować?

W odniesieniu do zakresu działań na poziomie UE/pomocniczości:

Czy Pana/Pani zdaniem podjęcie działań na poziomie UE może coś zmienić pod względem przeciwdziałania nierównościom zdrowotnym? Dlaczego?

W jaki sposób należałoby wspierać i angażować odpowiednie zainteresowane strony na poziomie UE w przeciwdziałanie nierównościom zdrowotnym?

Czy na szczeblu UE powinno zostać podjęte wspólne zobowiązanie do zmniejszenia nierówności zdrowotnych, na przykład poprzez określenie wspólnych głównych etapów i przyjęcie wspólnych celów w zakresie zmniejszenia nierówności? Jeżeli tak, jak Pana/Pani zdaniem powinny wyglądać takie etapy lub cele (jakie zmienne? jaki zakres?)?

Jakie narzędzia gwarantowałyby osiągnięcie wspólnych celów na poziomie krajowym i poziomie UE (np. sprawozdania, benchmarking, otwarta koordynacja)?

W jakim stopniu nierównościom zdrowotnym można przeciwdziałać w ramach polityki zdrowotnej? Jak?

W jakim stopniu polityka w innych dziedzinach (np. polityka społeczna) powinna przyczyniać się do zmniejszenia nierówności zdrowotnych? W jakich innych dziedzinach?

Możliwe działania i skutki:

- W kontekście aktualnej sytuacji gospodarczej, czy potrafi Pan/Pani zaproponować jakieś doraźne działania, które UE lub państwa członkowskie mogłyby podjąć w celu zapobieżenia wzrostowi nierówności zdrowotnych w perspektywie krótkoterminowej?

- Czy Pana/Pani zdaniem finansowanie ze środków funduszy strukturalnych może przyczynić się do zmniejszenia nierówności zdrowotnych? Jeżeli tak, w jaki sposób i dlaczego?

- Gdzie przede wszystkim należałoby w przyszłości skierować wsparcie z funduszy strukturalnych w celu skutecznego zmniejszenia nierówności zdrowotnych oraz jak miałyby wyglądać oczekiwane efekty takiego finansowania?

- W jakich innych obszarach należałoby Pana/Pani zdaniem skłaniać UE i państwa członkowskie do działań na rzecz zmniejszenia nierówności zdrowotnych?

- W jakim zakresie konieczne byłoby usprawnienie istniejących procesów koordynacji i monitorowania na szczeblu UE w celu poprawy skuteczności wspólnych działań przeciw nierównościom zdrowotnym?

- Jakie działania w zakresie nierówności zdrowotnych można by podjąć w ramach innych obszarów polityki UE oraz jakie mogłyby być ich skutki?

- Co UE powinna zrobić w celu ułatwienia wymiany doświadczeń między państwami członkowskimi, regionami i miastami?

- W jaki sposób należałoby usprawnić politykę UE, by w sposób optymalny służyła docelowym beneficjentom? (osobom w niekorzystnej sytuacji, kobietom, migrantom, dzieciom)

- W jakim zakresie zwiększenie potencjału naukowo-badawczego sprzyja Pana/Pani zdaniem przeciwdziałaniu nierównościom zdrowotnym? Czy potrafi Pan/Pani podać konkretne przykłady?

Inne uwagi

Czy zna Pan/Pani przykłady dobrych praktyk w zakresie przeciwdziałania nierównościom zdrowotnym, którymi warto byłoby podzielić się z Komisją lub innymi zainteresowanymi stronami? Jeżeli tak, prosimy o podanie szczegółów.

Prosimy o zamieszczenie wszelkich innych uwag, jakimi chciałby się Pan/chciałaby się Pani podzielić.

Dziękujemy za współpracę.

Uwagi prosimy przesłać pocztą elektroniczną na adres: SANCO-C4-HEALTH- INEQUALITIES@ec.europa.eu

w terminie do dnia 1 kwietnia 2009 r.