Scenariusz zajęć II etap edukacyjny
Temat: Czy łatwo poznać „nieznane”? (część II)
Treści kształcenia:
Uczeń:
1) Kształtuje refleksyjną postawę wobec człowieka, jego natury, powinności moralnych oraz wobec różnych sytuacji życiowych – etyka (I),
2) Dostrzega różnorodność postaw i zachowań ludzi – etyka (IV), 3) Wyraża opinię i wartościuje zjawiska społeczne – etyka (V),
4) Wyjaśnia prawdziwe znaczenie własnych zachowań oraz ich przyczyny i konsekwencje – etyka (2),
5) Rozumie, czym jest godność człowieka – etyka (3),
6) Uczestniczy w grupie, porozumiewa się z innymi – etyka (6),
7) Odpowiada na proste pytania postawione do tekstu źródłowego, planu, mapy, ilustracji;
pozyskuje informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je i porządkuje – historia i społeczeństwo (II),
8) Rozwija sprawność uważnego słuchania, czytania głośnego i cichego oraz umiejętność rozumienia znaczeń dosłownych i prostych znaczeń przenośnych; zdobywa świadomość języka jako wartościowego i wielofunkcyjnego narzędzia komunikacji, rozwija umiejętność poszukiwania interesujących go wiadomości, a także ich porządkowania oraz poznawania dzieł sztuki; uczy się rozpoznawać różne teksty kultury, w tym użytkowe, oraz stosować odpowiednie sposoby ich odbioru – język polski (I),
9) Odczytuje wartości pozytywne i ich przeciwieństwa wpisane w teksty kultury – język polski (4).
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Rozumie, że proces poznawania obcej kultury (czyli takiej, w której się nie wychował) jest złożony,
● Zna przeszkody w poznawaniu elementów z obcych mu kontekstów kulturowych, takie jak: nawykowe myślenie, korzystanie z mało wiarygodnych źródeł, język, w jakim są przekazywane informacje,
● Zna wskazówki pomagające poznawać elementy z obcych mu kontekstów kulturowych, takie jak: wnikliwość, zaangażowanie poznawcze, powstrzymywanie się od pochopnych ocen, korzystanie z wielu źródeł, i je stosuje,
● Odszukuje potrzebne informacje w zasobach internetowych,
● Korzysta z materiałów źródłowych,
● Dokonuje analizy porównawczej tekstów.
1
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Uczestniczy w dyskusji,
● Rozpoznaje związki przyczynowo-skutkowe,
● Poszukuje informacji i dokonuje ich selekcji,
● Przygotowuje krótką prezentację multimedialną na określony temat,
● Analizuje teksty kultury,
● Twórczo rozwiązuje problemy dzięki współpracy.
Środki dydaktyczne:
● Zasoby multimedialne: słuchowisko Synowie – przyczyna ubóstwa, karta pracy Co widziałem w kraju Mieszka, tabela do edycji na tablicy interaktywnej (lub komputerze i projektorze multimedialnym) Poznajemy „nieznane”,
● Arkusze papieru i pisaki lub tablica i kreda/pisak,
● Komputer z głośnikami/odtwarzacz multimedialny/tablica interaktywna.
Metody nauczania:
● Podające: rozmowa, wyjaśnienie,
● Problemowa: aktywizująca – burza mózgów,
● Eksponująca: słuchowisko,
● Praktyczna: ćwiczenia przedmiotowe,
● Programowana: z użyciem komputera.
Formy pracy:
● Zbiorowa,
● Indywidualna.
Przed zajęciami:
Dwu- lub trzyosobowa grupa uczniów o zainteresowaniach historycznych przygotowuje prezentację multimedialną mającą na celu przedstawienie biografii Ibrahima ibn Jakuba.
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel wita uczniów i prosi o przypomnienie najważniejszych wniosków z poprzednich zajęć:
● Do rozmaitych informacji o innych, nieznanych nam kulturach mamy dziś bardzo prosty dostęp dzięki internetowi, licznym książkom, czasopismom, a także dzięki temu, że nawet bardzo odległe podróże człowiek może dziś odbywać stosunkowo szybko; mimo to proces poznawania obcej kultury (czyli takiej, w której się nie wychowaliśmy) jest złożony,
● Jednym ze sposobów opisu „nieznanego” jest metoda porównania go do rzeczy dobrze nam znanych – pozwala ona na oswojenie tego, co trudno nam zrozumieć.
2. Prezentacja multimedialna o Ibrahimie ibn Jakubie, przygotowana w domu przez grupę uczniów chcących rozwijać swoje zainteresowania historyczne.
3. Odtworzenie słuchowiska pt. Synowie – przyczyna ubóstwa według relacji Ibrahima ibn Jakuba.
Uczniom z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami ze skupieniem się można wręczyć wydruk z tekstem słuchowiska, tak aby
2
w trakcie odtwarzania materiału mogli w razie potrzeby jednocześnie śledzić jego treść.
Nauczyciel omawia wysłuchany materiał i sprawdza, czy został zrozumiany – uczniowie parafrazują słuchowisko. Jeśli występują z tym jakieś problemy, prowadzący zajęcia odtwarza nagranie ponownie i tłumaczy niezrozumiałe fragmenty.
4. Karta pracy Co widziałem w kraju Mieszka.
Prowadzący zajęcia rozdaje karty pracy, a wraz z nimi wydruki tekstu słuchowiska, tak by mieli je już wszyscy uczniowie. Dzieci redagują krótkie wypowiedzi pisemne na pytania analogiczne do tych, na które odpowiadały na poprzednich zajęciach, pracując z kartą pt.
Opowieści z Syrii:
● O czym opowiada narrator?
● W jaki sposób stara się opisać nieznane zjawisko?
Karta Co widziałem w kraju Mieszka zawiera dodatkowe pytanie:
● Czy jego (tzn. narratora) sposób opisu jakoś różni się od opisu w poprzednim nagraniu?
Aby na nie odpowiedzieć, uczniowie muszą wrócić pamięcią do nagrania pt. Dłuższy, grubszy, rośnie krzywo (Czy łatwo poznać „nieznane”? część I) i przypomnieć sobie, o czym była w nim mowa i w jaki sposób zostało to przedstawione. Nauczyciel – jeśli zachodzi taka potrzeba – weryfikuje ich wypowiedzi. Może też odtworzyć słuchowisko Dłuższy, grubszy, rośnie krzywo.
5. Prowadzący zajęcia prosi uczniów, żeby porównali swoje odpowiedzi z obu kart, i poleca im, aby sformułowali ostateczny wniosek dotyczący porównania sposobu prowadzenia narracji w obu słuchowiskach. Podsumowując odpowiedzi, zwraca uwagę na analogię jako sposób objaśniania rzeczy nam nieznanych (zastosowaną przez Mikołaja Radziwiłła), ale wskazuje też, jak „suchy” jest opis Ibrahima ibn Jakuba – referuje on fakty, unika ocen.
6. Tabela do edycji na tablicy interaktywnej (lub komputerze i projektorze multimedialnym) Poznajemy „nieznane”.
Jeśli nie ma możliwości technicznych, tabelę można wydrukować, rozdać uczniom, a wypełniać na zwykłej tablicy.
Dzieci za pomocą metody burzy mózgów zastanawiają się, co przeszkadza oraz co pomaga w poznawaniu „nieznanego”, zarówno wtedy, gdy poznajemy bezpośrednio, jak i wtedy, gdy korzystamy z cudzych świadectw. Równocześnie wskazują „dobre praktyki” (co pomaga w poznawaniu „nieznanego”), bazując na własnym doświadczeniu. Wspólnie proponują wpisy do tabeli, którą na bieżąco uzupełnia uczeń o dużych kompetencjach językowych.
Tabela z przykładowymi odpowiedziami:
Poznawanie bezpośrednie Poznawanie przez cudze świadectwa
To, co przeszkadza To, co pomaga To, co przeszkadza To, co pomaga Zbyt szybka ocena
zjawiska – „coś jest głupie”, „bez sensu”
Zlekceważenie zjawiska – szybkie uznanie, że „wszędzie jest tak samo, tutaj na pewno też”
Uznanie, że czegoś nie rozumiem, próby dowiedzenia się więcej (zadawanie pytań, dłuższy pobyt) Zwracanie uwagi na szczegóły, szacunek z powodu tego, że ktoś inaczej urządza swoje sprawy
Jednostronność świadectwa (ktoś coś wyjaśnił, ocenił z własnej perspektywy) Cudze świadectwo także może pochodzić z kultury
„nieznanej” (jak np. dwa teksty historyczne, które trudno było uczniom zrozumieć ze względu na język, albo tłumaczenia z
Liczne świadectwa, możliwość ich porównania, a potem nawet poznanie bezpośrednie
Dostępność świadectw – nie tylko opisy, ale też zdjęcia, filmy
3
innych języków) 7. Podsumowanie zajęć.
Nauczyciel prosi o odpowiedzi na następujące pytania:
● Czy zdobycie informacji o jakimś nieznanym obyczaju, zwyczaju oznacza, że dany obyczaj/zwyczaj rozumiemy?
● Jaka jest różnica między informacją o czymś a zrozumieniem tego?
Uwagi:
Scenariusz w sporej mierze bazuje na wysokich kompetencjach językowych dzieci, ale także rozwija je poprzez kontakt z tekstem historycznym. Zaplanowane zajęcia służą rozwijaniu krytycznego (refleksyjnego) stosunku do własnych nawyków poznawczych, jak również uczą krytycznego, nastawionego na porównanie, selekcję, weryfikację korzystania z różnych źródeł informacji. Szczególnie interesujące mogą być dla uczniów o zainteresowaniach historycznych.
Tekst słuchowiska do wydrukowania dla uczniów z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami w skupieniu się.
Synowie – przyczyna ubóstwa
A co się tyczy kraju Mieszka, to jest on najrozleglejszy z krajów słowiańskich. Obfituje w żywność, mięso, miód i pola uprawne. Pobierane przez Mieszka podatki stanowią odważniki handlowe. Idą na żołd jego mężów. Ma on trzy tysiące pancernych podzielonych na oddziały, a setka ich znaczy tyle, co dziesięć secin innych wojowników. Daje on tym mężom odzież, konie, broń i wszystko, czego tylko potrzebują. A gdy jednemu z nich urodzi się dziecko, Mieszko każe mu wypłacać żołd od chwili urodzenia, czy będzie płci męskiej, czy żeńskiej. A gdy dziecię dorośnie, to jeżeli jest mężczyzną, żeni go i wypłaca za niego dar ślubny ojcu dziewczyny, jeżeli zaś jest kobietą, wydaje ją za mąż i wypłaca dar ślubny jej ojcu. A dar ślubny u Słowian znaczny, w czym zwyczaj ich jest podobny do zwyczajów Berberów. Jeżeli zatem mężowi urodzą się dwie lub trzy córki, to one stają się powodem jego bogactwa, a jeżeli urodzi mu się dwóch chłopców, to stają się powodem jego ubóstwa.
4
