Internet a prawnokarna ochrona godności osobistej funkcjonariusza publicznego

Marcin Domian, Robert

Dziembowski

Internet a prawnokarna ochrona

godności osobistej funkcjonariusza

publicznego

Studia Prawnoustrojowe nr 23, 93-100

2014

R o b ert D z ie m b o w sk i* M arcin D o m ia n **

*K atedra P raw a Karnego M aterialnego Wydział P raw a i A dm inistracji UWM

**K atedra Melioracji i K ształtow ania Środowiska Wydział K ształtow ania Środowiska i Rolnictwa UWM

In te r n e t a p ra w n o k a rn a o ch ro n a g o d n o śc i

o so b istej fu n k c jo n a r iu sz a p u b lic z n e g o

W stęp

Sieć In te rn e t1 zarówno lokalnie, ja k i globalnie przynosi bardzo wiele korzyści, jednakże niesie ze sobą również zagrożenia. Za jej pośrednictw em m ożna np. dokonać n aru szen ia czci innej osoby, w tym również funkcjonariu­ sza publicznego przez zam ieszczenie kom en tarza pod artykułem , n a prow a­ dzonym przez siebie blogu czy za pomocą prześmiewczego film u lub obrazu umieszczonego n a stronie internetow ej. Spraw ca zniew aża inne osoby, sie­ dząc przed kom puterem w domu, pracy czy w szkole, a dostęp do uwłaczającej czci informacji m ają od razu tysiące użytkowników. Tym sam ym takie zniew a­ żenie będzie w większości przypadków posiadało c h arak ter publiczny2. P ro ­ blem zaczyna się w momencie, gdy oskarżyciel pryw atny (gdyż przestępstw o zniew ażenia uregulow ane w art. 216 k.k. je s t przestępstw em pryw atnoskar- gowym) chce oskarżyć spraw cę internetow ego zniew ażenia ukrywającego się

1 Z godnie z P o s ta n o w ie n ie m SN z d n ia 7 m a ja 2008 r. (III K K 234/07) I n te r n e t je s t śro d k iem m asow ego k o m u n ik o w an ia - zob. „Orzecznictw o S ą d u N ajw yższego. Iz b a K a rn a i Woj­ sk o w a” 2009, n r 9, s. 1 2 -1 8 .

2 N ależy zgodzić się z Ja c k ie m P o tu lsk im , iż is tn ie ją p rz e k a z y in te rn e to w e o c h a ra k te rz e m aso w y m o raz ta k ie , k tó re tego c h a r a k te r u nie p o sia d ają. P u b lik a c ja n a stro n ie <www .gaze- ta.p l> zdecydow anie b ę d zie p rz e k a z e m o c h a ra k te rz e m asow ym . J e d n a k ż e p ry w a tn y m a il czy rozm ow a poprzez k o m u n ik a to r in te rn e to w y s ą zbliżone do zw ykłej p ry w a tn e j k o re sp o n d en c ji czy rozm ow y p rzez telefo n . G dy je d n a osoba o b ra ż a in n ą , p o słu g u jąc się w ty m celu p o cztą e le k tro n ic z n ą , „w ż a d e n sposób n ie m ogłoby to z o stać u z n a n e z a p rz ejaw d z ia ła n ia z a pom ocą środków o c h a ra k te rz e m asow ym ”. C yt. z a J . P o tu lsk i, G losa do P osta n o w ien ia S N z d n ia 7 m a ja

94 R o b e r t D z ie m b o w s k i, M a rc in D o m ia n

pod pseudonim em (tzw. nickiem). W pryw atnym akcie oskarżenia oskarżyciel p ry w atny m usi bowiem oznaczyć oskarżonego, a podanie nicku, którym spraw ca się posługiwał, nie w ypełnia tego obowiązku. Inaczej wygląda sp ra ­ w a przy przestępstw ie zniew ażenia funkcjonariusza publicznego oraz Prezy­ d en ta RP, gdyż przestęp stw a te należą do przestępstw ściganych z urzędu (organy m ają ułatw ioną możliwość u sta le n ia danych osobowych osób u k ry ­ wających się pod nickiem )3 .

P o ję c ie fu n k c jo n a r iu sz a p u b lic z n e g o

Definicja legalna funkcjonariusza publicznego zaw arta została w art. 115 § 13 k.k. Zgodnie z n ią do funkcjonariuszy publicznych zaliczam y P rezydenta RP, posłów n a Sejm, senatorów i radnych, oraz posłów do P a rla m e n tu Euro- pejskiego4. Są nim i także sędziowie, ławnicy, prokuratorzy, funkcjonariusze finansowego o rganu dochodzeniowego, notariusze, komornicy, k u rato rzy są- dowi5, syndycy, nadzorcy sądowi i zarządcy, osoby orzekające w organach dyscyplinarnych działających n a podstaw ie ustaw y oraz pracownicy adm ini­ stracji rządowej, innego organu państwowego lub sam orządu terytorialnego, z w yjątkiem osób pełniących czynności wyłącznie usługowe (jak sek retarki, telefonistki czy pracow nicy obsługi technicznej), ja k również inne osoby upraw nione są do w ydaw ania decyzji adm inistracyjnych, choć tylko w zak re­ sie kom petencji do w ydaw ania tak ich decyzji. Kolejną grupę podmiotów posiadających s ta tu s funkcjonariusza publicznego stanow ią osoby będące pracow nikam i organu kontroli państw owej lub sam orządu terytorialnego (tj. NIK, Inspekcji Handlowej, Państw owej Inspekcji S an itarn ej, Państw owej Inspekcji Pracy, Regionalnej Izby Obrachunkowej) za wyjątkiem osób pełnią­ cych wyłącznie czynności usługowe, tudzież osoby zajmujące kierownicze s ta ­ nowiska w innych instytucjach państwowych6. W arto zauważyć, że w kodeksie k arnym b rak jest definicji stanow iska kierowniczego, chociaż powszechnie uznaje się, iż chodzi tu o osoby kierujące d a n ą jed n o stk ą organizacyjną.

Do grona funkcjonariuszy publicznych art. 115 § 13 k.k. zalicza funkcjo­ n ariu szy organów powołanych do ochrony bezpieczeństw a publicznego (Poli­ cji, Agencji B ezpieczeństw a W ewnętrznego, S traży Granicznej), funkcjonariu­ 3 W ięcej n a te m a t w a ru n k ó w u z y s k a n ia d a n y ch u m o żliw iający ch w n ie sien ie p ry w atn eg o a k tu o s k a rż e n ia do s ą d u zob. T. F o łta , A. M u ch a, Z n ie sła w ie n ie i zn ie w a że n ie w internecie, „ P r o k u r a tu r a i P ra w o ” 2006, n r 11, s. 54-62.

4 P u n k t 2 a w § 13 a r t. 15, dotyczący posłów do P a r la m e n tu E u ro p ejsk ieg o , z o sta ł d o d an y u s ta w ą z d n ia 23 s ty c z n ia 2004 r. (D z.U . n r 25, poz. 219).

5 W ro z u m ie n iu a r t. 115 k .k . § 13 p k t 3 k u r a to r e m sądow ym j e s t k u r a to r zaw odow y i k u r a to r społeczny - za: O. G órniok, O b ja śn ie n ie w yra żeń u sta w o w y ch , [w:] M. F ila r (red.),

K o d eks karny. K o m e n ta rz, W a rsz a w a 2012, s. 624.

6 M. M ozgaw a, K o m e n ta rz do art. 115 § 13 k .k ., [w:] M. M ozgaw a (red.), K o d eks karny.

szy Służby W ięziennej oraz osoby pełniące czynną służbę wojskową7. F u n k ­ cjonariusze S traży M iejskiej n a le ż ą do funkcjonariuszy publicznych nie z powodu przynależności do organów powołanych do ochrony bezpieczeństw a publicznego, a z uw agi n a to, że stra ż je s t jed n o stk ą organizacyjną gm iny kierow aną przez kom endanta zatrudnionego n a podstaw ie umowy o pracę przez wójta, b u rm istrz a lub p rezydenta m iasta, co powoduje, iż strażnicy są pracow nikam i organu sam orządu terytorialnego8.

Do funkcjonariuszy publicznych zaliczam y pracowników M iędzynarodo­ wego T rybunału K arnego, chyba że pełnią wyłącznie czynności usługowe9.

Funkcjonariuszem publicznym nie je s t n ato m ia st leśniczy Lasów P a ń ­ stwowych. N a podstaw ie art. 46 u st. 1 ustaw y o L asach Państw ow ych10 jako pracow nik Służby Leśnej może korzystać z ochrony praw nokarnej przew i­ dzianej dla funkcjonariusza publicznego. Zdecydowanie jed n a k leśniczy, któ­ ry zajm uje kierownicze stanow isko w instytucji państw owej, należy do funk ­ cjonariuszy publicznych11.

Funkcjonariuszem publicznym w rozum ieniu art. 115 § 13 p k t 3 k.k. nie je s t tak że asesor komorniczy. W yjątkiem będzie sytuacja, w której pełni on obowiązki zastępcy kom ornika12 bądź prowadzi czynności zlecone przez ko- m o rn ik a13.

K a rn o p ra w n a o c h r o n a g o d n o śc i o so b iste j fu n k c jo n a r iu sz a p u b lic z n e g o

Przedm iotem ochrony art. 226 k.k. je s t godność i powaga funkcjonariu­ sza lub osoby do pomocy m u przybranej oraz powaga organu, który funkcjo­ n ariu sz publiczny reprezen tu je bądź godność i powaga konstytucyjnego orga­ n u Rzeczypospolitej Polskiej14. Przedm iot ochrony p rzestępstw a zniew ażenia P rezydenta RP (art. 135 § 2 k.k.) stanow i cześć urzędującego P rezy den ta RP.

Podm iotem p rzestępstw a zniew ażenia funkcjonariusza publicznego oraz P rezy d enta RP może być każdy człowiek - tym sam ym są to p rzestępstw a

7 Z godnie z a r t. 115 § 17 k .k ., o so b ą p e łn ią c ą c zy n n ą słu żb ę w ojsk o w ą j e s t żołnierz. 8 Zgodnie z u s ta w ą z 29 sie rp n ia 1997 r. o stra ż a c h gm innych (Dz.U. n r 123, poz. 779 ze zm.). 9 U s ta w a z d n ia 20 m a ja 2010 r. o z m ia n ie u s ta w y - K odeks k a rn y , u s ta w y o Policji, u s ta w y - P rz e p is y w p ro w ad z a ją ce K odeks k a r n y o raz u s ta w y - K odeks p o stę p o w a n ia k a rn e g o (Dz.U . n r 98, poz. 626).

10 U s ta w a z d n ia 28 w rz e ś n ia 1991 r. o L a s a c h P a ń stw o w y ch (te k s t je d n . D z.U . z 2005 r., n r 45, poz. 435 ze zm.).

11 O. G órniok, O b ja śn ien ie w y ra żeń ..., s. 626.

12 A rt. 26 u s ta w y z d n ia 29 s ie rp n ia 1997 r. o k o m o rn ik a c h sądow ych i eg zek u cji (te k s t je d n .: D z.U . z 2006 r., n r 167, poz. 1191 ze zm.).

13 W try b ie a r t. 33 u s ta w y o k o m o rn ik a c h sądow ych i egzekucji.

14 M. K u lik , P rze stę p stw a p rz ec iw ko d z ia ła ln o ś ci in sty tu c ji p a ń stw o w y c h o ra z s a m o rzą d u

96 R o b e r t D z ie m b o w s k i, M a rc in D o m ia n

powszechne. Spraw cą ww. przestępstw może być także funkcjonariusz p u ­ bliczny lub osoba do pomocy m u przybrana.

Czynność spraw cza przestęp stw a z art. 226 k.k. polega n a zniew ażeniu. U staw odaw ca nie zdefiniował pojęcia zniew ażenia, tym sam ym należy przy­ jąć szerokie jego rozum ienie, tj. ubliżenie kom uś słowem bądź czynem. Znie­ w ażeniem będą wszelkie zachow ania spraw cy w yrażające dem onstracyjnie pogardę dla innej osoby, których celem je s t poniżenie godności innej osoby, wywołujące u dotkniętej osoby uczucia obrazy15. Form a zniew ażenia nie zo­ sta ła określona an i w art. 226 k.k. an i w art. 135 § 2 k.k.. Znieważające zachow anie może przybrać postać słow ną (dobrym przykładem je s t posłuże­ nie się przez spraw cę w ulgarnym i sform ułow aniam i), graficzną (zdjęcie b ędą­ ce fotom ontażem czy k a ry k a tu ra ) oraz postać symboli lub znaków. Znieważe­ nie może być dokonane także za pomocą środków masowego przekazu, ja k p ra sa czy In te rn e t (np. przez obrażający osobę blog czy stronę internetow ą). Znieważenie w odróżnieniu od zniesław ienia nie m usi nieść ze sobą określo­ nego przekazu informacyjnego w postaci zarzutów dotyczących właściwości lub postępow ania osoby16. Przez zniew ażenie rozum iem y tak ie zachow ania sprawcy, które polegają również n a w yrażeniu ujem nej oceny w sto su nk u do określonej osoby17.

Przedm iotem czynności wykonawczej w art. 226 § 1 k.k. je s t funkcjona­ riusz publiczny albo osoba do pomocy m u przybrana. Z kolej w § 3 tego a rty k u łu przedm iotem czynności wykonawczej je s t konstytucyjny organ Rze­ czypospolitej Polskiej. Czyn z art. 226 § 1 k.k. może być popełniony tylko wówczas, gdy łącznie zostaną spełnione dwie przesłanki: do zniew ażenia m usi dojść podczas i w zw iązku z pełnieniem obowiązków służbowych18. Znam ię m odalne „podczas pełnienia obowiązków służbowych” oznacza „zbież­ ność czasową i miejscową zachow ania spraw cy i wykonyw ania obowiązków służbowych przez funkcjonariusza publicznego”19. Znam ię „w zw iązku z peł­ nieniem obowiązków służbowych” spełnione je s t wówczas, gdy wykonywane 15 S. H ypś, P rzestępstw a przeciw ko czci i nietykalności cielesnej, [w:] A. G rześkow iak, K. W iak,

K o d eks karny. K o m e n ta rz, W a rsz a w a 2012, s. 999.

16 J . R ag lew sk i, P rze stę p stw a p rze c iw k o czci i n iety ka ln o śc i cielesnej, [w:] A. Zoll (red.),

K o d eks ka rn y. C zęść szczególna, t. II, Z akam ycze 2006, s. 828.

17 M. Szw arczyk, P rze stę p stw a p rzec iw ko d zia ła ln o ś ci in sty tu c ji p a ń stw o w y c h oraz sa m o ­

rz ą d u terytorialnego, [w:] T. B o jarsk i, K o d e k s karny. K o m e n ta rz, W a rsz a w a 2012, s. 583.

18 K o n s tru k c ja , iż z n ie w a że n ie m u s i zo stać po p ełn io n e podczas i w z w ią z k u z p e łn ie n ie m obow iązków służbow ych, w p ro w ad z o n a z o s ta ła u s ta w ą z d n ia 9 m a ja 2008 r. (D z.U . n r 122, poz. 782). Z m ia n a sta n o w iła re aliz a cję w y ro k u T ry b u n a łu K o n sty tu cy jn eg o z d n ia 11 p a ź d z ie r­ n ik a 2006 r. (sygn. P 3/06, O TK-A 2006, n r 9, poz. 121), k tó ry u z n a ł p rz ep is a r t. 226 § 1 k .k . za n iezg o d n y z a r t. 54 u s t. 1 K o n s ty tu c ji w z a k re sie p e n aliza cji z n ie w a ż e n ia podjętego po d czas lub w z w ią z k u z czy n n o ścią służbow ą.

19 A. B a rcz ak -O p lu s til, P rze stę p stw a p rze c iw ko d zia ła ln o ś ci in sty tu c ji p a ń stw o w y c h oraz

s a m o rzą d u terytorialnego, [w:] A. Zoll (red.), K o d eks karny. C zęść szczególna. K o m e n ta rz, t. II,

przez funkcjonariusza publicznego czynności służbowe są m otorem, przyczy­ n ą n aru szen ia jego godności osobistej20.

W ystępek zniew ażenia funkcjonariusza publicznego podczas i w związku z w ykonyw aniem obowiązków służbowych oznacza przym us działania spraw ­ cy w ściśle określonym czasie. Znieważenie dokonane przez spraw cę w cza­ sie, gdy funkcjonariusz nie wykonuje służbowych obowiązków i nie pozosta­ jące w zw iązku przedm iotow ym z ty m i obow iązkam i (np. zniew ażenie funkcjonariusza wyłącznie n a tle porachunków osobistych), podlega kw alifi­ kacji n a podstaw ie art. 216 k.k.21 W zw iązku z tym zniew ażenie funkcjona­ riu sza publicznego dokonane przez In te rn e t nie je st tak ie oczywiste. Nie budzi większych wątpliwości, gdy dokonywane je s t za pomocą czatu22 czy innego kom unikatora internetow ego (w czasie rzeczywistym , ja k np. Skype) pomiędzy funkcjonariuszem publicznym a spraw cą zniew ażenia w czasie peł­ nienia i w zw iązku z w ykonyw aniem obowiązków służbowych przez tego funkcjonariusza. Jed nak że gdy funkcjonariusz publiczny, wypowiadając się w arty k ule zamieszczonym n a p o rtalu internetow ym , je s t obrażany przez kom entującą osobę ju ż po czasie pełnienia obowiązków służbowych, pojawia się wątpliwość, czy podlega ochronie z art. 226 § 1 k.k., czy też będzie zmuszony do w niesienia pryw atnego a k tu oskarżenia za zniew ażenie za po­ mocą środków masowego kom unikow ania z art. 216 § 2 k.k.

Pomocny może tu być wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2008 r.23 A rtu r S. został skazany z art. 226 § 1 k.k. przez sądy pierwszej i drugiej instancji za znieważenie funkcjonariusza publicznego - sędziego sądu rejonowego w zw iązku z pełnieniem obowiązków służbowych - w te n sposób, że w korespondencji kierowanej do sąd u rejonowego używał sform ułow ań sugerujących pozostaw anie tego sędziego w układach o charak terze p rzestęp ­ czym, czerpaniu z tego ty tu łu oraz posiadanych znajomości korzyści m ajątko ­ wych oraz niechlubnej przeszłości zawodowej. Sąd Najwyższy słusznie za­ uważył, iż T rybunał K onstytucyjny w w yroku z dnia 11 października 2006 r. orzekł, że art. 226 § 1 k.k. (w brzm ieniu sprzed dnia 25 lipca 2008 r.) jest

20 Ib id em , s. 1081.

21 A. M a rek , K o m e n ta rz d o a rt.2 2 6 K o d eksu k arnego, [w:] A. M a rek , K o d eks ka rn y. K o ­

m e n ta rz, L EX 2010, [online] <h ttp ://lex .o n lin e.w o ltersk lu w e r.p l/W K P L O n lin e/in d ex .rp c?& fro m -

H isto ry = fa ls e # c o n te n t.rp c —A S K —n ro = 5 8 7 2 6 2 4 7 7 & w ersja= -1 & req Id = 1 3 7 2 6 8 6 0 0 7 0 7 7 3 2 4 & class =C O N T E N T & loc= 4& full= 1& hId= 6>, dostęp : 1.07.2013.

22 C z a t (an g . ch a t) p o z w ala u ż y tk o w n ik o m n a rozm ow ę w czasie rzeczy w isty m przez in te rfe js (m oże być n im s tro n a in te rn e to w a lu b o d p ow iedni p ro g ram ). W y m ian a w iadom ości odbyw a się najczęściej poprzez w p isy w an ie te k s tu , k tó ry j e s t w y ś w ie tla n y n a bieżąco in n y m u c ze stn ik o m (lub u c ze stn ik o w i p rz y ro z m o w ach p ro w ad zo n y ch n a c z a ta c h p ry w a tn y c h ). U ż y t­ ko w nicy m o g ą rów nież u ży w ać o k re ślo n y ch e le m en tó w g raficzn y ch , p re z e n tu ją c y c h ich s ta n em ocjonalny, j a k też k a m e r in te rn e to w y c h u m o żliw iający ch p re z e n ta c ję w iz e ru n k u nadaw cy. Zob. B. W oźniak, In ter n eto w y c za t w św ie tle p r a w a karnego, „ P r o k u r a tu r a i P ra w o ” 2011, n r 1, s. 86-87.

98 R o b e r t D z ie m b o w s k i, M a rc in D o m ia n

niezgodny z art. 54 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 K onstytucji RP i „rozstrzy­ gnięcie zaw arte w w yroku T rybunału Konstytucyjnego oznacza, że od mo­ m en tu wejścia w życie w yroku niedopuszczalne staje się ściganie z ty tu łu zniew agi funkcjonariusza publicznego dokonanej czy to publicznie, czy n iep u­ blicznie, wyłącznie w zw iązku z jego czynnościam i służbowymi, a nie podczas wykonyw ania tych czynności”. N ależy podkreślić, że znam iona m odalne „pod­ czas i w zw iązku” z pełnieniem obowiązków służbowych przez funkcjonariu­ sza publicznego m uszą w ystąpić łącznie. Tym sam ym funkcjonariusz, który je s t zniew ażany w zw iązku z pełnieniem obowiązków służbowych, ale poza czasem ich pełnienia, nie podlega ochronie przew idzianej w art. 226 § 1 k.k., a wyłącznie w art. 216 § 1 lub 2 k.k. Oczywiście ta k a konstrukcja przepisu art. 226 § 1 k.k. w sytuacji zniew ażenia dokonanego w Internecie może powodować problem y z popraw ną kw alifikacją czynu sprawcy, ale wydaje się słuszna. N ależy podzielić zdanie T rybunału Konstytucyjnego z dnia 11 paź­ dziernika 2006 r., że „przyjęta w art. 226 § 1 k.k. k on strukcja norm atyw na w zakresie, w jak im um ożliw ia uruchom ienie odpowiedzialności karnej n a podstaw ie oskarżenia publicznego jedynie n a tej podstaw ie, że wypowiedź zniew ażająca pozostaje w zw iązku z czynnościam i służbowymi, nie odpowia­ da względom proporcjonalności i może prowadzić do n a ru sz e n ia wolności debaty publicznej w państw ie dem okratycznym ”.

Konstytucyjnym i organam i RP są w szystkie organy wym ienione w Kon­ stytucji: Sejm, Senat, Prezydent, R ada M inistrów, Prezes Rady M inistrów, organy adm inistracji rządowej, sam orządu terytorialnego, sądy, trybunały, N ajwyższa Izba Kontroli, K rajow a R ada Radiofonii i Telewizji, Rzecznik P raw O byw atelskich24. Zgodnie z art. 226 § 1 k.k., miejsce, w którym spraw ­ ca dokonuje zniew ażenia, nie m a znaczenia25. Z odm ienną sytuacją m am y do czynienia w przypadku art. 226 § 3 k.k., w którym zniew ażenie konstytucyj­ nego organu Rzeczypospolitej Polskiej m usi nastąp ić publicznie, tj. w m iejscu bądź w sposób um ożliw iający dotarcie tego fak tu do nieokreślonego k ręgu osób26. W m yśl art. 135 § 2 k.k. k a ra ln e je s t wyłącznie publiczne dokonanie zniew agi P rezy denta RP. Przedm iotem czynności wykonawczej przestępstw a może być w tej sytuacji wyłącznie ak tu aln ie urzędujący P rezydent RP. Nie m a przy tym znaczenia, czy P rezydent m iał możliwość rozpoznania zniewagi (spraw ca będzie ponosił odpowiedzialność także wówczas, gdy P rezydent nie w łada językiem , w którym zniew aga została dokonana)27.

W arto zauważyć, iż znam ion p rzestępstw a uregulow anego w art. 135 § 2 k.k. oraz w art. 226 § 1 k.k. nie w ypełnia okazywanie lekceważenia

24 A. B a rcz ak -O p lu s til, op. cit., s. 934.

25 Zob. w y ro k SN z d n ia 25 p a ź d z ie rn ik a 2011 r., sygn. II K K 84/11, L E X n r 1099327. 26 M. K u lik , op. cit., s. 537.

27 P. H o fm a ń sk i, J . S atk o , P rze stę p stw a p rz e c iw ko czci i n iety ka ln o śc i cielesnej. P rzeg lą d

Prezydentow i RP oraz funkcjonariuszow i publicznem u. Tym sam ym nie bę­ dzie zniew ażeniem b ra k reakcji n a pow itanie czy m anifestow anie pogardy przez pozostaw anie w pozycji siedzącej, ponieważ przestępstw a zniew ażenia m ożna dopuścić się wyłącznie w formie działania, a nie zaniechania (popeł­ nienie przestęp stw a w formie zaniechania możliwe je s t jedynie w sytuacji, gdy n a spraw cy zniew ażenia ciąży praw ny obowiązek określonego działa- nia)28. Inaczej uregulow ana została kw estia odpowiedzialności w art. 226 § 2 k.k., gdzie oprócz zniew ażenia spenalizow ano także poniżenie k o n sty tu ­ cyjnego organu RP. Poniżenie je s t pojęciem szerszym , ponieważ obejmuje wszelkie zachow ania zm ierzające do pozbaw ienia w opinii publicznej należy­ tego konstytucyjnym organom władzy szacunku czy a u to ry tetu 29. Poniżenie, w odróżnieniu od zniew ażenia, obejmuje swoim zakresem również zniesła­ wienie danego organu, tj. pomówienie o tak ie postępow anie czy właściwości, które mogą poniżyć organ w opinii publicznej lub narazić go n a u tra tę zaufa­ n ia 30. N ależy przy tym zauważyć, iż art. 226 § 3 k.k. m a zastosowanie wyłącznie do zniew ażenia konstytucyjnego organu RP. Nie je st możliwe sto­ sowanie tego przepisu do pojedynczego pracow nika ww. organu, a naw et grupy pracowników. Je śli jed n a k zniew aga została skierow ana przeciwko w szystkim osobom pracującym w danym organie, uznać należy, że pośrednio dotyka również samego org an u 31.

S tron a podmiotowa p rzestęp stw a z art. 135 § 2 k.k. polega n a um yślno­ ści wyłącznie w postaci zam iaru bezpośredniego32. Znieważenie uregulowane w art. 226 k.k. można popełnić um yślnie w dwóch zam iarach: bezpośrednim i ew entualnym . Jednakże poniżania m ożna się dopuścić tylko w zam iarze bezpośrednim 33.

W ystępek zniew ażenia P rezy d en ta RP zagrożony je s t k a rą do 3 la t po­ zbaw ienia wolności. Przestępstw o zniew ażenia funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy m u przybranej zagrożone je s t k a rą grzywny, ogranicze­ nia wolności albo pozbaw ienia wolności do roku. Publiczne zniew ażenie lub poniżenie konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej Polskiej podlega karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbaw ienia wolności do la t 2.

Oba opisyw ane przestępstw a, tj. uregulow ane w art. 135 § 2 k.k. oraz art. 226 k.k., ścigane są w trybie publicznoskargowym z urzędu.

28 A. M a rek , K o d eks ka rn y. K o m en ta rz..., s. 415. 29 M. Szw arczyk, op. cit., s. 583.

30 A. B a rcz ak -O p lu s til, op. cit., s. 934. 31 Ib id em .

32 P. K a rd a s , P rze stę p stw a p rzec iw ko R zeczp o sp o litej P o lskiej, [w:] A. Zoll (red.), K odeks

karny. C zęść szczególna, t. II, Z akam ycze 2006, s. 156, o d m ie n n ie M. B u d y n -K u lik , P rzestęp stw a p rzec iw ko R zeczp o sp o lite j P o lskiej, [w:] M. M ozgaw a (red.), K o d eks ka rn y. K o m e n ta rz..., s. 323.

100 R o b e r t D z ie m b o w s k i, M a rc in D o m ia n

P o d su m o w a n ie

Praw n e możliwości ochrony funkcjonariuszy publicznych i osób do pomo­ cy im przybranych, konstytucyjnych organów RP oraz P rezyd enta RP zapew ­ n iają skuteczną ochronę godności osobistej ww. podmiotów. W arto jed n ak zauważyć, iż ewolucja standardów w orzecznictwie Europejskiego T rybunału P raw Człowieka, zm ierzająca do tego, aby osoby publiczne, w tym ww. pod­ mioty, posiadały słabszą ochronę przed k ry ty k ą (czego wyrazem je s t przywo­ ływ any wyrok T rybunału Konstytucyjnego), zasługuje n a całkow itą aprobatę. Podm ioty te bezsprzecznie posiadają praw o do obrony w łasnej godności, lecz m uszą w ykazać się w iększą tolerancją n a krytykę, gdyż świadomie w ysta­ w iają się n a kontrolę społeczeństwa.

S u m m a ry

In te rn e t a n d c r im in a l p ro te c tio n o f th e d ig n ity o f a p u b lic officer

K ey w ords: p u b lic officials, dignity, th e P r e s id e n t, C rim in a l Code, p ro tec tio n .

Legal protection capacity of public officials and people to help them foster, co nstitutional bodies and th e P resid en t of th e Republic of Poland shall en su re the effective protection of personal dignity. It is w orth noting th a t the evolution of sta n d a rd s in th e ju risp ru d ence of the E urop ean C ourt of H um an Rights aim ed a t th e public figures to have less protection ag ain st criticism.

The object of protection art. 226 of th e C rim inal Code is th e dignity and seriousness of th e officer an d th e seriousness of th e body which rep resen ts th e public official or th e dignity and seriousness of th e constitutional a u th o ­ rity of th e Polish Republic. Object of p rotection of in su ltin g th e P resid en t of th e Republic (Article 135 § 2 of th e P en al Code) is the dignity of th e P re si­ dent.