Z problematyki genezy życia organicznego

Szczepan W. Ślaga

Z problematyki genezy życia

organicznego

Studia Philosophiae Christianae 3/2, 327-343

ty k a ? T ę n o w o czesn ą w e r sję starego p rob lem u „jajk a i k u r y ” n ie ła tw o ro zw ią za ć. P o d ejm u ją c ją sta jem y w o b ec p rob lem u osta teczn ej p o d sta w y w ie d z y lu d zk iej. P rob lem ten z n a k o m ity lo g ik a n g ielsk i, F. P. R am sey, o k r e ślił jak o „ n ajtru d n iejszą rzecz na ś w ie c ie ” .” 19. J e śli w ię c ta k m ają s i ę sp ra w y , to czy m ożna u w ażać za u zasad n ion ą k o n k lu zję m ego O po­ n e n ta o ilo śc io w y m ch arak terze p rzed m iotu m a tem a ty k i, w y ra żo n ą sło ­ w a m i: „Tak p rzyn ajm n iej p rzed sta w ia się sp ra w a przy o b ieg o w y m , in ­ tu ic y jn y m rozu m ien iu term in ó w : ilość i jak ość.”? 20

N ie ch cę tw ierd zić, że je d y n y m i źró d ła m i n iep orozu m ien ia w in te r e ­ s u ją c y m n as za g a d n ien iu , są w ę ż sz e i szersze rozu m ien ia term in ó w „ ilo ść”, „ jak ość”, „ m a tem a ty k a ”. Ż y czy łb y m sob ie, żeb y d y sk u sja b y ła k o n ty n u o w a n a . I ab y w ten sposób p rzy czy n iła się do lep szego sp recy zo ­ w a n ia zn aczeń w y stę p u ją c y c h term in ó w , ja k też do bard ziej a d e k w a t­ n eg o sfo rm u ło w a n o a sam ego p roblem u. N ie w y d a je się b o w iem , ab y stare, tr a d y c y jn e sfo r m u ło w a n ie za g a d n ien ia n ie d o zw a la ło na p ostęp w tej d zied zin ie. M a tem a ty k i n ie możria w c isn ą ć , ta k sądzę, w stare, sz ty w n e r a m y u jęć tra d y cy jn y ch . M a tem atyk a je s t ż y w a i m łod a, n ie da się za m k n ą ć w sta ry ch form ach . R ozsadza je.

S zczep an W. S la g a

Z P R O B L E M A T Y K I G EN EZ Y ŻY C IA O R G A N IC Z N EG O W śród p ro b lem ó w o g ó ln o b io lo g iczn y ch , w o k ó ł k tó ry ch to czy się od ­ w ie c z n y spór n a u k o w y i filo zo ficzn y , n a p ierw szy m m iejscu n a le ż y n ie ­ w ą tp liw ie u m ieścić za g a d n ien ie p o w sta n ia i rozw oju ży cia organ iczn ego na ziem i. P rzy u w a żn y m śled zen iu ro zw o ju nauk, k tó re bądź to b ezp o ­ śred n io (jak b ioch em ia, g en ety k a , cy to lo g ia , p a leo n to lo g ia ), bądź też p ośred n io (a stro fizy k a , g eo fizy k a , g eo ch em ia , w iru so lo g ia itp.) z a in tere­ so w a n e są p rob lem am i p o czą tk ó w ży cia , k o n sta tu je się ró w n o le g ły , ogrom n y p o stęp badań nad ty m i p rob lem am i. P o w o li i z tru d em przed o czym a u czon ych w y ła n ia się obraz m o żliw y ch dróg i m ech a n izm ó w g e ­ n ezy życia, a p rzyn ajm n iej obraz p ierw o tn ej e w o lu c ji ch em iczn ej m a terii, p ierw o tn y ch w a ru n k ó w a tm o sfery czn y ch , zarys struktur i sy ste m ó w p rzed -ży cio w y ch .

Jak że je s t to jed n a k obraz za m glon y i n ieczy teln y .

D a lek o jeszcze, o ile w o g ó le je s t to m o żliw e, do r o zw ią za n ia t a ­ 19 C. V. N ew so m , Isto ta m a tem a ty k i, W arszaw a 1967, 104. P ro b lem e m stosu n k u m a te m a ty k i i lo g ik i z a jm o w a ł się ostatn io A . C hurch. Zob. jeg o a r ty k u ł pt. „M ath em atics and lo g ie ” zam ieszczon y w „L ogic, M eth od ology and P h ilo so p h y o f S c ie n c e ”, S tan ford 1962, s. 181— 186. W y d źw ięk id e o w y a rty k u łu C hurcha je s t zgodny z w y p o w ie d z ią N ew som a.

je m n ic y życia i jeg o p oczątk ów . Jed n ak , w r a z z ro zw o jem badań za czy ­ n a m y p o jm o w a ć n atu rę n ie z w y k le z a w iły c h p ro cesó w ż y c io w y c h i m o ­ żem y w y o b ra zić sobie, p rzyn ajm n iej h ip o te ty c z n ie , sposób ich p o ja w ien ia się na ziem i. W św ie tle d zisiejszeg o stan u n a u k p rzyrod n iczych , b a d a ją ­ cych p roces ab iogen ezy, d y sta n s p om ięd zy m a terią m a rtw ą i ożyw ion ą w y d a je się zn aczn ie m n iejszy , n iż to p rzyjm ow an o d otych czas.

W o sta tn ich la ta c h uk azało się w ie le p u b lik a c ji na tem a t p och od zen ia ży c ia organ iczn ego n a ziem i, k tó re w m n iejszy m lu b w ię k sz y m stop n iu uzn ać n a leży za k o n ty n u a cję prac za p o czą tk o w a n y ch na sym p ozju m zo rg a n izo w a n y m w 1956 r. p rzez N o w o jo rsk ą A k a d e m ię N a u k 1 oraz na m ięd zy n a ro d o w y m sy m p o zju m b io ch em iczn y m (1957) w M o s k w ie 2, p o ­ św ię c o n y c h tej p rob lem atyce.

Ze w z g lę d u na różnorodny ch arak ter w yb ra n y ch prac zostan ą one o m ó w io n e od d zieln ie, p o czą w szy od p o p u la rn o -n a u k o w y ch do śc iśle n a u k o w y ch i e w e n tu a ln ie filo zo ficzn y ch .

A d l e r I., H o w L if e B e g a n , N e w Y o r k 1964 (A S ig n e t S c ie n c e L i b r a r y B o o k p u b l i s h e d b y T h e N e w A m e r i c a n L ib r a r y ) , s. 128.

P rzeg lą d p u b lik a cji d o ty czą cy ch p ro b lem a ty k i ab io g en ezy 3 rozp ocz­ n ie m y od z a sy g n a lizo w a n ia czw a rteg o w y d a n ia (p ierw sze w 1957) p o p u ­ 1 M odern id ea s an sp on tan eou s g en era tio n , N e w Y ork A ca d em y of S c ie n c e and th e A m erica n A sso cia tio n for th e A d v a n cem en t o f S cien ce, D ecem b er 1956, w : A n n a ls o f th e N e w Y ork A ca d em y o f S c ie n c e s 69 (1957).

2 T h e origin o f life on th e earth , M osk ow S y m p o siu m , In tern a tio n a l U nion o f B io ch em istry , L ondon and N e w Y ork 1959, P erg a m o n P ress; w y d . ros.: W o zn ik n o w ien ie żizn i n a z iem ie, T ru d y M ieżdu n arod n ogo S im - pozjum a, M osk w a 19— 24 a w g u sta 1957 goda, M osk w a 1959.

3 W śród p u b lik a cji n ie o m ó w io n y ch na u w a g ę za słu g u ją : C a w e B., A d v a n c e o f life , L on d on and N e w Y ork 1966; D e lfin o R., ?O rigen d e la v id a u origen d e lo s v iv ie n te s? , Strom ata, 21 (1965), n. 1, s. 9— 14; D o ­ n a ld so n J. F.: A p h y sio lo g ic a l stu d y of th e origin of life . Jou rn al of S c ie n tific L ab. D en iso n U n iv., 46 (1963), n. 1— 3, s. 9— 36; E llio tt F., T he o rigin o f life , In tern a tio n a l P h ilo so p h ic a l Q u a rterly , VI (1966) n. 2; F le t­ ch er N., T h e origin of life , P h ilo s. Journal, 1964 ((1) 49— 61; H aas A ., O ri­ g en de la v id a y del hom bre, M adrid 1963, trad. F. L ator., prepar. B . M e­ len d ez; H a rizan ow R., L a tra n sitio n de la m a tière non v iv a n te à la m a ­ tiè r e v iv a n te (en b ulg.), F ilo s. M isai, 20 (1964), n. 3, s. 123— 131; H a u b e l- to v â R., N ë k te r é filo so fic k é p ro b lém y zk ou m ân i v zn ik u ziv o ta , F ilo s. Cas.. 13 (1965), n. 2, s. 240— 252; K o w a le w J., T h erm od yn am ik und E n steh u n g des L eb en s, O st-P ro b lem e, 16 (1964), η. 19— 20, s. 548— 553; M arcozzi V. e F. S e lv a g g i (ed.), P robierni d e lle origin i, R om a 1966; M u rp h y J., N o n -life to life : a sp ecu la tio n , T h e B u lle tin P h ilo so p h y o f S c ie n c e Group, 57 (1966); O parin A ., W o zn ik n o w ien ie i n a cza ln o je r a z w itie żizn i, M osk w a 1966; Pertx О., T h e origin o f life , A gra U n iv . J ou rn al o f R es. S cien ces, 12 (1963), p t. 2, s. 1— 48; P iv e te a u J., L ’a p p arition de la v ie sur le g lo b e dans la p e r sp e c tiv e d e la p a lé o n to lo g ie , M aterie und L eb en (N a tu r w isse n

-larn ej k sią ż e c z k i o is to c ie i p och od zen iu ży c ia , n a p isa n ej p rzez Irvin ga A d lera , m a tem a ty k a i filo z o fa z C olum bia U n iv e r sity . W e w s tę p ie L. P a u ­ lin g z K a lifo r n ijsk ie g o In sty tu tu T ech n o lo g ii, la u rea t n agrod y N ob la, p od k reśla, że ż y c ie p o w sta ło ponad d w a b ilio n y la t tem u , a le n ie w ie m y , w ja k i sposób, ja k ie b y ły drogi łą cze n ia się i w sp ó łd zia ła n ia atom ów , p ro w a d zą ce do p o ja w ien ia się p ierw szej m o le k u ły p o sia d a ją cej m ożność rep ro d u k o w a n ia się.

Oto ty tu ły rozd ziałów : 1. ż y w e i m a rtw e, 2. a k ty w n o ść ży cio w a , 3. ele m e n ty i zw ią zk i, 4. w ę g ie l i jego rodzina, 5. ch em ia ży cia , 6. p ły ­ w a ją c e cząsteczk i, 7. od m a rtw eg o do ży w eg o . In d ek s.

S p is ten n ie od p ow iad a w zu p ełn o ści treści tej k sią żk i, zd a je się s u ­ g erow ać m y śl, że je s t tu m ow a g łó w n ie o is to c ie ży cia od stron y b io c h e ­ m iczn ej. W rze c z y w isto śc i refe r o w a n ie k a żd eg o szczeg ó ło w eg o zagad n ien ia ch em ii życia zn a jd u je sta le o d n iesien ie do ty tu ło w e g o p y ta n ia pracy. I tak , dla p rzyk ład u : m ó w ią c w rozdz. 2 o od ży w ia n iu , m eta b o liźm ie, autor zaraz ro zw a ża w ażn ą k w e stię : au to tro fizm czy h etero tro fizm u p ie r w sz y c h isto t ży w y ch . O pow iada się, tak jak O parin i in n i, za h e te r o - tro fizm em p ierw szy ch organ izm ów . Z u ży tk o w a n e z w ią zk i organ iczn e m u ­ sia ły b y ć u zu p ełn ia n e przez r e a k cje ch em iczn e aż do p o ja w ien ia się a u to - trofizm u i fo to sy n tezy . Od p o czątk u r ea g o w a n ia z w ią zk ó w organ iczn ych p r z e d -ż y c io w y c h zaznacza się już „w alk a o b y t”, selek cja n atu raln a i ew o lu cja .

W ed łu g A d lera fo rm u łu ją ce się w p ierw o tn y m o cea n ie k o a cerw a ty za jm o w a ły już p o śred n ie m ie jsc e w rozw oju od p rostych z w ią zk ó w orga­ n iczn y ch do złożon ej o rgan izacji ch em iczn ej — p rotoplazm y. T w o rzen ie s ię k o a c e r w a tó w zap oczątk ow ało n o w ą fa zę e w o lu c ji ch em iczn ej p ro w a ­ dzącej do p o ja w ie n ia s ię życia. K o a cer w a ty w sw y m rozw oju u zy sk u ją p o w o li d w ie is to tn e w ła śc iw o śc i: zdolność rozk ład u i sy n tezy , dosk on aląca się sto p n io w o i organ izu jąca w u p orząd k ow an y s y s te m m eta b o licz n y , oraz p ro cesy n atu raln ej selek cji, a z ty m zd oln ość lep szeg o p r zy sto so w a n ia się do otoczen ia i przeżycia. N a stęp u je te ż p ro sty p od ział i k o p io w a n ie zło­ żon ych m o lek u ł jako p o czą tek sam ood tw arzan ia. S k u tk iem p o ja w ien ia się fo to sy n te z y b yło p r z e su n ię c ie się area łu ż y cio w eg o z m orza n a ląd sta ły (p oczątek ro ślin zielo n y ch i zw ierząt), oraz w y tw o r z e n ie się o rg a ­ n iz m ó w aerob ow ych z u ż y tk o w u ją cy ch w y d z ie la ją c y się przy fo to sy n tezie w o ln y tlen .

sc h a ft und T h eologie, H. 7), F reib u rg— M ünchen 1966, s. 36— 61; P o n n a m - p eru m a C., C h em ical ev o lu tio n and th e origin o f life , N atu re, 201 (1964) 337— 340; S c e lz i G., F ilo so fia e scien za su l’o rig in e d ei v iv e n ti, F ilo so fia e V ita, 5 (1964), n. 3, s. 13— 27; S om en zi V., D a lla m a teria in e r te alla m a ­ teria v iv e n te e p en sa n te, D e H om in e, 1965, η. 15— 16; W ach h old er Κ ., D ie D isk u ssio n über d ie E n steh u n g d es L eb en s a u f der E rde, w : N a tu r w isse n ­ sch a ft h eu te, M it B eitr. von M. B orn , hersg. W. B äh r, G ü tersloh 1965, s. 40— 49.

W arto zw ró cić u w a g ę na to, że w e d łu g A d lera (s. 121) p roces p o ja ­ w ie n ia się ży c ia na ziem i je s t sz c z ę śliw y m p rzyp ad k iem , a n ie czym ś c e lo w y m czy p la n o w y m . P o w sta ło ono z p rzy p a d k o w eg o p o łą czen ia się i k om b in acji z w ią zk ó w ch em iczn y ch w p ierw o tn y m m orzu i to jeden je d y n y raz. N a to m ia st ogóln y k ieru n ek rozw oju n ie b y ł ca łk o w ic ie p rzy ­ p a d k o w y , le c z w y zn a czo n y ta k im i n a tu ra ln y m i w ła śc iw o śc ia m i, ja k zd o l­ n o ścią w ę g la do tw o rzen ia d łu g ich ła ń cu ch ó w , w p ły w e m se le k c ji p ie r ­ w o tn e j na rozw ój coraz bardziej złożon ych stru k tu r i organ izm ów aż do p o ja w ie n ia się b ytu in te lig e n tn e g o w łą czn ie. A w ię c p rzyp ad ek p lu s k ieru n k o w o ść d ały w w y n ik u ż y c ie n a ziem i.

A n i autor k sią żk i n ie jest sp e c ja lis tą , ani jej a d resa ci, stąd jej c h a ­ ra k ter d y d a k ty c z n o -w y ja śn ia ją c y . D od ajm y: p rosty s ty l w y k ła d u , lic z n e r y su n k i i szk ice, jasno p od an e p roste w zo ry r ea k cji ch em iczn y ch d ok o­ n u ją cy ch się w organ iźm ie, p o zw a la ją bez g ru n to w n iejszeg o p rzy g o to w a ­ n ia p rzyrod n iczego p ojąć zasad n icze k o n cep cje o d n o śn ie isto tn y ch p ro ce­ s ó w m a te r ii ż y w ej i jej ew o lu cy jn eg o p o ja w ien ia się n a ziem i.

K e o s i a n J., T h e O rig in of L ife, N e w Y o r k 1965, R e in h o l d P u b li s h in g Co. (S e l e c te d T o p ic s in M o d e r n B io logy), s. IX + 118.

P o d o b n ie do p oprzednio om ów ion ej k sią żk a K eo sia n a , p rofesora b io ­ lo g ii N ew a rk C ollege o f A rts and S c ie n c e R u tgers, T h e S ta te U n iv ersity , p rzezn aczon a jest dla n ie sp e c ja listó w w tej d zied zin ie b io lo g ii, k tóra za j­ m u je się p o czą tk a m i życia. W p rzed m o w ie autor u zasad n ia k o n ieczn o ść teg o ty p u p u b lik a cji fa k tem , iż w zra sta ją ca ilo ść d an ych e k sp e r y m e n ta l­ n y ch , lic z n e zjazd y i sym p ozja k ra jo w e i m ię d z y n a r o d o w e ,.w p r o w a d z a ją ogrom ną zm ian ę p ojęć i h ip o tez w tej d zied zin ie, a to z k o le i dom aga się p e w n y c h pod su m ow ań i uogólnień.

N a treść k sią ż k i sk ła d a ją się n a stę p u ją c e rozdziały:

1. N atu ra p roblem u. — P o w sta n ie m ży cia za jm o w a ły się: w ita liz m , d ok tryn a o stw o rzen iu , p a n sp erm ia , m ech a n icy zm i m a teria lizm . Ten o sta tn i, p rzy jm u ją cy , że n ie ty lk o organ izm y ży w e , jak ch c e w ita liz m , le c z i m a teria m artw a w y tw a rza z w ią zk i organ iczn e, je s t rozb u d o w y w a n y g łó w n ie p rzez O parina (od 1922) i H a ld a n e’a (od 1928). Obaj p rzyjm u ją id eę ab io g en n eg o tw o rzen ia się zw ią z k ó w o rgan iczn ych w p rzed ży cio - w y m o k resie ziem i. A utor w sk a z u je pon ad to n a tru d n o ści z w ią za n e z k on ­ stru k cją d e fin ic ji ży cia , k tó ra o b ejm o w a ła b y ta k ż e fo rm y ży cia p ie r w o t­ nego, a n a w e t p rzyszłego.

2. P o d sta w y h isto ry czn e. — P rzeg lą d h isto r ii id ei sam orod ztw a od m y ś lic ie li greck ich do czasu d ośw ia d czeń P a steu ra koń czą u w a g i n a tem a t o d w ieczn o ści i k o sm iczn y ch p o czą tk ó w życia.

3. H ip oteza O parina. — R ozd ział b ęd ą cy streszczen iem g łó w n y ch p o ­ g lą d ó w badacza ra d ziec k ieg o om aw ia: r e a k c je ch em iczn e n a p ierw o tn ej ziem i, p o czą tk i p ierw o tn ej a tm o sfery , p o w sta w a n ie zw ią z k ó w organ icz­

n y ch , stan k o lo id a ln y — tw o rzen ie się k o a c e r w a tó w oraz ich p r zek szta ł­ ca n ie się w is to ty żyw e.

4. W y stęp o w a n ie p ro sty ch z w ią zk ó w o rgan iczn ych . — T en i d w a n a ­ stęp n e rozd ziały p rzed sta w ia ją dane ek sp ery m en ta ln e u zysk an e d o ty ch ­ cza s, a p o tw ierd za ją ce słu szn ość za ło żeń teo rii O parina. P o d sta w ą w y ­ ja śn ia n ia g en ezy ż y c ia je s t teza o m o ż liw o śc i sy n tezy z w ią zk ó w o rg a n icz­ n y ch z ele m e n tó w p rostych , szeroko rozp o w szech n io n y ch w e w s z e c h św ie - c ie , zw ła szcza w ę g la , w odoru, azotu i ich połączeń .

5. S k ład p ierw o tn ej atm osfery. — Z god n ie z o sta tn im i od k ryciam i i teorią U rey a p o w ierzch n ia tw o rzą cej się ziem i poddana b yła siln em u d zia ła n iu p ro m ien io w a n ia U V sło n eczn eg o (w sk u tek braku w a r stw y ozo­ n o w ej) p o w o d u ją ceg o różn e re a k c je ch em iczn e. P ierw o tn a a tm osfera ziem sk a o ch a ra k terze zred u k o w a n y m w p o ró w n a n iu do d zisiejszej p o ­ sia d a ła m eta n , parę w od n ą, am on iak , w ę g lo w o d ó r, azot, a w e d łu g H a l- d a n e’a, C alvin a czy B ern a la ta k że C 0 2.

6

7. P e w n e k w e s tie n iero zw ią za n e. — W okół za g a d n ień n iero zw ią z a ­ n y ch d otych czas lu b d y sk u sy jn y ch w y lic z a autor n a stęp u ją ce: stan roz­ tw o ru ocean iczn ego, sy n teza a sy m etry czn a (p o w sta n ie czyn n ości o p ty cz­ n ej), źródła en erg ii, m ech an izm rea k cji, p o w sta w a n ie złożon ych sy stem ó w o tw a r ty c h (k oacerw aty, m ik ro sfery , p rob ion ty itp.). O statn i z p rob lem ów , bodaj n a jw a żn iejszy , w ią ż e się z p o w a żn y m i tru d n o ścia m i ta k n a tu ry tech n iczn ej jak i teo rety czn ej z u w a g i na to, że sy ste m y te są stru k tu ra m i sta ty czn y m i, do k tó ry ch n ie sto su ją się n a w e t n ajb ard ziej zm in im a lizo ­ w a n e k ry teria ż y c ia (np. w e d łu g H o ro w itza ty lk o : sam orep rod u k cja, m u - ta b lin o ść i h eter okataliza). P ie r w sz y m k ro k iem w k ieru n k u o ży w ien ia ty c h sy ste m ó w b ę d z ie u zy sk a n ie p rzez n ie c h a ra k tery sty czn eg o d la isto t ż y w y c h stanu d yn am iczn ej r ó w n o w a g i n ie tr w a łe j.

8

4 W sp om n ian a „ w iru so w a ” teo ria p o czą tk ó w ż y c ia organ iczn ego zo­ sta ła p rzez K eo sia n a p otrak tow an a zb yt m a rg in eso w o i sy m p listy czn ie. O bszerną d y sk u sję w ty m p rzed m io cie p r z e d sta w ił Sz. W. S la g a w art. pt. „ P o w sta n ie ży c ia w o b ec g en ezy i e w o lu c ji w ir u só w ”, S tu d ia P h ilos. C hrist., 1967, nr 1.

9. S p ek u la cje. — W zw ią zk u z u w a g ą w stęp n ą (s. 8), iż p ra k ty czn ie k a żd y a sp e k t g en ezy ży cia o tw iera m o żliw o ści sp ek u la cji, autor p rzed ­ sta w ia na za k o ń czen ie rozw ażan ia w o k ó ł ży cia p o za ziem sk ieg o , n a in n y ch p la n eta ch , oraz w ła sn e k o n cep cje n a te m a t n eo b io g en ezy , za sy g n a lizo w a n e p rzez n ieg o już w 1960 r. w c za so p iśm ie „ S cien ce”.

C zy n eo b io g en eza jest m ożliw a? C hodzi tu n ie o w z n a w ia n ie starej id ei sam orod ztw a, le c z o to, czy natu ra je s t zd oln a w y ło n ić ż y c ie n a now o przy już istn ieją cy m . A utor bada p o n o w n ie i zbija w s z y stk ie zarzu ty w y su w a n e p rzeciw k o n eob iogen ezie: a. że P a steu r raz na za w sze zap rze­ c z y ł sam orod ztw u , b. ż y c ie p o ja w ia ło się p rzez ok. 2 b ilio n y la t, teraz n ie m o że się już p ow tó rzy ć ta k i p roces (czyn n ik czasu), c. w a ru n k i p ie r w o tn e b y ły in n e i jed yn e, d. n o w e ż y c ie n ie u trzym ałob y się przy k on k u ren cji z istn ieją cy m , e. b ioch em ia w sk a z u je n a w sp ó ln eg o „p rzodka” w sz e lk ic h isto t ż y w y ch , f. stw ierd zon o b y dziś ta k i fak t. To w sz y stk o m iało d o w o ­ dzić, że ż y c ie p o ja w iło się na ziem i jed en je d y n y raz. K eo sia n zaś n ie w id zi tru d n o ści w p o ja w ie n iu się ży cia p on ow n ie, je d y n ie ch y b a to, iż tru d n o b y ło b y ta k i fa k t stw ierd zić. W ca le zresztą n ie ch c e stw ierd za ć, że r e a ln ie ta k i p roces zachodzi.

K sią żk ę K eo sia n a uznać n a leży za dobrą in tro d u k cję do p o w szech n ie u znanej teo rii O parina. T reść jej jed n ak n ie ogran icza s ię je d y n ie do ta ­ k ie j fu n k cji; o rien tu je ta k że w p o czy n io n y ch w tej d zied zin ie e k sp e r y ­ m en ta ch , a d ołączon a b ib lio g ra fia (ogólna na k oń cu k siążk i, a szczeg ó ­ ło w a po k ażd ym rozdziale) in fo rm u je c z y te ln ik a o n a jn o w szy ch p u b li­ k a cja ch . P oży teczn ą r o lę sp ełn ia ta k ż e in d ek s im ien n o -rze czo w y . W łasn e c ie k a w e p o g lą d y autora p o b u d zają do d alszego p rzem y ślen ia p roblem u.

J. d e R o s n a y , L e s orig in es de la v ie : De l’a t o m e ά la cellule , P aris

1966, É d ition s d e S e u il (Le R a y o n d e la S c ie n c e 27 d e s C o llectio n s

M icro co sm e), s. 190.

N a treść k sią żk i Joëla d e R osnaya, m łod ego b io ch em ik a z In sty tu tu P a steu ra w P aryżu sk ła d a ją się d w ie części: 1. czym je s t ży cie , 2. skąd pochodzi życie.

W części p ierw szej (s. 5— 84) autor p rzed sta w ia h isto r ię sam orod ztw a od sta ro ży tn o ści, poprzez b a d a n ie R ed i’ego, van L e eu w en h o ek a , S p a la n - za n ieg o i P a steu ra aż do czasu sfo rm u ło w a n ia te o r ii e w o lu c ji p rzez K . D arw in a, k tó ry w sk a z a ł na p ro g resy w n ą organ izację i k o m p le k sy fik a c ję is to t ż y w y c h od n ajp ro stszy ch do ob ecn ych g a tu n k ó w ro ślin i zw ierzą t. N a stę p n ie podana jest c h a ra k tery sty k a ży cia n a p o zio m ie m ik rosk op o­ w ym : opis m ik ro o rg a n izm ó w (p aram oecium , clam yd om on as, b a k terie, w i­ ru sy ) i p r z e d sta w ie n ie ch a ra k tery sty czn y ch w ła śc iw o ś c i ży cia ; oraz ży cie na p o zio m ie m o lek u la rn y m (sam ozach ow an ie, sam orep rod u k cja, sa m o - r eg u la cja ). P o zn a n ie ty c h p ro cesó w p o zw a la na le p sz e zro zu m ien ie sto p ­ n io w eg o p o ja w ien ia się p ie r w sz y c h isto t ż y w y c h n a ziem i. P rzy op isie

p ro cesó w m o lek u la rn y ch w y k o rzy sta n o szerok o n a jn o w sze b ad an ia nad en trop ią u k ła d ó w o tw a rty ch , tra n sfo rm a cją en e r g ii (A T P), nad b iosyn tezą b ia łe k i k w a só w n u k lein o w y ch . P ro cesy sa m o reg u la cji sch a ra k tery zo w a n o p rzy pom ocy p ojęć za czerp n ięty ch z cy b ern ety k i i ogóln ej teo rii s y s te ­ m ów .

W części d rugiej (s. 86— 185), d o tyczącej ś c iśle p o czą tk ó w życia, autor p rzed sta w ia całość zagad n ien ia w n a stęp u ją cej k o lejn o ści:

1. E w o lu cy jn a teo ria p och od zen ia życia. — W n a stę p stw ie prac P a ­ steu ra i D arw in a dokonano u o g ó ln ien ia p o jęcia e w o lu c ji na m a terię n ie ­ o ży w io n ą i w ten sposób przerzucono p om ost m ięd zy św ia te m fizy czn y m i b iologiczn ym . D zieła te g o — zd an iem R osnaya — d ok on ali A . O parin i T eilh ard de C hardin. Ten ostatn i u m ie jsc a w ia ż y c ie w e w zra sta ją cej z ło ­ żo n o ści m a terii i w trw a n iu . T eoria O parina i H a ld a n e’a zo sta ła p o tw ie r ­ dzona p rzez ek sp ery m en ta ln e w y tw o r z e n ie k w a su n u k lein o w eg o w w a r u n ­ k a ch p reb io lo g iczn y ch i p rzez1 la b o ra to ry jn e zrek o n stru o w a n ie za sa d n i­ czy ch eta p ó w e w o lu c ji b ioch em iczn ej sy ste m ó w p rzed ży cio w y ch .

2. Od u k szta łto w a n ia się św ia ta do p o ja w ien ia p ie r w sz y c h m o lek u ł o rgan iczn ych . — O b serw a cje i te o r ie o form ow an iu się g a la k ty k i gw iazd , p o czą tk i ziem i; opis źród eł en erg ii i r e a k c ji p o w o d u ją cy ch tw o rzen ie się czą stek o rgan iczn ych , a od tw orzon ych p rzy n a jm n iej częścio w o p rzez U rey a , J. Oró, C alvin a, С. P on n am p eru m ę. M olek u ły organ iczn e zd oln e do tr w a n ia i łą cze n ia się w zw ią zk i b ardziej złożone, m o g ły zach ow ać się w tr a k c ie se le k c ji n a tu ra ln ej w śro d o w isk u zab ezp ieczon ym od w p ły w u p ro m ien i U V i przy braku tle n u tak jak i ja k ic h k o lw ie k isto t ży w y ch . N a p ew n y m p o zio m ie złożon ości p o ja w iła się w ła śc iw a ży w y m elem en to m sta b iln o ść dynam iczna.

3. K o m p lek sy fik a cja m o lek u ł organ iczn ych . — A k u m u la cja n o w o ­ u tw o rzo n y ch m o lek u ł organ iczn ych d o k o n y w a ła się na p o w ierzch n i ziem i n iem a l ró w n o cześn ie z jej fo rm o w a n iem i w ten sposób w y tw o r z y ł się obszar n a zw a n y p rzez B ern ala „ su b -w ita ln y m ”. T u „ zn a la zły ” się p ro te- in oid y (b iałk a n ieb io lo g iczn e) u p orząd k ow an e i d zia ła ją ce k a ta lity czn ie, oraz ad en ozyn a jako p oprzednik k w asu n u k lein o w eg o . K a ta liza dała p o ­ czątek a u to k a ta lizie, która w isto c ie w e d łu g C alvin a jest b io lo g iczn y m p o ję c ie m reprod u k cji. N a p o d sta w ie teg o opisu w ła śc iw o ś c i r o zw o jo w y ch k r e śli R osn ay obraz d rzew a „g en ea lo g iczn eg o ” m o lek u ł życia.

4. E w o lu c y jn e p rzejście m ięd zy m a rtw y m i żyw ym . — To isto tn y etap ew o lu c ji p re-b io lo g iczn ej, b adany e k sp ery m en ta ln ie g łó w n ie przez O p a­ rina i F oxa. P o ja w ia n ie się sto p n io w e stru k tu r coraz bard ziej złożonych i u p orząd k ow an ych czasop rzestrzen n ie p row ad ziło do k o n cen tra cji m as p ły n n y ch i w y tw o rzen ia k o a cerw a tó w jako p r o to ty p ó w kom órk i. W ed łu g F o x a n ie w m orzu p ierw o tn y m , a le na ziem i istn ia ły szan se sp o n ta n icz­ n eg o tw o rzen ia s ię tak olb rzym ich m o le k u ł jak p rotein oid y. P rzez o z ię ­ b ia n ie roztw oru p ro tein o id ó w o trzym ał F o x m n ó stw o p o jed y n czy ch z ia ­ ren ek z p od w ójn ą otoczk ą, n azw a n y ch m ik ro sfera m i, a p rzyp om in ających

cocci — b a k terie sfery czn e. T e m ik ro k ro p elk i m ają sw ą jed n ość i in d y ­ w id u a ln o ść, śro d o w isk o w e w n ętrzn e, w ła sn ą stru k tu rę ch em iczn ą , tr w a ­ n ie i p ew ien „rozw ój”, a le n ie u ja w n ia ją jeszcze ży cia . K o le jn e etap y h ip o tety czn e tra n sfo rm a cji ty c h m ik ro k ro p elek (k oacerw atów , m ik ro ­ sfer, eob ion tów ) w n a jp ro stsze organ izm y u jm u je R osn ay w oparciu o b a ­ dania O parina n a stęp u ją co : p ierw o tn a se le k c ja organ iczn a; p oczątk i „o d ży w ia n ia ” -— h etero tro ficzn eg o poprzez w n ik a n ie do w n ętrza k ro p elek cząstek w o d y , cukru itp. (p oczątk i k a ta liz y i ru d y m en ta rn y m etab olizm ); p rzek szta łcen ie m ik rok rop elek w sy ste m o tw a rty , coraz b ardziej d y n a ­ m iczn y — p o tw ierd zo n e d o św ia d czen ie; w zro st i p od ział m ik rok rop elek ; p ew n eg o rodzaju b iern e w sp ó łza w o d n ictw o m ięd zy nim i.

5. P ie r w sz e organ izm y ży w e. — P o p u la cja m ik ro k ro p elek w p ie r w o t­ n ym o cea n ie p o w o li p oprzez p od ział i zaczątk i m eta b o lizm u u zy sk iw a ła fu n k c je au to k o n serw a cji, au torep rod u k cji i a u to reg u la cji. W ty m procesie, k tó ry m ó g ł trw a ć około 1 m ilia rd a la t, w y ró żn ia autor trzy etap y. P ie r w ­ szy d oty czy źród eł en erg ii: ferm en ta cja , fo to sy n teza , o d d ych an ie; d ru gi — szyb k ości, reg u la cji i sy n ch ro n iza cji w e w n ę tr z n y c h r e a k c ji ch em iczn ych (enzym y); trzeci — p rocesu „ a d m in istra cji” rozw oju i e w o lu o w a n ia (k w a sy n u k lein o w e). W ty m o sta tn im ch od zi o isto tn e p y ta n ie: czy m ech an izm d u p lik a cji k w a su n u k lein o w eg o i p rzen oszen ia kodu g en ety czn eg o m oże zach od zić poza isto ta m i ży w y m i? O d p ow ied zi p o zy ty w n ej u d z ie liły ek sp ery m en ty K ornberga, N iren b erga, S p ieg elm a n a , h ip oteza Sch ram m a, H orow itza i in n ych . Już na ty m e ta p ie d ziałała m u ta cja , se le k c ja i e lim i­ n acja jed n y ch czą stek p rzez inne; k w a sy n u k le in o w e p rzez te p ro cesy b y ły — jak u trzy m u je w ie lu b ad aczy — ju ż w w aru n k ach p r e -b io lo g ic z - n y ch zd eterm in o w a n e do p rzy szłej e w o lu c ji, a n a w e t już tu przed p o w sta ­ n iem p ierw szej kom órk i rozp oczęła się ra m ifik a cja drzew a g e n ea lo g icz­ nego is to t ży w y ch . P o u fo rm o w a n iu kom órk i za częły się u sa m o d zieln ia ć lu b łą c z y ć , tw orząc n ieza leżn e in d y w id u a , p o d leg a ją ce b io lo g iczn em u p raw u e w o lu c ji aż do czło w iek a .

O m aw ian ą p racę J. de R osn aya, n ie w ie lk ą rozm iaram i, le c z bogatą w treść, m ożna by n a zw a ć p o p u la rn o -n a u k o w ą en cy k lo p ed ią w ied zy o p o czątk ach ży cia na ziem i. D zięk i jasn em u i p rzek o n y w u ją cem u w y k ła ­ d o w i, zilu stro w a n em u m n ó stw em zd jęć, d w u k o lo ro w y ch r y su n k ó w i w y ­ k r e só w (n aw et in d ek s jest ilu stro w a n y !), przy w y k o rzy sta n iu n a jn o w szy ch badań e k sp ery m en ta ln y ch w tej d zied zin ie, m oże b yć u zn an a za p rzykład „dobrej rob oty” p op u laryzatorsk iej (a ta k że ed y to rsk iej). R osn ay czyn i ogrom ny w y siłe k , by p rzed sta w ić w sposób zrozu m iały dla n ie s p e c ja listy różn orod n e a sp ek ty teg o złożon ego problem u. N ie ogran icza się jednak do p rostej p rezen ta cji ro zm a ity ch k on cep cji, le c z poprzez w n ik liw ą ich an alizę u ja w n ia c z y te ln ik o w i c a ło śc io w y obraz w sp ó łc z e sn y c h o sią g n ięć w p rzed m io cie g en ezy życia.

W n o c ie w stęp n ej autor w sk a z u je na to, że p rob lem u p o w sta n ia ży c ia n ie m ożna red u k o w a ć do ja k iejś jed n ej d zied zin y sp ecja ln ej, a le w in ie n

b yć ro zp a try w a n y „w sw ym a sp ek cie n a u k o w y m , filo zo ficzn y m i r e lig ij­ n y m ” (s. 5). O g ran iczając się do asp ek tu śc iśle n au k ow ego, autor św ia d o ­ m ie n ie an g a żu je się w d zied zin ę in te r p r e ta c ji filo zo ficzn y ch , ch ociaż k sią żk a sta n o w i dobrą bazę w y jśc io w ą d la ta k iej argu m en tacji.

W tra k cie lek tu ry p rzeb ija bardzo w y ra źn y w p ły w m y ś li ew m lucyjnej o. P io tra T eilh ard a d e C hardin, k tórego p ogląd om p o św ię c a zresztą osobny paragraf, co u ja w n ia się m . in. w p rzy jm o w a n iu tezy , że m a teria jest obdarzona szczególn ą p odatnością do tw o rzen ia stru k tu r o w zra sta ją c y m stop n iu złożon ości i p od lega ogóln em u p raw u k o sm iczn ej ew o lu cji. S am p roces ab iogen ęzy w e d łu g J. de R osnaya n ie . jest jednak, jak u T eilh a rd a de C hardin, ja k ą ś m u tacją, nagłą zm ia n ą .ja k o śc io w ą , a le p o w o ln y m p rze­ k szta łcen iem m a terii m a rtw ej w ż y w ą , o ch a ra k terze raczej ilo śc io w y m . W arto te ż p od k reślić, że m ó w ią c przy ch a ra k tery sty ce ży cia n a p o ­ zio m ie m o lek u la rn y m o n atu rze w ir u só w (s. 36— 42), R osn ay, jako b io c h e ­ m ik, n ie p rzy p isu je im au ton om iczn ego ży cia g łó w n ie z braku sa m o d ziel­ nej p rzem ian y m ateri, oraz ze w zg lęd u na m ożność rozm n ażan ia jed y n ie w e w n ętrzu ży w ej kom órki. N ie w y k lu cza jed n ak m o żliw o ści, b y t e tw o ry , zn a jd u ją ce s ię na g ra n icy m o lek u ł i isto t ż y w y ch , m o g ły p o w sta ć p rzez p rzyp ad ek i dać p oczątek organizm om ży w y m w y ższy m .

K siążk a R osn aya n ie w y r o sła n a b a zie jego w ła sn y c h d o św ia d czeń , d latego też sp e c ja liśc i n ie znajdą w n iej ja k ich ś n o w y ch i o ry g in a ln y ch rozw iązań ek sp ery m en ta ln y ch . D la szerszeg o k ręg u od b iorców — b io lo g ó w nie za jm u ją cy ch się e x p rofesso tą d zied zin ą, a ta k że dla filo z o fó w — s t a ­ n o w ić b ęd zie rzeteln ą in fo rm a cję o ob ecn ym sta n ie badań nad za g a d n ie ­ n iem ab iogen ezy.

O p a r in A. 1., T h e C h e m i c a l O rigin of L ife, S p r i n g f i e l d 1964, C h a r ­ les T h o m a s, transi. Ann. S yn g e , (A M o n o g r a p h in A m e r i c a n L e c t u ­ r e s in L i v i n g C h e m i s t r y ) , s. X X V II + 124.

K sią żk a ra d ziec k ieg o tw ó rcy b io ch em iczn ej teo rii p och od zen ia ży cia je s t p op u larn ym p rzed sta w ien iem w ie lo le tn ie g o dorobku n a u k o w e g o autora. W k ilk u rozd ziałach za w a rł O parin zasad n iczą treść w ie lu sw y ch p oprzednio w y d a n y ch prac. N a w s tę p ie autor stw ierd za , że p o w sta n ie Życia organ iczn ego na ziem i je s t częścią ogóln ego i u p orząd k ow an ego procesu ro zw o jo w eg o w szech św ia ta , w k tó ry m k a żd y n a stęp n y stan je s t n iero zd zieln ie zw ią za n y z poprzednim i m oże b yć zrozu m ian y je d y n ie w te d y , gd y przy b ad an iu w danej c h w ili o d w o ła m y się i za n a lizu jem y pop rzed zające go stan y.

O p ierając się n a danych a stro n o m iczn o -g eo lo g iczn y ch O parin sz k ic u je e w o lu cję w sz e c h św ia ta , p la n et, fo rm o w a n ie się ziem i. O m aw ia szerok o p ro cesy p rzy g o to w a w cze, k tó re m ia ły d op row ad zić do p o ja w ien ia się ż y ­ cia. Z iem ia p ierw o tn a w raz ze sw ą atm o sferą za w iera ła parę w od n ą, s ia r ­ k ow od ór, w ęg lo w o d ó r łą c z ą c y się z am on iak iem .

O parin w sk a z u je na to, ż e sa m o rzu tn e p o ja w ie n ie się ży c ia n a ziem i n ie z a w iera ło za sa d n iczy ch tru d n ości, jeżeli ocean m ie śc ił w so b ie w ie le s u b sta n c ji o rgan iczn ych p od ob n ych do ty ch , ja k ie w y stę p u ją w d z isie j­ szych organizm ach. T e z w ią zk i m o g ły słu ży ć i za sk ła d n ik i stru k tu ra ln e i za źródło en erg ii. P o w sta n ie is to t ż y w y ch m u sia ł pop rzed zać sto p n io w y rozw ój tych su b sta n cji, a w ię c m u sia ły od b y w a ć się d łu g o tr w a łe p rze­ m ia n y i ew o lu cja tych p ierw o tn y ch su b sta n cji, to zaś m iało m ie jsc e w w od ach p ra-ocean u .

D la w y tw o rzen ia so b ie p o jęcia o p rzeb iegu ty ch z ja w isk , a zw ła szcza łą c z e n ia się ty c h su b sta n cji w z w ią zk i b ard ziej złożone, trzeb a z k o n iecz­ n o śc i u ciec się do p e w n y c h rek o n stru k cji la b o ra to ry jn y ch . D o św ia d czen ia w sk a z u ją na to, że t e złożon e zw ią zk i organ iczn e, zw ła szcza a m in o k w a sy , m ogą tw o rzy ć się pod w p ły w e m w y ła d o w a ń elek try czn y ch czy pod d zia ­ ła n ie m p r o m ien io w a n ia n a m iesza n in ę m etan u , am on iak u , w od oru i w od y. W ted y ró w n ież p o ja w ia się w ła śc iw a su b sta n cjo m ż y w y m op tyczn a c zy n ­ n ość. T w o rzen ie i p o lim ery za cja zw ią zk ó w organ iczn ych m o g ła od b y w a ć się — jak w sk a zu je na to p od an y p rzez O parina opis różn ych m o d eli — w różn y sposób; m o żliw a b y ła n a w e t n ie — en zy m a ty czn a sy n teza p o li- n u k le o ty d ó w .

T w o rzen ie się w iązań p om ięd zy p o lim era m i oraz o d d ziela n ie się ich od śro d o w isk a b yło isto tn y m k ro k iem do p o w sta n ia k o a c e r w a tó w z ro z­ tw o ru ty ch sp o lim ery zo w a n y ch su b sta n cji. O parin o p isu je różn e e k sp e ­ r y m e n ty i o b serw a cje nad k o a cerw a ta m i, m ięd zy in n y m i tw o rzen ie się n o w y ch r ea k cji b ioch em iczn ych , k a ta lizę, w c ie la n ie n o w y c h su b sta n cji z otoczen ia i p o w ię k sz a n ie m a sy k o a cerw a tó w . W raz z ty m i procesam i p o ja w iły się zaczątk i m etab olizm u i red u p lik a cji. T e m ech a n izm y , w y ­ p r a c o w y w a n e sto p n io w o przez d łu g o trw a łą e w o lu c ję b io ch em iczn ą , d e c y ­ d o w a ły o w zro ście k ieru n k o w o ści i org a n iza cji i w ten sposób d op row a­ d z iły do p o ja w ien ia się p ierw szy ch isto t żyw ych .

C zęść k o ń co w a p o św ięco n a jest k rótk iem u p rzeg lą d o w i d ow od ów geo lo g iczn y ch zw ią za n y ch z h isto rią p o w sta n ia i ro zw o ju isto t ż y w y ch na ziem i.

K sią żk a ta, w k tórej — d od ajm y — O parin n ie w n o si ja k ich ś za sa d n i­ c z o n o w y c h m o m en tó w do sw ej teo rii, przeznaczona jest dla szerok iego k ręg u od biorców . A utor tu, jak zresztą w e w sz y stk ic h sw y c h poprzed n ich p u b lik a cja ch p o p u la rn o -n a u k o w y ch , z w ła śc iw ą so b ie ła tw o ś c ią i ja s­ n ością w y w o d ó w p rzed staw ia, często bardzo sk o m p lik o w a n e, zagad n ien ia z w ią z a n e ze sp raw ą p och od zen ia życia organ iczn ego n a ziem i.

D o tych k rótk ich u w a g o k sią żce b io ch em ik a ra d ziec k ieg o w arto d o­ łą c z y ć treść rozw ażań B ern h ard ta, k tó ry w sw o im a r ty k u le d ow odzi, że k o a c e r w a to w a teo ria O parina, jako n ie u w ie r z y te ln io n a , dopuszcza inne

m o żliw o ści w y ja śn ia n ia g en ezy ży cia organ iczn ego. N o w o ścią w p racy B ern h a rd ta je s t teza, że p o w sta n ie p o lim o lek u la rn y ch k o a c e r w a tó w n ie poprzedza, le c z jest d a lszy m etap em ju ż za p o czą tk o w a n eg o życia.

B e r n h a r d t D., Ein ige p h il o s o p h i s c h e F ragen d e r E n ste h u n g des L e b e n s , S b o r n i k P ra ci Filosofické F a k u lt y B r n ë n s k é U n i v e r s i t y , R a d a F ilosofickâ (В), R. 14 (1965) 45— 51.

W ych od ząc od stw ie r d z e n ia , ż e p rob lem a b io g en ezy w ią ż e się śc iśle z za g a d n ien iem isto ty ży cia , autor u w aża, że przy ro zp a try w a n iu sp e c y ­ fic z n o śc i ży cia m u si się u w zg lęd n ia ć n ie ty lk o a sp ek t stru k tu ra ln y , a le i fu n k cjo n a ln y tak p o szczeg ó ln y ch organ izm ów , jak też z w ią zk i p o m ięd zy organ izm am i, oraz ich a sp ek t h isto ry czn y . N a jp e łn ie jsz y m w y ra zem ta ­ k ie g o p o d ejścia je s t, jak się w y d a je , p rzy n a jm n iej w za ło żen iu , o rg a n iz- m aln a teo ria sy s te m ó w L von B e r ta la n ffy ’ego.

P ro ces a b io g en ezy w e d łu g O parina p rzeb ieg a ł p rzez trzy n a stęp u ją ce etapy:

a. p o w sta n ie i ab iogen n a ew o lu cja zw ią z k ó w ch em iczn y ch o rgan icz­ n y ch aż do m a terii o ch arak terze p o lip ep ty d ó w i p o lin u k leo ty d ó w ; b. p o w sta n ie sy s te m ó w organ iczn ych p o lim o lek u la rn y ch , k o a c e r w a ­

tów ;

c. rozw ój od k o a cerw a tó w aż do p ra o rg a n izm ó w p op rzez ró żn e p rze­ m ia n y i r e a k c je ch em iczn e.

D o od m ien n ej od O parina k o n k lu zji, a p rzy n a jm n iej do k ilk u n o­ w y ch szczeg ó ło w y ch tw ierd zeń prow ad zą B ern h a rd ta n a stęp u ją ce ro zw a ­ żania:

1. K o a cer w a ty m ogą p o w sta w a ć z w y so k o m o lek u la rn y ch zw ią zk ó w , u k tórych w ielk o ść m o lek u ł d osięga w ie lk o ś c i czą stek ob ecn ych b ia łek i k w a só w n u k lein o w y ch ;

2. N ie m a żad n ego dow odu na p o tw ie r d z e n ie tezy, ż e sy n teza b ia łek i k w a só w n u k le in o w y c h d o k o n y w a ła się n a n a jw c z e śn ie jsz y c h etap ach ro zw o ju ż y c ia zasad n iczo in aczej n iż w o b ecn y ch organ izm ach , tj. w e d łu g teo rii m atryc;

3. J e st m o żliw e, że anabioza u p ra -o rg a n izm ó w , z ich w z g lę d n ie je s z ­ cze n ie tr w a łą i p ry m ity w n ą w y m ia n ą m a terii, b yła b ardziej ro zp o w szech ­ nion a, n iż d zisiaj i o d g ry w a ła w ażn ą ro lę w ich eg zy sten cji;

4. U czen i n ie m ają d o w o d ó w na to, ż e w p ierw o tn y ch zw ią zk a ch ty p u k o a cerw a tó w is tn ia ła w y m ia n a su b sta n cji i d latego n ie m ożna ich uznać za ży w e , w śc isły m sło w a zn aczen iu , co zresztą n ie św ia d czy o ty m , iż ta k ie stru k tu ry b y ły bardzo stare; m o ż liw e , ż e gd y w p ra -o c e a n ie u b y ­ w a ło w ie le su b sta n cji, p rzeszły na p a so ży ty zm ty p u np. b ak terii, tracąc w ła ś c iw ą sob ie zd olność au torep rod u k cji;

5. W ed łu g O parina w p ie r w sz y c h la b iln y c h k o a cerw a ta ch d zia ła ł do­ bór n a tu ra ln y . Jed n ak elim in a cja „n ieu d an ych ” k ro p elek k o a cerw a tó w n ie w y ja śn ia jeszcze, jak u ty c h , k tó r e p rzeży ły , p o w sta ł w sk u te k s e le k c ji, sk o o rd y n o w a n y sy s te m rea k cji. W ed łu g O parina w cy k lu sk o o rd y n o w a ­ n y ch r e a k c ji ferm e n ta c y jn y c h p o ja w ia ją się b ia łk a i k w a sy n u k lein o w e. P rzy k ażd ym jed n ak p o d zia le c y k l ta k i z o sta łb y naru szon y.

W ych od ząc z tych fa k tó w , k tó re zresztą w e d łu g m ego zdania, n ie zo­ s ta ły jasn o p rzed sta w io n e an i d o w ied zio n e, autor tw ierd zi, że p o w sta n ia p o lim o lek u la rn y ch k o a c e r w a tó w n ie m o ż n a u m ieszcza ć przed p o w sta n iem ży cia , ich p o ja w ie n ie się p rzed sta w ia już d alszy etap w ro zw o ju ży cia . S e le k c ja n a tu ra ln a rozp oczęła s ię na p o zio m ie m o lek u la rn y m , g d y p o ja ­ w iła się k on trola (przez k w a sy n u k le in o w e d z ia ła ją c e a u to k a ta lity czn ie) b iałk a w y tw o rzo n eg o na m a try cy , i to k w a sy p o w o d o w a ły sy n te z ę fe r ­ m en tu ty p u n u k leo fo sfa ta zy . W ym ian a su b sta n c ji p o leg a ła te d y na a u to - rep ro d u k cji k w a só w n u k le in o w y c h i sy n te z ie b iałk a jak o ferm en tu , na m a try cy k w a só w n u k lein o w y ch . D opiero przy ty m p ro cesie doszło do p o ja w ie n ia s ię p ierw szeg o ży cia , p rzy za ch o w a n iu p ra w n a tu ra ln y ch i przy w sp ó łd zia ła n iu doboru n atu raln ego.

T h e O rig in of P r e b io l o g ic a l S y s t e m s a n d of T h e ir M o lecu la r M a t r i ­ ces. P r o c e e d i n g s of a C o n fe r e n c e c o n d u c t e d a t W a k u l la S prin gs,

F lo rid a on 27— 30 O ctober 1963 under th e a u sp ices o f th e I n s titu te for S p a c e B io sc ie n c e s T h e F lo rid a S ta te U n iv e r sity and T h e N a tio ­ n a l A ero n a u tics and S p a ce A d m in istration . E d ited b y S id n e y W. F o x , N e w Y ork and L ondon 1965, A ca d em ic P ress, s. X X + 482. W od różn ien iu od p o zy cji om ó w io n y ch w y żej, k sią żk a n in ie jsz a je s t zb iorem o ry g in a ln y ch prac n a u k o w y ch tak teo rety czn y ch jak i e k sp e r y ­ m en ta ln y ch , p rzed stw io n y ch n a m ięd zy n a ro d o w y m sy m p o zju m w W akulla S p rin g s na F lo ry d zie w p aźd ziern ik u 1963 r. W sym p ozju m ty m w z ię ło u d zia ł ponad 30 n a jzn a k o m itszy ch b ad aczy św ia ta z a jm u ją cy ch się pro­ b le m a m i g en ezy ży cia , b y w y m ie n ić ch oćb y A. O parina, J. H a ld a n e’a, J. B ern ala, N . P ir ie ’go oraz w ie lu zn a k o m ity ch d y sk u ta n tó w , ja k Th. D ob zh an sk y, E. C h argraff i in n i. O bradom oraz w y d a n iu k sią żk i p a ­ tro n o w a ł prof. S id n ey F o x z F lorid a S ta te U n iv ersity .

W s ło w ie w stę p n y m F. Q u im b y z W ash in gton u p rzy p o m n ia ł sy m p o ­ zju m m o sk ie w sk ie oraz s e s ję z o k a zji 1 00-lecia N a tio n a l A ca d em y o f S cien ces (1963), na k tórej p oruszono ta k ż e p ro b lem a ty k ę a b io g en ezy , za­ ch ęca ją c do d alszej sw ob od n ej d y sk u sji.

C ałość k sią żk i, poza u w a g a m i w p ro w a d za ją cy m i i p o d su m o w a n ia m i p o szczeg ó ln y ch obrad, za w iera 24 o ry g in a ln e p race, g łó w n ie e k sp ery m en ­ talne, p o d zielo n e o d p o w ied n io do s e s ji — na 5 części: 1. P e r sp e k ty w y I*

2. M ik rom olek u ły, 3. M a k ro m o lek u ły , 4. M o d ele o rg a n iza cji p r e -c e lu la r - n ej, 5. P e r sp e k ty w y II.

W części p ie r w s z e j 5 om ów iono o g ó ln e zagad n ien ia d o ty czą ce h isto rii teo rii a b io g en ezy (O parin) i jej zw ią zk u z m a try co w ą teo rią e w o lu c ji ch em iczn ej (B lo is, B ern al), z teo rią p ra w d o p o d o b ień stw a (P. Mora) i in ­ n y m i teo ria m i ogóln ob iologiczn ym i. R ozw ażan ia B ern a la d otyczą m o ż li­ w o ści tw orzen ia się zw ią z k ó w organ iczn ych w g a z o -p y ln y c h sk u p isk a ch , z k tórych w y tw o r z y ły się m eteo ry ty i ziem ia. T w o rzen ie się ty ch zw ią z ­ k ó w rozp oczęło się jeszcze przed p o w sta n ie m sam ej ziem i. W oparciu o d an e a str o fiz y k i gw iazd i p yłu k o sm iczn eg o a n a lizu je m a teria ł w ę g lo w y m eteo ry tó w i ch on d ryty w ę g lo w e zw ią za n e z sy lik a ta m i. B ern a lo w i n ie ch od zi przy ty m o w sk r z e sz e n ie te o r ii k o sm iczn y ch p o czą tk ó w życia, lecz po p rostu o w y ja śn ie n ie w oparciu o teo rię O parina — H a ld a n e’a n a j- w c ześn iejp szy ch eta p ó w sy n tezy z w ią zk ó w o rgan iczn ych . Do teg o zaś celu n ajb ard ziej n a d a je s ię an aliza m e te o r y tó w za w iera ją cy ch n a jp ro stsze zn an e nam zw ią zk i w ęg la . B a d an ia t e odnoszą się ta k że do prób w y ja śn ie ­ nia p o czątk u z w ią zk ó w azo to w y ch i w o d o ro w y ch , oraz sp osob u, w ja k i z ty ch z w ią zk ó w w y tw o r z y ły się sy ste m y ży w e. A d ow od em tru d n o ści n a p o ty k a n y ch przy w y ja śn ia n iu ty ch sp o so b ó w są aż 32 p y ta n ia p o sta ­ w io n e w k o ń co w ej części stu d iu m B ern ala.

C zęść drugą 6, z a w iera ją cą o ry g in a ln y m a teria ł d o św ia d cza ln y , ro z­ p o czy n a praca J. V a lle n ty n e ’a, k o n ty n u u ją c a b ad an ia B ern ala nad sk ła ­ dem organ iczn ym m e teo ry tó w i n a w ią zu ją ca do prac H a ld a n e’a nad p o ­ d o b ień stw em a m in o k w a só w w m eteo ry ta ch i w ż y w y c h o rgan izm ach . A n a liza m e teo ry tó w O rgu eil i H olb rook u ja w n iła is tn ie n ie a m in o k w a só w (proliny, c y ste in y , g lic y n y , se r y n y itp.); o d n o śn ie zaś p o w sta n ia ic h w m eteo ry ta ch V a llen ty n e za K a p ła n em p od aje cztery m o żliw o ści: a. p o ­

5 W sk ład tej części w ch od zą p race: J. B. S. H a ld a n e (B h u b a n esw a r), D ata n eed ed for a b lu ep rin t of th e fir st organ ism , s. 11— 18; M. S. B lo is (Stanford), R andom p o ly m ers as a m a tr ix for ch em ica l ev o lu tio n , s. 19— 38; P. T. M ora (B eth esd a), T he fo lly o f p r o b a b ility , s. 39— 64; J. D. B e r ­ n a l (London), M olecular m a trices for liv in g sy stem s, s. 65— 88; A. I. O pa­ rin (M oskw a), H isto ry o f th e su b ject m a tter o f th e C on feren ce, s. 91—98. 6 J. R. V a llen ty n e (Ithaca), T w o a sp ects o f th e g eo ch em istry o f am in o acid s, s. 105— 125; S. A k ab ori (O saka, Jap an ), A sy m m etric h y d rogen ation o f ca rb o n y l com p ou n d s, s. 127— 135; J. Oró (H ouston), sta g e s and m e­ ch a n ism s o f p reb io lo g ica l organic sy n th e sis, s. 137— 171; K . A . G r o sse n - bach er and C. A. K n igh t, A m ino acid s, p ep tid es, and sp h erles ob tain ed from „ p rim itiv e ea rth ” gases in a sp a rk in g sy stem , s. 173— 186; K. H arada and S. W. F o x (T a lla h a ssee), T h e th erm a l sy n th e sis o f am ino acid s from a h y p o th e tic a lly p r im itiv e ter r e str ia l a tm o sp h ere, s. 187— 201; C. Sagan (C am bridge), P rim o r d ia l u ltr a v io le t sy n th e sis o f n u c le o sid e p h o sp h a te s, s. 207— 219; C. P on n am p eru m a (M o ffett F ield ), A b io lo g ica l sy n th e sis o f som e n u cleic acid co n stitu en ts, s. 221— 242; A . S zu tk a (D etroit), P ro b a b le sy n th e sis of p o r p h in e -lik e su b sta n ces d u rin g ch em ica l ev o lu tio n , s. 243— 254. ·

ja w ie n ie sią ich w r e z u lta cie r ea k cji k a ta lity czn y ch przy obróbce la b o ­ ra to ry jn ej m eteo ry tó w , b. zan iecz y szczen ie m eteo ry tu w c z a sie od sp a d ­ n ię c ia do jeg o obróbki, c. b iogen eza (ziem ska lu b p ozaziem sk a), d. a b io - g en eza (ziem sk a lu b p ozaziem sk a). Z tych m o żliw o ści w y k lu c z a 1 i 3-cią, a co do 2 -ej, to n ie u d ało się zaraz po upadku m eteo ry tu poddać go a n a li­ z ie . N ajb ard ziej r ea ln ą i dość p o w szech n ie u zn aw an ą p o zo sta je m o ż li­ w o ś ć 4 o p o za ziem sk im ab iogen n ym początk u ty c h a m in o k w a só w m e te o ­ r y to w y c h . U d o w o d n ien ie tej m o żliw o ści b y ło b y zarazem d ow od em p od o­ b ie ń s tw a tak m ięd zy a m in o k w a sa m i b u lion u p ierw o tn eg o i organ izm ów , ja k też m ięd zy organ izm am i ziem sk im i i p ozaziem sk im i.

In n e z za m ieszczo n y ch tu prac dotyczą m ech a n izm ó w i sta d ió w p re- b io lo g ic z n e j sy n tezy m o lek u la rn ej, w szczeg ó ln o ści zaś różn ych zw ią zk ó w k a rb o n y lo w y ch (A kabori), a m in o k w a só w , p ep ty d ó w , m on o n u k leo ty d ó w , p o r fir y n (K night, Sagan , P on n am p eru m a, Szu tk a), w fizy k o ch em ic zn y ch w a ru n k a ch pod ob n ych do ty ch , ja k ie is tn ia ły w atm o sferze p ierw o tn ej z ie m i (H arada, F o x , G rossenbacher). Oró np. p rzed sta w ia różn e form y e n e r g ii i sta d ia p reb io lo g iczn ej sy n tezy tak ich z w ią z k ó w organ iczn ych jak a m in o k w a sy , p u ryn y, p iry m id y n y , m on osach aryd y, ryboza. P ie r w o tn e w a r u n k i sp rzy ja ją ce e w o lu c ji ch em iczn ej to: zred u k ow an a lu b ca łk o w ic ie w o ln a od tlen u atm osfera, śro d o w isk o w od n e, pH zasad ow e lub n eu traln e, u m ia r k o w a n a tem p era tu ra i sto su n k o w o w y so k a k on cen tra cja z w ią zk ó w o rg a n iczn y ch .

C zęść trzecia 7 p o św ięco n a zo sta ła o m ó w ien iu różn ych a sp e k tó w a b io- gen n ej sy n tezy m a k rom olek u ł. P rz e jśc ie n isk o m o lek u la rn y ch z w ią zk ó w Z dolnych do a g reg a cji w m a k ro m o lek u ły i to b io lo g iczn ie czynne, p rzed ­ s t a w ia p o w a żn e tru d n ości. P rz e k sz ta łc e n ie ta k ie w y m a g a ło d łu g iej i po­ w o ln ej ew o lu cji, a n a ty m jej e ta p ie — jak w e w stę p n y m s ło w ie do tej ■części zaznacza A. C. M irsk y — m am y już do czy n ien ia z p ry m ity w n y m i fo rm a m i p o ja w ia ją ceg o się ży cia . P o zn a n ie zaś ty c h form su p on u je w szech stro n n ą zn ajom ość ob ecn ych isto t ży w y ch .

U w a g ę zw racają p ra ce nad ab iogen n ą sy n tezą ta k ich m ak rocząstek , ja k p o lin u k leo ty d y (S ch ram m ), p o lip ep ty d y (L ipm ann) oraz b ad an ia nad p o lik o n d e n sa c ją cukru (Mora) czy term iczn ą sy n tezą p rotein oid (Fox, B r a d le y , Sch w artz).

D la zilu stro w a n ia d alszej e w o lu c ji su b sta n cji p o lim o lek u la rn y ch

7 F. L ip m an n (N ew Y ork), P ro jectin g b ack w ard from th e p resen t s ta g e o f ev o lu tio n o f b io sy n th e sis, s. 259— 290; P. T. M ora (B ethesda), R andom p o ly co n d en sa tio n o f su gars, s. 281— 288; K. H arad a and S. W. F o x (T allah assee), T h erm al p o ly co n d en sa tio n o f fr e e am ino acids w ith p o ly p h o sp h o ric acid, s. 289— 298; G. S ch ram m (T übingen), S y n th esis of n u c le o s id e s and p o ly n u cleo tid es w ith m eta p h o sp h a te esters, s. 299— 315; A . W. S ch w a rtz, E. B ra d ley , S. W. F o x (T allah assee), T h erm al co n d en sa ­ tio n o f c y tid y lic acid in th e p resen ce of p olyp h osp h oric acid, s. 317— 326.

w k ieru n k u p ierw szej kom órki, w części c z w a r t e j 8 p rzed sta w io n o m o d ele o rgan izacji p rzed k om órk ow ej : w ła śc iw o ś c i i rozw ój k o a cerw a tó w (O pa­ rin) oraz m ik rosfer p r o tein o id o w y ch Y oung, F ox). O parin p rzed sta w ił n o w e d an e w p rzed m io cie d alszej e w o lu c ji m u ltim o lek u la rn y ch sy stem ó w , rep rezen to w a n y ch p rzez ich m o d ele — k o a cerw a ty , ro z w ija ją c e rea k cje o k sy d a cy jn o -red u k cy jn e, fo sfo r y la c ję , p o lim ery za cję i w zrost. W sp o­ m n ia n e już w k sią ż c e R osnaya p ro tein o id o w e m ik ro sfery w p orów n an iu z k o a cerw a ta m i O parina — jako n ovu m d o św ia d cza ln e — tw orzą się z e le m e n tó w a b io ty czn y ch i w y k a zu ją b ard ziej sta łą stru k tu rę oraz p o­ siad ają b łon ę p od w ójn ą. P race zilu stro w a n o zd jęcia m i elek tro n o m ik ro - sk o p o w y m i (F ox, Y oung, Y uyam a). T e m ik ro k ro p elk i w y g lą d e m zew n ę tr z ­ n ym przyp om in ają obecną k om órk ę n a jp ro stszej b a k terii, m ogą w ię c być u zn an e h ip o te ty c z n ie za jej p rototyp statyczn y.

W p iątej i o sta tn iej części k s i ą ż k i9 zan alizow an o n iek tó re z a g a d n ie­ n ia g en ety czn e e w o lu u ją cy ch p ry m ity w n y ch sy s te m ó w organ iczn ych , w y ­ stę p o w a n ie h iera rc h ii d ziedzicznej (P attee) i p rzek a zy w a n ie k odu g e n e ­ ty czn eg o w e w o lu c ji h em o g lo b in y i cy to ch ro m ó w oraz r o lę św ia tła w e w o ­ lu c ji (G affron), w sk a zu ją c w ten sposób d a lsze p e r sp e k ty y w badań nad p rzek szta łca n ie m p ierw o tn y ch p o lim o le k u ł w sy ste m y kom órk ow e.

N a końcu k sią żk i m ieści się szczeg ó ło w y in d ek s rzeczow y, a b ib lio ­ g ra fia po k ażd ym artyk u le.

S zero k i w a ch la rz p oruszonych zagad n ień , ogrom na ilość n agrom ad zo­ n y ch d an ych e k sp ery m en ta ln y ch oraz różnorodność p o sta w i p o gląd ów p o szczególn ych a u to ró w sp ra w ia tru d n o ści w d ok on an iu ja k iejś jed n o litej o cen y p rzed sta w io n y ch prac. O d zw ierc ied len iem ty ch tru d n ości są za­ m ieszczo n e po k ażd ym od czy cie o ży w io n e d y sk u sje ta k w o k ó ł p rzed sta ­ w io n y ch e k sp ery m en tó w (zw łaszcza F o x a — Y ounga) jak i p ew n y ch za­ g ad n ień n a tu ry ogólnej.

W szczeg ó ln o ści n a jw ię c e j ch yb a k o n tro w ersji w zb u d ziło w y s tą p ie ­ n ie P. M ory na tem a t sto so w a n ej do p rob lem u a b io g en ezy te o r ii p ra w d o ­ p od o b ień stw a . A utor ten — ja k p o d k r e ślił B ern a l w d y sk u sji — p o d ją ł n a jw a żn iejszy p rob lem teo rii g en ezy życia: czy p raw a n au k ek sp e r y m e n ­ ta ln y c h m ożna sto so w a ć do b ad n ia p o czą tk ó w życia? W ed łu g M ory — 8 A . I. O parin, T h e p a th w a y s o f th e p rim a ry d ev elo p m en t o f m e ta ­ b olism and a r tific ia l m o d elin g of th is d ev elo p m en t in co a cerv a te drops, s. 331— 346; R. S. Y ou n g (M offett F ield ), M orphology and c h em istry of m icro sp h eres from p rotein oid , s. 347— 357; S. W. F o x (T a lla h a ssee), S im u ­ la te d n a tu ra l ex p e r im e n ts in sp on tan eou s org a n isa tio n o f m o rp h o lo g ica l u n its from p ro tein o id , s. 361— 382.

9 H. H. P a tte e (Stanford), T h e r eco g n itio n o f h ered ita ry order in p ri­ m itiv e ch em ica l sy ste m s, s. 385— 405; T. H. J u k e s (B erk eley), C oding trip ­ le ts in th e ev o lu tio n o f h em o g lo b in and cy to ch ro m es С gen es, s. 407— 436; H . G affron (T allah assee), T h e r o le of li f e in evolu tion : th e tr a n ­ sitio n fro m a one q u an tu m to a tw o q u an ta m ech a n ism , s. 437— 460.

n ie m ożna! i d latego, zarzu cając m eto d y teo rii p ra w d o p o d o b ień stw a , n a ­ le ż y uznać k o n ieczn o ść p o d ejścia teleo lo g iczn eg o , rod zącego w b io lo g ii n o w e id ee. P o za ty m dr M ora — n ie p od ając w ła sn y c h ro zw ią za ń — s u g e ­ r u je m y śl, że n a leży lic z y ć się z m o żliw o ścią n iejed n o ra zo w eg o p o w sta n ia życia; lu b też z ja k ich ś in n y ch e le m e n tó w w y jśc io w y c h czy p op rzez in n e m ech a n izm y . W ięk szość u czestn ik ó w n ie p o d ziela ła jed n a k ta k ie g o p rze­ k onania.

W su m ie o m a w ia n a p u b lik a cja zb iorow a je s t a u to ry ta ty w n y m od ­ z w ie r c ie d le n ie m ob ecn ego stan u b ad ań i n a jn o w szy ch zd ob yczy w d z ie ­ dzin ie, k tórą in te r e su je się szerok i k r ą g lu d zi n au k i. T oteż w y d a je się ona n ieo d zo w n ą n ie ty lk o d la b io c h e m ik ó w i b io lo g ó w w sz e lk ic h sp ecja ln o ści, a le ró w n ie ż d la tych , k tórzy od stron y filo z o fii n a u k i i filo z o fii przyrod y za jm u ją s ię p rob lem am i o g óln ob iologiczn ym i. I ch ociaż z założen ia d y sk u to w a n o i p rzed staw ian o p ro b lem a ty k ę ab io g en ezy na p ła szczy źn ie em p ir y c z n o -z ja w isk o w e j, w w ie lu m iejsca ch (jak np. w stu d iu m M ory i O parina) u w id a czn ia ją s ię rozw ażan ia n a tu ry filo zo ficzn ej. A le i te w s z y s tk ie fa k ty i dane, ja k ie p rzed sta w io n o n a p ła szczy źn ie czy sto p rzy ­ ro d n iczej, sta n o w ić b ęd ą n a o b ecn y m e ta p ie ro zw o ju n a u k i n ieod zow n ą i g ru n to w n ie u d ok u m en tow an ą b azę w y jśc io w ą dla m e to d o lo g ic z n o -e p i- stem o lo g iczn ej i filo zo ficzn ej a n a lizy c ią g le ak tu a ln eg o z a g a d n ien ia g en ezy ż y c ia organ iczn ego na ziem i.

Z e w zg lęd u na fak t, nad k tó ry m u b o lew a p rof. P. G avou d an , iż F r a n ­ cja , ojczyzn a P a steu ra , n ie b rała u d zia łu na sym p ozju m flo ry d zk im w ty m „ od n ow ien iu badań starego p ro b lem u ”, p rzy to czy ć w y p a d a jeszcze r e m in isc e n c je b iologa fra n cu sk ieg o n a te m a t k o lo k w iu m o d b ytego w P a ­ ryżu.

G a v o u d a n P., A p r o p o r s d u C o llo q u e d e P a r is su r le P r o b l è m e de l’origin e de la v ie , L e C o u r r i e r ra t io n a l is t e , 13 (1966), n. 11, s. 325—

329.

P a r y sk ie k o lo k w iu m n a tem a t elem en ta rn y ch sy s te m ó w b io lo g iczn y ch i a b io g en ezy m ia ło m ie jsc e w listo p a d z ie 1965 r. O rgan izatorem b y ł prof. G avou d an z F a c u lté des S cien ces d e P o itie r s w ra z z czło n k iem A k a d em ii F ra n cu sk iej, J. R ostan d em , k tó ry p rzew o d n iczy ł ty m 3 -d n io w y m obradom . P o za lic z n ie rep rezen to w a n y m i u czo n y m i fra n cu sk im i w k o lo k w iu m u d z ia ł w z ię li: prof. O parin z M o sk w y , S. F o x z M iam i (F loryd a), L. P r i- g o g in e z B r u k se li, D u ch esn e z L iège.

P u n k tem w y jśc ia obrad b y ła ogóln a teo ria O parina — H a ld a n e’a, k tó rą G avou d an p rzed sta w ia w trzech p u n k tach : 1. p ie r w o tn e środ ow isk o z ie m sk ie b y ło b o g a te w różn ego rod zaju su b sta n cje ch em iczn e, p o d leg a ­ ją c e przem ian om , 2. b yło ono p o zb a w io n e tle n u , ż y c ie m ia ło ch arak ter an a ero b o w y ; k o m ó rk i c h lo r o filo w e w y d z ie la ją c e tle n p o ja w iły się p óź­

n ie j, 3. p o czą w szy od p ierw o tn ej m a terii organicznej ż y c ie org a n izo w a ło się p r o g r e sy w n ie poprzez sy ste m y p ośred n ie m ięd zy św ia te m n ie o ż y w io ­ n ym i św ia te m kom órki. S e le k c ja n atu raln a b yła m otorem p r o c e só w do­ sk o n a len ia .

M ając to w p a m ięci G avou d an w sw y m w y stą p ie n iu p rzed sta w ił w ła sn e badania nad p ew n y m i stru k tu ra m i in fr a -b a k te r y jn y m i w y w o łu ją ­ cy m i ch orob y p łu cn e u b ydła, a k tó re p rzez sw e rozm iary rep rezen tu ją m in im u m o rg a n iza cji stru k tu raln ej i m ożna u p a try w a ć w n ich obraz p ierw szy ch organ izm ów . A utor w y su n ą ł ta k że na ty m k o lo k w iu m tzw . sy m b io ty czn ą teo rię p o w sta n ia p ierw szej kom órk i. U w id a czn ia ją ca się o b ecn ie jed n ość k om órk i ok azu je się tw o rem sto su n k o w o późnym . E k s­ p e r y m e n ta ln ie m ożna w y d z ie lić z k o m ó rk i p e w n e ele m e n ty (m itochondria, ch lorop lasty), które, p osiad ając k w a s n u k le in o w y , zd oln ości d zied ziczen ia i w y k a z u ją c in v itro czy n n o ści fizjo lo g iczn e, są w p ew n ej m ierze au to n o ­ m iczn e. Ta jed n o ść i zin teg ro w a n ie ob ecn ych k om órek jest w y n ik ie m d łu ­ giej e w o lu c ji a so cja cy jn ej, k tóra d o p ro w a d ziła do k o eg zy sten cji i zw a r­ to ści ty ch e le m e n tó w p ie r w o tn ie au ton om iczn ych .

N a m a r g in e sie w y su n ię te j p rzez G avoudana, a jak się w y d a je , n ie n o w ej id ei e w o lu c ji a so cja cy jn ej, n a le ż y stw ierd zić, że je s t to ra czej p rzy ­ czy n ek do k o n c e p c ji cytogen'ezy, a n ie ś c iśle do teo rii ab iogen ezy.

P oza ty m na k o lo k w iu m w P a ry żu S. F o x p r z e d sta w ił n o w e d an e na te m a t sy n te z y p rotein oid ów ; M. P u llm a n p o ru szy ł p e w n e a sp e k ty odno­ szą ce się do za sto so w a n ia ch em ii k w a n to w e j w b io lo g ii, a L. P rig o g in e — za sto so w a n ia term o d y n a m ik i do u k ła d ó w ży w y ch .

W k oń cu dodać trzeba u w a g ę z p rzem ó w ien ia w stę p n e g o J. R ostanda, k tó ry stw ie r d z ił, ż e przy n a jszerszy m n a w e t za sto so w a n iu m etod d o św ia d ­ czaln ych m ożna za ch o w a ć sw o je p o d e jśc ie filo z o fic z n e „ sto so w n ie do sen su i zn a czen ia p r a w n a tu ra ln y ch , k tó r e zrod ziły n ie ty lk o ży cie, a le ta k że w sz e c h św ia t w c a ło ś c i”. P rzy ty m ża d n e d o św ia d czen ia czy s t w ie r ­ dzone fa k ty p rzyrod n icze n ie p o tw ierd za ją , an i n ie zaprzeczają ja k ie j­ k o lw ie k te z ie czy zasad zie filo zo ficzn ej.