Regionalizacja ogólna wód podziemnych Polski

Bronisław PACZ'Y'N'SKI

Regionalizacja ogólna wód podziemnych Polski

W oparciu o 'kryterium geostrukturalne' wydzielono na obszarze Polski 5 reglonów depresyjnych (baseny) oraz 6 zróżnicowanych genetycznie jednostek elewacyjnych (cokoły) w trzech prowincjach hydrogeologicznych. Przegląd regionalny ujmuje utwory wodonośne i rozdzielające według pięter, zespołów, poziomów i warstw.

WSTĘP

Pojęcie regionalizacji ogólnej zaproponowano w odróżnieniu od po-

działów ukierunkowanych, cząstkowych, stosowanych dla wód określonej

mineralizacji; genezy, wieku, róz'm:aitejodnawialnoścl itp. Podziały cząst­

koweobejmują zwykle wybrane zespoły podziemnej hydrosfery i mają

niekiedy aspekt praktyczny. Przykładem klasyfikacji ukierunkowanej jest

podział regionalny Polski, ddkonany przez awtora z dkazji oceny zasobów

zwykłych wód podziemnych o charakterze użytkowym. Prezentowana re- gionalizacja ogólna dotyczy całej rozpoznanej hydrosfery z wolną wodą podziemną i jest próbą podziału opartego na kryterium geostrukturalnym.

W .artykule przedstawiono koncepcję podziału, propozycje w zakresie na- zewnictwa oraz dokonano przeglądu wydzielonych jednostek hydrogeo-

logicznych. , . . .

Autor składa serdeczne podziękowania doc. R. Dadlez·owi za szersze

naświetlenie niektórych zagadnień tektonicznych Pomorza.

POJĘCIA PODSTAWOWE I SCHEMAT PODZIAŁU

Większość autorów jest zgodna w definiowaniu "depresyjnych" struk ...

tur hydrogeologicznych określać je terminem basenów lub zbiorników wód podziemnych. W podziałach ogólnych ten typ jednostki' hydrogeo ...

logicznej z uwagi na do'minujący udział naporowych zespołów wodonoś­

nych' utożsamiany· jest z pojęciem basenu artezyjskiego. Granice 'basenu

Kwartalnik Geologiczny, t. 21, nr 4, 197'1 r.

" 832 Bronisław Paczyński

zwykle określa zasięg lub wychodnie tych zespołów wodonośnych; które nie przechodzą do sąsiedIllich jednostek. Wyq-óżnić moma .baseny o struk- turach szczelnych, np. większość basenó'w śródgórskich, .orazzbi.orniki

częściowo otwarte, przepływowe, łączące się z sąsiednimi jednlQStkami w górnych piętrach wodonośnych,. Do nich należy większość basenów artezyjskich obszaru plaJtformoweg.o z nałożonymi, zbiornikami w utwo- rach kenozoicznych i ^częściowo mezozoicznych., ,

.3nacznie bardziej złożony jest problem "elewacyjnych" struktur hy- drogeologicznych, do których .według umownej terminologii (Atlas des eaux, 1966; G. W. Bog.omołow, J. G. Bogomołow, 1972; G. N. Kamienski, 1955; G. N. KaInienslci, M. M. 'Dołstichi.na, .N. '1. Tołstd.chin, , 1959;

A. M. Owczynmkow, 1956) należą masywy hydrogeologiCzne i .obszary

sfałdowane. Oba typy jednostek mimo bogatej .literatury nie zostały dotąd.-jednoznacznie i przekonywająco zdefiniowane. Termin<llogicznie bu-

dzą 'one również wiele wątpliwości, co znalażło wyraz w propozycjach polskich .adaptacji, dokonanych na mapie wód mineralnych (J. Dowgiałło,

Z. Płochniewski, M. Szpakiewicz, 1974), zastępujących krótkie definicje

()bs~ęrnym opisem. Trudność polega przede wązyątkimna zróżnlic<lwaniu struktllr"elewa~yjnych" ,w. znaczeniu hydrogeologicznym. Jednqczy je

wYra~y lrontr~ w stosunku 'do basenów ,artezyjskich. Można.je', ~tem

umownie określić :rńianemookołów·hydrogeologiCzn.ych i zdefiniować jako ,obszary występowania res:połów i pięter wodonośnych na ogół o mniej-

szej pojemności, wyniesionych w stosunku ^do otaczającego "tła artezyj-

skiego": , '. ., ' '

Z uwagi na genezę oraz typhydrogeol.ogiczny ookoły wymagają dal- szego zróżnicowania, przynajmniej na ·trzy grupy: 1 - ^fałdowe, 2 fpJdow.o-blokowe, .oraz 3 - blokowe (zgodnie ze schematem na fig, 1) .

. ~;~ . . . . . .. . - ' . . ' .. ; '. . . .. I .

,Fig. 1. Schematy elewacyjnych struktur hydrogeologicznych Schemes of elevational hydrogeological structui'es

x · . .,....

górski·, ^('i1r): II - ookolY ~wil-blOikowe; m - cokOły blolrowe: a - blok, b ~ masyw l ~: ~olded sóckles: a ~, f..Iitęrmontane :artesian ba,sin (T-TIr), b - f<lreland. al1tesian basin , (Tr); II - folded-block sockles; III - block sockles; a - block, b - massif

Pierws'zagrupa char~ryz1iję 'jednOst1dhydrogeologiczne Vi obrębie wypiętrzonych orogenów fałdowo.;.płaszczowinowych z przewagą '. lokal,..

nych (nieciągłych) imało zasobnych zespołów wodonośnych. Cechąszcze~

g6lną j€St możliwość wystąpienia strult'l;urwodon<lŚnych,typu platformo- wego wpodłożu 'kom.pleksu fałdowo-płaszcrowinowego. Elewacyjność

struktury hydrogeologicznej ma'. tu wtedy cechy do pewnego .. stdpnm umowne. Przykładem hydrogeologicznego ookołufałdowego jęstobszar

karpacki. " '

Druga grupa doty<::zy j€dnoste'k hydrogeologicznych występujących

w sfałdowanych, blokowo wydźwigniętych górotworach, zespolonych z podłożem. platformy. Wody podziemne występują głównie w małych

basenach śr6dgór'Sk:ich,ograni~zonych~trzellnie strefach dysldkacyj- nych, w cienkim płaszczu zwietrzelinowym, a na obszarach częściowego

tylko wydźwignięcia bloku na powierzchni~ również .w utworach pokry- wy usadowej;, Do, grupy tej może być zaliczonyobsz,ar trzonupaleozoicz- nego Gór Swiętdkrzyskich, Sudety wraz z bloki,elll przedsudec'kim oraz do1nopaleoroiczne struktury kaleą.ońskiezachodniej Lubel$zczyzny i Po-

morza. ' ,

Tabela l Schemat pOdziału wód podziemnych

I

Stratyfikacja pionowa Stratyfikacja pozioma ,

utwory wodonośne

I

prowincja (obszar) piętro piętro

region: basen artezyjski zesp6ł (kompleks) zespół (kompleks)

cok6ł hydrogeologiczny poziom ^- poziom

podregion warstwa warstwa

Trzecia grupa cokołów>hydrogeologicznych związana jest ściśle' z ele-

wa~jamipodł<>ża platformy (fig. 1) o charakterze zrębowo-blokowym,

np. obsz,ar łukoWSko-lubeIski, lub tarczowo-masywowym, np. wyniesienie mazUrsko-suwalSkie. Cechą charakterystyczną tej grupy jest występo­

wanie skąpych wód podziemnych w utworach cokołu oraz zasobniejszych ,

zespołów wodonośnych w stosunk'Owo, cienkim płaszcruosadowym.

Rożpatrzymy teraz ogólny układ systematyki jednostek hydrogeolo-. gicznych. Jak mznacrono 'na wstępie rozdziału, podstaW'Ową jednoStką podziału winien być region, definiowany jako basen artezyjski lub cokół

hydrogeologiczny. Biorąc pod uwagę wielkość 'Obszaru Polski nie zacho- dzipotrzeba nadrzędnej informacji klini'atyczno-geograficznej. Pożądany

jest natomiast wstępny podział o chara'kterzetektonicZJ?o-strukturalnym, dla którego pr'Oponuję użyć terminu prowincji lub obszaru. "

Na terenie kraju mOŻllawydzieIić, trzy prowincje (obszary): A -plat- f'Ormy wschodnioeuropejskiej (starszej), B - platformy środkowoęuro­

pejSkiej (młodszej), C - alpejską (karpacką).' Podział ten nie musi być utożsamiany pod względem hydrogeologicznym ze ścisłym przebiegiem granicy obu platform, jeszcze nie ustalonej. '

Kolejną jednostką podz'iału jeSt region -, '" podstawowe ogniwo regio- nalizacji, a następnie jego część skład'Owa - podregion.

834 Bronisław Paczyński

. Dalsze elementy systematyki dotyczą hydrostratyfikacji jednostek.

Zgodnie z ogólnie przyjętym schematem wyróżnić można: a - piętro wodonośne, b - zespół (kompleks) wodonośny) c - poziom wodonośny.

d - warstwę wodonośną. Elementy hydrostratyfikacji mają swoje odpo- wie4niki kontrastowe, charakteryzujące utwory izolujące 1, określane

jako jednOstki rozdzielające: l-piętro rozdzielające, 2 - zespół rozd.zie-

'lający, 3 -poziom rozdzielający, 4 - warstwa rozdzielająca. Schemat regionaliZaCji można zatem przedst·awić tak jak na tab. L '

JEDNOSTKI WOD PODZIEMNYCH SYSTEMATYKI OGóIJNEJ

. W nin'iejsżej pracy wykorzystałem dla wyznaczenia jednostek wód podziemnych schemat tektoniczoo-strukturalny z ostatniej synt'etycmej monogram. pod redakcją W. Pożaryskiego (Budowa geologiczna Polski.

1972, 1974). W oparciu o ten podział proponuję wydzielić na obszarze Polski następujące jednostki hydrogeologiczne pierwszego i drugiego rzę­

du(fig. 2). W dalszym ciągu rozdziału podam w zarysie uzasadnienie

podziału oraz ogólną' charakterystykę· jednostek.

PROWINCJA (OBSZAR) PLATFORMY WSCHODNIOEUROPEJSKIEJ

Charakteryzuje się ona stosunkowo płytkim występowaniem funda- mentu krystalicznego: od 200-300 m w przygranicznych partiach wynie- sienia mazursko-suwalSkiego f zrębu łukowskiego do 2-3 km na za- chodnich odcinkach tych jednostek. Większa mią~zość pokrywy osadowej do 5-9

km

w ,osiowej części basenu lubelsko-wołyń'skiegooraz w zasięgu cokołu

pomiOrskiego (fig. 2). Obszar ~hujeznaczna redukcja poki-ywy osadowej,

zwłaszcza młodszego paleozoiku, mezozoiku (z wyjątkiem pasa zachodnie- go) oraz duży udział utworów facji kontynentalnych lub lagunowych, wi- doczny w obrębie permu, triasu i jury. Przewaga procesów denudacji,

ługowania, rozpuszczania i infiltracyjnego przemywania osadów dopro-

wadziłydo głębo:klego wysłodzenia znacznej części obszaru, zwanego też wschodnią prowincją hydrochemiczną (B. Paczyński,J. Pałys, 1970). Na 'obszarze tym wyróżnić można 6. jednastek hydrogęo1ogicznych. Trzy z nich mają charakter depresyjny, są to baseny: nadbałtycki, podlaski i lubelSko-w1ołyński;, trzy pozóstałe, rePrezentują' typ elewacyjny - 00- ,koły: pomorski, mazursko-oiałoruski i ^łukowski. Najbardziej dyskusyjna

jest pozycja jednostki pomorskiej, słabo rozpoznanej geologicznie, zwłasz­

cza na zachodnim i południowo-zachodnim odcinku.

t Kwalifikacja utworów w aspekcie ich wodonośności ma ch!lil'akter umowny i wyłącznie JakościOWY. Głęboko występujące kambryjskie i kar'bońskie piętra wodonośne są' niekiedy mniej zasobne od mezozoIcznych pięter -rozdzielających (fig. 3). Jednost:ki rozdzielające nie

zawsze mogą być uznane jako izolujące w ścisłym znaczeniu hydrogeologicznym.

ż

Fig. 2. Schemat klasyfikacji regionalnej wód podziemnych Polski Scheme of regional classification of groundwaters of Poland

l - granice regionów hydrogeologicznych: 2 - gramce podregionów hydro- geologicznych: prowincja (obszar) platfoł"my wschodnioeuro- p e j ski e j (prekambryjskiej): I - basen nadbałtycki, II - cokół pomorski (strefa Koszalin-Chojnice), III - cokół mazursko-białoruski, IV - basen pod- laski, V - cokół łukowski, VI - basen lubelsko-wołyński: p r o w in c ja p l a t- f o r m y ś r o d k o w o e u r o p e j s k i e j (paleOZOicznej): VII '-- basen nie-

miecko~polski, VIII - cokół świętokrzysko-małopolski, IX - cokół sudecki; p.r 0-

w i n c j a a l p e j s k a (karpacka): X - cokół karpacki; wybrane otwory wiert-·

nicze: B - Bartoszyce, C - Chojnice 3, D - Darłowo 2, F - Fosowskie, G _.

GorUczyna, GW - Gorzów Wielkopolski, H - Hermanice, J - Jeżowce, K _. Kamionka, KB - Krowie Bagno, Kc - Kock, Kl - Klusy l, Kr - Krośniewice,.

Ł - Łuków, M - Marcinki, Mg - Magnuszew, O - Olszyny, Ok - Okuniew, Op - Opole Lubelskie, P - Płońsk, Pb - Prabuty, Pr - Przyborowice, S - Sosnowiec l, S - Sroda, T - Tłuszcz, W - Węgrzynów, ZK - zakopane, Z -

Zawada 2, Z· - Zarnowiec l, Zb - Zebrak

l - boundarles of hydrog·eolo,gical ł"egJ.ons: 2 - boundaries of hydrogeological sUbregions: E a B t -E u r o p e a n (Precambrian) P l a t f o r m P r o v i n c e (area): I - Peribaltic basin, II - Pomeranian sookle (Koszalin-Chojnice zone) , III - Mazury - ByelorusBian Bockle, IV - Podlasie basin, V - Łuków sockle, VI - Lublin - Volhyntall basin: C e n t r a l - E u r o p e a!ll (paleozo1c) p l a t-

f o l" m Pro v In c e: VII -German - Pollsh basln, VIII - SwiętolUzy9k:1 _.

Małopolski sOokle, IX - Sudet1c sockle: A l p ~ n e (C!II1'Pathian) P r o v 1 n c e:

X - Carpathian sockle: looatlon of selected boreholes: B ~ Bartoszyce, C - Chojn1ce 3, D - Da'rlowo 2, F - Fosowskie, G - Gorllczyna, GW - Gorzów W!lelkopolski, H - Hermanice, J - Jeżowce, K - Kamionka, KB - Krowie- Bagno, KIC. - K'OCk, Kl - Klusy l, Kr - K!rOśniewice, L - Luków, M - Mar- cinki, Mg - Miagnuszew, O - Olszyny, Ok - OJrunlew, Op - Opole Lubelskie, p - Płońsk, Pb - Prabuty, Pr - PrzYborowice, S - Sosnowiec l, S - Sroda, T - 'l'łuBrllCZ, W - Węgrzynów,ZK - Zakopane, Z - Zawada 2, Z - Zarno-

wiec l, Zb - Zebrak

"

:836 Bronisław Paczyński BASEN NADBAŁTYCKI (1)

Jest to typowy basen artezyjSki, wyciągnięty 'w kierunku WSW - ENE, a na obszarze republik nadbałtyCikich o przebiegu NE. Długość jego dochodzi do 1000 km, szerokość do 600 km, z tego wFolsoe <Xipowiednio 400 i 10Q.-...,.150 km. Północną granicę basenu stanOwią utwory krysta- liczne tarczy bałtyckiej, występujące w Estonii i półnlOCnej Łotwie (Gidro- :gieologija SSSR ... 1967, 1969). Dalej ku południowi jedn<lStkę ogranicza

od wschodu pomost (siodłowina) łotewski. Łączy on tarczę bałtycką z wy- :niesieniem (cokołem) mazursko-białoruskim (Wilno - Grodno - Suwał­

ki). Od południowego wschQdu i częściowo południa basen zamknięty jest wyniesieniem fundamentu. mazuTSJro.:.białoruskiego, zaś od południowego

:zachodu sfałdowanymi utworami starszego paleozoiku strefy Kosza]i,n - Chojnice (cokół pomorski).

W niektórych' publikacjach zasięg jednostki nadbałtyckiej prowadzony

był dalej, aż do wału kujawsko-pomorskiego, który stanowić miał strefę alimentacyjną mchodniej części basenu (Gidragieologija SSSR ... , 1969).

Mimo bliskiego sąsiedztwa plakantyklinorium (wału) środkowopols'kiego

i strefy Koszalin ...:.. Chojnice 'Obie jednostki należą do różnych pięter

strukturalnych i pierWsza z ruch nie może rozdzielać zbiorników paleo- zoicznych. Krytycznie nalezy również ocenić rolę plakantyklinorium w zasilaniu basenu' ·nadbałtyckiego. Ograniczona alimentacja może mieć

miejsce w poziomach jury (J. Dowgiałło, 1971), w mniejszy'll1. zaś stopniu kredy i kenozoiku.

Basen nadbałtycki · w strefie permo-:mezozoicznych i kenozoicznych

pięter wodonośnych łączy się z sąsiednimi jednostkami: od wschodu

ż basenem moskiewskim,· a od południO~go zachodu z basenem nie- miecko-polskim. Ogólne pochylenie dna basenu ku SW sprzyja wyntianie wód, zwłaszcza na odcinku najbardziej' przegłębionej częścI jednostki (3~

'6 km), odpowiadającej strefie synklinorium brzeżnego. W. rejonie tym (fig. 2) basen nadbaltycki łączy się także yv obrębie wodonośnych pięter

paleozoi<:znych z basenem niemiecko-polskim. .

Stosując daleko idącą schematyzację regionalną -(fig. 3) wyróżnić moż-

na następując;e piętra. wodonośne: .

I - kambryjskie, z piaskowcami środkowego oraz słabiej wodonośne­

go dolnego kambru, o maksymalnej miążsoości do 300-350.metrów w za- -chodmej części oraz do 150 m w części wschodniej basenu. . .

II - permskie, z piaskowcami czerwonego spągowca i wapieniem pod- stawowym cechsztynu, o łącznej mią2'szości od 120-130 m w części

wschodniej do kilku lub kilkunastu metrów na zachodzie. .

III - tri:aąu, jury i krędy dolnej, o łącznej miąŻSZOŚCi 1250-700 m w centrum i stopniowym zmniejszaniu się tych wartości na krańcach

basenu. Piętro to rozdzielone jest miejscami słabo wodonośnymi żespo­

lami, głównie wapienia muszlowego i kajpru, a niekiedy jury środkowej

i g.órnej. Mezozoiczne piętro wodonośne najlepiej wykształcone jest wczę­

ści środkowej i południowej. Obszar ten wydzielono w osobny podre- gion 110 pod nazwą pomorskiej niecki brzeżnej (fig. 2).

I V - kenoroiku, często wraz ze stropowymi seriami kredy górnej, () łącznej miąższości do 200-300 m.

Na wyniesieniu Łeby ilość pięter wodonośnych spada do' dwóch -

kambryjskiego ime~ozoiczno-kenoroicznego, rozdzielonych ^potężną 2,5-

-kilometrową serią, prak:.tyc~e ~eprzepuszczalnych utworów ordowi- ku-syl'lll'U i cechsztynu. . .. : .. " .'

Na obszarze ZSRR w baSenie bardziej z~nacza się n1ezgodność struk.:.

turalna paleoZ'Oiku i pokrywy permomeZ'Owicznej. W związllru z ^tym

większą rolę odgrywają tam piętra wodonośne dewonu, ordowiku, a

na-

wet permu, znacznej reduIreji ^ulegają natomiaSt ^piętra rnewZ'Oiczne.

Z dokonanego przeglądu wynika, że w jednostcę nadbałtyckiej wystę­

pują dwa główne piętTarozdzielając,e: A -ordowick<Hlylurskie li. B - permsko-tria.sowe oII1iąższościach od 100-150 do 800-1500 m, tworzące

na wyniesieniu Łeby jeden kompleks. Mniejszą. rolę odgrywają utwory marglisto-wapienne 'kredyg6rnej,.jury .górnej i ilaSto.-margliste serie jury

środkowej. . .' .

Struktura basenu oraz ~ozinieszczenie pięter wodonośnych i rozdzie-

lających ukształtowały strefowośćhydxochemiczną jednostki. Z opraco-.

wanych przez L. Bojarskiego tnap mineralizacji wynika wyraźn~ wysło­

dzenie wschodniej i południowo-wschodniej części basenu. Zaznaczają się też progi hydrochemiczne,' odpowiadające głównym piętrom rozdzielają­

cym: o.rdowik - sylur, cechsztyn. Istotną rolę w obrazie hyd~ochemicz-

nym odegrał także zasięg salinarnego cechsztynu. ' ..

" COKOL POMORSKI - STREFA" KOSZALIN-CHOJNICE (II)

Region ten (fig. 2) stanowi jednostkę elewacyjną w obrębie paleozoicz- nych pięter wodonośnych basenu nadbałtyckiego iniemiecko-poIskiego..

Wschodnią granicę jednostki wyznaczają sfałdowane serie ordowiku i sy- luru, przykryte utworami cechsztynu. Od. zachodu g-ranica prrebiega

wzdłuż zasięgu czerwIOnego. ^spągIOwca (Budowa geologiczna Polski, 1974).

Miejscami pokrywa się ona ze wschodnim lronturern plakantyk1inorium . (wałU) . środlrowopols'kiego. Sfałdowanie utworów starszego paleozoiku, zdyslokowanie i 'blokowe pr~emieszczenie, często ze znaczną redukcją osa- . d6w dewo.nu, -karbonu, permu, a nawet mezozoiku, spowodowały ogromne

zróżnicowanie warunk6w hydrogeologicznyt:h regionu. Jak wynika' z in- terpretacji hydrogeologicznej wybranych profilów (fig. 3), najo.gólniej .

wydzielić tu można następujące piętra wodonośne:

I - dewonu, a miejscami dewonu i karbonu, zachOlWane w obniżonych

blokowo strefach, głównie na S i SE od Kołobrzegu. Zespoły wodonośne

dewonu środkowego i górnego oraz karbonu rozpozna,ne są pod względem

. hydrogeologicznym tylko fragmentarycznie. Og6lnie określić je można

jako słabo i bardzo słabo zasobne zespoły stężonych solanek chlorkowo-· -wapniowo-sodowych, o mineralizacji. ponad 200 gil i miąższości przekra-

czającej 200-250 m.

II - piaskowca pstrego, lokalnie w spągu . połączonego z pozio.mem dolomitów cechsztyńSkich lub w stropie z utworami wapienia. muszlo- wego. Piętro to, miąższości około 1000 metrów, izolowane jest od dołu

utworami cechsztynu oraz iłowcami dolnego pstrego piaskowca lub utwo- rami dewonu górnego. Od . góry utworami rO?dzielającymi są zespoły

wapienia muszlowego oraz iłowce kajpru i retyku. Mineralizacja .pozio- mów wodonośnych waha się od kilkudziesięciu do ponad 100 g/l.

III - jury i 'kredy dolnej tworzące zwarte na og6ł ~poły wodonośne

I basen nadbattycki ŻarnowIec l Prabuty

YU b a s e n

1/ coka! pomor3ki

Darłowo 2 . Chojnice 3

n m

Płońsk Krośniewice 60rzórr W/kp. Sroda Narcinki

:(~~;~if:

X:.':,' .. o',

~!!n::1J<:i

X' , • • • '.

OIcuniew

C k O - p O s

N basen pod/o$ki V cokó/lukorlski

"US1CZ

k

Żebrak Łuków

YII/ cokół święfrl~rzvsko­

.. " -matopo/skl

Kock

,IX cokóf sudecki

VI basen lubelsko-wo/llński . l1agnuS1ew Opole Lub. Krowie Bagno

~:::·.:-:·:::··:I

.:1 ^~,.:-:.

:::::::::::;':

)(" ...... .

Xcokół karpacki Fosowskie Wfgrzynów Sosnowiec l Kamionka 60rliCZJIna Jetowce Przyborowice Zakopane

!fL!3-.K-9

. ;.:::~.::~:::::;I x _{[D2-3 •}

~ ' • • • • • '1

x • • •• \1/"7

?«d

I

. :<::::.:.:

~

::.:11:ł:,,':':.-

~

G ^{EZJ 2 E2l3J3}

^C0J

^y

tO miąższości od 100~150 do '500-800 m. Mineralizacja wody nie przekra- :eza na ogół kilku lub kilkudziesięciu gil. .

IV -:- powsz~chniewystępującepiętro kenozoiczne, o miąższości do .250-300 m, lokalnie wraz z .poziomem :wód szczelinowych kredy górnej.

Mineralizacja wody rzadko przekracza 1-2 gil. Jak z tego wi4ać, naj-

niższe :- pa1eózoiczne piętro wodonośne ma charakter szczątkowy, po- ddbnie jak występujące powyżej piętro rozdzielające cećhsztynu i dolnego pstrego piaskowca. Cechą szczególną regionu jest ograniczona rozdziel-

ność pięter wodonośnych, zwłaszcza II i III. Bardziej regionalny zasięg mają słabo przepuszczalne zespoły kredy górnej, rozdzielające piętro

kenozoiczne od występujących niżej. ' .

COKOL MAZURSKO-BlALORUSKI (m).

Jednostka ta stanowi zachodni odcinek białoruSkiego masywu krysta- ,licznego, rozdzielającego baseny: nadbałtycki, moskiewski, dnileprowsko- -doniecki, podlaski· i niemieclro-polski. Obszar ten był również włączany

w całości do wymienionych basenów lub tylko do' jednego z nich - ba- .senu nadbałtyckiego (Gidrogieologija SSSR, 1969). Większość autorów

wydziela jednak osobno masyw białoruski, który podobnie jakukraińs'k:i.

(F. A. Rudenko, 1958) stanowi rozległą strukturę elewacyjną platformy wschodnioeuropejskiej. Cechą charakterystyczną regionu jest płytkie wy- .stępowanie fundamentu p!atformy, od 100-300 m w osiowej części ele- wacji do ok. 2 km w niecce brzeżnej, na zachOdzie '(fig. 3). Płaszcz, osa- dowy reprez·entowany jest głównie przez zespoły mezozoiczne i keno- zoiczne. Cechy te, ·a także brak wyraźniejszych, poza osadami kredy gór- nej, pięter rozdzielających sprawiają, że region mazursko-białoruski sta-

---~---

Fig. 3. Stratygrafia 'hydrogeologiczna pokrywy osadowej w wybranych otworach wiertniczych

Hydrog·eological stratigraphy of sedim-entary cover from selecłed boreholes l - numęr i wiek piętra wodonośnego, 2 - piętro wodonośne zasobniejs~ 3 ..:.. piętro wo-

·donośne uboższe,. 4 - piętro ll"02ldZieJające, 5 - poziomy wodonośne o malej zasobności lub ograniczonym zasięgu w obrębie pięter rozdzielających; 6 - udzial soH w obrębie pięter rozdzielający.ch; mine!I"alizacja wody pięter wodonośnych w g/l: 7 - 10-100, 8 - 100-300, 9 - pollUlid 200; oznaczenia stratygraficzne: Q - czwartorzęd, Tr -

>trzeciorzęd, K - 'kreda, ~ - kreda górna, KI --kreda dolna, J - jura" J I - jura górna,' .J ...., jura środlrowa, J l - jUI'a dolna, T, - trlas, Tre - retYk, Tk: - kajper, Tm - trias

fr.od.kOWY, Tp - trias dolny, P - perm, iP2 - penn górny, Pl - perm dolny, C - karbon, 'CII - ^kaIl'bon górny.' Cl - kartKm dolny, D - dewon, Da - dewon górny, D! - dewon

,środkowY, Dl - dewon dolny, 8 - sylur, O - ordow1Jk, Cm - kambr, Oma - ikambr górny, cml ^~ kambr środ/kowy, Cm! - kambr dolny, Pt - proteroooik

1 - number and age of water-bearlng stage; 2 - rtcher water-bea!l"ing stage; 3 - poorer water-bearing.stage; 4 - separating stage; fi - water-beartng horizons with smalI resources

·or Hm1ted dlstrtbution wilthin separating stages; 6 - contr1bution of salt in, separatIng Btages;

. .m i n e r a l i z a t i o n o f wat e r - b e a r i n g s t a g e s in gfJ.: '1 - 10-100, 8 - 100-200, 9 - over 200; BtratigrBIPhic symbols: Q - Qu!llłlemM"Y, Tr - Ternary, K - Cretaceous, K2 - Upper cretaceous, KI - Lower Cretaceous, J - Jurassie, J s - Upper J'urassic, J 2 -

:M1ddłe Jura9Sl.c, Jt - Lower Jurasaic, T - 'l1rtassic, Tre - Rhaet1an, 'I1k - Keuper, Tm - Middle 'l1rtasaic, 'l'p .. - ~wer Tria9Sic,. P - Perm1an, Pl! - Upper Pennlan, Pl - Lower :Permlan, C - CarboniferoW!, Cl! ~ Upper carbon1ferous, CI - Lower Carbon!lferous, D - 'DevoniaD, Da -:- Upper Devoruan, Dl -:- Wddle Devoruan, Dl - Lowęr Devonian, S - 8i-

lurian, O - Ordovician, Cm - Cambrlan, Cros - Upper Cambrlan, Cm2 - Mlddle Cambrian, .CmI ..,.. Lowel" Cambrian, ^{pt -} Pl"Oterom1c

·COKÓt SUDECKI B A S E N "N I E H I E ,. C K O - P O L S K I ,' b a s· e n t r· a I n

;;~5~;~.~~~~ ~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~'~~~~~~-~Q~~~~~:O~'~:~,;~.i:-~>~ :.~;~ ,,~ .)~ .,~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

>.'

c O K Ó t S U D E C K I B AS E N b a

s

N I E H I E C K O - P O L S K basen c e n t r a l n y

(rów przedgórski wargscyj.7<i)

~~~- • • ^{·· '· '}

^.IIDII~

c ^O KÓł

KARPACKI BA Ś EN fi I E.'/'11 E C K D -P b

es

\

BASEN LUBELSKO-WOt'r'ŃSKI BASEN NIEHIECKO - PO(SKI

BASEN

NADBA~TYCKI .

Tr o"

t'"

? f3!i74

y,

COKÓŁ HAlURSKO-

.~

~o

7,5'

~' ;

p o f u d n i o w y

. _ ., . . ... basen. niecki brzeli/ej , . BIAŁORUSKI

~

:::=:::::"

':':

-:""

~,

~o

>.>

~, I:.;~~.:]

~2

Fig. 4. Przekroje hydrogeologiczne I;>as~nu niemiecko-polskiego (opracowane na podstawie przekrojów geologiczn'YCh M. paj-

ch10wej i J. Znoski z 1968 r.) . .

Hydrogeological sectionS through the German -Polish Basin on the basis ·of geological sections given by M .. Pajchlowa and

J. Znosko in. 19168 .

1 -:plętra wodonośne: 2 - piętra r02ldzLelaj"ce 1 -water-beaain8 staJSes; 2 - ąep.a.rat1ng stageą

ff

tli '"I

ł

.'1:1

ł ....

nowi strefę alimentacji 'sąsiednich basenów, wykazując wyższe 'ciśnienia pi~metryczllie. Badan.iahydrogeologicznebiałoruSkiej ~ęści (G. W. Bo-

go'm.ołow, O. N. Szpakow; 1969, 1974) wykazały również wyraźną więź.

zespołów wodonośnych z doliną NieIlllia., i jego dopływów. Przewaga pro- cesów denudacyjno-infiltracyjnych obszaru wpłynęła,.pa głębdkie wysło­

dze~e całej serii osadowej, a· n.a~ podłoża. Jedynie ,na zachodnim, naj- bardziej pogrążonym skłOill:ie cokołu, mineralizacja wód-wzrasta do kilku-

dz~esięciu g/l, .obejmując takż'e mezozoiczne piętro wodonośne. . , Dominują w z8S'adzi-e dwa pięka wodonośne (fig. 3): -

I - mezozoiczne, reprezentowane przez zespoły wodonośne juxyi kre- Py dolnej, niekiedy połącz:one z }><niomami triaSIU i wodami szczelindwymi i s~czelinowoO-'Warstwowymi podłoża platformy. Łączna miąższość utwo-' rów wodonośnych waha się Od 100-200 do 800-1000 m. ',.

Na północnym i zachodnim-skłonie masywu, a także w sąsiedztwIe·

basez;t'll podlaskiego występuje kambryjskie piętro wodonośne, o miąż­

szoścido 300---:700 m,JX>łącwne z poziomem prot-eroroilru lu.1:ttriasu. Ze

względu na ograniczony zasięg nie może ono być uznane za typowe dla,

regionu. .

II - kenozoiczne, występujące powszechnie na całym .obszarze, ~

"łącwne na ogół z poziomem wodonośnym w stropowych partiach kredy górnej. Od z-espołów wodonośnych mezozoiku i starszych piętro kenoro- iczne· oddzielają słabo wodonośne, utwory kredy górnej' o miąższości.'

200-600 m. '

BASEN PODLASKI (IV)

:l.

Jest to zapadlisko o kierunku równoleżnikowym, otwarte ku zacho- dowi, gdzie w obrębie niecki brz-eżuej, na głębokości 3-4,5 km, łączy się z bąsenem niemiecko-polskim. Ku wschodowi basen podlaski wkracza

. na obszar ZSRR pod nazwą zapa4liska brieskiego, stanowiąc-egoprzedłu­

że.nie struktury prypecko-dnieprzańsko-donieckiej (J.G. BogorilOłow, 1969~

G. W. Bogomołow, K. M. Obmorytiew, A. S. Kajbulin., 1971; W. Poża-·

ryski, H. Tomczyk, ·1969).· Obniżenie podlaskie; zam.kri.ięte od południa.

s-erią dyslokacji o kierunku SW - NE (cokół łukowski), a od północy

wyniesieniem. mazursko-suwalskim, dzieli się na część' zachodnią; głębszą,

stromiej pochyloną i płytszą - wschodnią. Mimo pewnych różnilC w wy-

kształceniu :utworów, basen ,podlaski wykazuj,e podobieństwo do nadbał­

tyckiego. .Wyróżnić tu można. następujące piętra wodonośne (fig. 3):

I -dolnego i śr.odkowego kambru, lokalnie wraz z poziomem' wodo-

nośnym ordowilku, o łąCznej 'miąższości ponad 500 m. Piętro to powszecłmie występuje w całym basenie icharakiteryzuje się· wyraźną strefoWością

. geochemiczną, od niskiej mineralizacji na .wschodzie i skłonie mazursko-

-białoruskim do stężonych solanek ,<ponad 200 gil) w południowej i za-

chodniej części. . ., .

II.:- czerwonego spągowca, połączonego z karbonem lub wyżej legły­

mi zespołami triasu, a także triasu i jury, obejmuje solanki marozmi- neraliwwane i wody zwykłe. W zależności od udziałuzespołówmezoro­

iczn~h miążśzość piętra wodonośn-ego waha się od·kil~udziesięciud9

500 m. Znaczenie użytlrowe tego piętra wzrasta ku północy i północnemu

wschodowi, maleje zaś. w kierunku basenu niemaecko-polskiego-;. gdzie

-842 Bronisław Paczyński

.. dominuje iOrdowiclro-sylurskie piętro rozdzielające. miąższości. ponad 1000 m. Na zachodzie,. zamiast omawianego piętra wodonośnego wystę­

pują zespoły ordowiku, syluru, permu i triasu, tworzące potężne piętro rozdzielające o miąższości przekraczającej 2 km (fig. 3). . '

. III - jury i kredy dolnej, ograniczone miejscami wyłączme do pozio- mu albu - cenomanu; IU!b izolowanych zespołów jury dolnej i środkowej,

·0 łącznej miąższości od kilkudziesięciu do 300-400 m. Piętro 1;0 mimo . różnorodnego wy'kształcenia i miąższości cechuje się niską mineralizacją,

.poniżej 10 g/l. .

. IV - kenqzoiku wraz z poziomem wód szczeIinowych stropowych partii kredy ·górnej ^'O miąższości do 200-300 m z wodami 'zwykłymi. Od

niżej ległych zespołów mez<YZOicmych i paleozoicznych piętro. kenozoiczne

izolują słabo wodonośne utwory kredy górnej.

W basenie podlaskim, podobnie Jak nadbałtyckim, dominują dwa pię­

tra wodonośne: kambryjskie i kenoo:aiczne. Pozostałe mają mniejsży za-

sięg i wykazują większe zróżni<;owame.

COKOL LUKOWSKI (V)

Jednostka ta, zWana ,też· zrębem łukowskim, stanowi blokowo wynie-

:sioną część platformy wschodnioeuropejskiej, prżechodzącej ku wscho-·

·dowi w zrąb ratneński. Od zapadliska podlaskiego oddzielona jest syste- .mem dyslokacji SW - NE c zrzutach rzędu kilk,uset metrów, a od po-

łudniowego wschodu równoległym do nich uskokiem Ha.nny, o amplitu- dzie dochodzącej do 1,5-2 km (fig. 1 - schemat III a). Zachodnią granicę'

jednostki ogranicza potężna dyslokacja Czersk -Żelechów - Kock - Wasylew, stanowiąca wschodnie obramowanie rowu lubelskiego (Budowa :geologiczna Polski, 1974). .

Ogólnie cokół łukowSki charaktery~uje się płytkim występowaniem

utworów proterozoiku, do Igłębokości niekiedy tylko 300-400 m. Jedno- :suka dZieli się na szereg bloków, przemieszczonych w pionie o kilkaset :metrów. W strefach cbniżonycłi zachow·ały się fragmenty utworów paleo-

zoi~nych, głównie kambru, natomiast w blokach wyniesi()nych zreduko- wane osady ^pięter mezoooicznych z niewielkim ^udziałem karbonu i per- mu. Cienki płaszcz osadowy i· silne zdyslokowanie wpłynęły na wzmoc- nienie więzi hydraulicznej pozicmów i zespołów wodonośnych, mimo po- . . zornej izolacji w obrębie bloików~ Stan ten doprowadził do całkowitego wysłodzenia wód podziemnych jednostki. .

W regionie wydzielić można w zasadzie dwa piętra wcdonośne (fig. 3):

I - mez07lOiczne, .obejmujące zespoły wodonośne triasu, jury oraz kredy dolnej, niekiedy połączone z poziomami per'mu i karbonu. Łączna miąższość tego piętra nie przekracza na .ogół 200-400 m. .

II - kenozoiczne, izolowane .od dołu słabo przepuszczalnymi utwora- mi kredy górnej o miąższości 250-400 m, obejmuje poziomy wodonośne

·czwartcrzędu, lokaln~e trzeciorzędu, połączone z wodami sz~elinowymi

:stropowych partii ikredy górnej: Piętro to, choć powszechne, charaktery- :zuje się ograniczonym potencjałem zasobowym, a miąższość jego mieści :Się na ogół w przedziale 100-300 m. . .

Obdk tych pięter lckalniewystępuje także zredukowany zespół wodo-

nośny w piaskowcach d.olnego kambru i proterozoiku.

,BASEN LUBELSKO-WOL~SKI(VI)

.. _ _t

Nazwą tą objęto szereg struktur na obszarze Polski południowo­

-wschodniej i Ukraińskiej SRR. Basen lupelSko-wołyński, zwany t.eż lubel- sk!o-lwowslclm lub wołyńskio..podl()lskim, zamknięty jest od NE eokołem

łukowskim, a poza granieami kTtl'ju zrębem ratneńs~m, wałempbleskim

i wr,eszcie ukraIńskim masywem krystalicznym. Od SW jednostka grani- cZyz cokołem 'świętokr~ko:-małópo1skim oraz łukiem karpackim. Na

wysokości cokołu łukąwskiego baSen lubelsko-wołyńsk1i. łączy się z nie- miecko-polskim, a, 'k,lj połudrilowemu, wschodowi przez zbiornik wołyń­

slro,...podolski z czarnomorskim basenem ar.t-ezyjskipl. Jest to regton:o cha- rakterzezapadlislota,z wyraźnie ukształtowaną osią' rowu mazowiecko- -lubelsko-IwoWskiego, wypełni.9nego utworami sta'l'Szego paleozoiku; de- woriu, karbonu i mez.owiku,o miąższOści 5-6 km. Północno-wschodni ,skłon basenu stanowią równoległe do cokołu łukowskiego blO'ki zapadliska

włodawskiego, podniesienia kumowskiego oraz zapadldska. terebińskiego .. Na obszarze' Ukraińskiej SRR wsZystkie' jednostki wS<!hodniego skłonu'

basenu wydzielone są wobrębiepły,ty wołyńsko-podo]skiej (Gidrbgieoło­

gija SSSR, 1~71), z wYTaźnym poChyleniem plątformy ku S i SW. Za- chodni Skłon basenu wydzielony Z9stał prZez A. M. Zelichowskiego (Bu- dowa geologiczna Polski, 1974) po~:l nazwą podniesienia radomsko-:kra-

śnickiego. . ,. ,

NaJniższe (I) piętro wodonośne basenu tworzą piaSkowce arkozowe, piaski i utwory wulkaniczne ryfeju, wendu, połączone z zespołami pia- skowców kambru d'9lnego. i środlrowego. Lokalnie piętro to może być

nadbudowane zespołami wodonośnymi wapieni ordowiku. Utwory wOdo-

nośne najlepiej wykształoone są w blokach dęesyjnych, np. w zapadli- sku wł,odawskim, gdzie łączna miąższość wodonośca sięga 750 m. W tych

obniżonych (2,5--3 Ikm) [ zamkniętych dyslokacjami b1dkach zachowały się bardziej stężone sol,anki o ,mineralizacji ponad 200 g/l. W str,efach ele- wacyjnych platformy wschodnioeuropejskiej wraz z redukcją miąższości

zaznacza się lepsza odnawialność zasobów wodnych piętra i jego wysło­

dzenie. Na terytorium ukraińskiej części basenu zespoły wod'onośnegór-

,nego proterozoiku i. kambru prowadzą wody 21\Vykłe, .a wydajności stu- dZiien na płycie podolsko-wołyńs:kiej sięgają nawet 100-150 m⁸/h {Gidro-

gieołogija SSSR, 1971). . .

Iłowce graptolitowe syluru Wraz z ilasto-muŁowcową serią najn1ższej części dewonu dolnego, o łącznej miąższości ponad 1 km, tworzą dolne

piętro rozdzIelające basenu. Na nim spoczywa lrolej.ne (II) piętro wodo-

nośne w ut-worach górnej części dewonu dolnego oraz dewonu środkowe­

go. Wykazuje ono duże zróm.:kowame facjalne a talcie miążsZOlŚdowe.

Przeciętna miąższość utworów wodonośnych piętra wynosi ok. 300- 500 m. Mineralizacja wody w depresyjnej części basenu waha się od kil-

kudziesięciu do stuldlkudziesięciu g/l. Na skłonach jednostki zaznacza

się wysłodzenie zbiornika. Podobnie jak poprzednie, również i to piętro wodonośne na obszarze Ukrainy charalkteryzuje się występowaniem 'ZiWY-

kłych wód. . - ,

Najbardziej charakiterystycznym piętrem wodonośnym basenu są zes-

poły piaskowców namuru i częściowo westfalu (III) najlepiej wykształ­

cone w rowie mazowiec1w-lubelsko-Iwqwslkim, gdzie osiągają miąższość 13

I'

844 ^Bronisław Paczynski

od 300 do 500-600 m. Piętro to w spągu izolowane jest kompleksem

iłowcowo-mrułowcowo..wapien!IlyIn dewonu górnego i wizenu. W wizenie

występuje ograniczony zasobowo poziom solanek o mineralizacji do 30-40 gIl. .

Z piętrem ka:rboiiSkim łączą się zespoły wod()!Ilośne jury i kredy dol- nej, izolowane miejscami iIasto-mułowcową serią westfalu, tworząc ni'e- ki,edy samodzielne Piętro w~on:ośne. Miąższość utworów wodonośnych

jury i kr,edy dolnej wynosi bod 100 do 500 m. Wytkazują one zbieżność:

obrazu hydrogeochemicznego z zespołami karbońskimi, przy większym wysłodzeniu, nawet do .głębokości 600 m mineralizacja nie przekracza 1-2 gil. Charakterystyczna jest' Itiewielka mineralizacja wód zespołów

mewzoicznych w rejonie Magnuszewa (5. Depowski, A. Krassowska,.

1962), na pograniczu basenów lubelsko-wołyńSIkiego i niemiecko-polskie- go. ^Może to pozostawać w związku z przehiegiem struktur elewacyjnych~

cokołu łukowskiego;' cokołuświętokrzyslro-małopolSkiego. , Obszar wychodni podkenozoicroych utworów jury i triasu pla!kanty- klinorium środ!kowopoJskiego został wydzielony na mapie (fig. 2) wosob- ny podregion VI!. Występujące tu wody podziemne stanowią część regio- nu świętokrzyskiej ()Słony mezozoicznej.

Ostatnie, naj płytsze piętro wooooośne (IV), izolowane od dołu grubą.

na

Miąższość utworów wooooośnych :tego piętra rzadko przekracza 200-300 m. Charakteryzuje się ono dużą zasobnością, niską mineralizacją, na ogół poniżej 0;5 gil i dobrą odną.wialnością, co sprawia, że jest szeroko eks- ploatowane zarówno w polskiej jalk i ukraińskiej części basenu.

PROWINCJA PLA'IIF'ORJMY SRODKOWOEUROPEJSKlIEJ

Obejmuje ona zachodnią i środkową Polskę i znana jest również jaka platforma poleozoiczna. Dominuje tu rozległy i głęboki basen niemiecko- -polski, ograniczony elewacyjnymi regionami hydrogeologicznymi Polski

południowej. Prowincja ta należy do słabiej rozpo2inaJIlych pod względem

hydrogeologicznym. Dotyczy to nie tylko naj głębszej , równoleżnikowej

osibesenu, lecz' również południowego skłonu oraz elewacyjnych struk- tur: świętokrzysko-małopolSkiej i sudeckiej.

BASEN NIEMIECKO-POLSKI (VIJJ)

Rozciąga się on na znacznej części niżu Polski i charakteryzuje naj-

większą w Polsce miąższością słabo sfałdowanego płaSzcza osadowego,

sięgającego zapewne do głębokości 10-12 km (fig. 2). Obszar ten do koń­

ca mezozoiku podlegał subsydencji, przeważały zatem prooesy gromadze- nia osadów, a w ni'Ch słonych morskich wód sedymentacyjnych {J. iDow-

giałło, 1971; B. Paczyński, J. Pałys, 1970). Ważną rolę odegrał tu takie

potężny kompleks cechsmyński, z jednej strony i:lJolujący paleozdiczne

piętra wodonośne, z drugiej 'zaś kształtujący reżim hydrocherhlczny szczególnie w strefach struktur halokinetycznych.Ten WielIci, otwarty

ku zachodowi i południowemu wschodowi basen składa się z szeregu jednostek o odmiennej genezie i wieku.

Fierwszy z wydzielonych po<kegion6w (VIII) łączy się z basenami: "

nadbałtyckim, podlaskim :i lubeIsko-wołyńskdm. Zachodnią granicę jed- nostki; którą określić moWa nazwą warszawskiej niecki brzeżnej (Atlas geologiczny Polski, 1968; Budowa geologiczna Polski, 1974) wyznacza umownie zasięg wychodni jury górnej. Miąższość pokrywy 'osadowej tego obszaru, stanowiącego strefę pograniczną obu platform, wzrasta ^od 2,5-3,0 km na północnym wschodzie do 6-9 km w pasie zachodnim i południowym (fig. 2).

Najmższe (I), r,ozpoznane wyłącznie w części wschodniej, piętro wodo-

nośne występuje w piaskowcach kambru dolnego i środkowego, połą­

czonego miejscami z zespołami wodonośnymi wapieni ordowiku. iMiąż..;.

sześć utworów ,wodonośnych jest pOdobna (lub mniejsza) jak w zachod- niej części basenu podlaskiego i na skłonie cdkołu mazurSko-białorUSkiego

(250-500 m). Mineralizacja wzrasta wraz z głębokością, tj. ku WSW.

Piętro kambryjskie przykryte jest komple'ksem o łącznej miążsości

od 500--600 m do ponad 2000 m słabo wodonośnych utworów syluru.

dewonu, karbonu, permu a takre iłowców i mułowców dolnej części '

pstrego piaSkowca. W południowej części podregionu a ^także w strefie

sąsiadującej z ^cokołem pomorskim można oczekiwać wystąpienia zespo-

łów wodonośnych w dewonie i karbonie.

Kolejne piętro wodonośne (II) zwiążane jest z piaskowcami dolnego triasu a także z poziomami wapienia muszlowego i kajpru, zamłmiętymi

od góry ^iłowcami i ^mułowcami bjpru oraz Tetyku. ^Piętro to wykazuje

ograniczoną miąższość (100-400 m) i niewielką już mineralizacją od kilku do kilkudZliesięciu gil.

Główne :(III) piętro wodonośne jednostki występuje w utworach juraj- skich, połączonych na ogół z utworami piaszczystymi kredy dolnej. Piętro

to, o miąższości od 100-200 do ponad 1000 m, chara!lderyzuje się niską mlineralizacją, wzrastającą z głębokością oraz dość dobrymi parametrami filtracyjnymi. Ku za'Chodowa., wraz ze wz~ostem ogólnej miąższości mezo- zoiku, piętro to rozdziela się na kilka zespołów wodonośnych w piaskach i piaSkowcach liasu oraz doggeru, w izolowanych poziomach wód szczeli-:- nowych malmu, :a niekiedy 'w piaskowcach albu i cenomanu. '

Najmłodsze piętro wodonośne (IV), izolowane od dołu kompleksem m/H'glisto-wapiennym kredy górnej (300-800 m), związane jest z zespo-

łami wodonośnymi kenozoiku, a na zachodnich peryferiach jednostki

również ze stropową częścią kredy górnej. Piętro to, o~ąższości nie

przekraczającej 200-300 ni, jest głównym zbiornikiem użytkowym base- ,nu z wodami ^zwykłymi, lokalnie tyliko wykazującymi podwyższoną mi-

neralizację (spąg paleogenu ^IW rejonie' Płocka, Wyszogrodu).

Na zachód od warsza;wskiej niecki brżeżnej rozciąga się właściwa.

naj głębsza część basenu niemiecko-polskiego, ^określona jakO podregion centralny (VII2), charakteryzuje się ona występowaniem gTubej serii u'tworów cechsztyńskich, przytkrywających fragmentarycznie rozpoznane sta:rsze piętra wodonośne paleowiku. Z ogólnych przesłanek geostTuktu- ralnych (Atlas geologiczny Polski, 1968; Budowa geologiczna Polski.

1974; J. Oberc, 1967; W. Pożaryski, H. Tomczyk, 1969; J. Sokołowski,

1972; J. Znosko, 1972) Wnosić można, że utwory sta'rszego paleozoiku są