Seria: T R A N S P O R T z. 54 N r kol. 1656
R o b ert T O M A N E K
O RG ANIZACJA RYNK U JAK O CZYNNIK INTEGRACJI USŁUG ZBIOROW EGO TR AN SPO RTU M IEJSKIEGO
S treszczen ie. W id o c z n e w P o lsce, zw łaszcza w najw iększych ag lo m eracjach , p rz y k ła d y braku in teg racji m o żn a o g ran iczać dzięki zm ian o m org an izacji rynków tran sp o rtu m iejsk ieg o . R o zd zielen ie fu n k cji o rg an izato ra i op erato ra tran sp o rtu ułatw ia in teg rację, g d y n a d an y m rynku działa Z arząd T ran sp o rtu M iejsk ieg o (Z T M ).
D o d atk o w y m atu tem Z T M je s t sk u teczn o ść k o n tro li system u fin an so w an ia tran sp o rtu zb io ro w eg o .
M ARKET ORGA NIZATIO N AS A FACTOR OF THE COLLECTIVE URBAN TR ANSPORT SERVICES INTEGRATION
S u m m a ry . T h ere are e v id e n t ex am p les o f lack o f integration in P o lan d , esp ecially in the larg est u rb an areas, w h ich can be restricted by ch an g es in the u rb an transport o rg an isatio n . S ep aratin g the fu n ctio n s o f tran sp o rt o rg an iser from o p erato r facilitates in teg ratio n , w h en the P u b lic T ran sp o rt A u th o rity (P T A , P o lish acronym : Z T M ) o p erates on a g iv en m arket. A n ad d itio n al ad v an ta g e o f PT A is its effectiv en ess in con tro llin g c o llectiv e tran sp o rt fin an cin g system .
1. W P R O W A D Z E N IE
M aso w e p rzew o zy , g ęsta sieć p ołączeń i b ezp o śred n i w p ły w na w aru n k i życia o raz ro zw ó j g o sp o d a rc z y p o w o d u ją, że in teg racja u słu g tran sp o rtu p asażersk ieg o w ag lo m eracjach n ab iera p ie rw sz o rz ę d n e g o zn a c z e n ia zaró w n o d la ko n su m en tó w (p asażeró w ), ja k i w ładz p u b lic z n y c h p ro w ad zący ch p o lity k ę tran sp o rto w ą. R estru k tu ry za cji tran sp o rtu zbio ro w eg o to w a rz y sz y w m n iejszy m lub w ięk szy m sto p n iu dezin teg racja (jed n y m z n o w szy ch zjaw isk leg o ty p u je s t d e z in teg racja tary fo w a w p rzew o zach k o lejo w y ch gru p y P K P ). P o w staje zatem p y tan ie, cz y w p ro w a d z a n ie k o n k u ren cji, a szerzej lib eralizacji transportu, m o żn a p o g o d zić z p o stu la te m in teg racji?
D o św iad czen ia zeb ra n e w n ajw ięk szy ch ag lo m eracjach u z a sa d n ia ją tezę, że tak że w w a ru n k ach k o n k u ren cji o p erato ró w n a rynku tran sp o rtu m iejsk ieg o in teg racja je s t m ożliw a.
O rg a n iz a c ję ry n k u , o p a rtą na zało ż en iu reg u lo w an ej k o n k u ren cji p o m ięd zy o p erato ram i
142 R. T o m a n e k
(m odel zarząd u tran sp o rtu ), cech u je w y starczająca p o d a tn o ść na in teg rację, a n aw et o tw arto ść in teg racy jn a. D lateg o w p rzy p ad k u d u ży ch sy stem ó w tran sp o rtu z b io ro w eg o (ag lo m eracje) m o d el reg u lo w an ej k o n k u ren cji je s t s z a n s ą na e fe k ty w n ą in teg rację. P o tw ie rd z a ją to d o św ia d c z e n ia innych k rajó w (z arząd y tran sp o rtu m iejsk ieg o - P u b lic T ra n sp o rt A u th o rity - to dość p o w szech n e ro zw iązan ie w E u ro p ie) o raz an aliza p rzeb ieg u restru k tu ry zacji tran sp o rtu m iejsk ieg o w P olsce. P rz y c z y n y słab y ch p o stęp ó w integracji w p o lsk ich ag lo m eracjach m a ją b ard ziej z ło ż o n ą g en ezę - w y n ik a ją z n ied o statk ó w k o o rd y n acji p o lity k i tran sp o rto w ej ró żn y ch szczeb li ad m in istracji p u b liczn ej o raz ek o n o m iczn eg o z ró ż n ico w an ia sy stem ó w św iad czący ch u słu g i z b io ro w eg o tran sp o rtu m iejskiego.
2. IN T E G R A C JA U S Ł U G Z B IO R O W E G O T R A N S P O R T U M IE JS K IE G O W W A R U N K A C H R Ó Ż N Y C H M O D E L I O R G A N IZ A C JI R Y N K U
U zasa d n ie n ie m integracji s ą k o rzy ści, ja k ie p o d m io ty ry n k o w e o raz p o d m io ty p o lity k i tran sp o rto w ej m o g ą u z y sk ać w w y n ik u teg o p ro cesu . A. P isk o zu b z a g łó w n ą p rz e sła n k ę in teg racji tran sp o rtu p asażersk ieg o u w aża sk ró cen ie czasu p rzew o zu (p o d ró ży ) o raz zasp o k o je n ie p o z o sta ły c h p o stu la tó w p rzew o zo w y ch [2], W y m ien ić trzeba tu z w łaszcza po stu lat w y g o d y , j a k ą o fe ru je p asażero w i tran sp o rt zin teg ro w an y . W w aru n k ach g o sp o d ark i ry n k o w ej in teg racja staję się n a rz ę d z ie m w zro stu k o n k u ren cy jn o ści z aró w n o w u k ład zie p o d m io to w y m (p o szczeg ó ln y ch p o d m io tó w ry n k o w y ch ), ja k i sy stem o w y m (czyli dan eg o sy stem u - np. zb io ro w e g o tran sp o rtu m iejsk ieg o ) [1].
R ealn e p ro c e sy in teg racy jn e ró ż n ią się zaaw an so w an iem . D o celo w y , zin te g ro w a n y zb io ro w y tran sp o rt m iejsk i m o ż n a sc h arak tery zo w ać n astęp u jąco :
- o ferta p rzew o zo w a p o szczeg ó ln y ch u słu g o d aw có w je s t sk o o rd y n o w an a, sto so w an y je s t je d n o lity sy stem b ileto w y ,
- o b o w ią z u je je d n a tary fa (co n ie m usi o zn a c z a ć id en ty czn y ch cen), - sto so w an y je s t w sp ó ln y sy ste m prom ocji.
W literatu rze p rz e d m io tu zazw y czaj w y ró żn ia się n a stęp u jące m o d ele org an izacji ry n k ó w tran sp o rtu m iejsk ieg o [3,5]:
d e re g u la c ja (u słu g o d aw cy k o n k u ru ją b e z p o śred n io w zak resie p rzew o zó w p asażeró w ), reg u lacja, g d zie m o ż n a w y ró żn ić: ry n ek z d o m in o w an y p rz e z je d n e g o o p erato ra p ełn iąceg o d e fa c t o ro lę o rg an izato ra o raz ry n ek z zarz ą d e m tran sp o rtu m iejsk ieg o (Z T M ), g d zie o p e ra to rz y k o n k u ru ją o z lec en ia Z T M , k tó ry je s t o rg an izato rem tran sp o rtu ; m odel taki n azy w a n y je s t re g u lo w a n ą k o n k u ren cją.
D ereg u lacja o zn acza, że n a o lig o p o listy czn y m ry n k u o feren ci k o n k u ru ją o fe rtą u słu g zb io ro w eg o tran sp o rtu m iejsk ieg o . S iłą rz e c z y integracja u słu g w tak ich w aru n k ach je s t og ran iczo n a. T rz e b a je d n a k do d ać, ż e k aż d y ry n ek ro zw ija się i w m ia rę u p ły w u czasu w ięzi k o o p eracy jn e p rz y b ie ra ją n a sile, p rzy n ajm n iej w p ew nych o b szarach rynku. U m o ż liw ia to n a w e t o fe ro w a n ie w sp ó ln y c h b iletó w siecio w y ch - p rz y k ła d e m je s t tu rozw ój zd e rc g u lo w an cg o tran sp o rtu m iejsk ieg o w W ielk iej B rytanii [6,7].
R eg u lo w an e ry n k i tran sp o rtu m iejsk ieg o s ą p o d atn iejsze na in teg rację u słu g n iż rynki zd ereg u lo w an e. W y n ik a to stąd, ż e reg u lo w an y zb io ro w y tra n sp o rt m iejsk i z p u n k tu w id z e n ia k lien ta je s t z m o n o p o liz o w a n y - za te m k o n su m e n t o trzy m u je je d n ą o fertę. W w aru n k ach reg u lacji m o żn a in teg rację u zy sk ać w k ażd y m su b m o d clu - zaró w n o d o m in u jąceg o o p erato ra, ja k i zarząd u tran sp o rtu . W p ierw szy m p rzy p ad k u m o żn a m ów ić o in teg racji u słu g na p o z io m ie ich w y tw a rz a n ia b ąd ź na p o zio m ie sp rzed aży w g k o n cep cji p o d ażo w ej (p o p rzez tw o rzen ie z w ią z k ó w tran sp o rto w y ch ). W d ru g im c h o d zi o in teg rację u słu g na p o zio m ie sp rz e d a ż y w g k o n cep cji p o p y to w ej (p o p rzez zarz ą d y tran sp o rtu m iejsk ieg o ) [4].
W p ro w a d z e n ie m o d elu d o m in u jąceg o o p erato ra w celu integracji usług m oże p rzeb ieg ać d w o jak o : w d ro d ze fuzji u słu g o d aw có w albo pow ołania zw iązk u tran sp o rto w eg o , k tó ry staje się w rzeczy w isto ści d o m in u jący m o p erato rem z uw agi na w łaściw y dla tego ro z w ią z a n ia p o d z ia ł ry n k u i zan ik k o n k u ren cji p o m ięd zy o p eratoram i. F uzja u słu g o d aw có w na o b szarach ro zleg ły ch ag lo m eracji, gdzie o p erato ram i tego typu u słu g s ą n ie tylko je d n o stk i tran sp o rtu d ro g o w eg o , ale też szy n o w eg o , w tym p rzed sięb io rstw a k o lejo w e, m a zazw yczaj b a rd z o o g ra n ic z o n y zasięg. D latego m ożliw ości integracji usług s ą tu je d n a k dość og ran iczo n e. O so b n ą k w e stią je s t efek ty w n o ść takiego ro zw iązan ia - pro w ad ząceg o do m o n o p o lizacji rynku i zan ik u kon k u ren cji. Z w iązk i tran sp o rto w e ro zp o w szech n io n e s ą w N ie m c z e c h i fak ty czn ie p o z w a la ją na d alek o p o s u n ię tą integrację. P o d o b n ie ja k w przypadku fuzji u słu g o d aw có w , d e fa c to p ro w ad zi to do m odelu d o m in u jąceg o o peratora, ale p o przez u tw o rzen ie stru k tu ry k artelo w ej, k tó rą tw o rz ą o peratorzy. T ak że w ty m p rzy p ad k u n astępuje m o n o p o lizacja ryn k u i zan ik kon k u ren cji.
W y b ó r reg u lo w an ej konk u ren cji o zn acza zach o w an ie k o nkurencji p om iędzy o p erato ram i u słu g p rzew o zo w y ch . M o rfo lo g ia ry n k u reg u lo w an eg o przez zarząd transportu m iejsk ieg o nie p o zo staw ia tu w ątp liw o ści - m odel ten je s t otw arty na integrację (teo rety czn ie w n ieo g ra n ic z o n y m sto p n iu ). C o w ięcej, in teg racja je s t czy n n ik iem efek ty w n o ści zarządu tran sp o rtu . W y n ik a to stąd, że p rz e sła n k ą efek ty w n o ści zarządu je s t w y k o rzy stan ie pozycji m o n o p o listy czn ej w sto su n k u do operatorów . C zym w ięk szy ry n ek (a do tego prow adzi in teg racja), tym m o żliw o ści takich o d d ziały w ań s ą w iększe.
3. R O L A Z A R Z Ą D Ó W T R A N S P O R T U M IE JS K IE G O W P R O C E S A C H IN T E G R A C JI
W ag lo m eracjach , g d zie w p ro w ad zo n o m odel z zarząd em transportu, zao b serw o w an o n ie tylko w z ro st e fek ty w n o ści tran sp o rtu m iejsk ieg o , ale p o jaw iły się też now e p rze d się w z ię c ia w zak resie integracji. L iczne d o św iad czen ia w ty m zak resie d o ty czą p o licen try czn ej ag lo m eracji k ato w ick iej, gdzie k o m u n alizacja W o jew ó d zk ieg o P rz e d się b io rstw a K o m u n ik acy jn eg o w K ato w icach p rzeb ieg ała w raz z p o d ziałem tej je d n o s tk i, co d o p ro w a d z iło w 1992 r. do dezintegracji tran sp o rtu m iejsk ieg o przejaw iającej
się m .in. tym , że:
p rz e w o ź n ic y w p ro w a d z ili w łasn e b ilety , któ re nie b y ły w zajem n ie h o n o ro w an e - w rezu ltacie m n o ż y ły się p rzy p ad k i n ak ład a n ia m an d ató w (o p łat d o d atk o w y ch ) za ja z d ę bez w ażn eg o b iletu ,
ró żn ice tary fo w e d o p ro w a d z iły do p rzy p ad k ó w ostrej k o n k u ren cji cenow ej w w aru n k ach d o to w an y ch p rzew o zó w - np. w relacjach T y ch y -K ato w ice.
W o b ec g ro źb y p o g łęb ien ia dezin teg racji, g m in y centralnej części aglom eracji z d e c y d o w a ły się sk o o rd y n o w ać p o lity k ę z b io ro w eg o tran sp o rtu m iejsk ieg o i p o w o łały w tym celu w 1991 r. zw ią z e k k o m u n a ln y (K o m u n ik acy jn y Z w iązek K o m u n aln y G ó rn o śląsk ieg o O k ręg u P rz e m y sło w e g o ), n a k tó ry p rzen io sły o d p o w ied n ie k o m p eten cje. Z w iązek te n przyjął fo rm u łę zarz ą d u tran sp o rtu zajm u jąceg o się o rg a n iz a c ją przew ozów . D o k o n an ia K Z K G O P w zak resie in teg racji obejm ują:
p o szerzen ie o b szaru Z w iązk u w ciągu kilk u lat z p o czątk o w y ch 12 do 23 gm in, co p o zw o liło o b jąć je d n y m sy stem em p raw ie c a łą ag lo m erację w raz z w ielo m a g m in am i je j o to czen ia,
p o szerzen ie w 1999 r. o ferty u słu g o p rzew o zy tram w ajo w e, któ re w cześn iej p o zo staw ały p o za ry n k iem o rg an izo w an y m p rz e z K Z K G O P,
R. T o m a n e k
- p o ro z u m ie n ia taryfow e zaw arte z in n y m i o rg an izato ram i d ziałający m i na o b rzeżach ag lo m eracji, s ą o n e źró d łem c iek a w y ch d o św iad czeń , ale n iek tó re z n ic h nie p rzetrw ały p ró b y czasu.
In teg racy jn a in n o w acy jn o ść zarząd ó w tran sp o rtu m iejsk ieg o w y n ik a stąd, żc zarząd tran sp o rtu m iejsk ieg o p rzejm u jąc n iezb ę d n e do fin an so w an ia tran sp o rtu m iejsk ieg o k o m p e te n c je i śro d k i staje n a p rz e c iw p a sa ż e ra ja k o je d y n y usłu g o d aw ca, ty m sam y m p asażer o d b iera sy stem tran sp o rtu m iejsk ieg o ja k o je d n o ś ć - czyli układ z in teg ro w an y , naw et je ż e li u słu g i św ia d c z ą ró żn i o p erato rzy . M o n o p o l zarząd u tra n sp o rtu m iejsk ieg o je s t w aru n k iem trw ale z in teg ro w an ej o ferty u słu g o w ej - p o d o b n ie ja k w p rzy p ad k u d o m in u jąceg o o peratora.
Z je d n ą z a sa d n ic z ą ró ż n ic ą - d zięk i m o n o p o lo w i na ryn k u o p erato ró w u ja w n ia ją się o d d ziały w a n ia k o n k u re n c y jn e u m o żliw iające sp a d e k k o sz tó w o raz w zro st ja k o ś c i usług. Jest to zate m -p a ra d o k s a ln ie - m o n o p o l, k tó ry nie je s t to żsam y z lik w id a c ją k o n k u ren cji. I tu n a le ż y d o szu k iw ać się p rzew ag i tego m o d elu nad in n y m i - p rzy n ajm n iej je ż e li chodzi o p o d atn o ść na p ro c e s y integracyjne.
4. B A R IE R Y IN T E G R A C JI U S Ł U G N A O B S Z A R A C H A G L O M E R A C JI
P o m im o o siąg n ięć na o b szarach n ajw ięk szy ch p olskich ag lo m eracji w id o czn e są w y raźn e n ied o statk i integracji:
w m o n o cen try czn ej a g lo m eracji w arszaw sk iej, k tó rą cech u je n ajb ard ziej zaa w a n so w a n a in teg racja, nie ro zw iązan o p ro b lem u in teg racji k o m u n aln y ch p rz e w o z ó w tran sp o rtu m iejsk ieg o i lo k aln y ch p rzew o zó w k o lejo w y ch ,
- p o d o b n a sy tu acja w y stęp u je w p o licen try czn ej a g lo m eracji k ato w ick iej, g d zie d o d atk o w o nic z in teg ro w an o u słu g d o ty czą cy ch całeg o o b szaru ag lo m eracji,
w ag lo m eracji g d ań sk iej, do p ro b le m ó w o b serw o w an y ch w ag lo m eracjach w arszaw sk iej i k ato w ick iej d o ch o d zi ro zd zieln o ść ry n k ó w tran sp o rtu m iejsk ieg o , g łó w n y ch o śro d k ó w ag lo m eracji: G d ań sk a i G dyni.
W ag lo m eracjach w arszaw sk iej i k ato w ick iej d z ia ła ją zarząd y tran sp o rtu m iejsk ieg o , o b e jm u ją c e s w ą a k ty w n o śc ią w ięk szo ść o b szaru tych ag lo m eracji, n a to m ia st w ag lo m eracji g dańskiej zarząd fu n k cjo n u je w G dyni i z a jm u je się ry n k iem tego m iasta oraz n iek tó ry ch m ia st sąsied n ich .
N a p o d staw ie o b serw acji p o czy n io n y c h w ag lo m eracjach m o żn a zau w aży ć, że g łó w n y m i b arieram i in teg racji u słu g tran sp o rtu m iejsk ieg o są:
- b ra k k o o rd y n acji p o lity k i tran sp o rto w ej sam o rząd ó w ,
- d y sp ro p o rcje e k o n o m iczn e p o m ięd zy ry n k am i, na k tó ry ch m iały b y p rzeb ieg ać pro cesy in teg racji u słu g tra n sp o rtu m iejsk ieg o .
K o o rd y n a c ja p o lity k i tran sp o rto w ej je s t n iezb ę d n y m w aru n k iem integracji z uw agi na to, ż e g estia tra n sp o rto w a w zak resie tran sp o rtu m iejsk ieg o w ag lo m eracjach z n ajd u je się w w ielu je d n o s tk a c h sam o rząd o w y ch . K o o rd y n a c ja p o w in n a d o ty c z y ć p rzy n ajm n iej tak isto tn y ch zag ad n ień , ja k w zajem n e relacje cen u słu g i o ferty p rzew o zo w ej. D o p iero w w a ru n k ach k o o rd y n a c ji p o lity k i tran sp o rto w ej m o żn a sk u teczn ie p o d ejm o w ać d ziałan ia integracyjne. W śró d p rzed sięw zięć tego typu na p ierw szy m m iejscu w y m ien ić trzeba w sp ó ln y sy stem d y stry b u cji u słu g (sp rzed aż b iletó w o ra z in fo rm acja p a sażersk a) - by ć m o że p o w ią z a n y z in n y m i sy stem am i m iejsk im i.
W celu k o o rd y n acji p o lity k i tran sp o rto w ej sam o rząd y g m in n e m o g ą u tw o rzy ć zw ią z e k k o m u n aln y , a z sa m o rz ą d e m w o je w ó d z tw a zaw rzeć o d p o w ied n ie p o ro zu m ien ie (ab y d o p ro w ad zić do in teg racji z u słu g am i lo k aln y ch p rzew o zó w k o lejo w y ch ). A ltern aty w n e p o d ejście p o le g a ć m o ż e na p o w o łan iu stałeg o o rg a n u k o leg ialn eg o - z u d ziałem w szy stk ich
zain tereso w an y ch . P o w o łan ie zw iązk u je s t d ziałan iem dalej p o su n ięty m - w iąże się z w y d atk am i na u tw o rzen ie i fu n k cjo n o w an ie now ej instytucji, ja k i z p rzek azan iem je j przez sa m o rz ą d y części sw o ich u p raw n ień (gestii tran sp o rto w ej). W P o lsce n ie m a zw iązku k o m u n aln eg o k o o rd y n u jąceg o p o lity k ę tran sp o rtu m iejsk ieg o na o d ręb n y ch , zazw yczaj ró żn ie z o rg a n izo w an y ch rynkach. G d y b y sam o rząd y danej aglo m eracji ch cia ły p ołączyć odręb n e d ziś rynki, tak ie ro zw iązan ie n ależ ało b y uznać za optym alne. N ato m iast w p rzypadku działań o stro żn iejszy ch , z a k ła d ający ch u trzy m an ie o d ręb n o ści org an izacy jn ej rynków , uzasad n io n e je s t p o w o łan ie stałeg o o rg an u k o leg ialn eg o . T rzeb a je d n a k m ieć św iad o m o ść, że tego typu ciało nie b ęd zie o rg a n e m u p raw n io n y m do p o d ejm o w an ia d ecy zji z zak resu polityki tran sp o rto w ej, a je d y n ie b ęd zie tak ie d ecy zje p rzy g o to w y w ać i zale cać ich przyjęcie o d p o w ie d n im o rg an o m d e c y zy jn y m , co m oże nie dać oczek iw an eg o rezultatu, a ponadto b ę d z ie czaso ch ło n n e.
R ó żn ice ek o n o m iczn e p o m ięd zy rynkam i transportu p u b liczn eg o na ob szarze a g lo m eracji m o g ą d o ty czy ć m .in.:
- w ielk o ści św iad czo n y ch u słu g (m ierzo n ej w o lu m en em p racy eksp lo atacy jn ej b ądź p rzew o zo w ej),
efek ty w n o ści d ziałan ia,
- sto so w an eg o m o d elu o rg an izacji rynku.
R ó żn ice te isto tn ie m o g ą ham o w ać integrację. D y sp ro p o rcje w w ielkości system ów z w ię k s z a ją ry zy k o n iek o rz y stn y c h zm ian w fu n k cjo n o w an iu i fin an so w an iu p o łączonych u k ład ó w tran sp o rto w y ch . N a to m ia st ró żn ice w efektyw ności m o g ą p ro w ad zić do sw ego ro d zaju „ ró w n an ia w d ó ł” , a p o n ad to p o tę g u ją o b aw y sy stem u efek ty w n iejszeg o przed fin a n so w a n ie m p o zo stały ch . P rz y o k azji d o to w an ia tran sp o rtu z b io ro w eg o w ładze p u b liczn e efek ty w n iej o rg an izu jące tran sp o rt ro z w a ż a ją ryzyko w zro stu zak resu publicznego fin an so w an ia tran sp o rtu zb io ro w eg o .
5. P O D S U M O W A N IE
O rg a n iz a c ja ryn k u z b io ro w eg o tran sp o rtu m iejsk ieg o je s t isto tn y m czynnikiem integracji. M o d el d o m in u jąceg o o p erato ra u m o żliw ia integrację po d w aru n k iem rozw oju w ięzi k o o p eracy jn y ch p o m ięd zy u słu g o d aw cam i - w y m ag a to fuzji, a przynajm niej z a w ie ra n ia alian só w , co ozn acza spadek o d d ziały w a ń k o n k u ren cy jn y ch w skali całeg o rynku.
W p rz y p a d k u ry n k u z zarz ą d e m tran sp o rtu p o m im o k o n k u ren cji o p erato ró w m o żliw a je s t in teg racja. A dzięk i k o n k u re n c ji u zy sk u je się w ię k s z ą e fek ty w n o ść i k o n k urencyjność z b io ro w eg o tran sp o rtu m iejsk ieg o . P rzy czy n m n iejszy ch n iż m o żn a by o czek iw ać sukcesów z a rz ą d ó w w zak resie in teg racji tran sp o rtu w n ajw ięk szy ch ag lo m eracjach należy do szu k iw ać się w lo k aln ej p o lity c e tran sp o rto w ej, a zw ła sz c z a n ied o stateczn ej k o o rd y n acji p olityki p o szc z e g ó ln y c h sam o rząd ó w , co u n ie m o ż liw ia p o w o łan ie a g lo m eracy jn eg o zarządu tran sp o rtu zb io ro w eg o . P ro b lem y te p o tę g u ją ró żn ice ek o n o m iczn e p o m ięd zy rynkam i istn iejący m i na o b szarze aglom eracji.
W aru n k iem p o stęp u in teg racji je s t in ten sy w n iejsza w sp ó łp raca w ładz pu b liczn y ch o d p o w ie d z ia ln y c h z a tra n sp o rt zb io ro w y na o b szarach z u rb an izo w an y ch o raz po szerzan ie za k re su sto su n k ó w ry n k o w y ch , co p o w in n o ułatw ić w y ró w n an ie dysp ro p o rcji e k o n o m iczn y ch i o b jęcie je d n y m sy stem em w szy stk ich usług z b io ro w eg o transportu p a sażersk ieg o na teren ie ag lo m eracji.
146 R. T o m a n e k
L itera tu ra
1. B u m e w ic z J.: M ięd zy n aro d o w e ry n k i tran sp o rto w e. U n iw ersy tet G d ań sk i, Sopot 2004.
2. G aięzie tran sp o rtu w z in te g ro w a n y m sy ste m ie tran sp o rto w y m . P raca z b io ro w a p o d red.
P isk o zu b a A. W K iŁ , W arszaw a 1977.
3. G o sp o d aro w an ie w k o m u n ik acji m iejskiej. P raca z b io ro w a po d red. O. W y szo m irsk ieg o , U n iw ersy tet G d ań sk i, G d ań sk 2002.
4. T o m an ek R.: K o n k u ren cy jn o ść tra n sp o rtu m iejsk ieg o . A E , K a to w ic e 2002.
5. W y szo m irsk i O .: M o d elo w e ujęcie o rg an izacji i z a rząd zan ia k o m u n ik a c ją m iejską. „ T ran sp o rt M ie jsk i” 2003, n r 2.
6. W y szo m irsk i O .: F u n k cjo n o w an ie ry n k u k o m u n ik acji m iejsk iej. U n iw ersy tet G d ań sk i, G d ań sk 1998.
7. W y szo m irsk i O .: F u n k c jo n o w a n ie zd ere g u lo w a n e g o lo k aln eg o tran sp o rtu p asażersk ieg o w W ielkiej B ry tan ii na p rzy k ład zie L eeds i S h effield . C zęść I i II, „ T ra n sp o rt M ie jsk i”
2001, n r 5,6.
A b stra ct
In teg ratio n is a facto r o f c o m p e titiv e n e ss o f c o llectiv e u rb an tran sp o rt an d the urban areas serv iced . T h ere are e v id e n t e x am p les o f lack o f in te g ra tio n in P o la n d , esp e c ia lly in th e la rg e st urban areas, w h ich can b e e ffectiv ely e lim in ated b y ch an g es in the u rban tran sp o rt org an isatio n . C o u n terac tin g th is th reat c o n sists o f selectin g a stra te g y fo r th e in te g ra tio n o f tran sp o rt, w h ic h w o u ld b e su itab le to the m a rk e t lib eralisatio n co n c e p t assu m ed . A m o n g st the vario u s so lu tio n s, the c o n cep ts o f in teg ratio n a t the level o f serv ice sales ap p e a r p a rtic u la rly flexible: su p p ly -o rien ted (id ea o f a u n io n o f tran sp o rt p ro v id ers) and d e m a n d -o rien ted (id ea o f PT A ). A n a d d itio n al ad v a n ta g e o f P T A is its effectiv en ess in c o n tro llin g c o llectiv e tran sp o rt fin an cin g sy stem , resu ltin g in lo w er tran sp o rt costs.
