Stefan Breyer
Pytania i odpowiedzi prawne
Palestra 12/10(130), 54-55
54 P yta n ia i od p o w ied zi p ra w n e N r 10 (130)
P ro je k t — ja k podnosi się w jego u z a sa d n ie n iu — d a je w y ra z sta n o w isk u , że z ja w isk a b ó jk i i pobicia n ie tr a c ą sw ej a k tu a ln o ś c i i że n ow y k o d ek s p o w in ien zaw ierać p rze p isy p o zw a lając e n a stan o w czą w a lk ę z ty m zjaw iskiem . O cena ty c h przepisów , a w szczególności a rt. 164 § 1 p o zw ala żyw ić n ad z ie ję, że p o s tu la t te n będzie sp ełniony, p rz y czym nie w y d a je się, by p ro je k to w a n y now y p rze p is m ógł spow odow ać n a d m ie rn ą p en alizację. W p row adzone w nim k ry te riu m b ez p o śred niego n a ra ż e n ia n a n ieb ezpieczeństw o u tr a t y życia lu b ciężkiego uszkodzenia ciała, a w ięc n a b ard z o p o w aż n e n iebezpieczeństw o, pozw oli n a ro zsą d n e ro zg ran ic ze n ie b ó je k k a ra ln y c h od n ie k a ra ln y c h . N ie zachodzi w ięc obaw a p en a liz ac ji każde} bójki.
prr/iu/l
«
O D P O W I E D Z If*fZA
WI\ IBP Y T A N I E : » J a k n a l e ż y o b l i c z y ć „ o d p o w i e d n i e w y n a g r o d z e n i e " o k r e ś l o n e w a r t . 231 § 1 k. c. w s y t u a c j i , g d y s a m o i s t n y p o s i a d a c z g r u n t u w d o b r e j w i e r z e z a b u d o w a ł g r u n t , k t ó r y m u w ł a ś c i c i e l w y d z i e l i ł w w y n i k u u r e g u l o w a n i a s p ł a t y s p a d k o w e j w w y s o k o ś c i 306 r u b l i , z a s ą d z o n e j w y r o k i e m s ą d u z r o k u 1919. Z a z n a c z y ć n a l e ż y , ż e w w a r u n k a c h m i e j s c o w y c h s p ł a t a w w y s o k o ś c i 306 r u b l i r ó w n a ł a s i ę w s p ó ł c z e ś n i e c e n i e j e d n e g o m o r g a , c z y l i 5.600 m 2 z i e m i , a d z i a ł k a , o k t ó r e j p r z e n i e s i e n i e ( w ł a s n o ś c i ) p o w ó d w n o s i w s p r a w i e n i n i e j s z e j , m a o k o ł o 1.500 m 2. Z a z n a c z y ć n a d t o n a l e ż y , ż e o c z y w i ś c i e n i e m o ż n a s i ę p o w o ł y w a ć n a z a s i e d z e n i e . O D P O W I E D Ź :
W odpow iedzi sw ej u sto s u n k u ję się n a jp ie rw do zag ad n ien ia p raw n eg o b ę d ą cego p rze d m io te m p y ta n ia , a dop iero p o te m do s y tu a c ji p ra w n e j, n a k tó re j tle zostało p o sta w io n e pow yższe p y ta n ie.
1. A rt. 231 § 1 k.c. m ów i o roszczeniu sam oistnego p osiadacza w d o b rej w ie rze, k tó ry w zniósł b u d y n e k lu b in n e u rz ą d z e n ie o w a rto śc i przen o szącej znacznie w arto ść z a ję te j n a te n cel d ziałki, o p rz e n ie sie n ie n a niego je j w łasności za „od po w ied n im w y n ag ro d z e n ie m ” . J e s t to u n o rm o w an ie u sta w o w e , ró żn ią ce się od b rz m ie n ia a r t. 73 § 2 p r. rzecz, z 1946 r., bo w ty m o sta tn im a rty k u le — p rzy po
K r 10 (130) P yta n ia i o d pow iedzi p ra w n e 55
d o b n e j hip o tezie — m ow a je s t o roszczeniu o p rze n iesien ie w łasności „za z a p ła tą z w y k łe j ce n y ”, co k o ja rz y się ze sprzedażą.
Z w ro t o „odpow iednim w y n a g ro d z e n iu ” w sk a z u je n a to, że p rz y jego u s ta la n iu są d n ie je s t zw iązan y w a rto śc ią d ziałk i w c h w ili w znoszenia b u d y n k u lu b p rzy re a liz o w a n iu roszczenia o p rze n iesien ie je j w łasności a n i też istn ie n ie m e w e n tu a ln y c h zobow iązań m iędzy w łaścicielem a posiadaczem , k tó ry w zniósł b u d y n e k lu b jego n a stę p c ą p raw n y m . I s to tn y je s t tu ta j p rze d e w szy stk im u szczerb ek m a ją tk o w y , k tó re g o — w zw iązk u z b u d o w ą n a jego g ru n cie — d o zn ał w łaściciel, u szczerb ek zaś te n n ależy o k reślić p rz y uw zg lęd n ien iu w szelk ich okoliczności zw ią za n y ch ze sp ra w ą (a w ięc m iędzy in n y m i ta k ż e i d otyczących w a rto śc i działk i itp.), je d n a k ż e w szystko to w ra m a c h zasad w spółżycia społecznego w P R L i ty m sa m y m zgodnie z ogólnym i z a sa d am i słuszności. W o k reślo n y c h za te m w a ru n k a c h , w y stę p u ją c y c h , ja k sądzę, ró w n ież w sp raw ie , k tó re j d otyczy p y ta n ie p raw n e, w y n ag ro d ze n ie to m oże m ieć c h a r a k te r czysto sym boliczny.
N a m a rg in e sie podaję, że p ro b le m a ty k ę a r t. 231 k.c. om ów iłem szerzej w m o je j p ra c y p t. „P rze n iesien ie w łasności nieru ch o m o ści” (W arszaw a 1966, s tr. 156 i nast.).
2. N aszkicow any je d n a k p rze z a u to ra p y ta n ia s ta n fa k ty c z n y n a s u w a w ą tp li w ości, czy s ta n p ra w n y , o k tó r y chodzi w sp raw ie , m oże być w całości u p o rz ą d k o w a n y p rzez re a liz a c ję ro szczenia z a r t. 231 § 1 k.c. R oszczenie to o b e jm u je b o w iem ty lk o te re n pod sam ym b u d y n k ie m czy in n y m i u rzą d zen iam i, w ra z z placem w n ajb liż szy m otoczeniu p o trz e b n y m do k o rz y sta n ia z b u d y n k u lu b urządzeń. W d an y m w y p a d k u zaś działk a, n a k tó re j sto i b u d y n e k , m a 1.500 m 2, p rze k ra c z a za te m sw ym i ro z m ia ra m i o b szar d ziałe k b u dow lanych. N a p rz y k ła d ogród p rzy dom u w zasad zie n ie m oże być p rze d m io te m roszczenia z a rt. 231 § 1 k.c., choćby p o sad zo n e ta m d rze w a lu b in n e ro ślin y przew yższały w a rto ść g ru n tu . T a k m ia n o w icie w y ja ś n ił S ąd N ajw yższy w orzeczeniu z 12.1.1961 r. 1 CR 979/60 (OSN 1962 z. I II , poz. 92), odnoszącym się w p ra w d z ie do a rt. 73 § 2 p r. rzecz., a le m ając y m sw ój w a lo r ró w n ież pod rzą d em a r t. 231 § 1 k.c.
W ty m s ta n ie rzeczy n ależy się liczyć z ty m , że ty lk o część ow ej działk i z a ję ta pod b u d y n k i m oże być p rzew łaszczo n a n a p o d sta w ie a rt. 231 k.c., a d la u p o rz ą d k o w a n ia s ta n u p raw n eg o re sz ty d ziałki, je śli sp ra w a je s t sp o rn a, n ależy sz u k a ć in n e j drogi. N asu w a się tu ta j p rz e d e w szystkim stw ie rd z e n ie zasiedzenia.
A u to r p y ta n ia z a strze g a się, że w sp ra w ie te j „oczyw iście” n ie m ożna się p o w oływ ać n a zasiedzenie. N ie je s t to d o sta te czn ie zrozum iałe. D ziałka zo stała w y d zielo n a p rzez w łaściciela w w y n ik u u re g u lo w a n ia s p ła ty sp ad k o w ej ro d zin n ej za są d zo n ej w 1919 r. (w ru b lac h ?). N ie je s t podane, k ie d y to w y d zielen ie n a s tą piło. Je ż e li je d n a k n ie m a za sto so w a n ia przep is a rt. X L IV przep. w p r. k.c. co do d z ia ła n ia ogran iczen ia z a r t. 178 k.c. p rz y zasiedzeniu kończącym się po d n iu 5.VII.1965 r. albo n ie m a ją za sto so w a n ia in n e p rze p isy szczególne p rze w id u jąc e p rz e d łu ż e n ie b ie g u za sied zen ia lu b w yłączającego te n sposób n ab y c ia w łasności — to p rzy p u sz cz aln e w d an y m w y p a d k u zasiedzenie ju ż n a stą p iło n a p o d sta w ie a rt. 2262 kod. N ap. w zw iązku z a rt. X X X III § 2 przep . w p r. p r. rz. i ks.w . z 1964 r. lu b a r t. 50 p r. rz. z 1946 r. w zw iązk u z a rt. X L I § 2 przep. w p r. k.c. albo też n a p o d sta w ie in n e j k o m b in a cji ty c h przepisów .
