J. R.
Prawo autorskie w "Zasadach
ustawodawstwa cywilnego ZSRR" :
[recenzja artykułu Ł. Azowa
opublikowanego w "Sowietskoj
Juisticyi", 1962, nr 5]
Palestra 6/6(54), 80-81
Z. Z A G R A N I C Z N E J RB
MSr PflM
>V
JV
IC
7£i
Prawo autorskie w „Zasadach ustawodawstwa cywilnego ZSRR"
Rozdział IV „Zasad ustaw odaw stw a cywilnego ZSRR i republik radzieckich'’ poświęcony jest praw u autorskiem u. Uchyla on tym sam ym obowiązujące dotych czas „Zasady p raw a autorskiego” z 19128 r.Problem atyce nlowyich postanow ień ustaw y o praw ie autorskim poświęcił swo je rozw ażania Ł. A z o w w arty k u le opublikowanym w nrze 5 z 1962 r. „Sowiet- skoj Juisticyi”. Przedm iotem ochrony p raw a autorskiego jest dzieło nauki, lite ra tu ry luib sztuki. „Zasady” nie określają pojęcia dzieła, ograniczając się do w ska zania ogólnych walruinków, jakim m a ono od(pówiadać, aby mogło być przedm io tem p ra w a autorskiego? powinno ono być wyratżpne w takiej formie, k tóra po zw ala odtworzyć re z u lta t tw órczej ptnacy autora (rękopis, rysunek, obraz, publicz
n e wygłoszenie lulb przedstaw ienie, fikn, zapils mechaniczny Lub magnetafoniclzny itd.). Treść praWa a u to ra <Jo wytworzonego przezeń dzieła obejm uje: pnawo do jegio opublikow ania, odtw orzenia i rozpow szechniania pod swtoim nazwiskiem pseudonimem lub anonimowo, praw o do nienaruszalności dzieła i praw o do w yna grodzenia za jego wykorzystanie. Staw ki wynatgrddlzeń autorskich maiją być u sta lone w ustaw ach ZSRR i poszczególnych re|pulblik.
Zagadnieniom w ykorzystania dzieła przez olSolby trzecie ipoświęcone są art. 101— 104 „Zasad”. W art. 101 Ustanowiono ogólną zasaldę, zigiodinie z k tórą tego rodza ju w ykorzystanie dopuszczalne jelst w yłącznie na mocy umowy z autorem lub je©o spadkobiercą — z w yjątkiem wypadków przew idzianych w ustaw ie. W art. 102 ustanow iono zasaldę swobody przekładu idzieła, zgodnie z którą każde dzieło może być przetłum aczone n a inny język Ibez zgody autora. Jednakże w odróżnieniu od dotychczas obowiązującego w tej matterii praw a ustaw a przew iduje, że: 1 ) autor pow inien być zawiadom iony o przetłum aczeniu jego dzieła, 2) przy tłumaczeniu pow inny być zachow ane (i są wobec tego praw nie chrtonione) jednolitość i sens dizieła. Z powyższego w ynika, iż nie jelst dopuszldzaline dokonywanie jakichkolwiek [zmian przy przekładzie dzieła n a inny język. Inne w ypadki możliwości w ykorzy sta n ia dzieła bez zgody autora zostały uregulow ane w art. 103 i 104 „Zasad”, (któ re (TOzIszierzają w pew nym zakresie swobodę wykonzylstainia cudizego dzieła w in teresie społecznym i sankcjonują te sposoby swobodnego w ykorzystania, (które faktycznie zn ajd u ją juiż zastosow anie w praktyce, nie były jednak przewidziane i przez obowiązującą dotychczas uistawę, ja k np. traWsmitowanie (maldawanie) dzie ła pnzaz radio lu b telewizję.
O bow iązująca dotychczas u staw a zezw alała n a przedrukow anie wydawnictwom periodycznym bez zgody autora: a) infonmadji pojaw iających siię w gazeltach, a także arttylkułów nie m ających ichairakteru beletrystycznego; b) repnadukaji d zieł sztuki, rysunków , ilustraioji fotografii itd.; c) przem ów ień wygłoszonych .na posiedzeniach publicznych. Nowa u staw a zezwala na swobodne odtw arzanie każ dego dzieła lite ratu ry , nauki i sztuki, jedlniafcże nie w e wszystkich wydaw nictw ach periodycznych, lecz tylko w gazetach oraz w kinie, rad iu i telew izji. Odltworzenie za tem n|p. przem ów ienia publicznego w czasopismach może mieć m iejsce tylko za zgodą autora. Obowiązująca dotychczas ustaw a zezwala na w ykonanie publicz nego dzieła bez zgody aultara w stosunku db w ydanych utw orów dram atycznych,
« Nr 6 (54) Z ag ran iczn a prasa • praw n icza 81
muzycznych, ipaln'toimimicznych, choreograficznych i kinem atograficznych. Nawa ustaw a, sankcjonując istniejący w teg m aterii faktyczny stan rzeczy, zezwala n a publiczne w ykonanie bez zgody au to ra każdego „wypuszczonego w św iat” ■dzieła.
... A oto ipoEo&taie w ypadki swobodnego w ykorzystania cuidlzych dziel:
1) w ykorzystanie ouidzego dzieła w celu stw orzenia nowego twórczego i sa m odzielnego dzieła;
2) rozpowszechnienie w wydaJwniCrtwaich naukow ych lub krytycznych, szkole niowych laiib polit ytczncwuświadamiających oddzielnie opublikow anych dzieł w całości łub części w zakresie praewiicMianym przez ustaw odaw stw o re publikańskie;
3) w ykorzystanie przez kompozytorów w ydanych dzieł literackich do stw orze n ia dzieł muzycznych z tekstem ;
4) w ykorzystanie dzieł sztuki mailansfciej lu b rysunkow ej, w tym także i foto grafii, przy (produkcji wyrobów przem ysłowych.
Ptrawo autorskie przysługuje autorow i dożywotnio (art. 105). U stanowienie skró conych (terminów jego trw a n ia w stosunku d o poszczególnych rodzialjów dzieł przekazane zostało komipetenoji ustaw odaw stw a republikańskiego (według obo wiązującego dotychczas p raw a term in te n wynolsił 10 la t dla utw orów choreo graficznych, pantom im , scenariuszy filmowych, zbiorów fotograficznych, w ydaw nictw periodycznych i słowników encyklopedycznych, a 5 la t — dila osobnych fotografii).
P a rą słów o dziedziczeniu p raw a .autorskiego. Według obowiązującego dio tej pory prawia autorskiego przechodziło ono n a spadkobierców au tara n a okres 15 lat, począwszy od 1 stycznia roku, w którym autor zm arł, a przy skróco nym term inie trw an ia jego pratw — na tę część tego term inu, k tó ra lnie upłynęła do dnia śmiercii autora. „Zasady ustaw odaw stw a cywilnego” przew idują rów nież, że przy istn ien iu skróconago term inu trw an ia p raw a autorskiego przecho dzi anD n a spadkobierców na t? część tenmilnu, k tó ra nie upłynęła aa życia auto ra . Jeżeli zaiś chodzi o pozostałe w ypadki, w którym autorow i przysługiw ały do- żywtoitaio .prawa autorskie, nowa ustawia nie przew iduje żadnego term inu, w cziasie którego p raw a te przysługiw ałyby rów nież jego spadkobiercom, poz/osta- w iając określenie tej kw estii ustaw odaw stw u Związku Raidizdedkiego i (poszcze gólnych republik.
Ograniczając Okres korzystania z p ra w autorskich, „Zasady” nie zaw ierają żadnych innych ograniczeń p ra w spadkobierców w tej m aterii. „Zasady” stano w ią, że praiwa autorskie przechódzą nia spadkobierców w takim (porządku i za kresie, jak ie przew idziane są w ustaw ach ZSRR d republik związkowych. W szcze gólności te ostatnie 'ustanaw iają granice w ypłaty spadkobiercom honorarium autorskiego, których wysokość uzależniona je st od sumy, o jak ą 'chodzi, nie może ona jednak być wyższa od 50% wynagrodzenia, które wypłacono b y sam em u au torowi.
Tak więc ograniczenie upraw nień spadkobierców praiw autorskich przew idzia ne w „Zasadach” u sta la ją jedynie same założenia; dopiero otpdesrając się na nich, b ęd ą w ydane później uzupełniające norm y p raw a 'ogólnozwiązkowego i rep u b li kańskiego.
