Delft University of Technology
Van boven naar beneden
Renovatie en groot onderhoud van corporatieflats te Haarlem
Dubbeling, Dirk
Publication date
2016
Document Version
Final published version
Published in
Bouwmarkt
Citation (APA)
Dubbeling, D. (2016). Van boven naar beneden: Renovatie en groot onderhoud van corporatieflats te
Haarlem. Bouwmarkt, 56(4), 10-11.
Important note
To cite this publication, please use the final published version (if applicable).
Please check the document version above.
Copyright
Other than for strictly personal use, it is not permitted to download, forward or distribute the text or part of it, without the consent
of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license such as Creative Commons.
Takedown policy
Please contact us and provide details if you believe this document breaches copyrights.
We will remove access to the work immediately and investigate your claim.
This work is downloaded from Delft University of Technology.
Renovatie en groot onderhoud van corporatieflats te Haarlem
Van boven naar beneden
Een v e r o u d e r d e flat w e e r n i e u w leven
inblazen lijkt s o m s o n b e g o n n e n w e r k .
Maar met de nodige ervaring en n i e u w e
v o r m e n v a n s a m e n w e r k i n g zijn mooie
resultaten te b o e k e n , z o a l s in Haarlem
w a a r de nadruk onder andere ligt op het
verbeteren v a n de relatie t u s s e n flat en
o m g e v i n g .
Tekst: Dirk Dubbeling A n a l y s e : W i n k e t bv
ln o p d r a c h t v a n Elan W o n e n onderzocht Vanschagen A r c h i t e c t e n de t o e k o m s t w a a r d e v a n een aantal p o r t i e k f l a t s v a n v i j f lagen ,n de
B o e r h a a v e w i j k in H a a r l e m . Deze f l a t s bestaan uit een m i x aan d r ^ - , vier- en v i j f k a m e r w o n i n g e n . De w o n i n g e n o p de eerste etage
heb-ben t w e e s l a a p k a m e r s aan de achterzijde o p de begane 9^ 0 " ^ Af-w i s s e l e n d tussen de flats staan lagere f l a t j e s , s e n , o r e n Af-w o n , n g e n en g a r a g e b o x e n . De c o r p o r a t i e heeft het v o o r n e m e n o m de lagere be-b o u w i n g te s l o p e n . Daarvoor in de plaats k o m t r u i m t e v o o r eenge-z i n s w o n i n g e n in een m i n of m e e r g e s l o t e n b o u w b l o k s t r u c t u u r . De flats v a n v i j f lagen w i l d e de c o r p o r a t i e b e h o u d e n W „ z,jn ge-v r a a g d een studie te m a k e n ge-v a n h e t g e h e l e b u u r t j e , te b e o o r d e l e n w a t de t o e k o m s t w a a r d e w a s v a n de flats die m o g e ü j k z o u d e n w o r -den g e h a n d h a a f d en een r e n o v a t i e v o o r s t e l v o o r ^ n i a k e n " licht architect A r j a n G o o i j e r de situatie toe^ Dat resu t e de u i t e i n d e l i j k in een plan v o o r een f o r s e i n g r e e p op de begane g r o n d en de eerste etage, g e c o m b i n e e r d m e t g r o o t o n d e r h o u d v a n de w o -n i -n g e -n i-n de rest v a -n de flat. H i e r d o o r zij-n de g r o o t s t e m i -n p u -n t e -n
tè w e t e n een nogal gesloten p l i n t (zeker aan de straatzijde), krappe
entrees en een slechte I n b e d d i n g in de w o o n o m g e v i n g , o p g e l o s t . Twee v a n de drie flats zijn i n m i d d e l s o p g e l e v e r d .
" B i j een^opd^'ratht als deze kijken w e u i t e r a a r d naar de b a s i s k w a l i t e i t
v a n de w o n i n g e n , m a a r w e f o c u s s e n o o k sterk o p de begane g r o n d en de entree v a n het g e b o u w . Daarnaast b e s t u d e r e n w e hoe een w i j k s t e d e n b o u w k u n d i g in elkaar zit o m de g e b o u w e n g o e d o p de w i j k te laten a a n s l u i t e n . We h e b b e n een v e r k e n n e n d e cascostudie g e m a a k t en g e ï n v e n t a r i s e e r d h o e je de f l a t s zou k u n n e n v e r b e t e r e n . Van sober t o t v e r g a a n d . i n g r i j p e n , alle aspecten zijn ,n kaart ge-bracht, inclusief kosten en o p b r e n g s t e n : s a m e n v o e g e r i , o m b o u w t o t g a l e r i j f l a t s , h a a l b a a r h e i d v a n betere e n e r g i e l a b e l s en t e g e n w e l k e L e s t e r i n g e n , v a r i ë r e n m e t b e w o n e r s g r o e p e n en ' " J ' -w o o n d e t o e s t a n d . De s t u d i e b e t r o f drie f l a t s die een v o o r een zou-d e n w o r zou-d e n g e r e n o v e e r zou-d , w a n t zou-de c o r p o r a t i e w i l zou-d e graag zou-de e r v a r i n g die bij de eerste f l a t zou w o r d e n o p g e d a a n , g e b r u i k e n v o o r
de v o l g e n d e flat." , j „ ^ „ t o
Door de b e o o g d e n i e u w b o u w v a n e e n g e z i n s w o n i n g e n z o u d e n de b e h o u d e n flats in een ander t y p e straat k o m e n te staan. De f l a t s
m o e s t e n d a a r o m w a t ons betreft hoe dan ook een beter aangezicht k r i i q e n . T e v e n s w i l d e n w e de begane g r o n d a a n p a s s e n o m v a n de b l i n d e gevel af te k o m e n . Gekozen is v o o r een n i e u w e i n d e l i n g v a n de begane g r o n d en de eerste etage en v o o r g r o o t o n d e r h o u d op de etages e r b o v e n . De flats h e b b e n al eerder een r e n o v a t i e o n d e r g a a n . Toen zijn liften geplaatst, niet in elk t r a p p e n h u i s , m a a r o m en o m
Daar zijn de b i n n e n t r a p p e n v e r v a n g e n d o o r s p i l t r a p p e n aan de b u i -t e n g e v e l s , bereikbaar v a n u i -t de h a l . De e n -t r e e s zijn klem en
be-n a u w d ebe-n je m o e t o m l o p e be-n o m bij de t r a p te k o m e be-n . Die situatie w i l d e n w e hoe d a n ook v e r b e t e r e n . "
Ingrepen
A l l e p o r t i e k e n h e b b e n o p de begane g r o n d een u i t b o u w naar de straat t o e g e k r e g e n , zodat er een r u i m e r e hal is o n t s t a a n G o o i j e r : " D e s p i l t r a p p e n h a n g e n nu niet m e e r z o m a a r b o v e n het t r o t t o i r m a a r k o m e n uit in de n i e u w e hal. M e t het b e h o u d v a n deze r a p p e n k o n d e n ook de aanwezige liften w o r d e n g e h a n d h a a f d . De u i t b o u -w e n bestaan uit rechthoekige huisjes m e t veel g l a s . T u s s e n de uit-b o u w e n , en d i r e c t v o o r de p l i n t w o n i n g e n , is een uit-b e s t r a a t v o o r g e b i e d o n t s t a a n , een v a n z e l f s p r e k e n d e v o o r z o n e .
De t i e n w o n i n g e n op de eerste v e r d i e p i n g zijn g e h e e l herschikt Deze w o n i n g e n h a d d e n h u n v o o r d e u r en l e e f r u i m t e o p de eerste etage in het t r a p p e n h u i s , m a a r h u n s l a a p k a m e r s w a r e n o p de be-gane g r o n d g e l e g e n . R o n d o m de s l a a p k a m e r s lagen de b e r g i n g e n . De b e r g i n g e n l i g g e n nu g e c l u s t e r d r o n d o m d e p o r t i e k e n en de w o -n i -n g e -n h e b b e -n ee-n v o o r d e u r aa-n de straat g e k r e g e -n i-n plaats v a -n o p de eerste v e r d i e p i n g . N u k o m je de w o n i n g b i n n e n via een hal en de w o o n k e u k e n . In een deel v a n de w o n i n g e n b e v i n d t zich daarach-t e r een w e r k k a m e r . A a n de achdaarach-terzijde is nu een v i d e g e c r e ë e r d m e daarach-t d a a r i n een t r a p naar de b o v e n v e r d i e p i n g w a a r zich de w o o n k a m e r , de slaapkamers en de badkamer bevinden. " D e v i d e is een compensa-tie v o o r het lage p l a f o n d ; de w o n i n g b e v i n d t zich I m m e r s in de voor-malige b e r g i n g s r u i m t e waar de vrije hoogte slechts 2 40 meter ,s. Deze w o n i n g e n h e b b e n nu een h u u r net b o v e n de h u u r s u b s i d i e -n r e -n s " D e c o r p o r a t i e w i l d e deze w o -n i -n g e -n v e r h u r e -n aa-n g e z i -n -n e -n m e t w a t h o g e r e i n k o m e n s . Het w a s v o o r a f niet d u i d e l i j k of dat zou l u k k e n in deze b u u r t , m a a r er bleek veel b e l a n g s t e l l i n g v o o r de wo¬ n i n g e n . "
Vaak extra investeren in begane
grond
De dertig b o v e n w o n i n g e n h e b b e n n i e u w e b a d k a m e r s , w c ' s en keu-kens g e k r e g e n . A a n de achterzijde w e r d e n alle b o v e n w o n i n g e n v o o r z i e n v a n r u i m e r e , over de b e s t a a n d e c o n s t r u c t i e u i t k r a g e n d e b a l k o n s . De balkons v a n de eerste v e r d i e p i n g zijn v e r w i j d e r d . A a n de v o o r z i j d e krijgen de z o g e n o e m d e p l i n t w o n i n g e n o p de eerste v e r d i e p i n g 'Franse balkons'. De b a l k o n s v a n de h o g e r g e l e g e n w o -n i -n g e -n aa-n de v o o r k a -n t w o r d e -n g e r e -n o v e e r d , w a a r b i j o -n d e r a-nder, n i e u w e b a l k o n h e k k e n w o r d e n geplaatst. De schil v a n het g e b o u w r g e r e n o v e e r d naar energielabel B-niveau: de g e v e l p u i e n zijn v e r v a n g e n d o o r k u n s t s t o f m e t HR-^+-beglazing, de k o p g e v e l s zijn nageiso l e e r d , o p de bestaande d a k b e d e k k i n g is een P U R - i s o l a t i e l a a g a a n g e b r a c h t .
Projectarchitect Arjan Gooijer: "Corporaties moeten met renovatie van naooriogse flats hun kansen grijpen.'
Opdrachtverschuiving naar de aannemer
" H o e w e l w e het v o o r o n d e r z o e k v o o r Elan W o n e n u i t v o e r d e n , h e b -ben w e de p l a n u i t w e r k i n g g e d a a n in o p d r a c h t v a n u i t v o e r e n d aan-n e m e r H e m u b o . Deze c o aan-n s t r u c t i e is aan-nu vrij aan-n o r m a a l , maar w a s t e aan-n t i j d e v a n de opdracht betrekkelijk n i e u w . De c o r p o r a t i e zocht een a a n n e m e r w a a r m e e ze al eerder had g e w e r k t en die o o g had v o o r de positie v a n de b e w o n e r s van de f l a t s . H e m u b o is rechtstreeks b e n a d e r d en er is g e w e r k t in een b o u w t e a m - a c h t i g e c o n s t r u c t i e , w a a r b i j de v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d bij de a a n n e m e r lag. De c o r p o r a t i e zat u i t e r a a r d ook aan t a f e l , o o k t i j d e n s de u i t v o e r i n g . S a m e n h e b -ben ze de eerste f l a t g e ï n v e n t a r i s e e r d , m a a r de v o l g e n d e blokken heeft de a a n n e m e r alleen g e d a a n . Het o n t w e r p , de m a a k b a a r h e i d en de u i t v o e r i n g s s n e l h e i d k o n d e n dankzij deze c o n s t r u c t i e in onder-linge s a m e n h a n g w o r d e n o n t w i k k e l d . Voor d e a a n p a k v a n het eer-ste blok w a s g o e d o m s c h r e v e n w a t de i n h o u d v a n het plan w a s . Op basis d a a r v a n had de a a n n e m e r een o p e n b e g r o t i n g g e m a a k t , na-g e l o p e n d o o r een k o s t e n d e s k u n d i na-g e . Het p e r s p e c t i e f v o o r het aan-n e m e r s b e d r i j f iaan-n deze s a m e aan-n w e r k i aan-n g s v o r m is dat het aan-na o p l e v e r i aan-n g o o k het m e e r j a r e n o n d e r h o u d kan d o e n . D a a r d o o r staat de a a n n e -m e r -m e e r o p e n v o o r suggesties v o o r d e t a i l l e r i n g en - materialise-ring." G o o i j e r n o e m t als v o o r b e e l d dat de a a n n e m e r m e e g i n g in zijn v o o r s t e l o m In de entrees een h o u t e n p l a f o n d aan te b r e n g e n , w a a r d e a a n n e m e r in eerste instantie een g i p s p l a f o n d had v o o r g e s t e l d . " D e r u i m t e w a s niet zo h o o g en bij v e r h u i z i n g e n w o r d t een g i p s p l a -f o n d snel kapot g e s t o t e n . De a a n n e m e r m o e t dan de schade k o m e n r e p a r e r e n . Dat v o o r u i t z i c h t o v e r t u i g d e de a a n n e m e r o m alsnog v o o r de d u u r d e r e h o u t c o n s t r u c t i e te kiezen. S a m e n m e t de a a n n e m e r zo'n g e b o u w i n v e n t a r i s e r e n , w a t In de p r o c e s g a n g v a n deze o p -dracht m o g e l i j k w a s , heeft als v o o r d e e l dat je s a m e n snel kunt be-o be-o r d e l e n hbe-oe iets het beste uit te w e r k e n is, zbe-oals de d e t a i l l e r i n g v a n de pui o f het i n d e l e n v a n de b a d k a m e r s . We h e b b e n s a m e n de b a l k o n s t o t In detail u i t g e w e r k t , z o d a n i g dat ze g e p r e f a b r i c e e r d en als een geheel geplaatst k o n d e n w o r d e n . "
T i j d e n s de w e r k z a a m h e d e n k o n d e n de b e w o n e r s in h u n w o n i n g b l i j v e n w o n e n . Dat w a s g u n s t i g v o o r de p r o c e s k o s t e n , w a n t de cor-p o r a t i e hoefde geen v e r h u i s k o s t e n v e r g o e d i n g te b e t a l e n . " H e t al of niet u i t p l a a t s e n v a n de b e w o n e r s t i j d e n s de r e n o v a t i e Is dan o o k
een b e l a n g r i j k a r g u m e n t in de keuze v a n het r e n o v a t i e p r o c e s . In flats d i e in b e w o o n d e t o e s t a n d w o r d e n o p g e k n a p t zijn i n g r e p e n o m e n e r g i e l a b e l A te halen te i n g e w i k k e l d . Ventilatie via de gevel zou al snel m o e t e n p l a a t s m a k e n v o o r een w a r m t e t e r u g w i n s y s t e e m . Je k u n t n a t u u r l i j k best w a t PV-panelen k w i j t o p het platte dak, m a a r niet g e n o e g o m aan de v o l l e d i g e e n e r g i e v r a a g v a n alle f l a t w o n i n -g e n t e v o l d o e n . B o v e n d i e n v r a a -g t het een f o r s e i n v e s t e r i n -g . Van label E en F naar label B is dus best een g o e d e stap."
Drijfveer
Er is v o l g e n s G o o i j e r in N e d e r l a n d n o g steeds een g r o t e w o n i n g o n -d e r h o u -d s - en v e r n i e u w i n g s o p g a v e . " D a a r m e e kan s n e l resultaat ge-boekt w o r d e n , m a a r d a n m o e t e n c o r p o r a t i e s de kansen g r i j p e n . Renovatie v a n n a o o r l o g s e f l a t s is d a a r b i j een i n t e r e s s a n t c o n c e p t . Flats h e b b e n vaak relatief g r o t e en b e t a a l b a r e w o n i n g e n . C o r p o r a -ties zijn nu g e l u k k i g m e e r g e n e i g d f l a t g e b o u w e n te v e r b o u w e n In plaats v a n ze te s l o p e n . Ze gaan m e e r uit v a n w a t n o g g o e d is aan de f l a t s , zoals het f e i t dat het vaak b e t a a l b a r e w o n i n g e n zijn v o o r h u u r d e r s m e t een bescheiden i n k o m e n . De b e g a n e g r o n d en de e n -tree zijn er echter vaak slecht aan t o e en in die d e l e n zal je vaak m e e r m o e t e n i n v e s t e r e n d a n In de w o n i n g e n zelf. In de flat In de B o e r h a a v e w i j k Is g e ï n v e s t e e r d w a a r d i t het m e e s t e effect zou h e b -ben v o o r het f u n c t i o n e r e n v a n het g e b o u w en v o o r de relatie m e t de directe o m g e v i n g . M i j n p e r s o o n l i j k e d r i j f v e e r bij p r o j e c t e n als deze Is o m te k o m e n t o t een o n g e d e e l d e , r e c h t v a a r d i g e s t a d . Dat betekent b i j v o o r b e e l d harde s c h e i d i n g e n verzachten of w e g w e r k e n t u s s e n o u d en n i e u w , t u s s e n d u u r en g o e d k o o p , of t u s s e n o p e n b a r e en p r i v é g e d e e l t e n . Dat klinkt misschien h o o g d r a v e n d , m a a r daar zit m i j n f a s c i n a t i e . In d i t p r o j e c t zit die d r i j f v e e r b i j v o o r b e e l d in het g o e d laten a a n s l u i t e n v a n de begane g r o n d o p het p u b l i e k e d o -m e i n . "
Vanschagen architecten Zomerhofstraat 86 3032 CM Rotterdam