Urszula Bąk,Andrzej Matoga
Tur Dolny-Busina, gm. Michałów,
woj. kieleckie. Stanowisko 3
Informator Archeologiczny : badania 18, 59-60
59
-/4 rozpoznane częściow o w latach o b ie g ły h w wykopach VHI l IX / l 31 grobów. C z te ry z wymienionych Jem wiązść n ależy z k u ltu rą m lerzan o w lek ą, jed n ą z kulturą ceram iki p ro m ie n iste j. W szystkie groby zorientow ane były gene r a ln ie o t o8l }TE»SW, rozplanow ane tak, że w zajem nie e lf nie przecin ały . Tą praw idłow ość «twierdzono na całym o b sz a rz e przebadanego dotychczas cm en tarzy sk a . Stw ierdzono występowanie w szy itk Jch typów pochówków wyróż nionych w p o p r z e * ich sprmwoź daniach.
Typ 1* Pochówki szkieletow e w owalnych jam ach grobowych. Szkielety zorientow ane na osi NE-SW с głową na północny w achód łub południowy zachód, t l o t one w porządku anatom icznym na boku lewym lub praw ym г podkur czonym i nogam i. C z ę sto górna część sz k ieletu leżała na wznak, a część dolna /o d m iednicy/ złożona była na boku.
Typ 2 . Pochówki szkieletow e w owalnych Jam ach grobowych. Szkielety zorientow ane ta k Jak w typie 1, p o z o rn ie złożone w układzie anatom icznym tzn, można dokładnie odtw orzyć ich pierw otne u lo t cole, lec z n ajc z ę śc ie j górna c z ę ś ć sz k ieletu była p rzem ieszc zo n a w o brębie jam y grobow ej, W takich wypadkach bardzo często b rak Jest c z a s z e k /c z a s e m znajdują ś lę tylko ic h frag m en ty /·
Typ 3, Pochówki w pro sto k ątn y ch jam ach , zorientow anych NE*SW o głębokości 70*80 cm . W wypelnlskach tych obiektów na różnych poziom ach znajdow ały a lę f r , kości h d z k tc h / często n iekom pletne/, bez zachowanego układu anatom icznego. W b ard zo nielicznych przypadkach udało się uchwycić ślad y ułożenia kości nóg w porządku anatom icznym . W yposażenie, tak ja k i c a ły sż k le le t, było ro zp ro szeń « w całym wypełni eku Jam y grobowej.
Stw ierdzono rów nież w ystępowanie grobów zbiorowych / podwójnych/ głównie w typie 2. Ciekawym p ołącze niem dwóch z opisanych w y tej typów pochówków /1 i 2 / był gró b podwójny, w którym znajdował się Jeden szkielet ułożony w porządku anatom icznym , dru g i г aś «łożony rów nolegle do niego, m iał tylko kończyny dolne nie p r z e
m iesz czo n e, w szystkie p o z o sta łe c z ę ś c i sz k ieletu /b e z c z a sz k i/ złożone były w sio e lk w m iejscu gdzie powinna znajdować się głowa z m arłeg o . Fo r a z p ie rw sz y odkryto dwa sam odzielne groby d ziecięce /Infans 1/. Sr kl fle ty złożone były zgodnie z ry tu a łe m opisanym w ty p ie ł , z w yposażeniem ja k w grobach dorosłych. Na wyposażenie grobów składały się głównie p a c io rk i z m u sz li, k o śc i i fajansu» a także bursztynu, igły 1 sz p ile kościane, ozdoby m iedziane /d ru c ik i, z a u sz n ic e /.R z a d z ie j występowały g ro d k i k rzem ien n e i szable dzika, W jednym z gro iłów znaleziono brązow ą ai e ld e r kę najpraw dopodobniej im port z k ręg u kultury unletycklej. C zęstym darem grobowym były gliniane n aczynia składane n a jc z ę śc ie j w okolicach nóg z m arłeg o , sporadycznie w okolicach głowy. N iektóre z naczyń były c ałe, ale zaobserw ow ano te ż , że c z ę sto byty one celowo tłuczone p rz e d złożeniem zm arłego do grobu, św iadczy o tym znajdow anie fragm entów naczyń w dużej U o śc i pod sz k ie le ta m i. O pisane groby m laly głębokość od 45 do 1 10‘cm . P om im o szczegółow ych o bserw acji nie stw ierdzono w żadnym z nich śladów późniejszych wkopów. W szystkie groby zw iązane b yły z k u ltu rą rai er sanów ick ą.
Wykop XII o pow ierzchni 0 ,2 6 ’a r a założono na przedłużeniu wykopu XI, w kierunku południowym, w с ulu uchw ycenia południowego z asięg u cm en tarzy sk a , W obrębie wykopu odsłonięto dwie jam y o głębokości ПО i tIłO cm , W ich w ypełniakach znaleziono niew ielką ilo ść m a te ria łu archeologicznego, głównie koć ci zw ierzęce, kam ienie 1 fr. naczyń glinianych. T e o sta tn ie pozw alają datować wspomniane obiekty na w czesną fazę osadnictwa kultury ml er tanów leki ej na tym te re n ie .
M a teriały z badań 1 dokum entacja znajdują się w P racow ni A rcheologicznej ZAM Ш К М PAN w Igołomi. Badania będą kontynuowane.
TUR DOLNY-BU SINA, gm. Michałów U niw ersytet Jagielloński woj, k ieleck ie Instytut A rcheologii Stanow isko 3
Badania prow adzili m gr U rszu la Bąk 1 m gr Andrzej Maroga. Finansow ał WOAK w K ielcach, D rugi 1 trz e c i sezon badah, Osada k u ltu ry trz c in le c k le j o r a t osada 1 cm en tarzy sk o k ultury lu* vcklvj. W Latach 1963*1984 kontynuowano badania ratow nicze na stanow isku 3 /początkow o mylnie oznaczonym jako stanow isko 1 /, Ł ą czn ie p rz e b a d a n o p o w ierzchnię otc, 1,300 odkryw ając 213 obiektów oasdowych / n r 13-225/ k u ltu ry trz d n ie c k ie j i k ultury łu ży ck iej z o k resu halsztackiego D o ra z 29 grobów / n r 32-60/ k ultury łużyckiej ?e schyłku epoki b rązu 1 z o k re su h a lsztack ieg o C.
O biekty osadow e /ja m y zasobowe lub р о е ы р о * е / w rz u c ie były p rzew ażnie koliste lub ow alne, a ich ś r e d nice w ahały s i ę w g ra n ic a c h 30-10D cm / wyjątkowo do 140 ę m /, W profilu posiadały k sz tałt nu ck o w aty Jub proato- kątny. W ypełniaka o m ią ż s z o śc i zwykłe 20-60 cm /rz a d k o w iększej * do 1 3 0 'cm /, barwy b ru n atn ej, azaro -b ru n u t- n e j lub c ie m n o s z a re j z a w ie ra ły ułam ki lu b w ięk sze f r , naczyń, polepę /c z a s a m i z odciskam i kon stru k cji drew nia n y c h /, kości zw ierzęce o ra z węgle öd drzew ne. Rzadko spotykano c ię ż a rk i tkackie, ro z c ie r a c ie kam ienne czy fr. t a r e o nieckow atych. C e ram ik a z obiektów k u ltu ry trz c in ie c k ie j to p rzew ażcie f r . garnków o esow atym profilu. N aczynia tfe c z ę sto . : sia d a ją zgrubiałe^ sko śn ie śc ię te b rzeg i i zdobienie w postaci dookolnych li at e w lub żłobków, Z c e ra m ik i znajdow anej w Jam ach k u ltu ry łużyckiej o* uwagę zashigiiją f r . garnków jajow atych z liatewkaml n ale- p lccy m l poziom o lub ukośnie o ra z ułam kam i naczyń waeewaiych zdobionych na brzu ścu grupam i głęboko rytych żłobków. *
Na c m en tarzy sk u zdecydow anie p rz e w a ia ł у obiekty ciałopalne popielnic owe, złożone wyłącznie z nacr.ynla- -p o p leln lu y wypełnionej przepalonym i kośćm i. W kilku grobach n atrafiono n s f r . m is. Z azw yczaj przylegały one do górnych p a rtii popielnic lub też znajdowano je w śród przepalonych k ości. Rzadko w grobach spotykano naczynia p rz y sta w n e . Skrom nie p rzed staw i* s ię tak że w yposażenie grobów w przed m io ty m etalow e. Znaleziono jedynie kilka kó łeczek wykonanych z dru^u brązow ego, g uziczek brązow y o ra z ozdobę złożoną z dwóch połączonych ta rc z e k wyko* nanych ze zw iniętego ŚU m atanicow ato d r u lu . W śród grobów bezpopielnlcowych p rzew ażały obiekty pozbawione
wy 60 wy
-pos a i« lia . złożone w yłącznie z przepalonych kości* Naczynia pochodzące z grobów n ależą do form typowych dla g ru p y g órnośląsko- ra* łopota klej k u ltu ry łużyckiej ze schyłku epoki brązu t z o k resu h a lsztack ieg o С . N ajw iększą liczeb n ie grupę tworzą o k u ty w atow ate, p rzew ażnie o baniastym lub dwu stożkow atym b rzu écu l w yodrębnionej, stożkow atej szyjce, zdobione poniżej ta łomu plastyc m ym i uchwytami.
M ateriały znajdują s ię w Instytucie A rcheologii UJ, Badania będą kontynuowane.
U niw ersytet Im , M a rli C or le* Skłodowskiej K atedra A rcheologii
w L ublinie
Badania prow adziła m gr H alina Wróbel* F in an so w a ł WKZ, w Z a m ościu. -Drugi sezon badań. C m en tarzy sk o kurhanow e kultury irz c ln le c k ta j 1 ślad y osa ± il etwa neolitycznego.
Badaniam i objęto skupisko 4 kopcöw - jedno z wielu w ystępujących w dolinach Huczwy 1 Lipow ca - położone na dwóch są sied n ich , p iaszczy sty ch w yniesieniach. Jeden, z kurhanów badany był w stępnie je s z c z e w 1975 r, 1 przy* p isa n y ludności k ultury trz c in ie c k ie j. W br. wyeksplorow ano tr z y ćw iartk i uzyskując ro zdrobnioną c e ra m ik ę kultu* г y trz c in ie c k ie j. U podnóża kopca w ystąpiła niew ielka Ilość p rzepalonych kqstek ludzkich w otoczeniu ceram ik i trz c in ie c k ie j, wczesno średniow iecznej o ra z n e o lity c z n e j
D alsze p ra c e skoncentrow ały się głównie w grupie kopców położonych w odległości około 200 та od opisyw a nego w y iej. Kurhany badano m etodą naprzeciw ległych ćw iartek. O gółem zdjęto 435 pow ierzchni, Ś re d n ice n a s y pów wahały s ię od 10 do 14 m. a w ysokość od 0 ,4 do 0, В m . W śród kopców w yróżniał s ię oznaczony a r 5 - zaw ierał on w swoim w nętrzu w y ra 6 ią w arstw ę spalen izn y o m ią ż sz o śc i dochoozącej w cen tru m 0 ,7 - 0 , 8 m. P o za o brębem spalenizny, we w schodniej c z ę śc i kopca stw ierdzono ślady po ognisku. Rozdrobniony m a te ria ł c e ra m ic z n y z war&rwy spalenizny. Jak 1 z nasypu kopca n ależy w cało ści do k u ltu ry trz c in ie c k ie j. Ponadto w ć w ia rtc e C, tu i pod d arn ią znaleziono szydło brązow ej
W nasypach dwóch pozostałych kopców, pow stałych p rz e z z g a rn ię c ie 1 usypanie Istn ie ją c e j w a rstw y k u ltu ro w ej. w ystąpiła liczn a ce ra m ik a k u ltu r: wołyńsko* lubelski ej ce ra m ik i m alowanej i pucharów lejkow atych a tak że w m n iejsze j ilo ści m a te ria ły ku ltu r: ceram ik i sznurow ej 1 Chłopic e-V esele* Ponadto na w szystkich poziom ach w y stę powania stw ierdzono c e ra m ik ę k u ltu ry trzcinieckiej» w tym c a łe n aczynie w n asypie kopca 5,
Kurhan n r 5 za w ie ra ł rów nież pod awoim p łaszczem n ie uszkodzone dwa / ? / obiekty zw iązane % w cześniej* azym l o sadam i, z których wydobyto 3 naczynia k u ltu r wołyńsko* lubelski ej ce ra m ik i m alow anej o ra z pucharów le j kowatych.
Na uwagę zasługuje sie k ie rk a brązow a / ? / znaleziona' u podnóża kopca n r 4 , o eceolitycznych cech ach m orfo* logicznych.
W żadnym г trzech kopców nie stw ierdzono śladów kości.
Badania nie będą kontynuowane.
WARSZAW A*£ERZEŃ p a trz Stanow isko 4 o k re s lateński
U niw ersytet im . M arti C u rie-S k ło d o w tk lH w Lublinie
K atedra A rcheologii
Muzeum Regionalne im , St* Staszica w H rubieszow ie
Badania prow adzili d r A n d rzej Kokowski 1 W iesław Koman* F in a n sow ało BBiDZ w Z am ościu, P ie rw s z y sezon badań. C m entarzysko z wczesnego o k resu epoki b rą z u , osada gruny C h io p lce-V eaele, cm en tarzy sk o śre d n io w ie c z n e .
Stanowisko odkryto w tra k c ie badań AZP w południowej c z ę śc i w si. Zlokalizow ano je na wybitnym cyplu l e żącym u u jśc ia bezim iennego ci^ku przeb ieg ająceg o równoleżnikowo G rzędą H orodelską do Bugu, po Jej północnej stro n ie . Stanowisko niszczone Je st p rz e z ek sp lo atację plasku.
W sk a rp ie piaskow ni zaobserwowano tr z y obiekty: 1 grób z w czesnego o k resu epoki b rą z u , 1 grób śre d n io - w ieczny i jedną jam ę z m a te ria łe m grupy C hlopice-V esele, k tó rą w yeksplorow ano. W obryw ie sk a rp y znaleziono zniszczony pochówek szkieletow y i duże frag m en ty naczynia z w czesnego o k resu epoki brązu.
M ateriał znajduje s ię w Muzeum w H rubieszow ie, Badania będą kontynuowane*
WIEN1AWKA, gm. Horodło woj, zam ojskie
Stanowisko € TÏSZOW CE woj. zam ojskie Stanowisko i
