Wykorzystanie leśnej mapy numerycznej w nadleśnictwie na przykładzie Regionajnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu

ROCZNIKI GEOMATYKI 2006 m TOM IV m ZESZYT 4

WYKORZYSTANIE LEŒNEJ MAPY NUMERYCZNEJ

W NADLEŒNICTWIE NA PRZYK£ADZIE

REGIONALNEJ DYREKCJI LASÓW PAÑSTWOWYCH

W RADOMIU

THE USE OF A FORESTRY DIGITAL MAP

IN FOREST DISTRICTS: THE CASE OF REGIONAL

DIRECTORATE OF STATE FORESTS IN RADOM

Wydzia³ Leœny, Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego

S³owa kluczowe: leœna mapa numeryczna, nadleœnictwo, gospodarka leœna Keywords: forestry digital map, forest district, forest management

Wstêp

Las jest specyficznym, niejednorodnym œrodowiskiem pracy. Panuj¹ce niejednokrotnie w drzewostanach trudne warunki terenowe sprawiaj¹, ¿e praca leœnika nie mo¿e byæ zalicza-na do ³atwych. Bogata mozaika siedlisk leœnych, du¿e zró¿nicowanie gatunków tworz¹cych ekosystem leœny oraz zmienne ukszta³towanie terenu nie pozwalaj¹ patrzeæ na las w sposób jednolity. Praktycznie ka¿dy drzewostan wymaga indywidualnego podejœcia z punktu widze-nia zagospodarowawidze-nia. Wymusza to na leœnikach posiadanie du¿ej wiedzy oraz jak najbardziej aktualnych danych o lesie.

Leœna mapa numeryczna (LMN) tworz¹ca system informacji przestrzennej na poziomie nadleœnictwa jest narzêdziem, które znacznie u³atwia pracê leœnikom, jednoczeœnie realizuj¹c za³o¿enia szeroko pojêtej, wielofunkcyjnej gospodarki leœnej. Jest ona Ÿród³em bogatych da-nych, które mo¿na o wiele czêœciej, ni¿ w przypadku map analogowych, aktualizowaæ (Ok³a, 2000; Ok³a, Olenderek, 1998; 2000; Olenderek, Korpetta, 1994; Olenderek i in., 2001). Pod wzglêdem formalnym funkcjonowanie LMN reguluj¹ kolejne zarz¹dzenia Dyrektora Gene-ralnego Lasów Pañstwowych (DGLP: 1994, 1999, 2001, 2003, 2004).

Cel i zakres badañ

Przeprowadzone badania mia³y na celu okreœlenie zakresu wykorzystania narzêdzia, ja-kim jest leœna mapa numeryczna, na przyk³adzie wybranych nadleœnictw w Regionalnej Dy-rekcji Lasów Pañstwowych w Radomiu. Termin „nadleœnictwo” nie wskazuje tutaj

konkret-nej jednostki tego szczebla. Nadleœnictwa, które zosta³y objête badaniami, s¹ potraktowane jako jedna ca³oœæ, celem wyci¹gniêcia wniosków ogólnych.

Dodatkowym celem badañ by³o ukazanie faktycznego podejœcia leœników do zastosowa-nia tego typu nowoczesnych narzêdzi do prowadzazastosowa-nia szeroko rozumianej gospodarki leœnej. Uzyskane wyniki badañ pozwoli³y na sformu³owanie kilku wskazañ dotycz¹cych mo¿li-woœci pe³niejszego wykorzystania LMN w przysz³oœci.

Metodyka i obiekt badañ

W ramach badañ przeprowadzono ankietê o tematyce dotycz¹cej wykorzystania LMN w wybranych nadleœnictwach wchodz¹cych w sk³ad RDLP w Radomiu.

Spoœród 22 nadleœnictw wyznaczono 12, w których LMN funkcjonuje najd³u¿ej, jest ju¿ w tych nadleœnictwach dostatecznie poznana, a praca z ni¹ nie sprawia kadrze problemów. Uznano zatem, ¿e w tych 12 nadleœnictwach odpowiedzi na pytania zawarte w ankiecie bêd¹ najpe³niejsze. S¹ to Nadleœnictwa: Dobieszyn, Jêdrzejów, Kozienice, Ostrowiec Œwiêtokrzy-ski, Piñczów, Przysucha, Skar¿ysko Kamienna, Starachowice, Staszów, St¹porków i Zwo-leñ. W pozosta³ych 10 nadleœnictwach LMN: 1) jest od niedawna, 2) ju¿ zosta³a zbudowana, lecz jeszcze nie odebrana, 3) jest jeszcze na etapie budowy. W³¹czenie ich do ankiety by³oby wiêc przedwczesne.

Na przeprowadzenie ankiety wyrazi³ zgodê ówczesny Dyrektor RDLP w Radomiu Pan Adam Wasiak i rozes³a³ j¹ do 12 wyznaczonych nadleœnictw przy piœmie z dnia 10 stycznia 2006 roku.

Ankieta by³a imienna, osoby j¹ wype³niaj¹ce by³y zobowi¹zane do podania imienia i na-zwiska i udzielenia odpowiedzi na 38 poni¿szych pytañ:

1. W którym roku zosta³y rozpoczête prace nad budow¹ LMN? 2. W którym roku LMN zaczê³a funkcjonowaæ?

3. W jaki sposób przebiega³y prace nad budow¹ LMN?

4. Czy by³y jakieœ trudnoœci w zainstalowaniu LMN? Jeœli tak, to jakie? 5. Kto by³ wykonawc¹ LMN w nadleœnictwie?

6. Jak uk³ada³a siê wspó³praca nadleœnictwa z owym wykonawc¹?

7. Czy zbudowanie LMN by³o du¿ym wysi³kiem finansowym dla nadleœnictwa? 8. Czy w chwili obecnej mapa funkcjonuje prawid³owo?

9. Jak wiele osób w nadleœnictwie potrafi ja obs³ugiwaæ? 10. Jakie wykszta³cenie maj¹ osoby obs³uguj¹ce LMN? 11. Czy przechodzi³y specjalne przeszkolenia?

12. Czy umiejêtnoœæ korzystania z mapy jest efektem nabytej praktyki? 13. Na jakim sprzêcie dzia³a w nadleœnictwie LMN?

14. Jaki program komputerowy obs³uguje dan¹ LMN?

15. Czy jego obs³uga sprawia u¿ytkownikom jakieœ problemy? Jeœli tak, to jakie i z czego to wynika?

16. Czy aktualizowane s¹ jakieœ mapy w nadleœnictwie? 17. Jeœli tak, to które, numeryczne czy analogowe? 18. Co jaki czas LMN jest aktualizowana?

19. Czy aktualizacja LMN zbiega siê ze sporz¹dzeniem nowego planu urz¹dzania dla nadleœnictwa?

20. Jakie materia³y s¹ wykorzystywane podczas aktualizacji LMN? 21. Czy do aktualizacji LMN wykorzystywane s¹ zdjêcia lotnicze? 22. Czy do aktualizacji LMN wykorzystywane s¹ zdjêcia satelitarne? 23. Jeœli tak, to jakie?

24. Czy firma, która zbudowa³a dan¹ LMN dla nadleœnictwa sprawdza poprawnoœæ28. jej funkcjonowania?

25. Jeœli tak, to z jak¹ czêstotliwoœci¹?

26. W jakich dziedzinach LMN jest wykorzystywana? 27. W której z tych dziedzin jest najbardziej przydatna?

28. Czy twoim zdaniem mapa numeryczna ma przewagê nad analogow¹? 29. Jeœli tak, to dlaczego?

30. Czy te¿ mo¿e mapa analogowa jest lepsza od numerycznej? 31. Jeœli tak, to dlaczego?

32. Czy mapa numeryczna jest dobrze czytelna i zrozumia³a? 33. Czy LMN wzbudza zainteresowanie na poziomie leœnictwa?

34. Czy jest mo¿liwoœæ korzystania z LMN na stanowiskach leœniczego i podleœnicze go?

35. Jakie jest podejœcie leœniczych do planów wprowadzenia LMN na poziomie leœnic twa?

36. Czy LMN jest wykorzystywana w przestrzennym zagospodarowaniu gminy/gmin na terenie których po³o¿one jest nadleœnictwo?

37. Czy LMN wykorzystywana jest przez osoby czy te¿ instytucje nie zwi¹zane z lasa mi?

38. Jeœli tak, to do jakich celów jest wykorzystywana przez te osoby czy te¿ instytucje? Pocz¹tkowo zdecydowano, ¿e osoby zajmuj¹ce siê LMN w danym nadleœnictwie do-starcz¹ odpowiedzi na ankietê na podany adres domowy b¹dŸ poczt¹ elektroniczn¹. Po na-myœle uznano jednak, i¿ wywiad bezpoœredni bêdzie rozwi¹zaniem lepszym i zagwarantuje uzyskanie wiêkszej liczby wartoœciowych informacji. Ostatecznie ankietê bezpoœredni¹ prze-prowadzono w 12 wyznaczonych nadleœnictwach w styczniu 2006 roku – polega³a ona na rozmowie z osob¹ zajmuj¹c¹ siê leœn¹ map¹ numeryczn¹ w danym nadleœnictwie. Nastêpnie odpowiedzi na pytania opracowano kameralnie i przyjêto jako podstawê do wyci¹gniêcia wniosków oraz dyskusji.

Wyniki badañ

Wyniki badañ zosta³y podzielone na 16 bloków tematycznych obejmuj¹cych jedno lub kilka pytañ ankiety oraz opis wyników badañ w tym bloku.

1. Jak wiele osób w nadleœnictwie potrafi obs³ugiwaæ LMN? Jakie wykszta³cenie maj¹ osoby obs³uguj¹ce LMN Czy przechodzi³y specjalne przeszkolenia?

Czy umiejêtnoœæ korzystania z mapy jest efektem nabytej praktyki?

Œrednia liczba pracowników obs³uguj¹cych LMN w nadleœnictwie wynios³a 4 (najwiêcej po 6 pracowników w Nadleœnictwach: Dobieszyn, Jêdrzejów, Skar¿ysko i Starachowice). Wiêkszoœæ pracowników posiada wykszta³cenie wy¿sze leœne (kilku po studiach podyplo-mowych z zakresu systemów informacji przestrzennej), poza tym œrednie leœne oraz

infor-matyczne. Stanowiska zajmowane przez pracowników to: nadleœniczy, zastêpca nadleœni-czego, in¿ynier nadzoru oraz pracownicy dzia³u technicznego. Wszyscy pracownicy prze-szli przeszkolenia stanowiskowe przy odbiorze LMN. Oprócz tego, szkolenia organizowane by³y przez RLDP w Radomiu oraz przez DG LP.

2. Kto by³ wykonawc¹ LMN w nadleœnictwie? Wykonawcami LMN byli:

m Biuro Urz¹dzania Lasu i Geodezji Leœnej w Radomiu – Grójec, Jêdrzejów, Ostrowiec

Œwiêtokrzyski, Kozienice, Piñczów, Staszów, Zwoleñ;

m Firma Krameko z Krakowa – Dobieszyn, Przysucha, St¹porków,

m Biuro Urz¹dzania Lasu i Geodezji Leœnej w Przemyœlu – Starachowice, Skar¿ysko

Kamienna.

m Pierwsze mapy numeryczne powsta³y w Nadleœnictwach: Starachowice, St¹porków,

Dobieszyn, Kozienice, Przysucha i Skar¿ysko. To ostatnie by³o obiektem testowania standardu LMN. W Nadleœnictwie St¹porków dostosowanie mapy do standardu od-by³o siê w 2003 roku, w Nadleœnictwach Kozienice, Dobieszyn – w 2004 i w Przysu-sze – w 2005 roku (BUL i GL Radom). Mapy w pozosta³ych nadleœnictwach zosta³y wykonane ju¿ wed³ug wprowadzonego standardu.

3. Jak uk³ada³a siê wspó³praca nadleœnictwa z wykonawcami?

Wspó³praca nadleœnictw z wykonawcami LMN uk³ada³a siê bez zarzutu. Wszystkie nie-zbêdne dane oraz dokumenty zosta³y przez nadleœnictwa udostêpnione zgodnie z Zarz¹dze-niem Nr 74 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych z 23 sierpnia 2001 r., ze zmianami (DGLP: 2001, 2004).

4. Czy by³y jakieœ trudnoœci w zainstalowaniu LMN? Jeœli tak to jakie?

W ¿adnym z nadleœnictw nie by³o problemów podczas budowania bazy geometrycznej oraz instalacji LMN.

5. Czy firma, która zbudowa³a dan¹ LMN dla nadleœnictwa sprawdza poprawnoœæ6. jej funkcjonowania? Jeœli tak to z jak¹ czêstotliwoœci¹?

Firmy, które zajmuj¹ siê aktualizowaniem LMN, ka¿dorazowo przy okazji wykonywania tej czynnoœci sprawdzaj¹ poprawnoœæ funkcjonowania mapy. W razie problemów z map¹, które wynikaj¹ w okresie pomiêdzy aktualizacjami, firmy zapewniaj¹ serwis.

6. Czy zbudowanie LMN by³o du¿ym wysi³kiem finansowym dla nadleœnictwa? Koszty zbudowania LMN nie by³y du¿ym wysi³kiem finansowym dla nadleœnictw. W Skar¿ysku, w ramach testowania standardu LMN, ca³oœæ zobowi¹zañ finansowych pokry³a DG LP. W Nadleœnictwach Grójec, Piñczów, Zwoleñ, Ostrowiec oraz St¹porków baza geo-metryczna by³a wykonana na etapie prac przedurz¹dzeniowych. Tak wiêc, zbudowanie mapy by³o po³¹czone z now¹ rewizj¹ urz¹dzeniow¹ (zgodnie z zaleceniami DG LP). W pozosta³ych nadleœnictwach koszty zbudowania LMN zosta³y refundowane z Funduszu Leœnego.

7. Na jakim sprzêcie dzia³a w nadleœnictwie LMN?

W ka¿dym z nadleœnictw znajduj¹ siê co najmniej 2 stanowiska komputerowe (od 2 do 5), na których mo¿na korzystaæ z LMN. S¹ to standardowe PC o nastêpuj¹cych parame-trach:

m procesory – przew¿nie Intel Pentium 3 lub 4 o mocy od 2,4 do 3 GHz oraz Intel

Celeron o podobnej mocy,

m pamiêæ operacyjna RAM – 512 MB do 1 GB, m wielkoœæ dysków twardych – 80 GB i wiêcej,

standar-dowe z p³askimi kineskopami (CRT),

m systemy operacyjne – Windows 2000 oraz XP Professional.

8. Jaki program komputerowy obs³uguje dane LMN?

Bardzo istotnym elementem przy eksploatacji LMN jest oprogramowanie z którego ko-rzystaj¹ nadleœnictwa. W ankietowanych nadleœnictwach stosowano oprogramowanie na-stêpuj¹cych firm:

m Mapnik 3.5 (wersja dostosowana do nowego standardu LMN) – TAXUS SI z

War-szawy,

m Mapan Las –KRAMEKO z Krakowa,

m Internetowy System Mapowy eLAS –TatukGIS, m SINAD –TAXUS SI z Warszawy,

m ArcView oraz ArcGIS –ESRI z Readland W USA.

Aplikacja ArcView zainstalowana jest w Nadleœnictwie Starachowice, zaœ ArcGIS w Skar-¿ysku i Dobieszynie.

9. Czy obs³uga programów sprawia u¿ytkownikom jakieœ problemy?

Obs³uga wy¿ej wymienionych przegl¹darek (Mapnik 3,5, Mapan Las oraz eLAS) nie sprawia u¿ytkownikom problemów.

10. Co jaki czas LMN jest aktualizowana?

Leœna mapa numeryczna jest aktualizowana corocznie po aktualizacji bazy danych SILP. W razie wyst¹pienia zmian globalnych (np. likwidacji leœnictwa) aktualizacja wykonywana jest czêœciej, zgodnie z potrzebami. Czynnoœæ ta zlecana jest g³ównie do BUL i GL w Rado-miu. W Nadleœnictwie Dobieszyn aktualizacjê za rok 2005 wykona³a Firma TAXUS SI. ¯adne nadleœnictwo jak do tej pory nie wykonywa³o aktualizacji LMN we w³asnym zakresie. Jedy-nie w Nadleœnictwie St¹porków planuje siê samodzielJedy-nie wykonaJedy-nie aktualizacji.

11. Jakie materia³y s¹ wykorzystywane do aktualizacji LMN? Materia³y wykorzystywane do aktualizacji LMN:

m akty notarialne, m mapy podzia³u,

m wykazy zmian gruntowych,

m operaty techniczne z tytu³u ruchów w stanie posiadania (przyby³o – uby³o gruntów), m szkice z pomiaru liniowego zmian wewnêtrznych w wydzieleniach powsta³ych w

wyniku ciêæ, zmian losowych,

m pomiary wykonane technik¹ GPS (plany na przysz³oœæ).

Wszystkie te materia³y s¹ przekazywane wykonawcy aktualizacji LMN w nadleœnictwie. Z mapy analogowych aktualizowane s¹ jedynie matryce metalowe w skali 1:5000. Mapy te aktualizowane s¹ raz na 10 lat (obowi¹zkowo) przy wykonywaniu rewizji urz¹dzania lasu.

12. Czy do aktualizacji LMN wykorzystywane s¹ zdjêcia lotnicze? Czy do aktualizacji LMN wykorzystywane s¹ zdjêcia satelitarne?

W ¿adnym z nadleœnictw, jak do tej pory, nie wykorzystywano zdjêæ lotniczych ani sate-litarnych do aktualizacji LMN.

13. W jakich dziedzinach LMN jest wykorzystywana? W której z tych dziedzin jest najbardziej przydatna? Zakres wykorzystania LMN w nadleœnictwie:

m planowanie hodowlane, m planowanie pozyskania, m analiza prac gospodarczych,

m ochrona lasu, m ochrona mienia lasu, m ³owiectwo,

m wydruki z mapy zamawiane przez leœniczych,

m monitoring zmian jakie zasz³y w wyniku prac gospodarczych, a tak¿e w stanie

po-siadania.

Wed³ug niektórych ankietowanych, LMN jest najbardziej przydatna w planowaniu ho-dowlanym oraz przy organizacji pozyskania. Wiêkszoœæ twierdzi³a, ¿e jest jednakowo przy-datna do wszystkich dzia³ów gospodarki leœnej.

14. Czy twoim zdaniem mapa numeryczna ma przewagê nad analogow¹? Wszyscy ankietowani zgodnie stwierdzili, ¿e mapa numeryczna ma du¿¹ przewagê nad analogow¹ wymieniaj¹c jej niew¹tpliwe zalety:

m wiernie przechowuje dane,

m mo¿na na niej wykonywaæ ró¿norodne opracowania tematyczne, m jest ¿ywa, tzn. mo¿na j¹ aktualizowaæ na bie¿¹co,

m mo¿na na niej przedstawiæ ró¿ne dane pozyskane z opisowej bazy danych, m mo¿na wykonywaæ za jej pomoc¹ ró¿norodne analizy,

m mo¿na wyœwietlaæ lub wykonywaæ wydruki, z dowolnego obszaru, w dowolnej skali

i w dowolnej liczbie egzemplarzy,

m mo¿na j¹ w ka¿dej chwili edytowaæ, m jest trwa³a,

m nie podlega zjawisku skurczu czy starzenia siê materia³u, dziêki czemu wiernie

pre-zentuje zawarte w niej dane.

15. Czy LMN wzbudza zainteresowanie na poziomie leœnictwa?

Czy jest mo¿liwoœæ korzystania z LMN na stanowiskach leœniczego i podleœ-niczego?

LMN z regu³y wzbudza zainteresowanie na stanowiskach leœniczego i podleœniczego (w niektórych nadleœnictwach wrêcz bardzo du¿e). Podejœcie do planów wprowadzenia SIP w leœnictwach jest bardzo pozytywne.

Tylko w niektórych nadleœnictwach jest mo¿liwoœæ korzystania z LMN przez leœniczych i podleœniczych (na stanowiskach roboczych zlokalizowanych w biurach nadleœnictw). Szersze rozwiniêcie tego tematu przedstawiono we wnioskach.

16. Czy LMN jest wykorzystywana w przestrzennym zagospodarowaniu gminy/ gmin na terenie których po³o¿one jest nadleœnictwo?

Czy LMN wykorzystywana jest przez osoby czy te¿ instytucje nie zwi¹zane z lasami?

Jeœli tak to do jakich celów jest wykorzystywana przez te osoby czy te¿ insty-tucje?

Korzystanie z LMN przez instytucje czy te¿ osoby fizyczne nie zwi¹zane z lasami nie by³o jeszcze praktykowane w ¿adnym nadleœnictwie. Udostêpnianie tych danych jest regulowane prawnie i odp³atne. Podobnie sprawa ma siê z gminami, na terenie których le¿¹ nadleœnictwa. Oprócz wykorzystania w prowadzeniu gospodarki leœnej, z LMN korzystaj¹ czasami studen-ci wykonuj¹cy prace dyplomowe z tego zakresu.

Wnioski

Analiza przeprowadzonej ankiety upowa¿nia do sformu³owania nastêpuj¹cych wniosków: 1. Zakres wykorzystania leœnej mapy numerycznej jest uzale¿niony przede wszystkim od potrzeb wystêpuj¹cych w danym nadleœnictwie. Standardowo LMN znajduje zastosowa-nie w planowaniu hodowlanym, planowaniu pozyskania, w monitoringu zmian zachodz¹-cych w wyniku prac gospodarczych oraz w prowadzeniu stanu posiadania.

2. Powa¿nym ograniczeniem przy korzystaniu z mapy numerycznej jest brak odpowiedniej liczby warstw tematycznych (np. warstwa obwodów ³owieckich). Zdaniem nadleœnictw jest to problem przejœciowy. Wzbogacanie LMN o nowe warstwy odbywaæ siê bêdzie sukcesywnie przy okazji wykonywania corocznej aktualizacji.

3. Kadra obs³uguj¹ca LMN, w wiêkszoœci przypadków, posiada odpowiednie ku temu wy-kszta³cenie oraz jest dostatecznie przeszkolona. Czêsto najwiêksz¹ wiedzê i doœwiadcze-nie w pracy z map¹ numeryczn¹ posiadaj¹ pracownicy na stanowiskach nadleœniczego, zastêpcy nadleœniczego oraz in¿yniera nadzoru. Spowodowane to jest chêci¹ nale¿ytego poznania narzêdzia, jakim jest LMN, jego mo¿liwoœci wykorzystania oraz odniesienia tego do zastosowañ praktycznych.

4. Tworzenie LMN w nadleœnictwach jest zjawiskiem dynamicznym. Wynika to z zapotrze-bowania na posiadanie aktualnych danych o lesie. Mapy analogowe spe³niaj¹ ten warunek na rok sporz¹dzenia nowego planu urz¹dzania lasu. LMN jest aktualizowana przynajmniej raz do roku.

5. Baza geometryczna dla nadleœnictwa tworzona jest najczêœciej przy okazji wyst¹pienia rewizji urz¹dzeniowej. Koszty budowy LMN s¹ wówczas wliczone w tworzenie nowego planu urz¹dzania lasu. Ma to wyraŸne uzasadnienie ekonomiczne.

6. Sprzêt, na jakim dzia³a LMN w nadleœnictwach, jest bardzo dobrej jakoœci i z regu³y o podobnych parametrach technicznych. Ka¿de nadleœnictwo korzysta z Mapnika 3.5 jako przegl¹darki LMN. Widaæ wiêc, ¿e zrealizowane zosta³o za³o¿enie likwidacji du¿ej mozai-ki sprzêtowej i programowej w nadleœnictwach.

7. LMN cieszy siê du¿ym zainteresowaniem leœniczych i podleœniczych. £atwy dostêp do aktualnych danych oraz mo¿liwoœæ ci¹g³ego œledzenia przebiegu zdarzeñ gospodarczych sprawiaj¹, ¿e podejœcie leœników do planów wprowadzenia SIP do leœnictw jest bardzo pozytywne.

8. ¯adne nadleœnictwo nie skorzysta³o dotychczas ze zdjêæ lotniczych i satelitarnych pod-czas aktualizacji leœnej mapy numerycznej. Spowodowane jest to przekonaniem o trud-nym dostêpie do tego rodzaju zobrazowañ i du¿ych kosztach zakupu zdjêæ13. . 9. Gminy, na terenie których le¿¹ nadleœnictwa oraz instytucje i osoby fizyczne nie zwi¹zane

z lasami, nie korzystaj¹ z danych zawartych w LMN. Z jednej strony, jest to spowodowa-ne brakiem odpowiedniego sprzêtu, z drugiej zaœ, koniecznoœci¹ wnoszenia op³at za ko-rzystanie z tego typu materia³ów.

Z bezpoœrednich rozmów z osobami ankietowanymi na podkreœlenie zas³uguj¹ 3 sprawy, które zostan¹ poni¿ej przedstawione. S¹ to: 1) LMN na poziomie leœnictwa, 2) aktualizacja LMN, 3) oceny krytyczne obecnej LMN.

LMN na poziomie leœnictwa

Zarz¹dzenie nr 11 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych w sprawie powo³ania zespo³u zadaniowego do realizacji projektu informatycznego „Biurko leœniczego” (DGLP, 2003) okreœla miêdzy innymi cele jego pracy:

1. Wykonanie analizy systemu informacyjnego leœnictwa (zakres obejmuj¹cy: dzia³alnoœæ gospodarcz¹, szkó³karstwo, ³owiectwo, nadzór nad lasami niepañstwowymi) okreœla-j¹cej funkcjonalnoœæ systemu informatycznego leœnictwa.

2. Wykonanie biznesplanu realizacji projektu „Biurko leœniczego”.

3. Przygotowanie zlecenia wykonania dokumentacji analitycznej oprogramowania. 4. Odbiór oraz przekazanie oprogramowania do RDLP £ódŸ celem upowszechnienia. Powy¿szy fragment zarz¹dzenia zosta³ przytoczony w celu omówienia podejœcia leœni-ków praktyleœni-ków do wprowadzenia SIP do poziomu leœnictwa. Jak siê okazuje, podejœcie leœniczych i podleœniczych do zastosowania LMN przy prowadzeniu gospodarki leœnej jest z regu³y pozytywne. Wiêkszoœæ leœniczych twierdzi, i¿ wprowadzenie w ¿ycie projektu „Biur-ko leœniczego” jest bardzo dobrym pomys³em. Szczególnie entuzjastycznie podchodzi do tego m³oda kadra. Osoby te korzystaj¹ z komputerów (w³asnych), interesuj¹ siê istot¹ dzia-³ania LMN i wiedz¹ jak pomocne jest to narzêdzie.

Obecnie leœniczowie i podleœniczowie mog¹ korzystaæ sami z LMN tylko w niektórych nadleœnictwach (w biurach nadleœnictw). Bardzo dobrym rozwi¹zaniem jest stosowanie prze-gl¹darki internetowej eLAS. Do tego potrzebny jest jednak odpowiedni sprzêt. Wyposa¿enie leœnictwa w odpowiedniej klasy komputer oraz sta³e ³¹cze internetowe (³¹cze modemowe nie zdaje egzaminu) to koszt rzêdu kilku tysiêcy z³otych. Jest to doœæ powa¿ne ograniczenie, szczególnie jeœli chodzi o sta³e ³¹cze internetowe. Osady leœne s¹ niejednokrotnie usytuowane z dala od wiêkszych miejscowoœci, co powa¿nie utrudnia pod³¹czenie na sta³e do sieci inter-netowej. Tak wiêc, korzystanie z LMN na stanowiskach leœniczego i podleœniczego ograni-cza siê do sk³adania do biura nadleœnictwa zamówieñ na konkretne wydruki z mapy.

Nale¿y mieæ nadziejê, ¿e zapotrzebowanie leœniczych na sta³y dostêp do aktualnych da-nych, niezbêdnych do prawid³owego prowadzenia gospodarki w leœnictwach, spowoduje w przysz³oœci przyœpieszenie wprowadzenia SIP w leœnictwie.

Aktualizacja LMN

Bardzo istotn¹ spraw¹ jest aktualizacja LMN. Obecnej jest ona wykonywana raz w roku po aktualizacji bazy opisowej SILP. Mo¿na przy tej okazji zauwa¿yæ jak du¿¹ przewagê ma mapa numeryczna nad analogow¹. Zapotrzebowanie leœników praktyków na aktualne dane jest bardzo du¿e.

¯adne z nadleœnictw nie wykonuje aktualizacji bazy geometrycznej we w³asnym zakresie. Wykonuje to albo Biuro Urz¹dzania Lasu i Geodezji Leœnej w Radomiu albo firmy komercyj-ne. Koszty takiej aktualizacji s¹ doœæ wysokie. W odpowiedzi na pytanie, jakie jest podejœcie nadleœnictw do tego, by aktualizacja LMN sta³a siê wewnêtrzn¹ spraw¹ nadleœnictwa zdania by³y podzielone. W wiêkszoœci opinii podkreœlano wygodê zlecenia tego zadania na zewn¹trz. W celu samodzielnej aktualizacji mapy w biurze nadleœnictwa powinien zostaæ zatrudniony pracownik spe³niaj¹cy tê funkcjê. Z drugiej jednak strony, gdy aktualizacjê wykona zlecenio-biorca, to nie ma pewnoœci czy zrobi to solidnie i z nale¿yt¹ dok³adnoœci¹. Inne ograniczenia, to brak odpowiedniego sprzêtu. Metoda pomiarów GPS jest ³atwa w stosowaniu, ale wyma-ga jednak pracy w terenie (szczególne utrudnienia w porze zimowej przy du¿ej pokrywie

œnie¿nej). Zakup chocia¿by jednego takiego zestawu (GPS + palmtop) nie by³by du¿ym wysi³kiem finansowym dla nadleœnictwa. W kilku nadleœnictwach, taki sposób aktualizacji jest ju¿ praktykowany.

Mo¿na przypuszczaæ, ¿e aktualizowanie bazy geometrycznej przez nadleœnictwo, stanie siê w nied³ugiej przysz³oœci faktem. Mówi siê ju¿ o planach wprowadzenia w leœnictwach nowych rejestratorów leœniczego z kolorowym, graficznym interfejsem i wbudowanym GPS. Bêdzie to wstêp do systematycznej aktualizacji bazy geometrycznej, w zakresie nowych zdarzeñ gospodarczych, przez samych leœniczych.

Oceny krytyczne obecnej LMN

Nale¿y siê równie¿ przyjrzeæ krytycznemu podejœciu leœników do zastosowania LMN. Takich uwag by³o niewiele. Jednak tego typu podejœcie do zastosowania LMN jest bardzo potrzebne. Uwypukla niedoskona³oœci, niedoci¹gniêcia oraz koniecznoœæ zastanowienia siê nad b³êdami, ich przeanalizowania i wyeliminowania.

Zwrócono uwagê na w¹ski zakres LMN, tzn. ¿e zosta³a zbudowana zbyt ma³a liczba warstw. Jest to problem przejœciowy, poniewa¿ spraw¹ otwart¹ jest wzbogacanie LMN o nowe warstwy, wed³ug potrzeb nadleœnictw.

Sformu³owano opiniê, ¿e mapa zawiera wiele b³êdów dotycz¹cych numeracji oddzia³ów i wydzieleñ. Winê za taki stan rzeczy ponosi wykonawca opracowuj¹cy lub aktualizuj¹cy LMN. U¿ytkownicy, czyli nadleœnictwa, musz¹ na to zwracaæ uwagê i zg³aszaæ reklamacje. Zdarzy³a siê równie¿ opinia, która mówi³a, ¿e korzyœci jakie p³yn¹ z posiadania LMN, s¹ niewspó³mierne do poniesionych kosztów. W momencie wprowadzenia SILP, RDLP w Ra-domiu zakupi³a wiêksz¹ liczbê zestawów komputerowych maj¹cych pracowaæ z LMN, po-niewa¿ spodziewano siê rych³ego wprowadzenia SIP do lasów. Tymczasem urz¹dzenia te przesz³y swój okres amortyzacji i nie zosta³y do niczego u¿yte. Takie przypadki siê zdarzaj¹ i nie jest to sytuacja odosobniona. Ryzyko strat materialnych i finansowych wystêpuje za-wsze, a nigdy do koñca nie mo¿na przewidzieæ, jak d³ugo odwlecze siê w czasie realizacja projektu, w tym wypadku, wprowadzenie SIP.

Podsumowanie

Leœna mapa numeryczna sta³a siê standardowym narzêdziem wykorzystywanym w nadle-œnictwach do prowadzenia gospodarki leœnej. W RDLP w Radomiu 21 nadleœnictw posiada ju¿ zainstalowan¹ LMN. W Nadleœnictwie Radom baza geometryczna ma powstaæ w roku 2007. Do przeprowadzenia ankiety zosta³o wytypowanych 12 nadleœnictw, w których LMN zosta³a zainstalowana najwczeœniej. Dziêki temu mo¿na by³o siê spodziewaæ, ¿e pracownicy obs³uguj¹cy LMN w tych nadleœnictwach posiadaj¹ ju¿ doœwiadczenie w pracy z ni¹ oraz wyrobili sobie w³asne opinie na temat tego narzêdzia. W pozosta³ych nadleœnictwach RDLP w Radomiu mapy numeryczne ju¿ s¹, zosta³y jednak zainstalowane w przeci¹gu ostatniego roku, a nawet w ci¹gu kilku ostatnich miesiêcy. Œwiadczy to miêdzy innymi o tym, ¿e budowa LMN dla nadleœnictw jest w chwili obecnej zjawiskiem bardzo dynamicznym (w nadleœnictwach RDLP w Radomiu tylko w styczniu tego roku odebrano a¿ 6 map).

Wprowadzenie SIP w Lasach Pañstwowych by³o bardzo potrzebne. Jest to opinia wiêk-szoœci leœników w Polsce. W chwili obecnej ju¿ wiêkszoœæ nadleœnictw w kraju posiada

LMN. Pozosta³e nadleœnictwa s¹ w trakcie budowania bazy geometrycznej. Plany zak³adaj¹, ¿e do koñca 2007 roku ju¿ wszystkie nadleœnictwa bêd¹ posiada³y LMN.

Literatura

DGLP, 1994: Zarz¹dzenie Nr 7 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych z dnia 8 marca 1994 r. wprowa-dzaj¹ce zasady funkcjonowania systemu informatycznego w Pañstwowym Gospodarstwie Leœnym Lasy Pañstwowe.

DGLP, 1998: Zarz¹dzenie Nr 23 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych z dnia 18 maja 1998 r. w sprawie wstêpnych za³o¿eñ technicznych dla wykonawców leœnej mapy numerycznej oraz jej ewidencjo-nowania.

DGLP, 1999: Zarz¹dzenie Nr 60 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych z dnia 28 czerwca 1999 r. w sprawie procedury zak³adania ewidencyjnych map numerycznych w nadleœnictwach.

DGLP, 2001: Zarz¹dzenie Nr 74 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych z dnia 23 sierpnia 2001 r. w sprawie zdefiniowania standardu leœnej mapy numerycznej dla poziomu nadleœnictwa oraz wdra¿ania Systemu Informacji Przestrzennej w nadleœnictwach.

DGLP, 2003: Zarz¹dzenie Nr 11 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych z dnia 30 stycznia 2003 r. w sprawie powo³ania zespo³u zadaniowego do realizacji projektu informatycznego „Biurko leœniczego”. DGLP, 2004: Zarz¹dzenie Nr 41 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych z dnia 7 czerwca 2004 r. w

sprawie zmiany zarz¹dzenia nr 74 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych z dnia 23 sierpnia 2001 r. w sprawie zdefiniowania standardu leœnej mapy numerycznej dla poziomu nadleœnictwa oraz wdra¿ania systemu informacji przestrzennej w nadleœnictwach.

Ok³a K. [red.]. 2000: System informacji przestrzennej w Lasach Pañstwowych. Podrêcznik u¿ytkownika leœnej mapy numerycznej. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Ok³a K., Olenderek H. 1998: GIS w Lasach Pañstwowych – stan i perspektywy. VIII Konferencja Naukowo-Techniczna „Systemy Informacji Przestrzennej”. Warszawa, s. 227-236.

Ok³a K., Olenderek H. 2000: System Informacji Przestrzennej w leœnictwie. X Konferencja Naukowo-Techniczna „Systemy Informacji Przestrzennej”. Warszawa, s. 16-22.

Olenderek H., Korpetta D. 1994: SIP w urz¹dzaniu lasu na przyk³adzie Nadleœnictwa Brzeziny. IV Konfe-rencja Naukowo-Techniczna „Systemy Informacji Przestrzennej”. Warszawa, tom 1 s. 113-117. Olenderek H., Mozgawa J., Korpetta D. 2001: Polskie leœnictwo w systemach informacji przestrzennej. GIS

i teledetekcja w badaniach struktury i funkcjonowania krajobrazu. Uniwersytet Miko³aja Kopernika, Toruñ, s. 81-93.

Summary

Regional Directorate of State Forests in Radom is the oldest regional directorate in State Forests. It consists of 22 forests districts, of which 12 were subject of investigation in this master’s degree thesis.

The aim of this work was to examine actual use of a forest digital maps in forest district.

The research carried out proved, that forest digital map is popular among forest officials. The possibility of frequent updating, and constant access to current data allows to take correct decision by the general forester in the forest district, who is responsible for correct course of economic events in forest district.

mgr in¿. Micha³ Ostrowski x.oster@wp.pl