Zgodnie z kanonami secesji jest to budowla bardzo z³o- ¿ona stylistycznie, gdy¿ znajdujemy tutaj

str. 3 PISMO PG

Podczas zajêæ z technologii betonu, prefabrykacji i innych pokrewnych dziedzin, traktowaliœmy beton prawie wy³¹cz- nie jako materia³ konstrukcyjny, od którego wymagaliœmy od- powiedniej wytrzyma³oœci, trwa³oœci wobec oddzia³ywania ró¿- nych czynników korozyjnych, mrozoodpornoœci i szeregu in- nych w³aœciwoœci narzuconych przez warunki eksploatacji wy- konanych z tego materia³u elementów betonowych, ¿elbetowych czy sprê¿onych. Dzisiaj chcia³bym zaproponowaæ spojrzenie na ten materia³ z zupe³nie innego punktu widzenia, a mianowi- cie jako na tworzywo, z którego mo¿emy kszta³towaæ przestrzeñ, tworzywo, z którego mo¿emy wznosiæ ró¿ne obiekty. Mog¹ one nam siê podobaæ, mog¹ nas fascynowaæ albo bulwersowaæ. St¹d tytu³. Piêkno jest pojêciem wzglêdnym i subiektywnym. Z se- tek obiektów, które móg³bym pokazaæ, wybra³em kilka. Zapra- szam na wycieczkê, której pierwszym etapem jest Barcelona, znana z najs³ynniejszego dzie³a hiszpañskiego architekta – An- tonia Gaudiego.

Koœció³ Segrada Familia, budowê którego rozpocz¹³ Gaudi w roku 1882, uwa¿any jest za najwspanialsz¹ œwi¹tyniê sece- syjn¹. Zgodnie z kanonami secesji jest to budowla bardzo z³o-

¿ona stylistycznie, gdy¿ znajdujemy tutaj:

• pojedyncze formy gotyckie: wysmuk³e, spiczaste wie¿e, ostro³ukowe maswerki nad oknami i wejœciami;

• przepych baroku;

• nawi¹zuj¹ce do manieryzmu formy antropomorficzne, przy- pisuj¹ce przyrodzie nieo¿ywionej, jak i roœlinom oraz zwie- rzêtom – cechy ludzkie;

• symboliczne znaczenie wszystkich elementów, jak np. czte- ry wie¿e o wysokoœci 140 m symbolizuj¹ Czterech Ewange- listów; pi¹ta, bêd¹ca w budowie – najwy¿sza, o wys. 160 m

– ma symbolizowaæ Zbawiciela;

• nawi¹zanie do tradycji hiszpañsko-mauretañskiej poprzez barwne ceramiczne ok³adziny œcienne.

Nietypowe jest rozwi¹zanie konstrukcyjne œwi¹tyni. W cen- tralnej czêœci sklepienie ukszta³towane jest jako odcinek hiper- boli, w nawach bocznych hiperboloidalne i paraboliczne skle- pienia opieraj¹ce siê na kolumnach ustawionych lekko ukoœnie (rys. 1, 2), dziêki czemu kolumny te przenosz¹ tylko si³y osio- we. Jest to swoisty wk³ad Gaudiego w teoriê konstrukcji. Ale pozostawmy analizê samej bry³y architektom i historykom sztu- ki, sposób przenoszenia obci¹¿eñ i wymiarowanie elementów tego obiektu – naszym kolegom zajmuj¹cym siê mechanik¹ budowli i ¿elbetem. Ja chcia³bym przedstawiæ problemy, na ja- kie napotyka technolog, którego zadaniem jest tê wizjê, ideê rzucon¹ przez architekta na papier, przekuæ w sztuczny kamieñ, jakim jest beton. Za czasów Gaudiego poszczególne elementy konstrukcyjne wykonywane by³y przede wszystkim z kamie-

PIÊKNO W BETONIE*

nia. Budowê prowadzono do œmierci Gaudiego w 1926 r. Prace budowlane wznowiono w roku 1970, ale pe³nego rozmachu nabra³y na pocz¹tku lat 80., kiedy generalnym koordynatorem budowy zosta³ architekt Jordi Bonet. Stosunkowo szybki po- stêp robót, to zas³uga, obok jego energii i zaanga¿owania, wpro- wadzenia prefabrykacji (rys. 3).

Rys. 4

Wykonanie tak nietypowych prefabrykatów wymaga³o przede wszystkim zaprojektowania form o wewnêtrznych powierzch- niach bêd¹cych negatywem skomplikowanych kszta³tów oraz opracowania sk³adu mieszanki betonowej o urabialnoœci gwa- rantuj¹cej jej dotarcie we wszystkie zag³êbienia i niuanse for- my. Formy wykonywane s¹ z dwóch warstw ¿ywicy: elastycz- nej fakturowej warstwy wewnêtrznej gruboœci 15 mm, daj¹cej siê ³atwo odspoiæ od betonu, oraz sztywnej warstwy zewnêtrz- nej (rys. 4). Samo wykonawstwo form przebiega w kilku eta- pach.

1. W wyniku komputerowej analizy rysunków, czêsto pocho- dz¹cych jeszcze z czasów Gaudiego, sporz¹dzone s¹ trój- wymiarowe rysunki elementów, na których podstawie rzeŸ- biarze wykonuj¹ gipsowe modele elementów w naturalnej skali.

2. Gipsowy model pokrywany jest warstw¹ gliny o gruboœci odpowiadaj¹cej póŸniej wykonywanej warstwie poliureta- nowej.

3. Na warstwê gliny uk³adana jest sztywna, noœna warstwa ¿y- wicy poliestrowej, w któr¹ wstawia siê zawory zwrotne.

4. Po stwardnieniu poliestru, zdejmuje siê go, usuwa z modelu glinê, i po ponownym na³o¿eniu matrycy poliestrowej, w 15 mm szczelinê pomiêdzy gipsowym modelem a t¹ form¹ po- liestrow¹ przez zawory zwrotne – tzw. pakery – wt³aczana jest ¿ywica poliuretanowa.

Beton fakturowy klasy B30 - B35 prefabrykatów wykonany jest na bazie bia³ego cementu oraz bia³ego kruszywa o uziar- nieniu do 8 mm. Aby uzyskaæ odpowiedni¹ urabialnoœæ mie- szanki betonowej, stosuje siê superplastyfikatory. W zale¿no-

œci od rodzaju mog¹ one powodowaæ:

• mechanizm smarny: na ziarnach cementu i mikrowype³nia- czy powstaje warstwa smaru o molekularnej gruboœci, zmniej- szaj¹ca tarcie wewnêtrzne;

• mechanizm dyspersyjny: na ziarnach cementu powstaj¹ ³a- dunki elektryczne jednoimienne powoduj¹ce odpychanie siê ziaren i zapobiegaj¹ce flokulacji;

• mechanizm hydrofilowy: zmniejszenie napiêcia powierzch- niowego wody, co u³atwia zwil¿anie ziaren.

Rys. 1 Rys. 2 Rys. 3

PISMO PG str. 4 W efekcie mieszanka zostaje up³ynniona na okres 60-80 min

bez zmiany wytrzyma³oœci betonu.

Obiekt, który jego wykonawcom przysporzy³ znacznie wiê- cej problemów, znajduje siê w Bonn. Tutaj, w po³owie lat 90., s³ynnemu synowi tego miasta Ludwikowi van Beethovenowi postawiono pomnik o wysokoœci 3,5 m i wadze 25 ton (rys. 5).

G³ównym za³o¿eniem twórcy pomnika, prof. Klausa Kamme- richs’a by³o uzyskanie mo¿liwie wyrazistej twarzy muzyka dziê- ki grze œwiat³a – niektóre fragmenty twarzy s¹ oœwietlone, a inne pozostaj¹ w cieniu lub pó³cieniu. St¹d tak urozmaicona struktura powierzchni. Sama bry³a jest pozornie zbudowana z wielu poziomych elementów o zró¿nicowanych wymiarach, tak poprzesuwanych, aby uzyskaæ po¿¹dany relief. W rzeczywisto-

œci jest to monolit, i do tego prefabrykat. Nawet pozostawiono widoczne gniazda po uchwytach transportowych (rys. 6). Beto- nowanie bry³y o tak skomplikowanej strukturze (np. jeden ele- ment o gruboœci 3 cm jest wysuniêty w stosunku do s¹siednich o 70 cm) nie by³o ³atwe ani proste. Po kilku nieudanych pró- bach, wewnêtrzne elementy formy wykonano z bloków styro- pianowych, wycinaj¹c w nich negatyw rzeŸby. Aby nie spowo- dowaæ odkszta³ceñ miêkkiego styropianu, blok betonowano w kilku etapach. W etapie I rêcznie uk³adano beton fakturowy do 1/3 wysokoœci pomnika, tworz¹c zewnêtrzny p³aszcz o grubo-

œci ok. 10 cm. Beton o konsystencji na pograniczu plastycznej- gêstoplastycznej uk³adano ma³ymi porcjami, zagêszczaj¹c go przez sztychowanie. W miarê uk³adania mieszanki betonowej, sukcesywnie uzupe³niano bloki styropianem na podobieñstwo klocków lego, wzmacniaj¹c je elementami drewnianym. Po 7 dniach twardnienia betonu fakturowego, wnêtrze p³aszcza wy- pe³niono betonem konstrukcyjnym. Po kolejnych 7 dniach uszorstkowiono powierzchniê betonu i po na³o¿eniu warstwy sczepnej w podobny sposób zabetonowano blok do 2/3 wyso- koœci, a potem na pe³n¹ wysokoœæ. Formê wraz z zawart¹ w niej rzeŸb¹ ustawiono na wczeœniej przygotowanym fundamencie, po czym formê rozebrano. Z ods³oniêtej rzeŸby usuniêto œro- dek antyadhezyjny strumieniem wody pod ciœnieniem i zaim- pregnowano powierzchniê betonu ¿ywic¹ epoksydow¹ (rys. 7).

Poszukiwanie w budownictwie, a przede wszystkim w archi- tekturze, nowych form wyrazu czêsto prowadzi do opracowa- nia nowych materia³ów o odmiennych od klasycznego ¿elbetu w³aœciwoœciach. Przyk³adem takiego materia³u jest siatkobeton

– beton drobnoziarnisty równomiernie nasycony siatkami z cien- kiego, miêkkiego drutu. S¹ to elementy o gruboœci 1-3,5 cm, czyli wielokrotnie cieñsze od elementów ¿elbetowych, a tak¿e znacznie od nich l¿ejsze. Rozwój siatkobetonu charakteryzuje pewien paradoks: pierwszy w œwiecie produkt z betonu zbrojo- nego wykonany oko³o 1840 roku i opatentowany przez Josepha Lambot w 1855 r. by³ elementem siatkobetonowym. Materia³ ten by³ protoplast¹ ¿elbetu, który powsta³ oko³o 50 lat póŸniej.

Siatkobeton poszed³ w zapomnienie i minê³o kolejnych 50 lat, aby ponownie odkry³ go w³oski architekt i konstruktor Pier Luigi Nervi. Pierwsze obiekty z zastosowaniem siatkobetonu powsta³y we W³oszech – st¹d kolejny etap naszej wycieczki – Rzym, Plazzetto dello Sport, czyli Pa³acyk Sportu (rys. 8). Nie jest to pierwsza realizacja Nerviego z zastosowaniem siatkobetonu, ale ze wzglêdu na lekkoœæ konstrukcji i swoist¹ elegancjê zas³ugu- je na uwagê. Hala powsta³a w latach 1956-57 jako pierwszy obiekt sportowy na igrzyska olimpijskie, jakie odby³y siê w Rzymie w 1960 r. G³ównymi elementami noœnymi s¹ filary w kszta³cie litery „V”, podparte w miejscach rozwidlenia. Z obu ramion tych filarów wychodz¹ wachlarzowo po cztery ¿ebra podpieraj¹ce belkê w kszta³cie pierœcienia. Z kolei na belce tej opiera siê siatka prefabrykowanych ¿eber, stanowi¹ca konstruk- cjê noœn¹ ogromnej siatkobetonowej kopu³y.

Zupe³nie inna kopu³a o innym kszta³cie i innej konstrukcji znajduje siê 6 tys. km na wschód od Rzymu – w New Delhi, gdzie w latach 1980-86 zbudowano Œwiatyniê Bahaistów. Hin- duski architekt Sahba zaprojektowa³ j¹ w kszta³cie kwiatu loto- su – religijnego symbolu bahaistów (rys. 9). Niezupe³nie jesz- cze rozwiniêty kwiat o wysokoœci 40 m tworz¹ trzy rzêdy po 9 p³atków – ¿elbetowych pow³ok o gruboœci 15-30 cm, których zewnêtrzne powierzchnie pokryto p³ytami z bia³ego marmuru sprowadzonego z Grecji. Dolne p³atki tworz¹ pow³oki nad wej-

œciami, górne, po³¹czone krawêdziami, tworz¹ sztywny mono- lit. Rozchylone u góry p³atki tworz¹ w wewnêtrznej pow³oce rozetê, wpuszczaj¹c œwiat³o do œwi¹tyni (rys. 10). Kopu³a we- wnêtrzna sk³ada siê z 36 elementów o gruboœci 20 cm, opartych na 56 ¿ebrach tworz¹cych konstrukcjê noœn¹. Ca³oœæ wykona- no na mokro, z bia³ego betonu klasy B60. Bia³y cement pocho- dzi³ z Korei, kruszywo grube stanowi³y dolomity z okolicy Delhi, a kruszywo drobne – bia³e piaski kwarcowe z Jaipuru.

Realizacja tego przedsiêwziêcia by³a niezwykle trudna. Fir- ma Flint and Neill z Londynu, której powierzono opracowanie projektu konstrukcji œwi¹tyni, mia³a nie³atwe, ale jak¿e fascy- nuj¹ce zadanie, gdy¿ – spe³niaj¹c wymagania norm indyjskich

– musia³a miêdzy innymi uwzglêdniæ:

• mo¿liwoœæ wystêpowania trzêsieñ ziemi,

• ulewne deszcze, Rys. 5 Rys. 6 Rys. 7

Rys. 8

Rys. 9 Rys. 10

str. 5 PISMO PG

• zmiany temperatury od +6°C do 45°C w cieniu,

• silne wiatry monsunowe.

Te warunki narzuci³y tak¿e szereg wymogów samemu wy- konawstwu. I tak miêdzy innymi:

• temperaturê mieszanki betonowej ograniczono przede wszystkim ze wzglêdu na skurcz do 30°C, w gor¹ce letnie miesi¹ce, kiedy temp. dochodzi³a do 45°C i wiêcej stopni sch³adzano sk³adniki betonu w silosach za pomoc¹ stalowych spiralnych rur, przez które t³oczono powietrze oziêbione do 4°C, a do samej mieszanki dodawano kawa³ki lodu;

• elementy betonowe pielêgnowano przez okres 2-3 tygodni, a w niektórych przypadkach i d³u¿ej (dla porównania: mini- malne okresy pielêgnacji wg wymagañ Polskich Norm to 7 dni dla betonu na cemencie portlandzkimo, oraz 14 dni – dla cementu hutniczego);

• miejsca, w których uk³adano mieszankê betonow¹, zas³ania- no przed dzia³aniem s³oñca ró¿nego rodzaju ekranami.

P³yty marmurowe, którymi pokryto zewnêtrzne powierzch- nie œwi¹tyni, mocowane s¹ do pod³o¿a ³¹cznikami z nierdzew- nej stali, umo¿liwiaj¹cymi ich odkszta³cenia termiczne. W prze- rwy pomiêdzy p³ytami o szerokoœci 10 mm w temp. 30°C, u³o-

¿ono uszczelki gumowe, które od góry zalano bia³ymi, elastycz- nymi kitami z masy silikonowej.

A teraz Szanghaj i najwy¿- szy (do dzisiaj) obiekt Azji:

wie¿a radiowo-telewizyjna o wysokoœci 468 m, nazwana Per³¹ Orientu. G³ówny korpus wie¿y sk³ada siê z trzech s³u- pów cylindrycznych o œredni- cy 9 m (rys. 11). Do³em do wysokoœci 100 m wie¿ê pod- parto czteroma ukoœnymi s³u- pami o takiej samej œrednicy.

Ca³oœæ posadowiono na ma- sywnym fundamencie opiera- j¹cym siê na palach. Gruboœæ

œcian tych cylindrycznych elementów jest zró¿nicowa- na: do³em œciany maj¹ gru- boœæ 0,7 m, gór¹, na wysoko-

œci 286 m - 0,35 m. Na wyso- koœæ wie¿y zró¿nicowane s¹ tak¿e wytrzyma³oœci betonu:

do³em jest to beton klasy B60, gór¹ B40. Konstrukcjê wie¿y od wysokoœci 286 m do 350 m stanowi s³up cylindryczny o gruboœci 0,3 - 0,4 m, wykonany z betonu klasy B40. Z punktu widzenia technologii betonu, osi¹- gniêciem jest to, ¿e do wysokoœci 350 m mieszankê betonow¹ podawano za pomoc¹ wysokociœnieniowych pomp do betonu.

By³ to beton wykonany na cemencie portlandzkim, w którym dla zapewnienia potrzebnej iloœci drobnych frakcji zastosowa- no popio³y lotne z wêgla kamiennego, a tak¿e u¿yto superpla- styfikatora w celu zmniejszenia oporów ruchu mieszanki w ru- roci¹gu.

Przed nami Singapur, a dok³adnie – wyspa Sentosa bêd¹ca miejscem rekreacji i odpoczynku dla Singapurczyków. Tutaj znajduje siê wiele restauracji, kawiarni, akwariów, placów za- baw dla dzieci, oraz parki: Park Motyli, Korali i Park Zapa- chów, do którego zapraszam, ze wzglêdu na to, ¿e stanowi on niecodzienny obiekt budowlany. W ten ogród z licznymi egzo- tycznymi kwiatami – st¹d nazwa parku – zosta³y wkompono-

wane rzeŸby-maszkary (rys. 12).

Nie maj¹ one tego wdziêku i uro- ku, co otaczaj¹ce je kwiaty, ale godne s¹ uwagi. W wiêkszoœci s¹ to prefabrykaty. Specjalne efekty uzyskano dziêki stosowaniu ró¿- nych elementów porcelanowych, szklanych, metalowych, muszli wtapianych lub wklejanych w be- ton. Jest to szczególny rodzaj be- tonu architektonicznego – po³¹- czenie sztuk plastycznych z tech- nologi¹ betonu.

Powsta³y specjalistyczne fir- my, które zajmuj¹ siê produkcj¹ podobnych wyrobów, ró¿nego rodzaju betonowych p³yt ok³adzi- nowych,wykonawstwem elewacji z betonów fakturowych itp. Jed- n¹ z wiêkszych jest japoñska fir- ma Fiji Concret, zatrudniaj¹ca artystów plastyków, rzeŸbiarzy, kamieniarzy, architektów, chemi- ków i technologów. Firma ta wspó³pracuje z ponadszeœædzie- siêcioma du¿ymi wytwórniami prefabrykatów, w USA, Kana- dzie, Brazylii, Australii i Europie.

Rola technologa to nie tylko opracowanie sk³adu mieszanki betonowej o takiej urabialnoœci, aby mo¿na by³o wykonaæ elemen- ty o bardziej skomplikowanych kszta³tach, ale i zapewnienie im d³ugowiecznoœci, a w przypadku Parku Zapachów – zabezpiecze- nie elementów przed destrukcyj- nym dzia³aniem wiat- rów nios¹- cych znad Morza Jawajskiego piasek i sól. On tak¿e we wspó³- pracy z che- mikami opracowuje metody ³¹czenia ró¿nych materia-

³ów z betonem. Przyk³adem jest beton fakturowy z topionymi frag- mentami muszli oraz porcelany (rys. 13, 14), albo elementami szklanymi. Zarówno szk³o, jak Rys. 11

Rys. 12

Rys. 13

Rys. 14

Rys. 15

PISMO PG str. 6 i np. aluminium, nie s¹ odporne na alkaliczne œrodowisko, ja-

kim jest beton, i z czasem mog³yby odpaœæ. W tym celu nale¿a-

³o opracowaæ kleje, które oddzielaj¹ takie elementy od betonu.

Albo weŸmy na przyk³ad beton surowy, na którego po- wierzchni, zgodnie z normami czy wytycznymi niektórych kra- jów, powinny co najmniej w 80% wystêpowaæ ziarna kruszy- wa. Aby by³y one widoczne na powierzchni elementu w takiej iloœci, powierzchniê tê nale¿y poddaæ obróbce. W zwi¹zku z tzw.

efektem œciany, który polega na wzroœcie jamistoœci stosu okru- chowego, prawie 100% przy powierzchni deskowania czy for- my, po rozdeskowaniu na powierzchni elementu wystêpuje za- prawa lub zaczyn cementowy. Aby ods³oniæ ziarna kruszywa, nale¿y usun¹æ tê przypowierzchniow¹ warstewkê. W przypad- ku betonu fakturowego o najwiêkszym ziarnie 8 mm wystarczy usun¹æ warstwê o gruboœci 2-3 mm (rys. 15). Dysponujemy w tej chwili wieloma metodami obróbki powierzchni betonu, np.:

szlifowanie mechaniczne, m³otkowanie, groszkowanie, wypa- lanie itp. obróbka rêczna przez kamieniarzy, stosowane s¹ tak-

¿e barwne betony. W chwili obecnej nie mamy problemów z bar- wieniem cementu, gdy¿ dysponujemy ca³¹ gam¹ pigmentów o ró¿nych kolorach odpornych na œwiat³o. Gorzej jest z kruszy- wem, którego kolor musi odpowiadaæ tym barwom, które wy- marzy³ sobie plastyk. Wykonawstwo takiej p³yty nie jest trud- ne, ale dosyæ ¿mudne. Istotna jest te¿ pielêgnacja betonu – tak aby nie wyst¹pi³y rysy skurczo- we.S³ynny singapurski Manhat- tan to królestwo stali, betonu i szk³a (rys. 16). Budynki o konstrukcji ¿elbetowej to pra- wie wy³¹cznie obiekty prefa- brykowane. Wed³ug naszych europejskich krytyków stoso- wanie elementów prefabryko- wanych jest op³acalne w przy- padku budynków o wysokoœci do 34 kondygnacji. Przy mon- ta¿u obiektów wy¿szych kosz- ty wzrastaj¹ niewspó³miernie.

Ale tutaj mamy obiekty bez po- równania wy¿sze. W pobliskiej Malezji, stolica tego kraju Ku- ala Lumpur jest jednym wiel- kim placem budowy. To tutaj wznosi siê najwy¿szy na œwiecie budynek, o wysokoœci 452 m, bêd¹cy siedzib¹ Malezyjskiego Koncernu Naftowego. Space- ruj¹c po centrum, nie mo¿na siê oprzeæ wra¿eniu, ¿e w obecnej architekturze panuje styl ogólnoœwiatowy. Przecie¿ podobne budynki mo¿na zobaczyæ w Montrealu, Chicago, Sydney czy San Paulo. Budowle, na które wyraŸny wp³yw wywarli tacy ar- chitekci, jak Szwajcar Le Corbusier, Niemcy – Ludwik van der Rohe i Walter Gropius, Japoñczyk Kenzo Tange i wielu innych. Kuala Lumpur ze swoim 1,3 tys. mieszkañców w po- równaniu z innymi stolicami azjatyckimi, jak kilkunastomilio- nowe Tokio czy Pekin, D¿akarta czy Manila – jest maluchem.

Ale jest to miasto bardzo rozleg³e, dlatego te¿ spacer warto za- st¹piæ wjazdem na wie¿ê telewizyjn¹, i z tego tarasu, z wysoko-

œci ok. 421 m spojrzeæ na miasto z góry. Widaæ wszêdzie bu- dynki w monta¿u z elementów prefabrykowanych. Przytoczê wypowiedŸ architekta japoñskiego, Kenzo Tange. Zapytany, dla- czego jego projekty opieraj¹ siê przede wszystkim na prefabry-

kacji, odpowiedzia³: „Elementy prefabrykowane sprawdzone w wytwórni pod wzglêdem parametrów technicznych i wymia- rów trafiaj¹ na budowê w wymaganym czasie. Na budowie pro- blem sprowadza siê jedynie do podniesienia elementu, stabili- zacji i monta¿u”.

Wracaj¹c do Gdañska, na moment zatrzymamy siê w bli¿- szym naszym granicom Monachium. To tutaj odbywaj¹ siê co- roczne wielkie targi budowlane BAUMA – MÜNCHEN. W ro- ku 1999 zaprezentowano na nich SMART – samochód specjal- nie przygotowany na targi przez Firmê Daimler-Benz (rys. 17).

Jego karoseria wykonana jest z kompozytu betonowego zbro- jonego w³óknem szklanym – rowingiem. Mo¿na powiedzieæ,

¿e jest to praprawnuczek siatkobetonu, z którym spotkaliœmy siê w Rzymie.

Beton, jak i kompozyty betonowe umo¿liwiaj¹ nam nie tyl- ko wznoszenie obiektów budowlanych, ale i budowê m.in. ka- d³ubów jachtów, karoserii samochodowych, o czym przekona- liœmy siê, odwiedzaj¹c targi BAUMA. Materia³y zwi¹zane z be- tonem stwarzaj¹ kolejne mo¿liwoœci. Chc¹c przedstawiæ jedn¹ z nich, pozwolê sobie zmieniæ temat wyk³adu „Piêkno w beto- nie” na „Piêkno w opakowaniach

po sk³adnikach betonu”. Te dwie sympatyczne panie maj¹ kreacje z takich w³aœnie opakowañ (rys.

18). Proszê to traktowaæ jako ofer- tê z naszej strony. Gdyby któraœ

z pañ chcia³a w tym roku wyst¹piæ w takiej sukience, np. na naszym deptaku w Sopocie, to informujê,

¿e nasza Katedra – Katedra Kon- strukcji Betonowych i Technologii Betonu, dysponuje takimi materia-

³ami w ró¿nych kolorach i ró¿nych firm. Sertdecznie zapraszamy, ma- teria³ przeka¿emy gratis.

Andrzej Ma³asiewicz Wydzia³ In¿ynierii L¹dowej

* Artyku³ opracowano na podstawie tekstu „ostatniego wyk³adu" na Wy- dziale In¿ynierii L¹dowej PG, wyg³oszonego przez autora 16 marca 2001 r.

ród³a ilustracji: rys. 1, 3, 4 – Betonwerk + Fertigteil – Technik, nr 3/

2000; rys. 5, 6, 7, 13, 14, 15 – Beton + Fertigteil Jahrbuch, Bauverlag Gmbh, Wiesbaden und Berlin, 1993; rys. 2, 8 – W. Koch. Style w architek- turze. Bertelsmann Publishing, Warszawa, 1996 ; rys. 9, 10, 11, 12, 16 – autor; rys. 17, 18 – Betonwerk + Fertigteil – Technik, nr 2/99

Rys. 16

Rys. 17

Rys. 18