MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT PUNKTOWANIA
ARKUSZA WICZENIOWEGO Z BIOLOGII DLA POZIOMU ROZSZERZONEGO Zasady oceniania
• Za rozwi zanie zada z arkusza mo na uzyska maksymalnie 60 punktów.
• Model odpowiedzi uwzgl dnia jej zakres merytoryczny, ale nie jest cisłym wzorcem sformułowania (poza odpowiedziami jednowyrazowymi i do zada zamkni tych).
• Za odpowiedzi do poszczególnych zada przyznaje si wył cznie pełne punkty.
• Za zadania otwarte, za które mo na przyzna tylko jeden punkt, przyznaje si punkt wył cznie za odpowied w pełni poprawn .
• Za zadania otwarte, za które mo na przyzna wi cej ni jeden punkt, przyznaje si tyle punktów, ile prawidłowych elementów odpowiedzi, zgodnie z wyszczególnieniem w modelu, przedstawił zdaj cy.
• Je eli podano wi cej odpowiedzi (argumentów, cech itp.) ni wynika to z polecenia w zadaniu, ocenie podlega tyle kolejnych odpowiedzi (liczonych od pierwszej), ile jest w poleceniu.
• Je eli podane w odpowiedzi informacje wiadcz o braku zrozumienia omawianego zagadnienia i zaprzeczaj udzielonej prawidłowej odpowiedzi lub zawieraj bł d merytoryczny, odpowied tak nale y oceni na zero punktów.
Uwagi do zapisu modelu:
• Odpowiedzi alternatywne (tylko jedna z nich podlega ocenie) oddzielone s od siebie uko nikami ( /), np.: ruch ko czyn /ruch i w ocenie s równowa ne.
• Sformułowanie zapisane w nawiasach nie jest wymagane w odpowiedzi. Jego umieszczenie w odpowiedzi nie ma wpływu na ocen .
Numer
zadania Oczekiwana odpowied
Maksymalna punktacja za zadanie
UWAGI 1. Za podanie jednego podobie stwa i jednej ró nicy – po 1 pkt.
Przykłady odpowiedzi:
- Obydwa hormony s zbudowane z 9 aminokwasów
- W budowie ka dego z nich wyst puje jeden mostek siarczkowy (pomi dzy dwoma cz steczkami cysteiny).
- Skład chemiczny tych hormonów ró ni si dwoma aminokwasami(w oksytocynie wyst puje fenyloalanina oraz arginina, na miejscu których w wazopresynie jest izoleucyna i leucyna).
- Drugim aminokwasem w wolnym ła cuchu oksytocyny jest arginina, a w wazopresynie -
2
2.a Za podanie nazwy struktury – 1 pkt.
Mitochondrium 1
2.b Za wyja nienie uwzgl dniaj ce produkcj białek (enzymatycznych) transportowanych poza komórk – 1 pkt.
Przykład odpowiedzi:
Funkcj tej komórki jest produkcja enzymów, które s białkami, a siateczka ródplazmatyczna odpowiada za syntez białek produkowanych na „eksport”, wi c jest rozbudowana.
1
3. Za poprawne uszeregowanie mechanizmów kontroluj cych wydzielanie soku oł dkowego - 1 pkt
Kontrola hormonalna, kontrola mechaniczna, kontrola nerwowa 1
4. Za wymienienie ka dego z dwóch przykładów procesów chroni cych przed hipoksj – po 1 pkt.
Przykłady odpowiedzi
1. Zwi kszona wentylacja płuc / hiperwentylacja, polegaj ca na pogł bianiu i przyspieszaniu oddechów.
2. Zwi kszenie cz sto ci skurczów serca, dzi ki czemu krew szybciej transportuje tlen.
3. Przyspieszony proces erytropoezy (wzrasta produkcja erytrocytów).
2
5. Za poprawne uporz dkowanie wszystkich elementów – 1pkt.
3, 4, 5, 1, 2. 1
6. Za wskazanie ka dej z dwóch poprawnych cech – po 1 pkt.
B, D 2
7. Za podanie wła ciwego argumentu – 1pkt.
Białka te nie s pełnowarto ciowe, poniewa adne z nich nie dostarcza wszystkich aminokwasów egzogennych. / poniewa w składzie adnego z nich nie ma wszystkich aminokwasów egzogennych.
1 8. a) Za poprawne sformułowanie problemu badawczego – 1 pkt.
Przykłady odpowiedzi:
Wpływ pH na barw antocyjanów.
Czy zmiana pH wpływa na zmian barwy antocyjanów?
Czy barwa antocyjanów zale y od pH rodowiska?
b) za poprawne okre lenie próby kontrolnej i uzasadnienie – 1 pkt.
Przykład odpowiedzi:
Probówka nr 3 – poniewa nie dodawano do niej substancji zmieniaj cych pH roztworu / poniewa u yto w niej wod destylowan .
2
9. Za wła ciwe okre lenie poprawno ci ka dych dwóch z czterech sformułowa – po 1 pkt.
1.-P, 2.-P, 3.-P, 4.-F. 2
10. Za podanie jednej cechy wspólnej i jednej ró nicy – po 1 pkt.
Przykład odpowiedzi:
a) Podobie stwo – regularne uło enie włókien aktyny i miozyny, daj ce efekt poprzecznego pr kowania.
b) Ró nica: komórki mi ni szkieletowych s walcowate i proste a tkanki mi nia sercowego rozgał zione. / W komórkach mi ni mi nia szkieletowego wyst puje wiele j der poło onych obwodowo, a w komórkach mi nia sercowego 1(1-2) poło one centralnie./
W komórkach mi nia sercowego wyst puj wstawki a w komórkach mi ni szkieletowych nie wyst puj .
2
11. Za poprawne umieszczenie znaków „+” we wszystkich wła ciwych rubrykach tabeli – 1 pkt.
Rodzaj transportu Cechy transportu
bierny ułatwiony aktywny Kierunek transportu zgodny
z gradientem st e .
+ +
Udział swoistych transporterów. + +
Zapotrzebowanie na energi . +
1
12. a) za podanie nazwy etapu oznaczonego X – 1pkt.
Ła cuch oddechowy.
b)za okre lenie roli tlenu – 1 pkt.
Tlen jest akceptorem wodoru.
2
13. Za wymienienie nazwy ka dej z organelli wytwarzaj cych ATP – po 1 pkt.
Mitochondria, chloroplasty. 2
14.
Za poprawne wyja nienie zwi zku przyczynowo-skutkowego – 1pkt.
Dwutlenek w gla b d cy produktem oddychania komórkowego komórek korzenia przedostaje si do roztworu i rozpuszczaj c si w wodzie powoduje jej zakwaszenie (tworz si jony
wodoroweglanowe obni aj ce pH roztworu).
1
15. Za poprawne przyporz dkowanie wszystkich rodzajów kwasów do ich funkcji – 1 pkt.
1 – mRNA, 2. – tRNA, 3.-rRNA 1
16. Za poprawne wyja nienie trójkowo ci kodu genetycznego – 1 pkt.
Przykład odpowiedzi:
Trójkowo oznacza, e jeden aminokwas kodowany jest przez okre lon sekwencj trzech kolejnych nukleotydów DNA.
1
17. Za wyja nienie znaczenia crossing-over – 1 pkt.
Za podanie, od czego zale y cz sto crossing-over mi dzy dwoma genami – 1pkt.
Przykład odpowiedzi:
Crossing-over zapewnia rekombinacje genetyczn / powstawanie nowych układów genów w chromosomach komórek potomnych.(1 pkt). Cz sto crossing-over pomi dzy dwoma genami zale y od ich odległo ci na chromosomie (im jest wi ksza, tym cz ciej dochodzi do tego procesu).(1pkt)
2
18. a) Za poprawne okre lenie nieprawidłowo ci w kariotypie– 1 pkt.
Jest to monosomia czwartego chromosomu/ w kariotypie wyst puje tylko 1 chromosom numer cztery/ brak jednego chromosomu czwartej pary.
b) Za okre lenie skutków mutacji – 1 pkt.
Jest to mutacja letalna. / Zygota o takim składzie nie b dzie si prawidłowo rozwija .
2
19. Za poprawne zapisanie ka dego z trzech genotypów – po 1pkt.
I – XdY, II – XDXd , III - XdY 3
20. Za poprawne uporz dkowanie wszystkich cech – 2 pkt., Za poprawne uporz dkowanie co najmniej 6 cech – 1 pkt.
Dwuli cienne: A, D, F, G, jednoli cienne: B, C,E, H.
2 21. Za prawne wyja nienie, uwzgl dniaj ce wytworzenie łagiewki pyłkowej – 1 pkt.
Przykład odpowiedzi:
Kiełkuj ce ziarno pyłku wytwarza łagiewk pyłkow , za pomoc której j dra plemnikowe przenoszone s do zal ka.
1
22. Za podanie ka dego z dwóch argumentów – po 1 pkt.
Przykłady odpowiedzi:
a) od zewn trz skórka jest pokryta warstwa kutykuli ograniczaj c parowanie wody z powierzchni li cia./ w skórce wyst puj aparaty szparkowe, które zostaj zamkni te przy niedoborze wody, ograniczaj c transpiracj .
b) W skórce wyst puj aparaty szparkowe, które s otwierane lub zamykane i w ten sposób
2
23. a) Za poprawne wyja nienie znaczenia syntezy skrobi – 1 pkt.
b) za poprawne wyja nienie znaczenia aktywnego transportu jonów K+ - 1 pkt.
Przykłady odpowiedzi.
a) Skrobia jest nierozpuszczalna w wodzie, wi c powoduje to spadek st enia roztworu wewn trz komórki i osmotyczny odpływ wody do komórek s siednich i spadek turgoru komórki
szparkowej.
b) Za jonami K+ przemieszczaj si cz steczki wody,/ powoduje to przemieszczanie si cz steczek wody i spadek turgoru komórki.
2
24. Za poprawne podanie nazw wszystkich układów przedstawionych na rysunkach – 1 pkt.
A. – krwiono ny, B. – wydalniczy, C.- nerwowy. 1
25. a) Za wymienienie wszystkich trzech nazw błon płodowych – 1 pkt.
Owodnia, omocznia, kosmówka.
b) Za wymienienie wszystkich gromad nale cych do owodniowców – 1 pkt.
Gady, ptaki, ssaki.
c) Za wyja nienie adaptacyjnego znaczenia błon płodowych w rodowisku l dowym – 1 pkt.
Błony płodowe uniezale niaj rozwój zarodka od rodowiska wodnego / tworz wokół zarodka wodne rodowisko, umo liwiaj ce rozwój jaj a w rodowisku l dowym / organizmie matki.
3
26. Za ka dy z poprawnie sformułowanych wniosków – po 1 pkt..
Przykłady odpowiedzi:
- Im mniejszy organizm, tym mniej zu ywa tlenu.
- Im organizm wi kszy, tym mniej zu ywa tlenu na kg masy ciała/ jednostk masy ciała.
2
27. a) Za poprawne wyja nienie, uwzgl dniaj ce produkcj witamin przez bakterie jelitowe – 1 pkt.
Antybiotyki niszcz symbiotyczna bakterie wyst puj ce w jelitach człowieka, które wytwarzaj witaminy (np. B i K)
b). Za poprawnie sformułowany argument – 1 pkt.
Zbyt cz ste stosowanie antybiotyków powoduje, ze powstaje coraz wi cej szczepów bakterii opornych na ich działanie, a tym samym zmniejsza si ich skuteczno .
2
28. Za poprawne uszeregowanie wszystkich oznacze literowych – 1 pkt.
D, B, A, C, E. 1
29. Za podanie ka dej z dwóch cech ółwia czerwonolicego po 1 pkt.
Przykłady odpowiedzi:
- Samice szybciej osi gaj dojrzało płciow ni samice ółwia błotnego.
- Samice składaj wi ksz liczb jaj / wydaj wi ksz liczb potomstwa.
- Młode szybciej wyl gaj si z jaj.
2
30. Za podanie poprawnej nazwy ka dej z dwóch zale no ci mi dzypopulacyjnych – po 1 pkt.
a) paso ytnictwo, b) komensalizm. 2
31. Za wymienienie ka dych dwóch z czterech przykładów zasobów rodowiska b d cych przedmiotem konkurencji – po 1 pkt
Przykłady czynników:
- wiatło, - woda,
- sole mineralne, - miejsce,
- dwutlenek w gla.
2
32. a) Za poprawne okre lenie wpływu wprowadzenia królików do Australii na ró norodno gatunkow tego kontynentu – 1 pkt.
Wprowadzenie królików miało negatywny wpływ na ró norodno gatunkow Australii /
zmniejszyło ró norodno gatunkow Australii, poniewa króliki niszczyły naturaln ro linno oraz wypierały rodzime gatunki.
b) Za podanie przyczyny szybkiego rozprzestrzenienia si królików na terenie Australii – 1 pkt.
Przyczyn był brak naturalnych wrogów.
2
33. Za poprawne podanie ka dych dwóch z czterech nazw biomów – po 1 pkt.
A. – step, B. – tajga, C. – tropikalny las deszczowy / wilgotny las równikowy, D. – tundra. 2 34. Za podanie odpowiedniego argumentu – 1 pkt.
Post p techniczny prowadzi do produkcji sprz tu zu ywaj cego coraz mniej energii elektrycznej, co pozwala na ograniczenie jej wytwarzania, a tym samym zmniejszenie emisji CO2 oraz
szkodliwych zanieczyszcze powietrza / na oszcz dno surowców naturalnych.
1
35. Za podanie poprawnego argumentu – 1 pkt.
B dzie wi ksza szansa na to, e w troba od tak zmodyfikowanej wini po przeszczepieniu do organizmu człowieka nie b dzie odrzucana.
Jest wi ksza szansa na przeszczepienie w troby od tak zmodyfikowanej wini człowiekowi, gdy system immunologiczny człowieka nie b dzie tak silnie reagował ł na przeszczep.
1
