opracowany w ramach projektu
„Tworzenie programów nauczania oraz scenariuszy lekcji i zajęć wchodzących w skład zestawów narzędzi edukacyjnych wspierających proces kształcenia ogólnego w zakresie kompetencji kluczowych uczniów niezbędnych do poruszania się na rynku pracy”
dofinansowanego ze środków Funduszy Europejskich w ramach
Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, 2.10 Wysoka jakość systemu oświaty Warszawa 2019
SCENARIUSZ LEKCJI W KLASIE VI
Program nauczania języka polskiego dla szkoły podstawowej
MAŁGORZATA JAS
KOMUNIKACJA
BEZ SŁÓW
Bożena Święch dr Beata Rola
Agnieszka Ratajczak-Mucharska Redakcja językowa i korekta – Editio
Projekt graficzny i projekt okładki – Editio Skład i redakcja techniczna – Editio Warszawa 2019
Ośrodek Rozwoju Edukacji Aleje Ujazdowskie 28 00-478 Warszawa www.ore.edu.pl
Publikacja jest rozpowszechniana na zasadach wolnej licencji Creative Commons – Użycie niekomercyjne 4.0 Polska (CC-BY-NC).
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.pl
3
Tytuł lekcji:
Komunikacja bez słów (kompetencje kluczowe: porozumiewanie się w języku ojczystym/tworzenie i rozumienie informacji, świadomość i ekspresja kulturalna, kompetencje społeczne i obywatelskie, kompetencje informatyczne/cyfrowe)
Cele kształcenia (wymagania ogólne):
I. Kształcenie literackie i kulturowe. 4. Rozwijanie zdolności dostrzegania wartości: prawdy, dobra, piękna, szacunku dla człowieka i kierowania się tymi wartościami. II. Kształcenie językowe. 3. Poznawanie podstawowych pojęć oraz terminów służących do opisywania języka i językowego komunikowania się ludzi.
4. Kształcenie umiejętności porozumiewania się (słuchania, czytania, mówienia i pisania) w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych, w tym także z osobami doświadczającymi trudności w komunikowaniu się. III. Tworzenie wypowiedzi.
4. Rozpoznawanie intencji rozmówcy oraz wyrażanie intencji własnych, rozpoznawanie języka jako działania (akty mowy).
Treści nauczania (wymagania szczegółowe):
I. Kształcenie literackie i kulturowe. 2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
8) rozumie swoistość tekstów kultury przynależnych do: (…) teatru (…); 11) odnosi treści tekstów kultury do własnego doświadczenia; 12) dokonuje odczytania tekstów poprzez przekład intersemiotyczny (drama). II. Kształcenie językowe 3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń: 1) identyfikuje tekst jako komunikat; rozróżnia typy komunikatu: informacyjny, literacki, reklamowy, ikoniczny;
2) identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi; 3) określa sytuację komunikacyjną i rozumie jej wpływ na kształt wypowiedzi; 4) rozpoznaje znaczenie niewerbalnych środków komunikacji (np. gest, mimika, postawa ciała).
Metody/Formy pracy:
m. praktyczne: pokaz z objaśnieniem; m. podające: pogadanka; m. eksponujące:
film; m. problemowe, aktywizujące: drama – scenki pantomimiczne; m. ewaluacji:
tarcza strzelnicza; formy pracy: zbiorowa, w grupach.
Środki dydaktyczne:
Ireneusz Krosny, Syzyf; dla nauczyciela: Tomasz Nęcki, Emocje: czym są i jak na nas wpływają? Rodzaje emocji (portal poradnikzdrowie.pl), Komunikacja alternatywna i wspomagająca – relacja z konferencji (film), wykład Stephena Hawkinga z konferencji TED 2008.
Przed lekcją:
Nauczyciel może poprosić wybranych uczniów o przygotowanie prezentacji na temat wybranych metod komunikacji alternatywnej lub wspomagającej.
Podczas lekcji:
1. Nauczyciel rozpoczyna lekcję bez słów – wykorzystując gesty, mimikę oraz postawę ciała, zaprasza uczniów do klasy, wita, prosi jednego z uczniów o sprawdzenie listy obecności, dziękuje mu itp. Pyta uczniów, co sprawiało, że rozumieli jego komunikaty.
2. Uczniowie oglądają występ pantomimiczny Ireneusza Krosnego pt. Syzyf. Dzielą się wrażeniami z występu. Nauczyciel objaśnia znaczenie słowa pyta: Co składa się na talent mima Ireneusza Krosnego? Czy umiejętność komunikacji bez słów posiada każdy człowiek? Czemu służy taka komunikacja? Dlaczego nazywa się ją niewerbalną? W jakich sytuacjach pomaga nam komunikacja niewerbalna?
itp. Uczniowie szukają znaczenia słowa verbum w słowniku lub w dostępnym translatorze). Uczniowie zapisują w zeszytach schemat komunikacji (nadawca → komunikat werbalny lub/i niewerbalny → odbiorca) oraz definicję komunikacji werbalnej i komunikacji niewerbalnej.
3. Nauczyciel objaśnia, czym są emocje (mówi np.: To uczucia, które towarzyszą nam w danej chwili pod wpływem jakiegoś wydarzenia, myśli, ludzi itp. Są odpowiedziami na to, co spotykamy na swojej drodze. Niektóre są przelotne, inne towarzyszą
nam przez dłuższy czas). Podaje przykłady różnych sytuacji, a uczniowie nazywają towarzyszące tym sytuacjom emocje (np. Dostałeś/dostałaś szóstkę z języka polskiego – szczęście, euforia, oszołomienie, radość; Na twojej drodze pojawia się warczący pies – strach, przerażenie, osłupienie, panika; Czytasz ciekawą książkę – zaintrygowanie, zachwyt itp.).
4. Uczniowie ponownie oglądają występ Ireneusza Krosnego. Nauczyciel zatrzymuje co jakiś czas projekcję, a uczniowie podczas stop-klatki opisują sytuację (Co się dzieje?) oraz nazywają emocje Syzyfa. Nauczyciel zapisuje nazwy emocji podane przez uczniów.
5. Uczniowie dobierają się w trzy-, czteroosobowe grupy. Opracowują scenkę pantomimiczną, ilustrującą emocje wybranego przez nich bohatera literackiego (np. z omawianej w szkole powieści lub opowiadania, z bajek Ignacego Krasickiego, z mitów, z przypowieści), a następnie ją prezentują. Widzowie odgadują, jaka to postać i jaka sytuacja.
6. Nauczyciel prezentuje wypowiedź Aliny Smyczek, logopedy, terapeutki,
nauczycielki: To, że ktoś nie mówi, nie oznacza, że nie ma nic do powiedzenia. Pyta uczniów, jak rozumieją te słowa. Nauczyciel (lub uczeń, który zna zagadnienie) opowiada o komunikacji wspomagającej i alternatywnej AAC oraz pokazuje przykłady. Nauczyciel pyta, jak rozwój technologii wpłynął na poprawę jakości życia osób mających trudności w werbalnym komunikowaniu się – uczniowie podają przykłady. Nauczyciel może pokazać uczniom fragment wykładu Stephena Hawkinga z konferencji TED.
5
Komentarz metodyczny
Aktywności podejmowane przez uczniów na lekcji oraz prezentacje pozwalają na realizację założeń edukacji włączającej. Uświadamiają uczniów, że osoby mające problemy z komunikacją werbalną mają wiele do przekazania, jednak potrzebują innych kodów komunikacyjnych.
