W idzim y, że ks. Kantak życia nie m arnuje, lecz umie przysto
sować się do każdych warunków, w jakich go Opatrzność postawi.
Pracow ał jak o wikariusz, kanclerz kurii arcybiskupiej, archiwariusz i biliotekarz, p rofesor w trzech seminariach duchow nych, wykła
dow ca na dw óch uniwersytetach zagranicznych, historyk, esteta, m yśliciel społeczny i publicysta, redaktor pisin, krytyk teatralny, wydawca, in icjator i organizator, rektor kościoła, kapelan w ojskow y, przełożon y seminarium duchow nego, proboszcz i dziekan, wreszcie jak o skrom ny kapelan na usługach Szarytek francuskich, a zawsze jak o niestrudzony badacz naukowy. Zaiste rzadko spotykana różn o
rodn ość zainteresowań i zajęć, a przy tym niesłychana aktywność i pracow itość na każdym polu, żywa i bystra inteligencja, nieprze
ciętne zdoln ości oraz wszechstronne wykształcenie.
K oń czą c niniejszy życiorys, niech mi będzie w olno złożyć C zci
godnem u Jubilatow i od wszystkich, którzy Go znali, cenili i kochali, serdeczne życzenia pom yślności we wszystkich Jego dalszych p oczy
naniach.
W a ż n ie js z e m ydarzenia w polskim życiu katolickim (1 V — 15 XI 1%2 r.)
P R Z E M Ó W IE N IE P A P . J A N A X X I I I D O B IS K U P Ó W P O L S K IC H (1 2 X 1962)
W yrażam swą radość z przybycia Księdza Kardynała i Bisku
pów Polskich na II Sobór W atykański. Czuję związek z Biskupami Polskim i, gdyż już z dom u rod zicielskiego w yniosłem wielką czesc dla Polski. Jest w pow ołaniu, k tóre od Boga p och od zi, coś z czaru wiosny. Każda wiosna — to p oczątek czegoś n ow ego, czegoś świe
żego. T o zapow iedź szczęścia — to zryw m łodości. Pow ołanie to roślinka delikatna. Bywa, że ideał pośw ięcenia pow staje w m łodej duszy przez to, że ma ona uczucie sympatii do osoby czy też do ziem i ojczystej, czy d o swego zaw odu. Chciałbym zaznaczyć, że gdy ch odzi o m oje pow ołanie kapłańskie, to pow stało on o na p odłożu budzących się uczuć do szlachetnych poczynań W aszego bohater
skiego narodu. Sięgając do wspom nień dzieciństwa, z rozrzew n ie
niem wspom inam osobę starszą, samotną, żyjącą w naszym dom u rodzinnym , którą dla je j w ielkich zalet rozum u i serca, pow szech
nie uważaliśmy za głowę rodziny. Ta osoba czcigodna mówiła nam często o Polsce, o bohaterskim narodzie polskim , o powstaniach w oln ościow ych . W m łodych naszych duszach budziły się uczucia pośw ięcenia, rosła m iłość ideałów w oln ości. T o Polska i je j losy, często nieszczęśliwe, ale zawsze natchnione ideą, kształtow ał) w nas chęć do pracy i pośw ięcenia dla innych. M ów iono nam też, że w da
lekiej P olsce, w obron ie w oln ości W aszego kraju, życie pośw ięcił nasz rodak, p och od zą cy z naszego Bergam o, nazwiskiem Francesco N ullo. M ów icie mi, że od rod zon a Polska postawiła temu szlachet
nemu p ułk ow n ik ow i p om n ik i; je g o nazwiskiem nazwała ulice
jak to miało m iejsce we W rocław iu, na Ziem iach Z ach odn ich , po
w iekach odzyskanych. Muszę W am też p ow ied zieć, że proboszcz,
który mnie chrzcił, nazywał się rów n ież N ullo. Był p ra w d op od ob
nie z rodzin y bohaterskiego pułkow nika. B o i on nazywał się co prawdą, N ullo, a słow o to w Waszym języku oznacza małe nic, ale on to dał nam, swoim nauczaniem, swym przykładem , podstawy prawdziwie chrześcijańskiego życia. W latach m łodych, gdy dusza jest pełna w zlotów , z zaciekawieniem i z zachwytem m łodego czło
wieka czytaliśm y księgi Sienkiewicza: „O gn iem i m ieczem ” , „ P o top 5 „P an a W o ło d y jo w sk ie g o ". Jego rom antyzm zadziwiał, uszla
chetniał, poryw ał. Pisma Sienkiewicza są piękne i czyste. Nie ma w nich nic z ch orobliw ej erotyki. P od ob n ie jak W y, sami od czu waliśmy p odziw dla bohaterów Sienkiew iczow skich. Mówią one o um iłowanej nam Częstochow ie. Pan W ołod yjow sk i był jdla nas ideałem rycerza bez skazy.
I óźniej szły lata m łodości. A ż zacząłem stawiać pierwsze kroki kapłańskie. Opatrzność Boża sprawiła, że na te pierwsze lata ka
płańskie niezatarty ślad wywarł, niezapom niany biskup Bergam o, msgr Y ladim i Tedesci, przyjaciel W aszego późniejszego kardynała Sapiehy. M ów ił mi on wiele o Polsce. T oteż z okazji Kongresu Kucharystycznego w W iedniu w r. 1912 pow ziąłem chęć zobaczenia tego kraju, który jak magnes, od najm łodszych lat nas przyciągał.
Razem z innym kapłanem, znacznie ode mnie starszym, ale rów nież przedsiębiorczym , wybraliśm y się z W iednia do Polski.
Zajechaliśm y do Krakowa. Pamiętam y W aw el, pam iętamy Ka
tedrę W awelską, pom niki Jadwigi, groby królów ... 17 września, gdy K ościół ob ch odzi święto Stygmatów św. Franciszka, odprawiałem Mszę św. na W awelu. Byłem też z wizytą u biskupa krakow skiego, msgra Sapiehy. W ielkie wrażenie artystyczne wywarła na nas wspa
niała świątynia M ariacka. My zaś sądziliśmy, że piękne k ościoły są t>lko w naszym Bergam o. W spom inani też grób św. Stanisława.
Byliśmy z m oim towarzyszem rów n ież w W ieliczce. Byliśmy szcze
rze wzruszeni, gdy rob otn icy w racający od pracy w kopalni p o
zdrawiali nas przyjaźnie. Mile d otk nięci byliśm y w idokiem kaplicy w yciosanej w soli, w podziem iach kopalni.
O drugiej p od róży do Polski, gdy byłem w C zęstochow ie, m ó
wiłem przy innej okazji. P óźniej, już na stanowiskach dyplom atycz
nych, śledziliśm y zmagania W aszego narodu w alczącego o w olność o nietykalność granic. Przeżywaliśm y szczerze wszystkie te boha
terskie zmagania, którym i naród Wasz wywalczał swoją n iep od ległość. Spotykaliśm y w naszej pracy dyplom atycznej zawsze ludzi
W aszych, którzy rozum em i głową, i sercem pragnęli zaznaczyć i p odk reślić nieprzedaw nione prawa Wasze do w oln ości. R adow a
liśmy się razem z W am i z odzyskania W aszej n iepodległości. Pa
miętamy Katedrę W arszawską, je j białą fasadę, dziś tak odm ienną.
Ostatnio lękaliśmy się, czy aby przybędziecie do Rzym u na Sobór.
Tym czasem , jesteście u nas. Radują się oczy nasze, patrząc na p o kaźną grom adkę B iskupów Polskich, z Kardynałem W yszyńskim . W aszym Prymasem.
W am wszystkim, W aszemu wiernem u ludow i, W aszym kapła
nom udzielam y z ojcow skiego serca szczególnego błogosławieństwa apostolskiego.
Z o k a z ji w y d a n ia X V to m u „N a s z e j P r z e s z ło ś c i” K s. B p P a w ło w sk i n a
d esła ł R e d a k c ji n a stę p u ją c y list:
B IS K U P W ŁO C Ł A W SK I W łocław ek , dnia 31 lipca 1962.
Szanowny Księże R edaktorze.
Przed kilku dniami otrzym ałem X V tom cennego W ydawnictw a pt. „N asza Przeszłość” .
Dzięki trudom i staraniom Ks. R edaktora znów w zbogaciła się literatura dziejów K ościoła w P olsce o nową, w artościow ą p ozycję.
Jest nią syntetyczne opracow anie bogatego d orob k u naukow ego, pedagogicznego i kulturalnego polsk iej P row incji K sięży P ijarów , ob ch odzą cych w tym rok u jubileusz trzech stuleci istnienia swej P row in cji zakonnej.
T om ten ukazuje, że o b ok sławnej i szeroko znanej w historii postaci Ks. Stanisława K onarskiego, stało liczne gron o innych ka
płanów ze Zgrom adzenia K sięży P ijarów w Polsce, którzy prow a
dzili na ziem iach polskich i litewskich w ięcej niż 43 kolegia i szkoły, pisali i w ydawali dzieła w artościow e z dziedziny pedagogiki czy ascetyki, słynęli jako gorliw i kaznodzieje. W ielu z nich otrzym ało medale „m eren tibu s” za różne dzieła naukowe, podręczn ik i i w y
dawnictwa.
Oby ten tom „N aszej P rzeszłości” , p odob n ie jak poprzedn ie,
odsłaniając chlubne karty p rzeszłości K ościoła w P olsce, pomagał
w spółczesnym i p otom n ym w zrozum ieniu oraz należytym d o ce
nianiu w ielkiego wkładu duch ow n ych w skarbiec oświaty i kultury
narodow ej. Zwłaszcza cenne jest wyświetlenie bogatej i w ielorakiej
działalności społecznej i w ychow aw czej Zakon ów i Zgrom adzeń
w Polsce.
Serdecznie w ięc dziękuję Księdzu R edak torow i za wydanie i na
desłanie mi X V tom u „N aszej P rzeszłości” i przesyłam swe biskupie błogosław ieństw o na dalsze publikacje.
Z głębokim szacunkiem
f Antoni Pawłowski bp
W Y J A Z D P O L S K IC H B IS K U P Ó W N A S O B Ó R
D n ia 5 X b r. w ie c z o r e m 13 p o ls k ich b is k u p ó w na c z e le z K s. K a rd y n a łe m W ys zy ń sk im , P ry m a sem P o ls k i p o c ią giem W arsza w a — R zy m u d a ło się na II S o b ó r W a ty k a ń sk i. P o p r z y b y c iu d o W ie d n ia 6 X ra n o na d w o r c u w ita li E p is k o p a t P o ls k i K a r d y n a ł K ó n ig , p r z e d s ta w icie le n u n c ja tu ry oraz m ie j
s c o w e g o d u c h o w ie ń s tw a w raz z P o lo n ią w ied eń sk ą . P o o d p r a w ie n iu M szy św.
K sięża B is k u p i u d a li się w dalszą d r o gę. D o R zy m u p r z y b y li w n ie d z ie lę 7 X ra n o , g d z ie na d w o r c u T e rm in i zosta li p o w ita n i p r z e z d u c h o w ie ń s tw o W ie c z n e g o M iasta z K a r d y n a łe m R a o u le m Sil- va H e n rią u e , ord y n a r iu sz e m z S an tiago d e C h ile i z a stę p cą S ek reta rza Stanu K s. A r c y b is k u p e m A . D e lP A cą u a na c z e le , A r c y b is k u p a G a w lin ę , p rz e d s ta w i
c ie la am basad y P . R . L ., P o lo n ię w łosk ą i m ie jsc o w ą lu d n o ś ć . Z d w o r c a K sięża B isk u p i u d a li się d o P a p ie s k ie g o In s ty tu tu o ra z P o ls k ie g o K o le g iu m P a p ie s k ie g o g d z ie z a trz y m a ją się na czas trw a nia o b r a d p ie rw s z e j sesji s o b o r o w e j.
W p o n ie d z ia łe k 8 X K s. P ry m as, a n a stę p n ie w sz y scy K sięża B isk u p i, z w y ją tk ie m K s. A r c y b p a K o m in k a oraz K s. B p a B a rd y i W r o n k i, k tó rz y w te rm in ie n ie c o p ó ź n ie js z y m p r z y b y li d o R z y m u , z o sta li p r z y ję c i na a u d ie n cji u O jca św. P a p ie ż Jan X X I I I w d łu ż szym p r z e m ó w ie n iu w y r a z ił sw o ją ra d o ś ć z p o w o d u p r z y b y c ia K s. K a rd y n a ła
1 K sięż y B is k u p ó w na S o b ó r . N a stęp n ie n a w ią z u ją c d o sw eg o p o b y t u w P o ls c e m ó w ił o s e r d e cz n y c h w ię z a c h , ja k ie łą
czą g o z n a ro d e m p o ls k im o d p ie r w szy ch n ie m a l c h w il ży cia aż p o d zie ń d z isie jsz y 1.
L ista p o ls k ic h o jc ó w s o b o r o w y c h p rz e d sta w ia się n a s tę p u ją c o : 1 — K s.
K a r d y n a ł W y szy ń sk i, P ry m a s P o ls k i;
2 — K s. A r c y b p A . B a ra n ia k , M e t r o p o lita P o z n a ń s k i; 3 — K s. A r c y b p B . K o m in e k . B isk u p w e W r o c ła w iu ; 4 — K s.
B p Z . C h o r o m a ń sk i, S ek reta rz E p is k o p a t u ; 5 — K s. B p F. B a rd a , O r d y n a riusz P r z e m y s k i; 6 — K s. B p M. K le p a c z, O rd y n a riu sz Ł ó d z k i; 7 — K s. B p K . K o w a ls k i, O rd y n a riu sz C h e łm iń sk i;
8 — K s. B p Z . G o liń s k i, O rd y n a riu sz C z ę s to c h o w s k i; 9 — K s. B p A . P a w ło w sk i, O rd y n a riu sz W ło c ła w s k i; 10 — K s. B p F. J o p , B isk u p w O p o lu ; 11 — K s. B p T . W ilc z y ń s k i, B isk u p w O l
s z ty n ie ; 12 — K s. B p E. N o w ic k i, B is
k u p w G d a ń s k u ; 13 — K s. B p H . B ed - n o r z , K o a d iu t o r K a t o w ic k i; 14 — K s.
B p K . W o jt y ła , W ik a riu sz K a p itu ln y A r c h id ie c e z ji K r a k o w s k ie j; 15 — K s.
B p J. F o n d a liń s k i, S u fra g a n Ł ó d z k i;
16 — K s. B p W . W ó jc ik , S u fra ga n S a n d o m ie rs k i; 17 — K s. B p A . W ro n k a , S u fra g a n w W r o c ła w iu . P o n a d t o w y je c h a li d o R z y m u : K s. K a n . H . G o ź d z ie - w ic z , S ek reta rz K s. P ry m a sa ora z K s.
P ra ła t F . B o r o w ie c .
1 Z o b . T y g . P o w sz . z 21 X 1962 r.
W p ie rw s z e j p o ło w ie listo p a d a u d a ło się d o R zy m u o śm iu d a lsz y c h b is k u p ó w p o ls k ic h : 18 — K s. B p . P . K a łw a , O rd y n a riu sz L u b e ls k i, 19 — K s. B p H , S tr ą k o w sk i, S u fra g a n L u b e ls k i, 20 — K s Bp W . P lu ta O rd y n a riu sz w G o r z o w ie i je g o S u fra g a n 21 — K s. B p 1. J e ż , 22 — K s. B p J. J a ro s z e w ic z , S u fra ga n K ie le c k i, 23 — K s. B p J. A b le w ic z , O r d y n a riu sz T a r n o w s k i i je g o S u fra ga n 24 — K s. B p K . P ęk a la oraz 25 — K s.
B p L. B e r n a c k i, S u fra ga n A r c h id ie c e z ji G n ie ź ń . J e d y n ie d ie c e z je : łom ży ń sk a , p ło c k a i s ie d le ck a n ie m a ją na S o b o r z e t w o ic h p r z e d s ta w icie li.
Na S o b ó r W a ty k a ń sk i II p r z y b y li r ó w n ie ż B is k u p i p o ls c y , w z g lę d n ie p o c h o d z e n ia p o ls k ie g o z in n y ch k r a jó w : K s. A r c y b p K o z lo w ie c k i (m e tr o p o lita L u sa ka, p ó łn o c n a R o d e z ja ), K s. A r c y b p K r ó l (F ila d e lfia , U S A ), K s. B p N oa ( U S A ), K s. B p W o ż n ic k i (U S A ), K s. B p K lo n o w s k i (U S A ), K s. B p Z a lesk i (U S A ), K s. B p K r a u z e (K u r y ty b a w B r a z y lii).
D n ia 20 X b r . o d b y ło się w In s ty t u c ie P o ls k im w R zy m ie s p o tk a n ie B i
sk u p ó w z P o ls k i z B isk u p a m i p o ls k im i lu b p o ls k ie g o p o c h o d z e n ia z in n y ch k r a jó w , zaś 1 X I b y li w szy scy p o d e jm o w a n i o b ia d e m p r z e z p o ls k ie siostry fe lic ja n k i.
P O L S C Y B IS K U P I W K O M IS J A C H S O B O R O W Y C H
D o K o m is ji S o b o r o w y c h w e s z ło 7 c z ło n k ó w z g ron a p o ls k ie g o e p is k o p a tu . (4 z w y b o r u , 4 z n o m in a c ji). K s. K a r d y n a ł W y s zy ń sk i z osta ł w y b ra n y c z ło n k ie m K o m is ji dla S p ra w A p o s to ls tw a Ś w ie c k ich . P o n ie w a ż je d n a k d n. 18 X O jc ie c św. z a m ia n o w a ł g o c z ło n k ie m S e k re ta ria tu d la S p ra w N a d z w y c z a jn y ch , d la te g o z ło ż y ł g o d n o ś ć c z ło n k a K o m is ji d la S p ra w A p o s to ls tw a Ś w ie c k ich . P rz e z g ło s o w a n ie O jc ó w S o b o r u z o sta li w y
b r a n i: K s. A r c y b p B a ra n ia k — c z ło n k ie m K o m is ji d la S p ra w K o ś c io ła W s c h o d n ie g o ; K s. B p J o p — c z ło n k ie m K o m is ji L it u r g ic z n e j; K s. B p K le p a c z c z ło n k ie m K o m is ji d la S p ra w S em in a
rió w D u c h o w n y c h i U n iw e r s y te tó w K a t o lic k ic h . O jc ie c św. za strz eg ł s o b ie p r a w o n o m in a c ji Vj c z ło n k ó w p o s z c z e g ó l
n y c h k o m is ji (1 6 p rz e z w y b ó r , 8 p rz e z n o m in a c ję ). W ś r ó d m ia n o w a n y c h p rz ez O jc a św. o p r ó c z w y że j w s p o m n ia n e g o ju ż K s. P rym asa z n a jd u je się d w ó c h p o ls k ic h B is k u p ó w : K s. A r c y b p K o m i
n e k i K s. B p B e d n o r z , k t ó r z y z o sta li c z ło n k a m i K o m is ji d la S p ra w A p o s t o l
stw a Ś w ie c k ich , d la S p ra w y P ra sy i R o z p o w s z e c h n ia n ia M yśli.
R ó w n ie ż z n o m in a c ji O jc a św. K s . B p N o w ic k i w sz ed ł d o 1 0 -c io o s o b o w e g o T r y b u n a łu A d m in is tr a c y jn e g o S o b o r u . N a d to d o d a jm y , że M sgr K r ó l, A r c y b i
sk u p F ila d e lfii, z p o c h o d z e n ia P o la k o trz y m a ł n o m in a c ję na je d n e g o z c z t e r e c h sta ły ch z a s tę p c ó w sek reta rza g e n e r a ln e g o S o b o r u A r c y b p a P . F e lic i.
P A P I E Ż J A N X X I I I N A U R O C Z Y S T O Ś C I K U C Z C I
ŚW . S T A N IS Ł A W A K O S T K I
P o p o łu d n iu 13 X I b r . w k o ś c ie le 0 0 . J e z u itó w p . w . św. A n d r z e ja na K w ir y n a le , g d z ie z n a jd u ją się r e lik w ie św. S tanisław a z e b r a li się B is k u p i p o ls c y na c z e le z K a r d y n a łe m W y s zy ń sk im , b y u r o c z y sty m n a b o ż e ń stw e m u c z c ić p a m ię ć Syna P o ls k ie j Z ie m i. W o s ta tn ie j c h w ili O jc ie c św. z a p o w ie d z ia ł s w ó j p r z y ja z d . Z g r o m a d z e n i p rz e d k o ś c io łe m w ie r n i z g o t o w a li O jc u św. e n tu z ja sty c z n ą o w a c ję . K s. K a r d y n a ł W y s z y ń s k i p o w ita ł O jc a św. na sto p n ia c h k o ś c io ła . Jan X X I I I w sw oim p r z e m ó w ie n iu n a w ią zał d o u r o c z y s to ś c i św. S ta n isła w a , a n a s tę p n ie o k a z a ł sw o ją o jc o w s k ą m iło ś ć dla k a t o lik ó w p o ls k ic h . P o u d z ie le n iu
b ło g o sła w ie ń stw a O jc ie c św. o d je c h a ł.
Na z a k o ń c z e n ie u r o c z y s t o ś c i K s. P r y m as o d p r a w ił M szę św ., zaś K s. A r c y b p B aran iak w y g ło s ił k a za n ie.
N O W I B IS K U P I
O jc ie c św. Jan X X I I I w y n ió sł d o g o d n o ś c i b is k u p ie j K s. dra J e r z e g o A b - le w icza , m ia n u ją c g o ord y n a riu sz em d ie c e z ji ta r n o w s k ie j ora z K s. dra Z y g fr y d a K o w a ls k ie g o z p rz e z n a c z e n ie m na d r u g ie g o su fra g a n a d ie c e z ji ch e łm iń sk iej.
K s. B p J erz y A b l e w i c z u r o d z ił się 1 X I 1919 r. w K r o ś n ie , g d z ie u k o ń c z y ł ró w n ie ż g im n a z ju m . W r. 1937 w stą p ił d o S em in ariu m D u c h o w n e g o w P rz e m y ślu. Na sk u tek w y b u ch u w o jn y K s. B i
sku p k o n ty n u o w a ł stu d ia t e o lo g ic z n e w B r z o z o w ie . T u też o trz y m a ł w 1943 r.
św ięcen ia k a p ła ń sk ie . N a stęp n ie p r a c o wał ja k o w ik a riu s z. W r. 1946 r o z p o c z ą ł stud ia na W y d z ia le F ilo z o fic z n y m K U L -u , u z y sk u ją c d o k to r a t na p o d s ta w ie p r a c y : T om istyczna m etafizyka d o
bra. W r. 1949 z o sta ł p o w o ła n y na sta
n o w is k o p r o fe s o r a f i l o z o f i i i p r e fe k ta sem in a riu m . R ó w n o c z e ś n ie p ra co w a ł w S ąd zie B isk u p im . O d 1957 r. d o c h w i
li o trz y m a n ia n o m in a c ji na bisk u p a (b u lla z d n. 26 II b r .) p e łn ił o b o w ią z k i w ic e r e k to r a sem in a riu m . K o n s e k ra cja b isk u p ia o d b y ła się 20 V b r. w b a z y lic e k a te d ra ln e j w P rz e m y ś lu . D o k o n a ł je j K s. A r c y b p E. B a zia k p rz y w sp ó łu d z ia le K sięż y B is k u p ó w F. B ard y i K . P ę k a li.
U r o cz y s ty in g res d o k a te d ry w T a r n o w ie o d b y ł się 27 V , p o d c z a s k t ó r e g o K s. B isk u p o d p r a w ił p o n t y fik a ln ą su
m ę oraz p r z e m ó w ił d o sw y ch d ie ce z ja n . W tym sam ym d n iu w e w sz y stk ich św ią
ty n ia ch d ie c e z ji ta r n o w s k ie j o d c z y ta n o p ierw s zy list p a ste rs k i n o w e g o o r d y n a riusza.
K s. B p Z y g fr y d K o w a l s k i u r o d z ił się w K o r o n o w ie w 1910 r. P o u k o ń c z e n iu s z k o ły śr e d n ie j w B y d g o s z c z y w stą p ił d o W y ż s z e g o S em in ariu m D u c h o w n e g o w P e lp lin ie . Ś w ięcen ia ka
p ła ń sk ie p r z y ją ł w 1932 r., w latach 1933— 1935 b y ł k a p e la n e m K s. B p a S.
O k o n ie w s k ie g o . N a stęp n ie p r a c o w a ł ja k o p r e fe k t sz k ó ł śr e d n ic h T o ru n ia (1 936— 1 9 5 2 ). W r. 1950 na W y d z ia le H u m a n isty cz n y m U n iw e r sy te tu im . M i
k o ła ja K o p e r n ik a w T o r u n iu uzysk ał d o k to r a t . O d 1952 r. p e łn ił o b o w ią z k i p r o b o s z c z a w C h ełm ży . W r. 1950 o tr z y m ał g o d n o ś ć k a n o n ik a h o n o r o w e g o K a p itu ły K a t e d r a ln e j C h e łm iń sk ie j, zaś w r. 1960 zosta ł p r e p o z y t e m n o w o e r y - g o w a n e j K a p itu ły K o le g ia c k ie j w C h e łm ży. R ó w n o c z e ś n ie o d 1957 w y k ła d a ł p e d a g o g ik ę w S em in ariu m D u ch o w n y m w P e lp lin ie . P r e k o n iz o w a n y na d ru g ie g o b isk u p a su frag an a ch e łm iń s k ie g o b u l
lą z 2 II I b r. p r z y ją ł d n. 29 V I br.
w k a te d rz e w P e lp lin ie sak rę b isk u p ią z rąk P ry m asa P o ls k i K s. K a r d y n a ła S tefa n a W y s zy ń sk ie g o . W s p ó łk o n s e k r a - to ra m i b y li K sięża B isk u p i B. C z a p liń ski i L. K a c z m a re k .
K S . B P W O S ItfS K I A D M IN IS T R A T O R E M A P . D IE C .
P Ł O C K IE J
S ek reta ria t P rym asa P o ls k i p o d a ł d o w ia d o m o ś c i, że O jc ie c św. Jan X X I I I z a m ia n ow a ł K s. B p a J. W o s iń s k ie g o A d m in istra to r e m A p o s to ls k im d ie c e z ji p ło c k ie j ad nutum Sanctae Sedis.
S Y N O D Y A R C H ID IE C E Z J I G N IE Ź N IE Ń S K IE J I W A R S Z A W S K IE J
A r c h id ie c e z je g n ieź n ień sk a i w a r
szaw ska z łą cz o n e o sob ą w s p ó ln e g o A r c y b is k u p a , K s. K a r d y n a ła W y s z y ń sk ie g o
o d p r a w iły w b r. s w o je s y n o d y z a p o w ie d z ia n e p r z e d d w o m a laty.
S y n od a r c h id ie c e z ji g n ie ź n ie ń s k ie j o d b y ł się w d n . 24— 27 I V b r. K s. K a r d y n a ł W y s zy ń sk i o d p r a w ił w b a z y lic e p ry m a s o w s k ie j w G n ie ź n ie u r o c z y ste n a
b o ż e ń s t w o in a u g u r a c y jn e w d n iu o tw a r c ia sy n od u . M szę p o n t y fik a ln ą c e le b r o w a ł K s. B p L . B e r n a c k i, P r o m o t o r Sy
n o d u , w cza sie k t ó r e j K s. P ry m a s w y g ło s ił k a z a n ie . M ie jsc e m o b ra d s y n o d a ln y c h b y ł g m a ch M e tr o p o lita ln e g o S em in a riu m D u c h o w n e g o . N ow e u s ta w o d a w stw o a r c h id ie c e z ji w p o s ta c i 540 sta tu tó w z m o c ą o b o w ią z u ją c ą o d 1 I 1963 r. z o s ta ło p o d z ie lo n e w n a stę p u ją c y s p o s ó b : Z a sad y o g ó ln e : Cz. I D u c h o w ie ń s tw o a r c h id ie c e z ji; Cz. I I Ż y c ie w e w n ę tr zn e s p o łe c z n o ś c i k o ś c ie ln e j oraz C z. I I I K a r n o ś ć k o ś c ie ln a .
I I S y n o d a r c h id ie c e z ji w a rsza w sk iej r o z p o c z ą ł sw e p ra ce 2 V I I lir. P ierw sza u r o c z y s ta sesja S y n o d u o d b y ła się w B a z y lic e A r c h ik a t e d r a ln e j św. Jana C h r z c i
c ie la w W a rsza w ie . Z ło ż y ły się na nią m . in . M sza św. r e cy to w a n a , o d p r a w io n a p r z e z K s. B p a C h o r o m a ń sk ie g o , o d c z y ta n ie d e k r e t ó w o z w o ła n iu i o t w a r c iu p r a c s y n o d a ln y ch oraz p r z e m ó w ie n ie K s.
K a r d . W y s z y ń s k ie g o . O g ó łe m o d b y t o 4 sesje u r o c z y s te i 5 sesji z w y c z a jn y c h . S esje u r o c z y s te ( I I i I I I ) o d b y ły się w k o ś c ie le se m in a ry jn y m św. J ó z e fa , zaś z w y c z a jn e w au li S em in ariu m D u c h o w n e g o . W w y n ik u p r a c z a tw ie r d z o n o p r o je k t u sta w od a w stw a s y n o d a ln e g o o b e j
m u ją c y 10 c z ę ś c i, 40 r o z d z ia łó w , 343 statu ty ora z 30 z a łą c z n ik ó w . Z a k o ń c z e n ie II S y n o d u m ia ło m ie jsc e , p o d o b n ie ja k in a u g u r a c ja , w B a z y lic e A r c h ik a te d r a ln e j d n . 4 V I I o g o d z . l o *.
1 P o r . W ia d o m o ś c i A r c h id ie c e z ja ln e W a rsza w sk ie 1962, nr 8.
Z P O L O N II Z A G R A N IC Z N E J
W u b . r o k u O jc ie c św . Jan X X I I I z a m ia n o w a ł K s. Jana P i t o n i a C. M . R e k t o r e m P o ls k ie j M isji w B r a z y lii. K s.
R e k t o r u r o d z ił się 3 I I 1909 r. w K o ś c ie lisk u p o d Z a k o p a n e m . P o u k o ń c z e n iu M a łe g o S em in a riu m Z g r o m a d z e n ia K s ię ż y M isjo n a rzy w r. 1929, r o z p o c z ą ł stu d ia f ilo z o fic z n o -t e o lo g ic z n e w In s ty tu c ie T e o lo g ic z n y m w K r a k o w ie . D n ia 10 I X 1933 o trz y m a ł z rąk K s. A r c y b p a S a p ieh y św ięcen ia k a p ła ń sk ie . Na sk u t e k z a c h ę ty K s. Stan. P o r z y c k ie g o C. M.
w y je c h a ł w k r ó tc e p o t e m d o B r a z y lii, p r a c o w a ł w p a r a fii A lt o P a r a g u a cu k.
I t a y o p o lis w sta n ie San ta C atarin a.
W p a r a fii te j p o z o s ta w a ł d o r. 1938, tj.
d o c h w ili p r z e n ie sie n ia d o G u a ra n i das M issoes. Stąd w r. 1942 p r z e n ie s io n o go d o k o lo n ii p o ls k ie j I v a i, n a stę p n ie d o Ir a ti, w k o ń c u d o K u r y t y b y , g d z ie w y k ła d a ł h is to r ię , n a u k i p r z y r o d n ic z e i g e o g r a fię w M . S em in a riu m św. W in c e n t e g o a P a u lo . P r a c o w a ł p o te m ja k o p r o b o s z c z w A b r a n ch e s k /K u r y t y b y (1 951— 1 9 5 5 ), p o te m ja k o k a p e la n p o l
s k ic h im ig r a n tó w w R io G ra n d ę d o Sul.
Z a ło ż y ł w P o r t o A le g r e d o m K s ię ż y M i
s jo n a r z y oraz D om S ió s tr N ie p o k a la n e k p rz y k o ś c ie le M . B . C z ę s to c h o w s k ie j.
K s. P ra łat P . F i l i p i a k , P o la k b r a z y lijs k ie g o p o c h o d z e n ia z osta ł m ia n ow a n y p rz e z O jc a św. Jana X X I I I b i
sk u p em P a ra n y w B r a z y lii. K s. B isk u p u ro d z ił się w 1921 r. w B r a z y lii. Ś w ię
cen ia k a p ła ń sk ie p r z y ją ł w 19 45 r.
O sta tn io b y ł r e k to r e m S em in a riu m D u c h o w n e g o i W ik a r iu sz e m G e n e ra ln y m .
P a p ie ż Jan X X I I I m ia n o w a ł K s. Jana P r z y k l ę k a , S ek reta rz a G e n e ra ln e g o K o n g r e g a c ji M isy jn e j p . w . św. R o d z in y b isk u p e m ord y n a r iu sz e m d ie c e z ji b r a z y lijs k ie j J a n u a ria . P o p r z e d n i B isk u p K s. D. N ev es z re z y g n o w a ł z p o w o d u z łe g o stanu z d r o w ia .
K s. P ra ła t W ła d y sła w S t a n i s z e w s k i , R e k t o r P o ls k ie j M isji K a t o lic k ie j w L o n d y n ie i W ik a riu sz G en e ra ln y dla P o la k ó w w A n g lii i W a lii o trz y m a ł od O jca św. Jana X X I I I n o m in a c ję na P r o to n o ta riu sz a A p o s to ls k ie g o . K s. P ra łat u ro d z ił się w 1901 r. w P le sz e w ie W lk p . Ś w ięcen ia k a p ła ń sk ie o trz y m a ł w 1927 r.
P e łn ił k o le jn o fu n k c je : w ik ariu sza k a ted ry p o z n a ń s k ie j, p r o k u r a to r a S em in a
rium D u c h o w n e g o i K ie r o w n ik a K a n c e la rii P ry m a so w s k ie j za r zą d ó w K a rd . H lo n d a . W r. 1938 z o sta ł R e k t o r e m P o l
sk ie j M isji w A n g lii, zaś w 1959 o tr z y m ał g o d n o ś ć P ra ła ta D o m o w e g o O jca św.
R e k t o r P o ls k ie g o S em in a riu m D u c h o w n e g o w P a r y żu K s. A n t o n i B a- n a s z a k z osta ł o d z n a c z o n y p rz e z p a p ie ża Jana X X I I I g o d n o ś c ią P r o t o n o t a r iu sza A p o s to ls k ie g o . U r o d z o n y w 1901 r., na k ap łan a w y ś w ię c o n y w 1927, p e łn ił fu n k c ję p r e fe k ta g im n a z ju m w Śrem ie i w P o z n a n iu . W cza sie o s ta tn ie j w o jn y p rz e b y w a ł w o b o z ie w D a ch a u . O b o w ią z k i re k to r s k ie p e łn i o d 1945 r.
Z Ł O T E J U B IL E U S Z E K A P Ł A Ń S K IE
D n ia 6 V I br. P o ls k ie T o w a r z y s tw o T e o lo g ic z n e u r o c z y s ty m p o sie d z e n ie m w au li M e tr o p o lita ln e g o S em in ariu m D u c h o w n e g o w K r a k o w ie z a in a u g u r o w a ło o b c h o d y z w ią za n e z z ło ty m ju b i
leuszem k a p ła ń sk im : K s. A r c y b p a E.
B aziak a, K s. In fu ła ta F. M a ch a y a , K s.
P ra łata W . W ic h ra i K s. P r o f . T . D łu gosza.
K s. In fu ła t F e rd y n a n d M a c h a y u r o d z ił się w J a b ło n c e O r a w sk ie j 4 V 1889 r. D n . 29 Y I 1912 r. otrz y m a ł św ięcen ia k a p ła ń sk ie . P r a c o w a ł w c h a ra k terz e w ik a riu sza w m ie js c o w o ś c i Z ó z r iw a i R u ż o m b o r k u . W cza sie I w o j
ny św ia to w e j b y ł k a p e la n e m w o js k o w y m . J a k o c z ło n e k d e le g a c ji za b ieg a ł
w P a ry żu o p r z y łą c z e n ie S p iszą i O r a w y d o P o ls k i. P o p r z y łą c z e n iu c zę śc i ty c h z ie m d o P o ls k i K s. M ach ay p r a c o w a ł ja k o p e n it e n c ja r z p rz y k o ś c ie le M a ria ck im . W r. 1922 w y je c h a ł d o P a ry ża , g d z ie s tu d io w a ł na In s ty tu c ie K a to lic k im , p e łn ią c r ó w n o c z e ś n ie fu n k c ję r e d a k to r a cza sop ism a Polak we Francji.
K ie d y p o d w ó c h la ta ch p o w r ó c ił d o K ra k o w a z o sta ł m ia n ow a n y G en era ln y m S ek reta rz em A k c ji K a t o lic k ie j ora z re
d a k to r e m Dzwonu N iedzielnego. P o raz d ru g i w y je c h a ł d o P a ry ża w 1929 r. Tu u zysk ał d o k to r a t za p r a c ę : Rozwiązanie spraw y sp o łecz n ej w ramach A k c ji K a
tolick iej. W la ta ch 1937— 44 b y ł p r o b o sz c z e m p a r a fii Św. S a lw a tora na Z w ie r z y ń c u , a od 17 X 1944 je s t a rch i- p r e z b it e r e m -in fu ła te m k o ś c io ła M a ria c
k ie g o oraz d zie k a n e m m iasta K r a k o w a . W r. 1938 o trz y m a ł g o d n o ś ć sen atora R z e c z y p o s p o lit e j P o ls k ie j. K s. In fu ła t b y ł in ic ja to r e m i z a ło ż y c ie le m d w ó c h w y d a w n ic t w : W y d a w n ictw a K s. M a
ch aya i W y d a w n ictw a M a r ia c k ie g o . Z w ielu p ra c C z c ig o d n e g o J u b ila ta w y m ien ia m y t y lk o te, k tó re p rz e d e w szy st
k im in teresu ją h is to r y k ó w : Moja droga do Polskiy W arsza w a 1923 (2 w y d . K r.
1 9 3 8 ); D ziałalność duszpasterska kar
dynała Radziwiłła biskupa k rak ow sk ie
go 1591— 1600y K r a k ó w 1 9 3 6 ; Gazda P io tr B orow y. Ż ycie i pism a, K r a k ó w 1 9 3 8 ; Dwadzieścia lat pasterzowania księcia m etro p o lity Adama Stefana Sa
pieh y. J u b ile u sz o w a k sięga p a m ią tk ow a 1912— 1937, p o d r e d a k cją K s. M ach ay a , K r a k ó w 1937. G łó w n e u r o c z y s to ś c i ju b ile u s z o w e o d b y ły się w k o ś c ie le M a
r ia c k im d n . 1 Y I I b r. D o s to jn y J u b ila t o d p r a w ił M szę św. p o n t y fik a ln ą . O k o lic z n o ś c io w e k a za n ie w y g ło s ił K s. B p J. G r o b lic k i. W u r o c z y s to ś c i w z ią ł r ó w n ie ż u d z ia ł K s. B p K . W o jt y ła . W śró d w ie lu d e p e sz g r a tu la c y jn y c h z n a jd u je się teleg ra m od O jca św. Jana X X I I I .
K s. P r o f e s o r d r T e o fil D ł u g o s z u r o d z o n y w 1887 r. w Ś w id ó w ce (p o w . B o c h n ia ) u k o ń c z y ł n auki śred n ie w G im n a zju m im . N o w o d w o r s k ie g o w K r a k o w ie. S tu d ia f ilo z o fic z n o -t e o lo g ic z n e o d b y w a ł we L w o w ie , g d z ie też p r z y ją ł 30 V I 1912 r. św ię ce n ia k a p ła ń sk ie . P o k r ó t k ie j p ra cy w d u szp a sterstw ie z osta ł w y słan y na d a lsz e stu d ia d o Vi ied n ia.
W r. 1919 u zy sk a ł na W y d z ia le T e o l o g icz n y m U. J. d o k to r a t z t e o lo g ii. N a stę p n ie b y ł p r e fe k te m sz k ó l śr e d n ic h w e L w o w ie . W r o k u a k a d e m ick im 19 30/3 1 p r a c o w a ł w A r ch iw u m W a ty k a ń sk im . Jest je d n y m z z a ło ż y c ie li Przeglądu T eolog iczn eg o i Lwoteskich W iadom ości Parafialnych. K o le jn o b y ł z a stęp cą p r o fe s o r a i d o c e n te m h is to r ii K o ś c io ła p o w s z e c h n e g o na U. J. K . w e L w o w ie (1 931— 1 9 3 9 ), p r o fe s o r e m w Se
m in a riu m D u ch o w n y m w e L w o w ie (1 9 3 9 — 1945) i w K a lw a rii Z e b r z y d o w sk iej. W r o k u akad. 1 9 4 9 /5 0 i 19 5 3 /5 4 b y l z a stęp cą p r o fe s o r a h is to r ii K o ś c io ła na W y d z ia le T e o lo g ic z n y m U . J. W la ta c h 1954— 1957 b y ł p r o fe s o r e m n a d z w y c z a jn y m te g o ż p r z e d m io t u na A k a d e m ii T e o lo g ii K a t o lic k ie j w W a rsza w ie.
O d 1957 w y k ła d a w S em in ariu m D u c h o w n y m w K r a k o w ie . K s. P r o f. D łu g osz jest a u to r e m szereg u p ra c z h is to r ii K o ś c io ła w P o ls c e . W a ż n ie jsz e p o d a je m y : Biskupia Visitatio Liminum, L w ó w 1 9 3 3 ; R zut oka na d zieje Lw ow skiego W ydziału T eolog iczn eg o, W y d z ia ł T e o lo g ic z n y U n iw e r sy te tu Jana K a z im ie rz a w e L w o w ie 1918— 1933, L w ów 1934 8. 5— 3 6 ; Seminaria d uch ow ne w e w sch odn iej P olsce do 1800 r.. C oli.
th e o l. R . 16 : 1935 s. 2 3 — 3 7 ; Relacja bi
sku pów kam ien ieckich, kijow skich , in
fla n ck ich , sm oleńskich i m etrop olitów k ijow sk ich ; R elacje arcybiskupów lw ow skich 1595— 1794, L w ó w 1 9 3 7 ; Z d zie
jów d iecezji sm oleń skiej, L w ó w 1 9 3 7 ; N iedoszły synod unicko-praw oslaw ny w e
L w ow ie 1629 r., C o li. th e o l. R . 1 9 : 1938 g. 4 7 9— 5 0 6 ; Biskupi p o lscy X V II i X V III w., obsada, d yspen sy, taksy, R o c z .-i te o l.-k a n . T . V : 1958 z. 2 s. 73—
9 8 i in n e.
K s. P ra łat W ła d y sła w W i c h e r u r o d z ił się w 1888 r. w K r z y s z k o w ic a c h . P o u k o ń c z e n iu G im n a z ju m św. A n n y w K r a k o w ie w stą p ił d o m ie js c o w e g o S em in a riu m D u ch o w n e g o . S tu d io w a ł n a stę p n ie na W y d z ia le T e o lo g ic z n y m U . J.
i w In n sb r u c k u , g d z ie u zysk a ł d o k to r a t t e o lo g ii. Ś w ięcen ia k a p ła ń sk ie p r z y ją ł d n . 8 I X 1912 r. W r. 1919 R ad a W y d zia łu T e o lo g ic z n e g o U . J. p o w o ła ła go na s ta n o w isk o z a s tę p c y p r o fe s o r a t e o lo g ii m o r a ln e j. H a b ilito w a ł się w r. 1923, w 1929 z osta ł p r o fe s o r e m n a d z w y c z a j
n y m , zaś w 1938 p r o fe s o r e m z w y c z a j
n y m . W latach 1937— 19 39 b y ł d zie - k a n em W y d z ia łu T e o lo g ic z n e g o . A r e s z to w a n y w p a ź d z ie rn ik u 1939 r. w raz z in n y m i p r o fe s o r a m i U .J. z osta ł o s a d z o n y w S ach sen h a u sen . P o p o w r o c ie z o b o zu w 1940 r. p e łn ił d o k o ń c a w o jn y fu n k c ję a d m in istra tora p a r a fii D z ie k a n o w ic e k /W ie lic z k i. W r. 1945 p o w r ó c ił na W y d z ia ł T e o lo g ic z n y U . J., g d z ie d o 1954 r. w y k ła d a ł t e o lo g ię m o ra ln ą . W la ta ch 1954— 1957 b y ł p r o fe s o r e m na A . T . K . w W a rsza w ie, a n a stę p n ie od 1957 r. w S em in a riu m D u ch o w n y m w K r a k o w ie . P rz e z sz ereg lat p ia sto w a ł g o d n o ś ć p rezesa P o ls k ie g o T o w a r zy stw a T e o lo g ic z n e g o (1 945— 1957) oraz r e d a k tora cza sop ism a Polonia Sacra (1 948 1 9 5 8 ). O p r ó c z p r a c z d z ie d z in y t e o lo g ii m o r a ln e j p o z o s ta w ił też o p ra co w a n ia z h is to r ii te j d y s c y p lin y w P o ls c e . P o d a je m y osta tn ie ja k o b a r d z ie j in te r e su ją c e h is to r y k ó w : Ks. Szym on Stanisław
M akowski, moralista polski X V II w., K ie lc e 1 9 2 6 ; P ozytyw izm teon om iczn y u Jana M akow skiego i Jana Szydłow sk iego, teolog ów kalwińskich X V II w..
W arsza w a 1 9 3 5 ; Nauka teolog ii morał-
n e j w dawnych sem inariach m isjonar- skich, N asza P r z e s z ło ś ć , T . 3 : 1947 s.
162— 1 8 0 ; W pływ św. A lfonsa Liguore- go na teologią moralną w P o lsce, A te n . k a p ł. T . 4 7 : 1947 s. 1— 1 3 ; T eologia m o
ralna na W ydziale T eologiczn ym A ka d e
mii K ra k ow sk iej od końca X V III w.f P o l. sacra R . 1 : 1948 s. 121— 144.
N E K R O L O G I
D n ia 6 V I b r. z m a rł p o d c z a s w iz y ta c ji p a ste rs k ie j w p a r a fii H ru d a (d ek . B iała P o d la s k a ) K s. B p M arian J a n k o w s k i , su fra g a n d ie c e z ji p o d la s k ie j.
K s. B isk u p u r o d z ił się 8 I X 1899 r.
w G r a b a n o w ie , p o w . B iała P od la sk a . W 1917 r. w stą p ił d o S em in a riu m D u c h o w n e g o w L u b lin ie . P o u tw orzen iu w 1919 r. d ie c e z ji p o d la s k ie j p rz e n ió sł się d o S em in ariu m D u c h o w n e g o w Ja
n o w ie P o d la s k im . Ś w ięcen ia k a p ła ń sk ie o trz y m a ł 8 I 1922 r. S p e cja lis ty c z n e stud ia t e o lo g ic z n e r o z p o c z ą ł na K U L -u , a u k o ń c z y ł w R z y m ie na A n g e lic u m , u z y sk u ją c d o k to r a t z t e o lo g ii m o ra ln e j.
P o p o w r o c ie z R zy m u w 1932 r. zosta ł p r o fe s o r e m S em in a riu m D u ch o w n e g o w J a n o w ie P o d l. W r. 1932 otrz y m a ł g o d n o ś ć k a n o n ik a K a p itu ły J a n o w s k ie j, zaś w r. 1943 r. o b ją ł s ta n o w isk o r e k tora sem in a riu m . B u llą z 19 I 1948 r.
zosta ł p r e k o n iz o w a n y na b isk u p a su fra- gana s ie d le c k ie g o . K o n s e k r a c ji b isk u p ie j u d z ie lił m u k a r d y n a ł A . H lo n d . W r.
1960 p o śm ie rci K s. In fu ła ta J. R y stera o b ją ł u rząd W ik a riu sz a G e n e ra ln e g o . P o g rz e b o d b y ł się 12 V I b r. p rz y u d z ia le 20 K się ż y B is k u p ó w i p rz e s z ło 300 k sięży . U r o c z y s to ś c io m p o g r z e b o w y m p r z e w o d n ic z y ł K s. B p I. Ś w irski, m ie j
sco w y or d y n a r iu sz .
D n ia 14 V I br. z m a rł w W arsza w ie K s. A r c y b is k u p -M e tr o p o lit a d r E u g e
niu sz B a z i a k , O rd y n a riu sz w L u
b a c z o w ie , A d m in is tr a to r A p o s to ls k i A r c h id ie c e z ji K r a k o w s k ie j. K s. A r c y b isk u p u r o d z ił się w T a r n o p o lu 8 III 1890 r. D o S em in a riu m D u c h o w n e g o w e L w o w ie w stą p ił w 1908 r. P o u k o ń cz e n iu stu d ió w filo z o f ic z n o - t e o lo g ic z n y ch na W y d z ia le T e o lo g ic z n y m U n i
w e r sy te tu Jana K a z im ie rz a w e L w o w ie o trz y m a ł d n . 14 V I I 1912 r. św ię ce n ia k a p ła ń sk ie z rąk A r c y b p a J. B ilc z e w - sk ie g o . P o c z ą t k o w o p r a c o w a ł ja k o w i
k ariu sz p a r a fii w Ż ó łk w i, n a stęp n ie w o k r e sie I w o jn y ś w ia to w e j p e łn ił o b o w ią zk i k a p ela n a w o js k o w e g o . P o d k o n ie c w o jn y zosta ł a d m in istra to r e m p a r a fii w T a r n o p o lu , a w k r ó tc e p o te m p r e fe k te m S em in ariu m D u c h o w n e g o . W r. 1921 u zy sk a ł d o k to r a t t e o lo g ii na U. J. K . w e L w o w ie . P rz e z sz ereg lat b y ł k a te c h e tą w s z k o ła c h śr e d n ic h . W r.
1931 zosta ł p r e p o z y t e m k o le g ia ty w Sta
n is ła w o w ie , a w r o k u n a stęp n ym o t r z y m ał g o d n o ś ć P ro to n o ta r iu s z a A p o s t o l
sk ie g o . P a p ie ż P iu s X I b u llą z 15 I X 1933 r. z a m ia n o w a ł g o b isk u p e m su fra- gan em a r c h id ie c e z ji lw o w s k ie j. K o n s e k r a c ję b isk u p ią p r z y ją ł z rąk A r c y b p a B . T w a r d o w s k ie g o d n. 5 X I . D n . 1 III 1944 r. o trz y m a ł n o m in a c ję na a r c y b i
sk u pa ty t. cum iure successionis K s.
A r c y b p a T w a r d o w s k ie g o . Z d n iem ś m ie rc i K s. A r c y b p a T w a r d o w s k ie g o (22 X I 1944) z osta ł je g o n a stęp cą . P o zm ia n ie g ra n ic p a ń s tw o w y c h od 1945 r.
r e z y d o w a ł ja k o a r c y b isk u p w L u b a c z o w ie. W r. 1950 z osta ł m ia n o w a n y k o a d iu to re m k a rd y n a ła S a p ieh y , m e t r o p o lity k r a k o w s k ie g o , a w rok u n a stęp n ym A d m in is tr a to re m A p o s to ls k im te jż e a r
c h id ie c e z ji. W latach 1953— 1956 p r z e b y w a ł w T a r n o w ie . D o K r a k o w a p o w r ó c ił w r. 1956. Z o k a z ji 2 5 -le c ia sak ry b i
s k u p ie j o trz y m a ł w 1958 r. g o d n o ś ć A sy sten ta T r o n u P a p ie s k ie g o . O jc ie c św.
Jan X X I I I p r z y c h y la ją c się d o p ro ś b y
Ś. p. Ks. A r c y b i s k u p - M e t r o p o l i t a Dr E u g e n i u s z B a z i a k
(1890 — 1962)
K a p it u ły M e tr o p o lita ln e j w K r a k o w ie ora z p o p rz e d s ta w ie n iu i p o p a r c iu tej sp ra w y p rz e z K s. P rym asa w cza sie p o b y tu w R z y m ie (1 6 II — 9 I I I b r .) m ia n o w a ł g o a r c y b isk u p e m k r a k o w sk im
„ n i c n ie z m ie n ia ją c w stan ie k a n o n ic z n y m d o ty c h c z a s o w y c h je g o z w ią z k ó w ” . J esz cze p e w n e fo r m a ln o ś c i n ie p o z w o liły na d o k o n a n ie p u b lik a c ji k a n o n ic z n e j, k tó r a d o k o n a ła b y się w n ie d łu g im cz a sie” (Z p rz e m ó w ie n ia K s. P ry m a s a ).
C ia ło śp. K s. A r c y b is k u p a p o p r z e w ie z ie n iu z W a rsza w y z o s ta ło w y sta w io n e w d o m o w e j k a p lic y w p a ła cu a r c y b i
sk u p im , skąd w ie c z o r e m 17 V I p r z e n ie s io n o je d o B a z y lik i 0 0 . F ra n c isz k a n ó w . N a s tę p n e g o d n ia w ie c z o r e m o d b y ła się e k s p o r ta c ja z w ło k d o B a z y lik i M e t r o p o lita ln e j na W a w e lu . K o n d u k t p r o w a d z ił P ry m a s P o ls k i K a r d y n a ł W y s zy ń sk i. P o o d ś p ie w a n iu ż a ło b n y c h n ie s z p o r ó w p r z e m ó w ił K s. B p W o jt y ła i. D n ia 19 V I o g o d z . 10.00 p o n t y fik a ln ą M szę ż a ło b n ą o d p r a w ił K s. A r c y b p B a ra n ia k , m e tr o p o lita p o z n a ń s k i, p o c zy m K s. P rym as w y g ło s ił k a z a n ie 2. C astrum d o lo r is p rzy tru m n ie o d p r a w ili K s. K a r d y n a ł-P r y m a s, K sięża A r c y b is k u p i: A . B a ra n ia k i B.
K o m in e k ora z K sięża B is k u p i: F. B ard a.
T ru m n ę ze z w ło k a m i śp. K s. A r c y b i
sk u pa z ło ż o n o w k r y p c ie K a p lic y Z e b r z y d o w s k ic h w k a te d rz e w a w e ls k ie j.
^ p o g r z e b ie w z ię ło u d zia ł 30 K sięż y B is k u p ó w ora z ok . 1000 k a p ła n ó w .
W ik a r iu sz e m K a p itu ln y m a r c h id ie c e z ji k r a k o w s k ie j z osta ł K s. B p K . W o j
ty ła , zaś d la L u b a cz o w a K s. In f. M ich a ł O rliń sk i.
1 T y g . P o w sz . n r 25 z 1 lip c a b r.
2 tam że.
D n ia 2 I X br. m in ęła d ru ga r o cz n ic a śm ie rci Stanisław a K o ś c i a ł k o w- s k i e g o, b. p r o fe s o r a U n iw e r sy te tu S te fa n a B a to r e g o w W iln ie , w y b itn e g o i z n a n eg o h is to r y k a . U r o d z o n y 24 X 1881 r. w G r o d n ie , n a u k i ś red n ie o d b y w a ł w ro d z in n y m m ie ście . N a stęp n ie stu d io w a ł na u n iw e r sy te ta c h w W a r sza w ie i K r a k o w ie . W r. 1905 u zysk a ł d o k to ra t z f i l o z o f i i na p o d s ta w ie r o zp ra w y .,R o la p o lity c z n a A n t o n ie g o T y ze n h a u - za ” . W k r ó t c e p o te m w y je c h a ł d o A r c h i
w u m W a ty k a ń sk ie g o ce le m z eb ra n ia m a t e ria łu d o tzw . T e k R z y m sk ic h . N a stę p n ie p ra co w a ł ja k o n a u c z y c ie l ję z y k a p o l s k ie g o i lite ra tu ry p o ls k ie j w W iln ie . W o k r e sie I w o jn y ś w ia to w e j n a leża ł d o c z o ło w y c h o r g a n iz a to r ó w s z k o ln ic tw a p o ls k ie g o na W ile ń s z cz y ź n ie . W 1921 r. o b ją ł k a te d rę h is to r ii P o ls k i na U n iw e r sy te cie S tefa n a B a to r e g o w W iln ie p o c z ą t k o w o ja k o z a stęp ca p r o fe s o r a , n a stęp n ie ja k o p r o f e s o r n a d z w y c z a jn y (1 9 2 3 ) i w k o ń c u ja k o p r o fe s o r z w y c z a jn y (1 9 3 8 ). B y ł r ó w n o c z e ś n ie c z ło n k ie m T o w a r z y stw a P r z y ja c ió ł N a u k w W iln ie i sta ły m w s p ó łp r a c o w n i
k ie m P o ls k ie g o S łow n ik a B io g r a fic z n e g o (t. I— V I ) . N a sk u tek d zia ła ń w o je n n y c h z n a la zł się w 1941 r. na te re n ie Z S R R . skąd z osta ł e w a k u o w a n y w raz z r o d z i
nam i w o js k o w y m i d o P e r s ji (1 9 1 4 ) a p o tem d o L ib a n u . B y ł z a ło ż y c ie le m T o w a rzystw a S tu d ió w Ir a ń s k ich ora z r e d a k t o r e m S tu d ió w Ir a ń s k ich . P o n a d t o n a leża ł d o w s p ó łz a ło ż y c ie li P o ls k ie g o I n stytu tu W s c h o d n ie g o w B e jr u c ie „ R e d u ta ” . W r. 1950 p r z e n ió s ł się d o W ie l
k ie j B r y ta n ii, g d z ie r o z p o c z ą ł w y k ła d y
1 O b s z e r n ie jsz e w sp o m n ie n ia p o śm iertn e P r o f . K o ś c ia łk o w s k ie m u p o ś w ię c ili: W . N o w o d w o r s k i (Z e sz . n auk.
K . U. L. R . 4 : 1 9 61, z. 2 s. 83— 90 , ta m że f o t . ) , A . G o łu b ie w (Z n a k R . 14 : 1962 s. 46— 74) ora z P. G r z e g o r c z y k (Z n a k R . 14: 1962 s. 1194— 1 1 9 5 ).
20 Nasza P rzeszłość
w P o ls k im U n iw e r s y te cie . Z m a rł 2 I X 1960 r. w P it s fo r d H a ll w A n g lii.
G łó w n y m d z ie łe m je g o ż y c ia jest m o n o g r a fia A n t o n i T y z e n h a u z , p o d s k a rb i n a d w o rn y lite w s k i. S tu dia nad w e w n ę tr z n y m i d z ie ja m i L itw y w p o c z ą tk a c h pa n ow an ia S ta n isław a A u g u s ta , o g ło szo n a d o ty c h c z a s je d y n ie w stre s zc ze n iu „ S t u d ia i sz k ice p r z y g o d n e , L o n d y n 1 9 5 6 ).
Z in n y ch p r a c n a le ż y w y m ie n ić : Z e s tu d ió w na d d z ie ja m i e k o n o m ii k r ó le w s k ic h na L it w ie , R o c z . T o w . P r z y j N au k w W iln ie T . 5 : 1 9 1 1 /1 4 s. 8 5 — 108;
Z d z ie jó w K o m is ji S k a r b o w e j L it e w s k ie j w p o c z ą t k a c h p a n ow a n ia S tanisła- tva A u g u sta 1765— 1780, A te n . w il. R . 2 : 1924 s. 3 7 1 — 4 0 8 ; Z d z ie jó w o fia r n o ś c i na r z e c z n a u k i i n a u cza n ia na L itw ie , Nauka p o i. 1925 t. 5 s. 241— 2 9 6 ; U lr a n e t la P o lo g n e a tr a v e r s les s ie c l e s , T e h e ran 1 9 4 3 ; P o la c y a L ib a n i S yria w t o k u d z ie jo w y m , B e jr u t 1 9 4 9 ; L es P o lo n a is e t leu r s r e la tio n s a v e c le L iba n a tra- ve r s les s ie c l e s , B e y r o u th 1 9 5 3 ; W ła d y sław K o n o p c z y ń s k i ja k o h i s t o r y k , T e k i H ist. T . 6 : 1953 n r 1 /2 s. 1— 2 9 ; H is to ry k a . W s t ę p d o s tu d ió w h is t o r y c z n y c h , L o n d y n 1 9 5 4 ; S tu d ia i s z k ic e p r z y g o d n e z h is to r ii i j e j p o g r a n ic z a z lite r a tu r ą , L o n d y n 1 9 5 6 ; M arian Z d z ie c h o w s k i ja k o u c z o n y , m y ś lic ie l i c z ło w i e k , [w :] S tu dia jw . s. 136— 1 5 1 ; P a m iętn a c h o ć p rz em ilc za n a r o c z n ic a . T o w a r z y s tw o P r z y ja c ió ł N a uk w W iln ie . W p ię ć d z ie s i ę c i o le c i e j e g o p o w sta n ia (1 9 0 7 — 19 5 7 ), T e k i H ist. T . 8 : 19 56— 1957 s. 9 4 — 120.
D n ia 4 I X b r. zm arła w k la sz to rz e SS. A n to n in e k w W ie lu n iu M atka I n n o cen ta R z a d k a , z a ło ż y c ie lk a i p r z e ło żona g en era ln a S ióstr O p ie k i S p o łe c z n e j p . w . św. A n t o n ie g o (S S. A n t o n in e k ).
M atka In n o c e n ta (K a ta rz y n a R za d k a ) u r o d z iła się w M irk o w ie k /W ie ru s z o w a w r. 1894. J a k o 1 7 -letn ia p a n ien k a w stą
p iła d o Z g r o m a d z e n ia SS. S e r a fite k , w k tó ry m p rz e b y w a ła d o 1933 r., p r a
c u ją c zw ła sz cz a ja k o w y c h o w a w c z y n i.
W r. 1933 o p u sz cz a Z g r o m a d z e n ie S era fit e k i za radą ora z p o p a r c ie m K s.
K a rd . H lo n d a oraz K s. P ra ła ta A . Ź y c h - liń s k ie g o z a ło ż y ła w P o z n a n iu n ow e z g r o m a d z e n ie z a k o n n e , k t ó r e g o ce le m jest p ra ca ch a ry ta ty w n a w śr ó d w szy st
k ic h w arstw s p o łe c z n y c h . P o c z ą t k o w o lic z b a z a k o n n ic w y n o s iła p ię ć . M im o w ie lk ic h tr u d n o ś c i Z g r o m a d z e n ie z a c z ę ło się r o z w ija ć , zw ła szcza na te re n ie d ie c e z ji c z ę s t o c h o w s k ie j. D u że zasłu gi p rzy fo r m a c ji n o w e g o Z g r o m a d z e n ia p o ło ż y ł K s. P ra ła t S. Z im o r o w ic z z C zę s to c h o w y . O b e c n ie Z g r o m a d z e n ie to lic z y o k . 90 c z ło n k iń , p r a c u ją c y c h w 11 p la c ó w k a c h w r ó ż n y c h d z ie ln ic a c h P o ls k i. D om G e n era ln y z n a jd u je się w W ie lu n iu . W p o g rz e b ie Z m a r łe j, k t ó r y o d b y ł się w W ie lu n iu d n . 7 I X b r. w z ią ł u d z ia ł K s. B p Z . G o liń s k i, o rd y n a riu sz c z ę s t o c h o w s k i, K s. P ra ła t S. Z im o r o w ic z , 30 k a p ła n ó w , p ra w ie w sz y stk ie siostry Z g r o m a d z e n ia i lic z n i m ieszk a ń cy W ie lu n ia . M szę św.
c e le b r o w a ł K s. B p G o liń s k i, w cza sie k t ó r e j k a z a n ie w y g ło s ił K s. K a n . P r u c h n ic k i, m ie js c o w y p r o b o s z c z . Na c m e n tarzu zaś w s e r d e cz n y c h sło w a ch p o żegn a ł Z m a rłą K s. B p G o liń s k i, p o d k r e śla ją c j e j o g r o m n ą d o b r o ć .
D n ia 15 I X b r. zm arł K s. d r M ak sy m ilia n W o j t a s , k a p ła n d ie c e z ji k a t o w ic k ie j, p r o b o s z c z p a r a fii M ała D ą b r ó w ka, b . d z ie k a n d ek a n a tu S iem ia n ow sk ie
g o. U r o d z ił się w B y to m iu w 1886 r.
P o u k o ń c z e n iu stu d ió w t e o lo g ic z n y c h w e W r o c ła w iu p r z y ją ł w 1911 r. ś w ię cen ia k a p ła ń sk ie . W r. 1929 u z y sk a ł na W y d z ia le T e o lo g ic z n y m U . J. d o k to r a t za p r a c ę : P r z y n a le ż n o ś ć d i e c e z ji w r o c ła w s k ie j d o p r o w in c ji g n i e ź n ie ń s k i e j, p i
saną p o d k ie r u n k ie m K s. P r o f . J. F i
ja łk a . P ra ca ta u k a za ła się je d y n ie w stre s zc ze n iu w S p ra w o z d a n ia ch z p o sie d ze ń P A U (t. V I I I , nr 3 , s. 8— 11)»
Z a c h ę c o n y p rz e z K s. E. S zram k a w y d a ł d ru k ie m A k ta w iz y ta c ji d e k a n a tó w b y to m s k ie g o i p s z c z y ń s k ie g o z r. 1598 ja k o I I I tom „ F o n te s T o w . P r z y ja c ió ł N au k na Ś ląsku” , K a t o w ic e 1938. N a p isa ł t a k że sz ereg a r ty k u łó w w G o ś c iu N ie d z ie l
n ym , S o n n ta g s b o te , R u ch u C h a ry ta ty w n ym oraz w C aritas, w y c h o d z ą c y c h w e F ry b u r g u (im B r .). Z d z ie d z in y c h a r y ta ty w n e j p o z o s t a w ił w r ę k o p is ie p ra cę A k tu a ln e p r o b le m y a k c ji c h a r y ta ty w n e j tv d i e c e z ji k a t o w ic k ie j.
D n ia 3 X I b r zm arł w e W ło c ła w k u K s. B p d r F ra n c isz e k K o r s z y ń s k i , S u fra g a n D ie c e z ij W ło c ła w s k ie j, B isk u p T y tu la rn y O ry zeń sk i, P ra ła t-D z ie k a n K a p itu ły K a t e d r a ln e j, W ik a riu sz G e n e ra l
ny i W iz y ta to r D ie c e z ja ln y D o m ó w Z a k o n n y c h . U r o d z o n y 19 I 1893 r. w R ę c z nie (p o w . P io t r k ó w T r y b .) w y k s z ta łc e n ie ś r e d n ie o trz y m a ł w P io tr k o w ie i W ło c ła w k u . P o u k o ń c z e n iu stu d ió w t e o lo g ic z n y c h z osta ł dn. 25 V I I 1915 r.
w y ś w ię c o n y na k ap łan a. N a stę p n ie p r a c o w a ł na n iw ie d u sz p a ste r sk ie j. W r.
1917 w y słan y na d a lsze stu d ia t e o lo g ic z ne s tu d io w a ł na u n iw e r sy te ta c h w e F r y b u rg u S zw a jca rsk im i w P a r y żu na In- s ty tu tc ie K a t o lic k im i w S o r b o n ie , z d o b y w a ją c d o k to r a t t e o lo g ii ora z d y p lo m p r o fe s o r a ję z y k a fr a n c u s k ie g o . P o p o w r o c ie d o k r a ju r o z p o c z ą ł swą p ra cę d y d a k t y c z n o w y c h o w a w c z ą nad k s z ta łc e n iem w ielu p o k o le ń k a p ła n ó w d ie c e z ji w ło c ła w s k ie j. B y ł d y r e k t o r e m S em in a rium N iżs ze g o ora z p r o fe s o r e m h o m ile tyk i i t e o lo g ii a sc e ty cz n e j ora z m is ty c z n e j S em in a riu m W y ż sz e g o . P o te m zosta ł m ia n o w a n y o jc e m d u c h o w n y m , a w r.
1939 r e k to r e m S em in a riu m . W r o k u 1 9 2 8 /2 9 b y ł r e d a k to r e m „ A t e n e u m K a p ła ń s k ie g o ” . A re szto w a n y w lis to p a d z ie 1939 r. p rz e z g e s ta p o w c ó w p o p r z e z r ó ż ne w ię z ie n ia i o b o z y d o sta ł się d o sły n n e g o o b o z u w D a ch a u (1 9 4 1 ), w k tó ry m
p rz e b y w a ł aż d o c h w ili w y zw o le n ia w 1945 r. Z D a ch a u u d ał się d o P a ry ża , g d zie w raz z in n y m i p r o fe s o r a m i p r z y g o to w y w a ł d o św ię c e ń k a p ła ń sk ic h 15 a lu m n ów . Z a ra z p o p o w r o c ie d o W ło cła w k a w m a ju 19 46 r. z osta ł m ia n o w a ny b isk u p e m su fra g a n em w ło c ła w sk im (b u lla z 4 V 1 9 4 6 ). Sakry b is k u p ie j u d z ie lił m u B p K . R a d o ń s k i d n . 29 V I w b a z y lic e k a te d ra ln e j w e W ło c ła w k u . W s p ó łk o n s e k r a to ra m i b y li K sięża B i
sk u p i: W y szy ń sk i i C za jk a . W latach 1951— 1953 b y ł W ik a riu sz e m K a p it u l
nym d ie c e z ji w ło c ła w s k ie j. Z d z ia ła l
n o ś c i p isa r sk ie j K s. B isk u p a na s p e c ja l
ne p o d k r e ś le n ie z a słu g u je p a m ię tn ik z o k resu II w o jn y św ia to w e j p t. Jasne p r o m ie n ie w D a ch a u , P o zn a ń 1957 oraz K sią d z B isk u p W o jc ie c h O w c z a r e k su
fra ga n w lo c ła tc s k i, A te n . K a p ł. T . 4 2 : 1938 s. 313— 3 1 8 ; R e d a k to r A te n e u m K a p ła ń s k ie g o — B is k u p e m L u b e ls k im , A ten k a p ł. T . 4 5 : 1946 s. 3-10. P o n a d to K s. B isk u p p r z e r o b ił i w y d a ł R o z m y ś la nia o ż y c iu k a p ła ń sk im K s. B p a P e lc z a ra, K ie lc e 1936.
U r o c z y s to ś c i p o g r z e b o w e r o z p o c z ę ły się 5 X I . O g o d z . 18 n a stą p iło p rz e n ie sien ie z w ło k z r e z y d e n c ji K s. B isk u p a d o b a z y lik i k a te d ra ln e j. K o n d u k t p r o w a d z ił K s. B p M a jew sk i. D n ia 6 X I o g od z . 10 p o n ty fik a ln ą M szę ż a ło b n ą o d p r a w ił K s.
B p B. C za p liń sk i. O g o d z . 16.30 dru gą M szę p o n t y fik a ln ą o d p r a w ił K s. B p C za jk a . S e r d e c z n e w sp o m n ie n ie p o ś w ię c ił Z m a rłe m u K s. B p D ą b ro w sk i. P o o d ś p ie w a n iu p rz ez K się ż y B isk u p ó w C astrum d o lo r is c ia ło z ło ż o n o w k r y p c ie p o d z ie m n e j b a z y lik i k a te d r a ln e j. W u r o c z y s to ś c ia c h w z ię ło u d z ia ł 24 K sięż y B i
sk u p ó w i ok . 600 k sięży .
J U B IL E U S Z S K A R G O W S K I
D n ia 27 I X b r. u p ły n ę ło 35 0 lat od śm ie rci K s. P io tr a S k arg i. G łó w n e u r o
c z y s to ś c i ju b ile u s z o w e o d b y ły się w K r a k o w ie , w m ie ś cie , w k tó r y m w ie lk i k a z n o d z ie ja k r ó le w s k i r o z w ija ł szerok ą d z ia ła ln o ś ć a p o s to ls k ą , g d z ie zak ład ał p ie rw s ze in s ty tu c je d o b r o c z y n n e w P o l
sce (A r c y b r a c t w o M iło s ie rd z ia , B a n k P o b o ż n y , S k rzy n k a św. M ik o ła ja , B r a c tw o św. Ł a za rza ) i g d zie też z a k o ń c z y ł ż y c ie .
W z w ią zk u z ju b ile u s z e m S k a rg ow - skim K s. B p K a r o l W o jt y ła w y d a ł sp e c ja ln y list, k t ó r y b y ł o d cz y ty w a n y 23 I X w e w sz y stk ich k o ś c io ła c h A r c h id ie c e z ji K r a k o w s k ie j.
W k o ś c ie le św . P io tr a i P aw ła w K r a k o w ie , w k tó ry m z n a jd u je się g r ó b S karg i o d b y ła się u ro czy sta n o w en n a z a in a u g u row a n a 23 I X p rz ez K s.
B p a K a r o la W o jt y łę . P o M szy św. w ie c z o r n e j i k a z a n iu , n a św ie tla ją cy m ż y c ie i d z ia ła ln o ś ć S k a rg i, o d m ó w io n o p rzy s a r k o fa g u m o d lit w y o je g o b e a ty fik a c ję . D n ia 26 w rześn ia w k o le g iu m 0 0 . J e z u itó w w K r a k o w ie p rz y ul. K o p e r n ik a 26 o d b y ła się u ro czy sta aka dem ia k u c z c i K s. P io tr a S k a rg i. W z ię li w n iej u d zia ł K sięża B is k u p i: Z d z isła w G o liń - sk i, J e rz y A b le w ic z , Ju lia n G r o b lic k i, p r z e d s ta w ic ie le k a p itu ły k a te d ra ln e j i p r z e ło ż e n i z a k o n ó w . R e fe r a t p t. „ T ł o p o lit y c z n e i r e lig ijn e d z ia ła ln o ś c i K s.
P io tra S k a r g i” w y g ło s ił K s. p r o f . B r o n isław N a to ń sk i T . J.
W z w ią zk u z ju b ile u s z e m sk a rgow - skim R e fe r a t D u szp a sterstw a p rz y K u rii M e tr o p o lita ln e j w K r a k o w ie p o le c ił, b y w e w sz y stk ich k o ś c io ła c h p o ś w ię c o n o je d n ą n ie d z ie lę p o s ta c i K s. S k argi oraz r o ze sła ł m a te r ia ły d o kazań.
R ó w n ie ż d o se m in a rió w d ie c e z ja l
n y c h i z a k o n n y c h ro z e s ła n o s p e c ja ln e m a teria ły ce le m w y k o r z y s ta n ia ic h d o e w e n tu a ln y c h a k a d e m ii i u r o c z y s to ś c i sk a rg ow sk ich .
W cz a so p ism a c h k a t o lic k ic h (G o ś ć N ie d z ie ln y z 30 I X b r., H o m o D e i, P rz e w o d n ik K a t o lic k i, T y g o d n ik P o w s z e ch n y z 23 I X b r .) u k a za ły się a rty k u ły 0 S k a rd ze. T y d z ie ń M iło s ie rd z ia w b r.
p o w ią z a n o ró w n ie ż z d z ia ła ln o ś c ią c h a ry ta ty w n ą S kargi.
10 0 -L E C IE Z G R O M A D Z E N IA M A T K I B O Ż E J M IŁ O S IE R D Z IA W’ b r . Z g r o m a d z e n ie S ió str M atk i B o ż ej M iło sie rd z ia o b c h o d z i 100 r o c z n ic ę sw ej d z ia ła ln o ś c i na z ie m ia c h p o ls k ic h . Z g r o m a d z e n ie p o w sta łe w e F r a n c ji w 1818 r. ce le m ra to w a n ia u p a d ły c h d z ie w c z ą t, d o P o ls k i z o s ta ło p r z e n ie s io ne p r z e z E w ę P o t o c k ą , T e k lę K ło b u k o w - ską i je j c ó r k ę A n to n in ę . P ie rw s z y d om Z g r o m a d z e n ia p o w s ta ł w W a rsza w ie p rz y ul. Ż y t n ie j 3 /9 , d ru g i zaś w K r a k o w ie (1 8 6 8 ), c h w ilo w o p rz y k o ś c ió łk u B o ż e g o M iło sie rd z ia na S m o le ń sk u , n a stę p nie p rz y ul. S tra szew sk ieg o i w r e sz cie w 1891 r. w e wsi Ł a g ie w n ik i p o d K r a k o w e m . Z a tym i p o s z ły d alsze p la c ó w k i.
O b e c n ie z g r o m a d z e n ie p o sia d a k ilk a n a ś c ie p la c ó w e k w r ó ż n y c h d z ie ln ic a c h P o ls k i, g d z ie siostry o d d a ją się n a jr o z m a itszy m p r a c o m . „ C h o c ia ż w c h w ili o b e c n e j Z g r o m a d z e n ie z ca ły m p o ś w ię ce n ie m z a jm u je się tak r ó ż n o r o d n y m i d z ie ła m i... je d n a k uw aża, że isto tą je g o p o w o ła n ia je s t p ra ca nad p o p r a w ą ży cia m o ra ln ie u p a d ły ch k o b ie t o ra z w y c h o w a n ie d z ie w c z ą t m o ra ln ie z a g r o ż o n y c h 1 tru d n y ch d o p ro w a d z e n ia . D la te g o z w ie lk ą r a d o śc ią w ita m o ż liw o ś ć p o w r o tu d o p r a c w ła ś c iw y c h je g o p o w o łan iu ...”
J Ę Z Y K P O L S K I W D U S Z P A S T E R S T W IE A R C H ID IE C E Z J I W R O C Ł A W S K IE J
D O P O C Z Ą T K Ó W X V I I I W IE K U K s. B p W . U r b a n , n a w ią z u ją c d o p o p r z e d n ic h w y sta w o p o d o b n e j tem a
ty c e z o rg a n iz o w a ł w g m a ch u A r ch iw u m A r c h id ie c e z ja ln e g o i B ib lio t e k i K a p it u l
n e j w e W r o c ła w iu n ow ą p t. „ J ę z y k p o l sk i w d u sz p a sterstw ie a r c h id ie c e z ji w r o c ła w s k ie j d o p o c z ą k ó w X V I I I w ie k u ” . P o k a z o b e jm u je : 1. K s ię g i litu r g icz n e i sy n o d a ln e ; 2. W a ż n ie jsz ą lit e r a tu r ę ; 3. P r o t o k ó ły w iz y t a c y jn e ; 4. W y kaz p a r a fii z ję z y k ie m p o ls k im .
1 — K się g i litu r g ic z n e i s y n o d a l
ne — m . in. statu ty s y n o d a ln e b p a W a c ła w a z r. 1410 (e d . M o n tb a c h 1 8 2 7 ), b p a K o n ra d a O le ś n ic k ie g o z r. 1446 (d r u k . 1512) oraz r ę k o p is ó w sta tu tów sy n o d u w U n ie jo w ie z r. 1 3 26, n a k a z u ją c e o b d a r z a ć b e n e fic ja m i k o ś c ie ln y m i t y lk o ty c h , k t ó r z y „lin g u a m p o llo n ic a m s c ie n t ” . R y tu a ły d ie c e z ji w r o c ła w s k ie j z lat 1579, 16 53, 1682, 18 47 i 1931 o b o k ła c iń s k ic h fo r m u ł p o s ia d a ją ta k że ich tłu m a c z e n ie p o ls k ie .
2 — Z w a ż n ie jsz y c h p u b lik a c ji na tem a t ję z . p o ls k ie g o w d u sz p a sterstw ie w y m ie n ić n a leży p rz e d e w sz y stk im p r a c e K s. B p a U r b a n a : J ę z y k p o ls k i w d u s z p a s te r s tw ie d i e c e z ji w r o c ła w s k ie j ( P o l. sacra R . 10 : 1958 s. 2 1 9— 2 6 1 );
R y tu a ły d i e c e z ji w r o c ła w s k ie j a j ę z y k p o łs k i (W ia d o m o ś c i K o ś c ie ln e R . 10—
12 : 1948 s. 2 9 6— 3 0 2 ); P o ls k ie k a z n o d z ie js t w o i k a te c h iz a c ja w d u s z p a s te r s tw ie d i e c e z ji w r o c ła w s k ie j iv cza sa ch p r u s k ic h . K o m u n ik a t. (S p r a w o z d . W r o c ł.
T o w . N auk. 14 A . 1959 s. 3 3 — 3 4 ) ; P o l s k ie k s ię g i z a p o w ie d z i m a łż eń s k ic h p a r a fii S y c ó w z X I X w. (N asza P r z e s z ło ś ć T . 1 3 : 1961 s. 2 8 7— 2 9 1 ); R ola k o ś c i e l n y c h ś p ie w n ik ó w i m o d lite w n ik ó w w za ch o w a n iu p o ls k ie g o ję z y k a na Ś ląsku (N asza P rz e s z ło ś ć T . 8 : 19 58 s. 231—
2 4 1 ).
3 — P r o t o k ó ły w iz y t a c y jn e z D r o t- ło w ic (1 6 6 6 ), B o r o w a (1 6 7 6 ), G a jk o w a (1 6 7 7 ), Ś w in ia r (1 6 8 8 ), N a m y słow a
(1 690— 1 6 9 1 ), O p o la (1 6 9 6 ) oraz O łta - rzyn a k. W r o c ła w ia (1 7 0 7 ) m ó w ią b a r d z o w y ra źn ie o u ż y w a n iu ję z . p o ls k ie g o z a r ó w n o p rz e z m ie js c o w ą lu d n o ś ć ja k i j e j d u sz p a sterz y .
4 — Na sz cz e g ó ln ą u w a gę za słu g u je m a p a : D u szp a ste rstw o w ję z . p o ls k im w d ie c . w r o c ła w s k ie j (d o p o c z ą t k ó w X V I I I w .) , o b e jm u ją c a w y k a z k o ś c io łó w z d u sz p a sterstw em w ję z . p o ls k im oraz k o ś c io ły z k u lte m w y łą c z n ie w ję z . n ie m ie ck im . O lb r z y m ia p rz e w a g a p a r a fii ty p u p ie rw s z e g o św ia d c z y o p o c z u c iu p rz y n a le ż n o ś c i n a r o d o w e j lu d n o ś c i Ślą
ska.
O g ó łe m w y s ta w io n o 15 r ę k o p is ó w , 4 s ta r o d r u k i oraz 16 d r u k ó w n o w y c h .
Z A R Y S D Z IE J Ó W D IE C E Z J I W R O C Ł A W S K IE J
P o d p o w y ż s z y m ty tu łe m (Wrr o cła w 1962, stron 2 5 9 i 36 ilu s t r a c ji) ukazała się na p o c z ą t k u p a ź d z ie rn ik a 1962 r.
ak tualna i p o ż y t e c z n a książk a p ió ra w y b itn e g o z n a w cy p r z e d m io t u . Jest n im ks. b p d r W in c e n ty U r b a n , p r o fe s o r h istorii K o ś c io ła w S em in a riu m D u c h o w n y m w W r o c ła w iu .
A u t o r ju ż w r. 1948 m yśla ł o tym , b y „ p r z y jś ć z p o m o c ą d u c h o w ie ń stw u , t ru d n ią ce m u się na ślą sk ich z a g o n a c h ” (str. 5) i p u b lik a c ją ściśle p o p u la r n ą — ja k sam ją ok re śla — o d ie c e z ji w r o c ła w s k iej u ła tw ić ca łe m u s p o łe cz e ń s tw u o r ie n t a c ję w sp r a w a c h r e lig ijn y c h .
K sią żk a zosta ła w y d ru k o w a n a w w y d a w n ic tw ie d ie c e z ja ln y m św. K rzy ż a w O p o lu , w n a k ła d z ie 20 00 e g ze m p la r zy . Z a w ie ra ona nast. r o z d z ia ły :
— Z a sią g te r y t o r ia ln y b isk u p stw a w r o c ła w sk ie g o
— A r c h id ie c e z ja w r o c ła w sk a p o d w z g lę d em o r g a n iz a c ji k o ś c ie ln e j
— L osy p o lit y c z n e a r c h id ie c e z ji w r o cła w sk ie j
