NA ROZWÓJ LOKALNY
KOBIECY PUNKT WIDZENIA
www.aktywnelokalnie.pl
SPO£ECZNY
INSTYTUT
EKOLOGICZNY
Komunikowanie siê jest czasem sztuk¹ prezentowania siê a czasami rozwi¹zywania „supe³ków” – praca warsztatowa na drugim
spotkaniu sieci wsparcia partycypacji kobiet na terenach wiejskich w Kazimierzu Dolnym nad Wis³¹, luty 2014 r.
Spo³eczny Instytut Ekologiczny Warszawa 2014
SPO£ECZNY
INSTYTUT
EKOLOGICZNY
NA ROZWÓJ LOKALNY
KOBIECY PUNKT WIDZENIA
Publikacja wydana dziêki wsparciu Szwajcarii w ramach szwajcarskiego programu wspó³pracy z nowymi krajami cz³onkowskimi Unii Europejskiej
SPIS TREŒCI Wstêp
Rozdzia³ 1.
Rozdzia³ 2.
Rozdzia³ 3.
Rozdzia³ 4.
Rozdzia³ 5.
Rozdzia³ 6.
Rozdzia³ 7.
1.1. Zrównowa¿ony rozwój – co to jest?
1.2. Zasady zrównowa¿onego rozwoju 1.3. Filary zrównowa¿onego rozwoju
1.4. Rozwój lokalny jako proces pozytywnych zmian
2.1. Ekologia – co to jest?
2.2. Ekologiczne wyzwania dla ludzkoœci
2.3. Agenda 21 – czyli rekomendacje na XXI wiek do wdra¿ania na poziomie gminy
2.4. Ekologiczne byæ albo nie byæ – lokalne rozwi¹zania
3.1. Czym jest edukacja?
3.2. Edukacja w polityce miêdzynarodowej 3.3. Kszta³cenie ustawiczne
3.4. Edukacja w najbli¿szym œrodowisku 3.5. Uczyæ siê mo¿na nie tylko w szkole
4.1. Aktywna polityka spo³eczna 4.2. Trochê historii i teorii 4.3. Dobre praktyki
5.1. Problem energetyczny
5.2. Nieodnawialne Ÿród³a energii i zwi¹zane z nimi k³opoty 5.3. Jak¹ energiê odnawialn¹ wybraæ?
5.4. OZE – sytuacja prawna w Polsce i perspektywy dla prosumentów
6.1. Gospodarka regionalna i lokalna 6.2. Zielone miejsca pracy
6.3. Marka regionalna
7.1. Kilka danych statystycznych 7.2. Wspó³praca w grupie i w sieci
7.3. AktywnoϾ kobiet na poziomie lokalnym
Rozwój zrównowa¿ony i rozwój lokalny
Ekologia, czyli logicznie i lokalnie
Edukacja
Zdrowie i polityka spo³eczna
Energia
Ekonomia
Europa – przyk³ady niemieckie
. . . 3
. . . 4
. . . 4
. . . 5
. . . 10
. . . 11
. . . .14
. . . 15
. . . 15
. . . 18
. . . 19
. . . 22
. . . 22
. . . 23
. . . 25
. . . 27
. . . 29
. . . 31
. . . 31
. . . 32
. . . 36
. . . 38
. . . 38
. . . 40
. . . 43
. . . 46
. . . 48
. . . 48
. . . 49
. . . 53
. . . 57
. . . 57
. . . 58
. . . 61
Wstêp
„Rozwój”
W
zrównowa¿onego rozwojurozwojem lokalnym edukacja, ekologia, polityka energetyczna, zdrowie, zielone miejsca pracy, integracja spo³eczna, udzia³ mieszkañców w decyzjach
ekorozwoju
Kobiety odgrywaj¹ ¿ywotn¹ rolê w zarz¹dzaniu œrodowiskiem i rozwoju. St¹d te¿ ich pe³ny udzia³ jest wa¿nym aspektem dla osi¹gniêcia zrównowa¿onego rozwoju
N
jak dzia³aæ lokalnie pamiêtaj¹c o globalnych uwarunkowaniach
kobiety
to brzmi dumnie. Na ogó³ kojarzy siê nam z rozwojem gospodarczym, wzrostem PKB (produktu krajowego brutto), zmniejszeniem bezrobocia, budowaniem dróg oraz do³¹czeniem do grupy krajów bogatych i wyjœciem z grupy tych „rozwijaj¹cych siê”. Ale czy wskaŸniki ekonomiczne przek³adaj¹ siê zawsze na wzrost jakoœci ¿ycia? Czy drogi szybkiego ruchu zapewniaj¹ dobrobyt lokalnej spo³ecznoœci? A mo¿e tylko przyœpieszaj¹ ucieczkê do wielkich miast, gdzie nie zawsze czekaj¹ na m³odych mieszkania i miejsca pracy? Czy wzrost ekonomiczny na poziomie krajowym na pewno oznacza, ¿e wszystkim ¿yje siê lepiej, ¿e jesteœmy zdrowsi, lepiej wykszta³ceni, wykonujemy pracê zapewniaj¹c¹ nam byt i zadowolenie, ¿e czujemy siê dobrze we w³asnym miejscu zamieszkania i nie martwimy siê o jutro? Czy nie powinniœmy siê zastanawiaæ nad tym, jak nasze dzieci poradz¹ sobie ze œwiatem, który dzisiaj dla nich tworzymy? Czy rozwój naszego kraju lub spo³ecznoœci nie odbywa siê kosztem innych?
niniejszej publikacji omawiamy ró¿ne aspekty
od jego powi¹zania z , poprzez tak istotne zagadnienia jak
– ukazujemy jak wa¿ne dla dobrobytu lokalnych spo³ecznoœci jest zrozumienie, ¿e rozwój to nie tylko cyfry i pieni¹dze, ale przede wszystkim ludzie. A ludzie to mê¿czyŸni i kobiety. ONZ ju¿ w 1992 r. w „Deklaracji z Rio w sprawie Œrodowiska i Rozwoju”
uzna³a udzia³ kobiet jako kluczowy dla osi¹gniêcia celów . Wœród 27 zasad, które okreœlaj¹ zrównowa¿ony rozwój, w zasadzie nr. 20 stwierdza siê: „
”.
iniejszy poradnik mo¿e byæ pomoc¹ dla wszystkich osób, które pragn¹ dzia³aæ na rzecz lepszego ¿ycia w swoim miejscu zamieszkania, szczególnie na terenach wiejskich – wójtów, burmistrzów i radnych, pracowników samorz¹dów, cz³onków lokalnych organizacji i stowarzyszeñ, dzia³aczy spo³ecznych, mieszkanek i mieszkañców. Przypominamy najwa¿niejsze aspekty i kierunki lokalnego rozwoju, o których nie mo¿emy zapominaæ w dzisiejszym tak szybko zmieniaj¹cym siê œwiecie. Pokazujemy,
. Zachêcamy do udzia³u w ¿yciu publicznym i podejmowaniu wspólnych decyzji na szczeblu lokalnym. Podajemy te¿ przyk³ady inspiruj¹cych dzia³añ – szczególnie prowadzonych przez , dziêki którym pojêcie „zrównowa¿ony rozwój” przek³ada siê na faktyczny wzrost jakoœci ¿ycia w naszych wsiach, miasteczkach i miastach.
Serdecznie zapraszamy do lektury oraz do odwiedzenia strony naszego projektu –
Sonia Priwieziencew www.aktywnelokalnie.pl
Rozdzia³ 1 Rozwój
i rozwój
zrównowa¿ony lokalny
Joanna Klich, El¿bieta Lenarczyk
1.1. Zrównowa¿ony rozwój – co to jest?
Co kryje siê za pojêciami zrównowa¿ony rozwój i rozwój lokalny? Czy wszyscy jednakowo rozumiemy ich sens? Dlaczego s³owa te pojawiaj¹ siê tak czêsto w mediach, wypowiedziach polityków, dokumentach? Czy nasze codzienne wybory i decyzje maj¹ wp³yw na zrównowa¿ony rozwój? I dlaczego jest on taki wa¿ny?
Te pytania zadajemy sobie niejednokrotnie, jeœli jesteœmy œwiadomymi uczestniczkami i uczestnikami ¿ycia spo³ecznego. Jeœli potrafimy œwiadomie patrzeæ na nasze bli¿sze i dalsze otoczenie – dom, osiedle, gminê, powiat, województwo, kraj, kontynent….
Rozwijamy siê wszechstronnie!
Te pytania zadaj¹ sobie wszyscy mieszkañcy Ziemi, niezale¿nie od tego jakiego s³owa u¿ywa siê w ich krajach na wyra¿enie istoty tego, co w Polsce nazywamy zrównowa¿onym rozwojem.
Niemcy mówi¹: Nachhaltige Entwicklung – czyli,
¿eby osi¹gn¹æ równowagê i dobrobyt dla wszystkich, trzeba postawiæ granice swoich (i kraju) potrzeb np. ograniczyæ konsumpcjê zbytecznych dóbr.
Anglicy mówi¹: Sustainable development –
– czyli oparty na zasobach, które odnawiaj¹ siê szybciej ni¿ s¹ zu¿ywane; na takim sposobie gospodarowania, który zapewnia ci¹g³oœæ dobrobytu równie¿ dla przysz³ych pokoleñ.
Francuzi mówi¹: Developpement durable – – czyli podejmowanie takich decyzji, które sprawi¹, ¿e rozwój siê nie skoñczy, poniewa¿
nie opiera siê na wyczerpuj¹cych siê zasobach.
W Polsce zasada zrównowa¿onego rozwoju zyska³a rangê konstytucyjn¹ w :
Definicja zrównowa¿onego rozwoju znalaz³a siê równie¿ w :
(…) „taki rozwój , w którym nastêpuje proces integrowania
, w celu zagwarantowania mo¿liwoœci zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych spo³ecznoœci lub obywateli zarówno wspó³czesnego pokolenia, jak i przysz³ych pokoleñ”.
Od pocz¹tku lat 70. ubieg³ego wieku naukowcy sygnalizowali, ¿e w œwiecie przyrodniczym i w œrodowisku, których jakoœæ ma bezpoœredni wp³yw na zdrowie i ¿ycie ludzi, nie dzieje siê dobrze. Intensywny wzrost gospodarczy (przemys³, rolnictwo) powoduje nieodwracalne skutki w przyrodzie i œrodowisku (m.in.
zag³adê bioró¿norodnoœci, zatrucie œrodowiska pestycydami, zanieczyszczenie powietrza. Ziemia znajdzie siê wkrótce na granicy wytrzyma³oœci.
W koñcu te s³owa dotar³y do g³ów polityków (przecie¿ nie ¿yj¹ w szklanej kuli); spraw¹ zajê³a siê ONZ powo³uj¹c w 1983 r. do ¿ycia Œwiatow¹ Komisjê ds.
Œrodowiska i Rozwoju. W 1987 r. Komisja opublikowa³a Raport pt. „Nasza wspólna przysz³oœæ”, którego autorzy proponuj¹ nowy model rozwoju dla œwiata oparty na trwa³oœci i odtwarzalnoœci. Po raz pierwszy u¿yli terminu
„Zrównowa¿ony rozwój” – og³aszaj¹c, ¿e
rozwój wstrzemiêŸliwy
samopodtrzymuj¹cy siê rozwój
trwa³y rozwój
Art.5
„Rzeczpospolita Polska strze¿e niepodleg³oœci i nienaru- szalnoœci swojego terytorium, zapewnia wolnoœci i prawa cz³owieka i obywatela oraz bezpieczeñstwo obywateli, strze¿e dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronê œrodowiska, KIERUJ¥C SIÊ ZASAD¥ ZRÓWNOWA¯ONEGO ROZWOJU”.
ustawie Prawo Ochrony Œrodowiska
–
spo³eczno-gospodarczy
dzia³añ politycznych, gospodarczych i spo³ecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwa³oœci podstawowych procesów przyrodniczych
1.2. Zasady Zrównowa¿onego Rozwoju
„Zrównowa¿ony rozwój to rozwój, który zaspokaja potrzeby obecne, nie zagra¿aj¹c mo¿liwoœciom zaspokojenia potrzeb przysz³ych pokoleñ”.
–
Potrzeba by³o kolejnych piêciu lat, by na Szczycie Ziemi w Rio de Janerio (1992 r.) ludzkoœæ wypracowa³a dokumenty wyznaczaj¹ce kierunki rozwoju cywilizacyjnego na wiek XXI oraz rekomendacje dla rz¹dów i g³ównych grup spo³ecznych, w jaki sposób te nowe kierunki rozwoju realizowaæ. Na Szczycie
Ziemi wypracowano zwan¹ te¿ .
Czytamy w niej:
Deklaracja z Rio w sprawie Œrodowiska i Rozwoju jest zbiorem 27 zasad rozwoju zrównowa¿onego inaczej zwanego ekorozwojem.
Warto je znaæ:
Kartê Ziemi Deklaracj¹ z Rio
„Zrównowa¿ony rozwój Ziemi to rozwój, który zaspokaja podstawowe potrzeby wszystkich ludzi oraz zachowuje, chroni i przywraca zdrowie i integralnoœæ ekosystemu Ziemi, bez zagro¿enia mo¿liwoœci zaspokojenia potrzeb przysz³ych pokoleñ i bez przekraczania d³ugookresowych granic pojemnoœci ekosystemu Ziemi”.
–
Z a s a d a 1 . Zasada 6.
Zasada 2.
Z a s a d a 7 .
Zasada 3.
Z a s a d a 8 .
Z a s a d a 4 .
Z a s a d a 9 . Zasada 5.
I s t o t y l u d z k i e s ¹ Wyj¹tkowa sytuacja w centrum zainteresowania w pro- i potrzeby krajów rozwijaj¹cych siê, cesie zrównowa¿onego rozwoju. szczególnie tych najmniej rozwi- Maj¹ prawo do zdrowego i twórczego niêtych oraz najbardziej podatnych
¿ycia w harmonii z przyrod¹. na zagro¿enia œrodowiskowe, p o w i n n y o t r z y m a æ s p e c j a l n e Pañstwa (…) maj¹ przywileje (…).
suwerenne prawo do korzystania ze
s w y c h z a s o b ó w n a t u r a l n y c h P a ñ s t w a p o w i n n y stosownie do ich w³asnej polityki wspó³pracowaæ w duchu ogólno- dotycz¹cej œrodowiska i rozwoju oraz œwiatowego partnerstwa w celu s¹ odpowiedzialne za zapewnienie, zachowania, ochrony i przywracania
¿e dzia³alnoœæ prowadzona w ramach zdrowia i integralnoœci ekosystemu ich prawa lub kontroli, nie spowoduje Ziemi (…). Kraje rozwiniête potwier- zniszczeñ œrodowiska naturalnego dzaj¹ swoj¹ odpowiedzialnoœæ (…) innych pañstw lub obszarów znaj- o czym œwiadczy nacisk, jakie ich duj¹cych siê poza granicami naro- spo³eczeñstwa przyk³adaj¹ do stanu dowych regulowañ prawnych. œrodowiska na Ziemi, technologii i œrodków finansowych, którymi Prawo do rozwoju musi dysponuj¹.
byæ wype³nione tak, a¿eby spra-
wiedliwie po³¹czyæ rozwojowe A b y o s i ¹ g n ¹ æ i œrodowiskowe potrzeby obecnych zrównowa¿ony rozwój i wy¿sz¹ i przysz³ych pokoleñ. jakoœæ ¿ycia dla wszystkich ludzi, pañstwa powinny zredukowaæ b¹dŸ A b y o s i ¹ g n ¹ æ wyeliminowaæ niezrównowa¿one zrównowa¿ony rozwój, ochrona systemy produkcji lub konsumpcji œrodowiska powinna stanowiæ niero- oraz promowaæ odpowiedni¹ politykê z³¹czn¹ czêœæ procesu rozwoju i nie demograficzn¹.
mo¿e byæ rozpatrywana oddzielnie
od niego. P a ñ s t w a p o w i n n y
Wszystkie pañstwa wspó³pracowaæ w celu wzmocnienia i wszyscy ludzie powinni wspó³- wewnêtrznych mo¿liwoœci budo- pracowaæ w zasadniczym zadaniu wania zrównowa¿onego rozwoju wykorzenienia ubóstwa, jako niezbê- przez wymianê naukowej i techno- dnego wymogu zrównowa¿onego logicznej wiedzy (….).
rozwoju (…).
Zasada 10. Zasada 16.
Zasada 17.
Zasada 11.
Zasada 12.
Zasada 18.
Zasada 19.
Zasada 13.
Zasada 14.
Zasada 20. Kobiety odgrywaj¹
¿ywotn¹ rolê w zarz¹dzaniu œrodowiskiem i rozwoju. St¹d te¿
ich pe³ny udzia³ jest wa¿nym aspektem dla osi¹gniêcia zrówno- wa¿onego rozwoju.
Zasada 21.
Zasada 15.
Zagadnienia œrodo- Narodowe w³adze musz¹ wiskowe s¹ najlepiej rozwi¹zywane, do³o¿yæ wszelkich starañ, aby na odpowiednim poziomie, z udzia- promowaæ wewn¹trzpañstwowe
³em wszystkich zainteresowanych pokrycie kosztów naprawy œrodo- obywateli. (wiêcej Rozdzia³ 2.). wiska (…) bior¹c pod uwagê Obejmuje to informacje dotycz¹ce podejœcie, ¿e zanieczyszczaj¹cy, substancji niebezpiecznych i dzia- generalnie, powinien ponosiæ
³alnoœci w obrêbie spo³ecznoœci, jak wszelkie koszty zanieczyszczeñ (…).
równie¿ mo¿liwoœæ udzia³u w pro-
cesie podejmowania decyzji (…). Ocena oddzia³ywania na œrodowisko (…) musi zostaæ Pañstwa powinny wpro- zastosowana dla zamierzonych wadziæ efektywne prawo œrodo- dzia³añ, co do których mo¿na siê
wiskowe (…). spodziewaæ, ¿e bêd¹ mia³y znacz¹co
niekorzystny wp³yw na œrodowisko Pañstwa powinny i s¹ przedmiotem podjêcia decyzji wspó³pracowaæ w celu promowania przez kompetentne narodowe wspieraj¹cego i otwartego miêdzyna- w³adze.
rodowego systemu ekonomicznego,
co mog³oby prowadziæ do wzrostu Pañstwa powinny gospodarczego i osi¹gniêcia zrówno- natychmiast powiadomiæ inne kraje wa¿onego rozwoju we wszystkich o jakiejkolwiek katastrofie lub innych krajach, a tak¿e w celu lepszego niebezpieczeñstwach (…).
rozwi¹zywania problemów degra-
dacji œrodowiska. (…). Pañstwa powinny
zapewniæ wczesne i aktualne powia- Pañstwa powinny domienie i odpowiedni¹ informacjê rozwijaæ narodowe prawo, maj¹c na potencjalnie zagro¿onym pañstwom, uwadze odpowiedzialnoœæ i odszko- na temat wydarzeñ, które mog¹ mieæ dowania dla ofiar zanieczyszczeñ znacz¹co niekorzystne transgrani- b¹dŸ innego rodzaju zanieczyszczeñ czne efekty, powinny one kon- œrodowiska. (…). sultowaæ siê, z tymi pañstwami
we wczesnej fazie i dobrej wierze.
Pañstwa powinny efektywnie wspó³dzia³aæ w sprzeci- wianiu siê i zapobieganiu przemie- szczaniu i transferowi do innych pañstw dzia³alnoœci b¹dŸ substancji powoduj¹cych powa¿ne zniszczenie dla œrodowiska lub szkodliwych dla zdrowia ludzkiego.
Twórczoœæ, idea³y Wszystkie pañstwa po- i odwaga m³odych œwiata powinny winny szeroko zastosowaæ zapobie- zostaæ zmobilizowane w celu gawcze podejœcie w celu ochrony rozwijania œwiatowego partnerstwa, œrodowiska (…). Tam gdzie wystêpu- które pomo¿e osi¹gn¹æ zrówno- j¹ zagro¿enia powa¿nymi lub nieod- wa¿ony rozwój i zapewniæ lepsz¹ wracalnymi zmianami, brak ca³kowi- przysz³oœæ dla wszystkich.
tej naukowej pewnoœci nie mo¿e byæ powodem opóŸniania efektywnych dzia³añ, których realizacja prowa- dzi³aby do degradacji œrodowiska.
Zasada 22. Zasada 25.
Zasada 26.
Zasada 23. Zasada 27.
Zasada 24.
Ludnoœæ tubylcza Pokój, rozwój i ochrona i ich wspólnoty (…) odgrywaj¹ œ r o d o w i s k a s ¹ w s p ó ³ z a l e ¿ n e z n a c z n ¹ r o l ê w z a r z ¹ d z a n i u i niepodzielne.
œrodowiskiem i rozwoju, ze wzglêdu
na ich wiedzê i tradycjê. Pañstwa Pañstwa powinny powinny rozpoznaæ i w³aœciwie rozwi¹zywaæ wszystkie swoje spory podtrzymywaæ ich to¿samoœæ, œrodowiskowe na drodze pokojowej kulturê i zainteresowania oraz umo- i przy u¿yciu odpowiednich œrodków
¿liwiæ im efektywny udzia³ w osi¹- z g o d n y c h z K a r t ¹ N a r o d ó w ganiu zrównowa¿onego rozwoju. Zjednoczonych.
Chronione powinno byæ Pañstwa i ludzie œrodowisko i zasoby naturalne powinni wspó³pracowaæ w dobrej nale¿¹ce do ludzi uciskanych, wierze w duchu partnerstwa przy znajduj¹cych siê pod jak¹kolwiek wype³nianiu zasad zawartych w tej dominacj¹ b¹dŸ okupacj¹. Deklaracji i w dalszym rozwoju prawa miêdzynarodowego w pro- Dzia³ania wojenne cesie
nieod³¹cznie zwi¹zane s¹ z niszcze- niem zrównowa¿onego rozwoju.
Dlatego te¿ pañstwa powinny respektowaæ miêdzynarodowe prawo, które zapewnia ochronê œrodowiska w czasie zbrojnego konfliktu, oraz powinny wspó³- pracowaæ przy jego dalszym rozwoju, tam gdzie to jest konieczne.
osi¹gania zrównowa¿onego rozwoju.
Logo lokalnej Agendy 21 z Konigswinter w Niemczech:
Myœleæ globalnie… dzia³aæ lokalnie!
Ju¿ tylko pobie¿na lektura powy¿szych zasad prowadzi do wniosku, ¿e gdyby Pañstwa ich przestrzega³y – nasze œrodowiska by³oby czyste, nasza przyroda bogata, nasze ¿ycie zdrowsze...
Gdyby ka¿dy by³ odpowiedziany za to, co podpisuje nie by³oby problemu GMO, ani problemu elektrowni j¹drowych (m.in. Zasada13 i 17), nie mielibyœmy spo³eczeñstwa konsumpcyjnego (m.in. Zasada 8), a przy podejmowaniu ka¿dej decyzji gospodarczej respektowanie œrodowiska by³oby obowi¹zkiem (m.in. Zasada 4).
Gdyby… sekretarz generalny ONZ Ahmed Djoghlaf takimi s³owami podsumowa³ ostatnie raporty naukowców: „To, co widzimy dzisiaj jest ca³kowit¹ klêsk¹ (…) industrializacja, wzrost liczby ludnoœci,
rozrastanie siê miast i gospodarstw, a tak¿e zmiany klimatyczne s¹ obecnie zagro¿eniami dla podstaw samego ¿ycia (…)”.
Te s³owa nie powinny budziæ w nas poczucia bezradnoœci, bowiem JEST JU¯ ZA PÓNO,
¯EBY BYÆ PESYMIST¥!
Logo lokalnej Agendy 21 gminy Weissenbrunn (Bawaria, Niemcy):
AKTYWNI DLA PRZYSZ£OŒCI Logo lokalnej Agendy 21 gminy
Saint-Martin-de-Seignanx (region Akwitanii, Francja)
Ka¿da i ka¿dy z nas ma do dyspozycji konkretne narzêdzia, które mo¿e wykorzystaæ w swoich decyzjach czy przedsiêwziêciach.
Jednym z najwa¿niejszych jest (czyli dzia³ania na XXI wiek, wiêcej w Rozdziale 2) – dokument programowy (przyjêty na Szczycie Ziemi), który przedstawia sposób opracowania i wdra¿ania programów zrównowa¿onego rozwoju w ¿ycie lokalne.
jest zbiorem ponad
pod adresem rz¹dów, organizacji, spo³eczeñstw i ich g³ównych grup – kobiet, m³odzie¿y, dzieci, przedstawicieli sektora przed- siêbiorczoœci, œwiata nauki i techniki, grup etnicznych, samorz¹dów, organizacji zwi¹zkowych i zawodowych, rolników.
Rekomendacje dotycz¹ takich tematów jak m.in.: walka z ubóstwem, zmiany modelu konsumpcji, dynamika demograficzna, ochrona i promocja zdrowia ludzkiego, promowanie trwa³ego i zrównowa¿onego rozwoju osiedli ludzkich oraz ich planowania, integracja problematyki œrodowiska i rozwoju w procesie podejmowania decyzji, wzmacnianie roli g³ównych grup spo³ecznych i organizacji, ochrona atmosfery, dzia³ania zapobiegaj¹cym wylesianiu, zarz¹dzanie wra¿liwymi ekosystemami i przeciwdzia³anie pustynnieniu i suszom, promowanie trwa³ego i zrównowa¿onego rozwoju wsi i rolnictwa, ochrona ró¿norodnoœci biologicznej, postêpowanie z toksycznymi i niebezpiecznymi œrodkami chemicznymi, bezpieczna gospodarki odpadami, bezpieczna gospodarki odpadami radioaktywnymi, transfer technologii proekologicznych.
Innym wa¿nym narzêdziem wp³ywania na zrównowa¿ony rozwój œwiata i gminy jest Konwencja o Dostêpie do Informacji, Udziale Spo³eczeñstwa w Podejmowaniu Decyzji oraz Dostêpie do Sprawiedliwoœci w Sprawach Dotycz¹cych Œrodowiska – podpisana w 1998 r. w Aarhus (Dania) podczas IV Paneuropejskiej Konferencji Ministrów Ochrony Œrodowiska. Zgodnie z tym dokumentem w podejmowaniu decyzji o rozwoju obowi¹zuje
– tzn. ¿e proces planowania i podejmowania decyzji musi umo¿liwiaæ efektywny udzia³ obywateli. Bowiem przejrzystoœæ podejmowanych decyzji i spo³eczne zaanga¿owanie s¹ kluczowe dla polepszenia procesów planowania na rzecz zrównowa¿onego rozwoju.
Agenda 21
Agenda 21 2 500
rekomendacji
zasada partycypacji
Pogl¹dy na temat wzajemnych zale¿noœci i powi¹zañ tych trzech filarów s¹ ró¿ne. Jedni s¹ zdania, ¿e s¹ to filary na tym samym szczeblu, inni zaœ, ¿e s¹ to trzy odmienne, choæ œciœle ze sob¹ powi¹zane, aspekty zrównowa¿onego rozwoju.
Z punktu widzenia wiêkszoœci ludzi ekonomiczny dobrobyt znajduje siê na pierwszym miejscu. Nie wszystkie aspekty wzrostu gospodarczego oznaczaj¹ jednak postêp w kierunku zrównowa¿onego rozwoju – mówimy o nim tylko wtedy, gdy wzrost gospodarczego jest powi¹zany z ograniczonym oddzia³ywaniem na œrodowisko naturalne. Wzrost gospodarczy i negatywne oddzia³ywanie na œrodowisko musz¹ przestaæ iœæ ze sob¹ w parze. Polityka gospodarcza i mechanizmy rynkowe musz¹ wspieraæ zrównowa¿ony rozwój, a nie dzia³aæ na jego niekorzyœæ. Choæ wydaje nam siê, ¿e czasy gospodarki rabunkowej polegaj¹cej na eksploatacji bogactw naturalnych kosztem œrodowiska czy wycince lasów bez nowych nasadzeñ, odesz³y w naszej czêœci Europy do lamusa, to jednak nazbyt czêsto widzimy przyk³ady decyzji, które ze zrównowa¿onym rozwojem nie maj¹ zbyt wiele wspólnego.
Niestety widaæ to tak¿e w Kielcach, gdzie przez ostatnie lata sukcesywnie wycinane s¹ drzewa pod nowe place, parkingi, drogi, na ich miejsce pojawiaj¹ siê betonowe gazony, a zamiast trawników zwyk³a kostka brukowa. Na pierwszy rzut oka wydaje siê, ¿e miasto staje siê nowoczeœniejsze, ale czy jest bardziej przyjazne ni¿ wczeœniej, gdy by³o zielone a nie betonowe? Pytanie w jakim otoczeniu chcemy
¿yæ jest wci¹¿ aktualne. Zachowanie równowagi miedzy ekonomi¹, potrzebami spo³ecznymi i œrodowiskiem jest obecnie podstawowym wyzwaniem dla nas wszystkich.
U¿ywaj¹c jêzyka ekonomii, mo¿na powiedzieæ, ¿e zgodnie z ide¹ zrównowa¿onego rozwoju spo³eczeñstwo powinno ¿yæ w miarê mo¿liwoœci
„z odsetek”, a nie „z kapita³u”.
Trzy filary zrównowa¿onego rozwoju, autor: Rafa³ Mroczek, w: Zrównowa¿ony rozwój w organizacji spotkañ, evenspace.pl
Odpowiedzialnoœæ spo³eczna Wzrost gospodarczy Ochrona œrodowiska
Zrównowa¿ony rozwój
1.3. Filary zrównowa¿onego rozwoju
Idea zrównowa¿onego rozwoju opiera siê na trzech filarach:
Efektywnoœæ ekonomiczna – zysk dla zbiorowoœci uwzglêdniaj¹cy koszty spo³eczne i œrodowiskowe;
Troska o œrodowisko – ochrona naturalnych nieodnawialnych zasobów, zminimalizowanie negatywnego oddzia³ywania na otoczenie;
Równowaga spo³eczna – tworzenie nowych miejsc pracy i aktywne dzia³ania w celu podnoszenia jakoœci ¿ycia.
n n n
Przebieg planowanej po³udniowej i wschodniej obwodnicy Kielc, Ÿród³o: Echo dnia i http://www.jamrozek.com
1.4. Rozwój lokalny jako proces pozytywnych zmian
Z naukowych definicji wynika, ¿e to proces pozytywnych zmian (wzrostu iloœciowego i postêpu jakoœciowego) zachodz¹cych na danym – stosunkowo niewielkim – obszarze, z uwzglêdnieniem potrzeb, preferencji i hierarchii wartoœci w³aœciwych dla tego obszaru. Jest rozumiany jako proces ukierunkowany na wzmocnienie potencja³u spo³ecznoœci miast i wsi, co z kolei promuje wzrost gospodarczy i spo³eczny tych miast i wsi oraz ich mieszkañców oraz jako proces
.
Rozwój lokalny powinien prowadziæ do zagwarantowania mieszkañcom mo¿liwie najwy¿szego poziomu ¿ycia poprzez zapewnienie im:
pracy,
warunków bytu materialnego (wy¿ywienie, mieszkanie, bytowanie w œrodowisku nieszkodz¹cym zdrowiu),
pozytywnego œrodowiska dla rozwoju duchowego (mo¿liwoœæ kszta³cenia, wypoczynku, uczestnictwa w kulturze i rozrywce, dostêpu do informacji, mo¿liwoœæ podró¿y oraz obcowania z szeroko pojêtym otoczeniem),
podstawowej potrzeby bezpieczeñstwa i perspektywy na przysz³oœæ (poczucie stabilizacji) oraz mo¿liwoœci rozwoju dla przysz³ych pokoleñ.
Zatem kierowanie procesem rozwoju lokalnego wymaga m¹drej, dojrza³ej integracji i koordynacji dzia³añ uwzglêdniaj¹cych wieloaspektowoœæ dziedzin
¿ycia spo³ecznego, które wzajemnie na siebie wp³ywaj¹, jak: gospodarka, ochrona zdrowia, œrodowisko, kultura, infrastruktura, edukacja.
Jednym z dokumentów, który wyznacza kierunki rozwoju gminy jest – dotyczy on warunków i rodzajów inwestycji na okreœlonym terenie. Równie¿ te plany powinny byæ konsultowane ze spo³ecznoœci¹ lokaln¹ i podczas tego typu
konsultacji mo¿na zg³aszaæ do nich uwagi.
Samorz¹d lokalny nie jest zobowi¹zany do zastosowania wszystkich zg³aszanych przez mieszkañców uwag do projektów PZP, ale powinien, uwzglêdniaj¹ interes spo³eczny, szukaæ kompromisowych rozwi¹zañ przed podjêciem decyzji projektowej, a w jej konsekwencji tak¿e inwestycyjnej.
Przyk³adem PZP mog¹ byæ chocia¿by plany budowy po³udniowej obwodnicy Kielc, gdzie do konsultacji spo³ecznych przedstawiany by³ przebieg obwodnicy œródmieœcia miasta Kielce w czterech wariantach. Po kilku spotkaniach planiœci wybrali dwa warianty po³udniowej
rozwój lokalny
wyrównuj¹cy szanse, wzrastaj¹cy i samo siê podtrzymuj¹cy, który uwzglêdnia aspekty œrodowiskowe i równoœci p³ci
n n n
n
Podsumowuj¹c jednym zdaniem: prawdziwy rozwój lokalny powinien uwzglêdniaæ zasady zrównowa¿onego rozwoju.
plan zagospodarowania przestrzennego (PZP)
obwodnicy uwzglêdniaj¹ce wiêkszoœæ postulatów mieszkañców i ekologów.
Jednak do wyznaczenia przebiegu tej inwestycji satysfakcjonuj¹cego obie strony, czyli samorz¹d jako inwestora oraz mieszkañców (g³ównie dzielnicy Pakosz), jeszcze daleko. Podobna sytuacja mia³a miejsce z wyznaczeniem przebiegu wschodniej obwodnicy miasta, która przebiegaæ ma m.in. przez du¿e obszary leœne. Co ciekawe, niektórzy dzia³acze samorz¹dowi informowali o tym fakcie swoich wyborców na prywatnych stronach, co jest godne odnotowania. Równie¿
w tego typu decyzjach niezmiernie wa¿na jest zasada zrównowa¿onego rozwoju, dziêki której uwzglêdniany jest interes spo³eczny mieszkañców, tak by nowa droga jak najmniej ingerowa³a w ich otoczenie, bo nie zawsze ekrany t³umi¹ce szum komunikacyjny ale zas³aniaj¹ce widok s¹ jedynym i najlepszym rozwi¹zaniem.
Jednoczeœnie trzeba mieæ na uwadze poprawê komunikacji miejskiej, bezpieczeñstwo drogowe, koszty inwestycji oraz oczywiœcie ochronê œrodowiska.
Dlatego czêsto trzeba podejmowaæ trudne decyzje, choæby takie czy wyburzyæ kilkanaœcie domów, czy wyci¹æ kilkadziesi¹t hektarów lasu. Albo mo¿e w ogóle zrezygnowaæ z takiej inwestycji, jeœli mia³aby ona przynieœæ wiêcej szkody ni¿
po¿ytku.
Ciekaw¹ i czêsto bardzo efektywn¹ form¹ wp³ywania na rozwój lokalny s¹ (tzw. LGD) – s¹ to partnerstwa tworzone zwykle na obszarach wiejskich, zrzeszaj¹ce przedstawicieli lokalnych organizacji (z sektora publicznego, prywatnego i pozarz¹dowego) oraz mieszkañców danego obszaru wyznaczonego granic¹ gmin cz³onkowskich. Cz³onkami tych organizacji mog¹ byæ m.in. przedstawiciele samorz¹dów gmin, placówek oœwiaty, kultury, parafii, organizacji i stowarzyszeñ dzia³aj¹cych na danym terenie, firm, spó³dzielni itp., a tak¿e zwykli mieszkañcy. Lokalna Grupa Dzia³ania jako partnerstwo lokalnych
spo³ecznoœci przygotowuje .
W P o l s c e d z i a ³ a n a j w i ê c e j lokalnych grup dzia³ania spoœród wszystkich krajów UE – jest ich 336.
Strategie przygotowane przez LGD obejmuj¹ ponad 90 proc. obszarów wiejskich. Do pe³nego wykorzystania tego narzêdzia przez mieszkañców obszarów wiejskich droga jeszcze daleka, ale ju¿ po trzech latach (od chwili kiedy zaczê³y dzia³aæ) daje siê zauwa¿yæ coraz wiêksze zaanga¿owanie w dzia³alnoœæ na rzecz wykorzystania lokalnych zasobów i potencja³u – zw³aszcza w kultywowanie tradycji, rozwoju us³ug turystycznych czy propagowanie zdrowego stylu ¿ycia.
Lokalne Grupy Dzia³ania
Lokaln¹ Strategiê Rozwoju
Efekt pracy nad wizj¹ lokalnego rozwoju
Wizje wypracowuje siê wspólnie.
Spotkanie sieciowe uczestniczek projektu w Jod³owym Dworze (2013 r.)
Szczególnie cenne s¹ inicjatywy lokalnych spo³ecznoœci w tych LGD, w których proces budowania partnerstwa wsparty by³ ci¹g³ym dialogiem prowadzonym na spotkaniach w grupach roboczych z lokalnymi liderami, przedstawicielami samorz¹dów, lokalnymi parafiami, pracownikami oœrodków pomocy spo³ecznej, dyrektorami i nauczycielami szkó³, lokalnymi przedsiêbiorcami i rolnikami. Stworzenie wspólnej wizji lokalnego rozwoju przez tak ró¿norodn¹ grupê, z tak ró¿norodnymi interesami, o ró¿norodnych pogl¹dach i przekonaniach wymaga nie tylko umiejêtnoœci wspó³pracy, ale zrozumienia nadrzêdnych wartoœci – te wartoœci zawieraj¹ siê w pojêciu . Warto przytoczyæ przyk³ad LGD „Zielone Mosty Narwi” (pow. pu³tuski), która wypracowa³a nastêpuj¹c¹ wizjê rozwoju swojego obszaru:
.
Droga do realizacji takich wizji nie jest prosta, ani ³atwa – ale jest konieczna, i nie ma innej. Przytoczmy jeszcze raz Pierwsza Zasadê Karty Ziemi:
Istoty ludzkie s¹ w centrum zainteresowania w procesie zrównowa¿onego rozwoju. Maj¹ prawo do zdrowego i twórczego ¿ycia w harmonii z przyrod¹.
zrównowa¿ony rozwój
„Zielone Mosty Narwi” to kraina, której zamo¿noœæ p³ynie z agroturystyki, ekologicznego i zrównowa¿onego rolnictwa. To tworzenie i chronienie œrodowiska przyjaznego dla mieszkañców i goœci, to tak¿e mo¿liwoœæ pracy w swojej spo³ecznoœci, ¿yczliwoœæ i otwartoœæ. Wszyscy mog¹ cieszyæ siê tam czyst¹ natur¹, bogat¹ kultur¹ i tradycjami, zadbanymi wsiami, dobrymi drogami oraz ciekawymi rozrywkami"
Rozdzia³ 2 Ekologia
czyli logicznie i lokalnie
Sonia Priwieziencew
Eko??? ... ... logiczne!
W mediach i debacie politycznej w Polsce nadal czêsto przeciwstawia siê ekologiê i ekonomiê. S³yszymy m.in. takie argumenty: „nale¿y chroniæ ludzi, a nie ¿aby”;
o ekologach mówi siê: oszo³omy, eko-terroryœci, dziwni ludzie, którzy chc¹ ¿yæ w skansenie i nie rozumiej¹, ¿e inni musz¹ zarabiaæ na ¿ycie. Jest to demagogiczne i niebezpieczne podejœcie do problematyki ochrony œrodowiska i ekologii jako takiej. W krajach wysoko rozwiniêtych zarówno politycy, jak i naukowcy s¹ zgodni co do tego, ¿e rozwój bez ekologii tak naprawdê nie istnieje, nie uda siê i jest œlep¹ uliczk¹. W niniejszym rozdziale przypominamy o co w tym wszystkim chodzi i jak prze³o¿yæ globalne ekologiczne wyzwania na lokalne szanse rozwojowe.
2.1. Ekologia co to jest?
Kiedy wyciête zostanie ostatnie drzewo, ostatnia rzeka zostanie zatruta i zginie ostatnia ryba – odkryjemy, ¿e z³ota nie mo¿na zjeœæ.
2.2. Ekologiczne wyzwania dla ludzkoœci
„Wiek XXI bêdzie wiekiem ekologii albo nie bêdzie go wcale”
–
S³owo ekologia pochodzi z greckiego œrodowisko zamieszkania oraz – nauka. Wprowadzone przez niemieckiego biologa Ernsta Haeckel’a pod koniec XIX w. pojêcie
okreœla³o przede wszystkim .
(Ernst Haeckel, Morfologia generalna organizmów)
Ekologia czêsto rozumiana jako nauka o zwierzêtach czy roœlinach lub ochronie przyrody – bada³a naukowo warunki ¿ycia i prze¿ycia organizmów
¿ywych. Je¿eli jako organizmy ¿ywe potraktujemy równie¿ ludzi to zbli¿ymy siê do dzisiejszego rozumienia tego s³owa.
Wspó³czeœnie s³owo „ekologia” u¿ywane jest o wiele szerzej – odnosi siê do pewnej filozofii, do ruchu spo³ecznego i politycznego, który zwraca szczególn¹ uwagê na ochronê œrodowiska. W latach 70. XX w. pojawi³o siê s³owo „ekologizm”
oznaczaj¹ce œwiatopogl¹d, zespó³ idei, dzia³añ politycznych i spo³ecznych, które zauwa¿aj¹, ¿e jako ludzie potrzebujemy do ¿ycia odpowiednich warunków, odpowiedniego œrodowiska naturalnego i ¿e niszcz¹c je – niszczymy siebie samych.
(Przys³owie Indiañskie) Jak to mo¿liwe, ¿e nie zauwa¿amy tego co oczywiste? Warunkiem naszego prze¿ycia jest po pierwsze – woda i powietrze; po drugie wszystkie inne organizmy
¿ywe, które zapewniaj¹ nam przetrwanie – roœliny, zwierzêta, ryby, ptaki, bakterie.
Niepodwa¿alny jest fakt, ¿e jakoœæ œrodowiska ma ogromny wp³yw (decyduj¹cy) na jakoœæ naszego ¿ycia i zdolnoœæ przetrwania w ogóle, zarówno jako osoby indywidualne, jak i ludzkoœæ w ca³oœci. Tymczasem doprowadziliœmy do sytuacji, w której chciwoœæ i pogoñ za zyskiem zagra¿aj¹ podstawom naszej egzystencji.
Al Gore (by³y wiceprezydent USA) „Ziemia na krawêdzi”
Niejedna osoba odda³aby wszystkie pieni¹dze za odzyskanie zdrowia dla siebie i najbli¿szych. Chemia w ¿ywnoœci, zanieczyszczenie powietrza i wody, skutki takich katastrof jak w Czarnobylu czy Fukushimie – cichu lecz skutecznie. Miliony ludzi s¹ ofiarami chorób, które nazywamy „cywilizacyjnymi”.
Od pocz¹tku lat 80. roœnie œwiadomoœæ degradacji œrodowiska i niespotykanych dot¹d zagro¿eñ.
Oikos Logia
Ekologia „naukê o relacjach
organizmów z otaczaj¹cym œwiatem, czyli szeroko rzecz ujmuj¹c naukê o warunkach ¿ycia”
–
–
zabijajà po ,
Przytoczmy parê faktów:
Bardzo szybki i nag³y wzrost populacji (w 1950 r. - 2,5 miliarda ludzi, w 2008 r. - 6,6 miliardów) idzie w parze z
– ale do wyprodukowania jednego samochodu zu¿ywa siê 380 ton wody, do kilograma bawe³ny 50 ton wody, do 1 kg wo³owiny 100 000 litrów!
W Polsce zasoby wody s³odkiej s¹ ograniczone, tymczasem promowane jest wydobycie gazu ³upkowego, którego technologia wydobycia zu¿ywa i nieodwracalnie zanieczyszcza ogromne iloœci wody. Wody, której mo¿e zabrakn¹æ dla rolnictwa i po prostu do picia.
. Co 5 sekund z g³odu umiera dziecko, . To absurd, do którego doprowadzi³o uprzemys³owienie produkcji i intensyfikacja rolnictwa. Ta sytuacja nie mia³aby miejsca, gdyby ¿ywnoœæ by³a produkowana i spo¿ywana lokalnie, przez gospodarstwa prowadz¹ce zrównowa¿on¹ gospodarkê, zapewniaj¹c¹ dostêp do œrodków produkcji i do ziemi. Wed³ug wszelkich badañ i raportów –
. i inne zanieczyszczenia. Obserwujemy drastyczny wzrost zachorowañ na raka w skutek zanieczyszczenia œrodowiska np. pestycydami. We Francji grupa kobiet z³o¿y³a w 2013 r. pozwy do s¹du przeciwko firmom agrochemicznym, poniewa¿ ich mê¿owie i bracia œmiertelnie zachorowali po zastosowaniu w uprawach winoroœli toksycznych
„œrodków ochrony roœlin”.
W skutek zanieczyszczenia powietrza co roku umiera na œwiecie ponad 8 milionów ludzi. Po katastrofie w Czarnobylu liczba przypadków raka tarczycy wzros³a piêædziesiêciokrotnie. Do dzisiaj, ponad 20 lat po katastrofie rodz¹ siê dzieci z ciê¿kimi wadami wrodzonymi na skutek ska¿enia radioaktywnego; w wyniku katastrofy w Fukushimie umiera dziœ (po 3 latach) wiêcej osób ni¿ bezpoœrednio po wybuchu.
(zwierz¹t, roœlin, ptaków, owadów) zarówno dzikiej jak i rolniczej:
przez ostatnie 20 lat, iloœæ populacji ptaków zmniejszy³a siê o 70 proc., szacuje siê, ¿e 12000 gatunków jest na skraju zag³ady,
gatunki gin¹ 10000 razy szybciej ni¿ w wyniku normalnej ewolucji, w Europie co 4 dzikie zwierzê i co 8 ptak s¹ œmiertelnie zagro¿one, w Europie po³owa gatunków motyli, p³azów gadów i ryb
s³odkowodnych nied³ugo przestanie istnieæ.
Zag³ada dotyczy równie¿ :
od pocz¹tku XX w. utraciliœmy 75 proc. tzw. zasobów genetycznych w rolnictwie – lokalnych odmian roœlin uprawnych i rodzimych ras zwierz¹t gospodarskich (odpornych, przystosowanych do warunków œrodowiskowych, nie wymagaj¹cych zabiegów agrochemicznych!).
n
OGROMNYMI dysproporcjami w dostêpie do podstawowych dóbr.
n1,3 miliarda ludzi nie ma dostêpu do czystej wody
nG³oduje 963 milionów ludzi ale
PO£OWA wyprodukowanej na œwiecie ¿ywnoœci l¹duje w œmieciach
nIntensywna produkcja toksycznych odpadów
n
nZag³ada bioró¿norodnoœci
?
?
?
?
?
n rolniczej ró¿norodnoœci biologicznej
?
jedzenia starczy³oby dla wszystkich, nawet gdyby ca³e rolnictwo na œwiecie prowadzone by³o metodami ekologicznymi
?Ka¿dego roku o 2 proc. zmniejsza siê ta pula genetyczna, która jest podstaw¹ rolnictwa, gwarancj¹ naszego prze¿ycia i bezpieczeñstwa
¿ywnoœciowego.
Wiele lokalnych odmian owoców i warzyw jest dzisiaj praktycznie nie do zdobycia.
W supermarketach znajdziemy jedynie nowoczesne odmiany dostosowane do intensywnej uprawy wymagaj¹cej stosowania œrodków chemicznych.
Na zdjêciu: ekologiczne gruszki dawnej odmiany w ogrodzie przyklasztornym.
nGlobalne ocieplenie czyli zmiany klimatu powodowane przez cz³owieka
rola przypada lokalnym spo³ecznoœciom
jest faktem. Wystarczy rozejrzeæ siê dooko³a. Ostatnie 10 lat by³o najcieplejszych w znanej nam historii – powodzie, huragany, susze nie omijaj¹ i nie omin¹ nawet najbogatszych spo³eczeñstw. W Stanach Zjednoczonych dziesi¹tki tysiêcy osób ucierpia³o na skutek Huraganu Katrina czy najgorszej od 44 lat suszy, która nawiedzi³a Texas w kwietniu 2011 roku.
Dzisiejsze zagro¿enia ekologiczne to nie fikcja, spisek czy obsesja eko-zakrêconych. To skutek bezmyœlnoœci, krótkowzrocznoœci i chciwoœci.
Czytaj¹c o tych problemach mo¿emy siê czuæ przyt³oczeni i bezradni – tymczasem, problemy te musz¹ byæ rozwi¹zane i tu wa¿na
. Prawdziwie zrównowa¿ony rozwój jest w³aœnie lokalny – oparty n a m ¹ d r z e w y k o r z y s t a n y c h l o k a l n y c h z a s o b a c h , r o z w i ¹ z a n i a c h zdecentralizowanych, suwerennoœci ¿ywnoœciowej i niezale¿noœci energetycznej, na odnowie i rozkwicie lokalnej gospodarki i zielonych, lokalnych miejsc pracy.
Ka¿da gmina i ka¿da wieœ, a przede wszystkim ka¿dy cz³owiek mo¿e w swoich codziennych dzia³aniach przyczyniæ siê do rozwoju lokalnego. Nie czekajmy na to, by rz¹dy wdro¿y³y rekomendacje uchwalone ju¿ w 1992 r. przez ONZ pod has³em
„Agendy 21”, zacznijmy dzia³aæ lokalnie i sprawmy, aby nasz dom, wieœ i gmina by³y oazami zrównowa¿onego, trwa³ego rozwoju i dobrobytu oraz stanowi³y przyk³ad dla reszty œwiata.
2.3. Agenda 21 – czyli rekomendacje na XXI wiek do wdra¿ania na poziomie gminy
ochrona i zarz¹dzanie zasobami naturalnymi w celu zapewnienia trwa³ego i zrównowa¿onego rozwoju
myœlenie ekologiczne
faktycznie realizowane
Nie masz pomys³u co robiæ? Zajrzyj do Agendy 21.
Ju¿ w 1992 r. na s³ynnej konferencji w Rio de Janeiro Narody Zjednoczone opracowa³y tzw. Agendê 21 zawieraj¹c¹ ponad 2500 rekomendacji pod adresem rz¹dów, miêdzynarodowych organizacji, spo³eczeñstw i ich g³ównych grup, tzn. kobiet, m³odzie¿y, dzieci, przedstawicieli sektora przedsiêbiorczoœci, œwiata nauki i techniki, grup etnicznych, samorz¹dów, organizacji zwi¹zkowych i zawodowych, rolników.
to obejmuj¹cy 500 stron dokument zawieraj¹cy 40 rozdzia³ów podzielonych na cztery tematy: zagadnienia spo³eczne i ekonomiczne (m.in. walka z ubóstwem i zmiana modelu konsumpcji),
, rola g³ównych grup spo³ecznych i organizacji (agenda podkreœla, ¿e w procesie ratowania planety kluczowa jest rola kobiet, spo³ecznoœci lokalnych, organizacji pozarz¹dowych, rolników i ludnoœci tubylczej) oraz mo¿liwoœci finansowania przemian. G³ówn¹ ide¹ Agendy 21 jest to, ¿e „ ” musi byæ w³¹czone we wszystkie dzia³ania i polityki, ¿e nie mo¿na traktowaæ osobno ochrony planety i gospodarki. Bo po co nam gospodarka, je¿eli nie bêdziemy mieli planety?
. Niestety, ponad 20 lat po podpisaniu tego prze³omowego dla polityki ekologicznej dokumentu, Polska wci¹¿ nie realizuje wielu jego za³o¿eñ. Tylko 11 proc. polskich samorz¹dów posiada swoje oddzia³y Agendy 21 (wynika to równie¿ z braku wsparcia ze strony w³adz centralnych).
Dodatkowo, wszystkie skomplikowane sprawy zwi¹zane ze wst¹pieniem Polski do UE w 2004 r. i wdra¿aniem prawa i dyrektyw unijnych, odsunê³y niejako na dalszy plan miêdzynarodowe zobowi¹zania podjête w Rio. Chocia¿ jeszcze niewiele z Agendy 21 zosta³o zrealizowane to warto wróciæ do jej podstawowych za³o¿eñ – dzia³añ lokalnych, zdecentralizowanych, realizowanych w konsultacji z lokaln¹ spo³ecznoœci¹. W lutym 2013 r. Komisja Europejska opublikowa³a oœwiadczenie, w którym podkreœla, ¿e Europa powinna z ca³ym zaanga¿owaniem dalej wdra¿aæ te zasady i realizowaæ cele ustalone w Rio w 1992 roku.
Pozytywnymi doœwiadczeniami we wdra¿aniu Agendy 21 mog¹ podzieliæ siê takie gminy jak: Barlinek, Radom, E³k, S³upsk, Lubania, Kamienna Góra czy Jelenia Góra. Szczególnie Gdañsk wyró¿nia siê pozytywnie wœród innych miast – posiada w³asne, lokalne forum Agenda 21 wspierane przez samorz¹d. Co miesi¹c ró¿ne osoby zaanga¿owane w kwestie ochrony œrodowiska spotykaj¹ siê, by podyskutowaæ o np. zarz¹dzaniu odpadami, terenami zieleni miejskiej, ochronie ujêæ wody. Wnioski z dyskusji s¹ prezentowane w³adzom miejskim i
. Na pocz¹tku lat 90. stan œwiadomoœci ekologicznej w Gdañsku by³ op³akany. Pla¿e by³y zamkniête z powodu zanieczyszczeñ, a wiele dzielnic nie by³o skanalizowanych – to ju¿ przesz³oœæ. Kolejnym celem gdañskiej Agendy 21 by³o zachêcanie spo³ecznoœci lokalnej do uczestniczenia w procesie decyzyjnym
Agenda 21 czyli plan na XXI w.
Dwie trzecie wszystkich zadañ okreœlonych w Agendzie 21 dotyczy dzia³alnoœci w³adz na szczeblu lokalnym
dotycz¹cym zarz¹dzania œrodowiskiem, jednym z efektów tej aktywizacji by³a decyzja gdañszczan dot. pozostawienie terenów zieleni miejskiej w zarz¹dzie publicznym.
Dobr¹ praktyk¹ mo¿e poszczyciæ siê Elbl¹g – rozwi¹zano tu w krótkim czasie problem gospodarki odpadami buduj¹c nowoczesny Zak³ad Utylizacji Odpadów w podmiejskim Rubnie; wyposa¿ono go równie¿ w instalacjê umo¿liwiaj¹c¹ wykorzystanie powstaj¹cego w nim biogazu do produkcji energii elektrycznej, która zasila poblisk¹ oczyszczalniê œcieków. Woda p³yn¹ca z kranów oceniana jest jako jedna z lepszych w kraju; dziêki uruchomieniu oczyszczalni œcieków rzeka Elbl¹g oraz Zalew Wiœlany i jezioro Dru¿no s¹ coraz bardziej
„rybne”. Zainwestowano równie¿ w jakoœæ powietrza – m.in. zlikwidowano osiedlowe kot³ownie, uruchomiono proekologiczne inwestycje w elektrociep³owni (elektrofiltr zapewniaj¹cy sprawnoœæ odpylania na poziomie 99,75 proc.).
W mieœcie posadzono 10 tys. kasztanowców, lip i platanów; 70 tys. krzewów i 10 tys. ró¿. Zbudowano œcie¿ki rowerowe i postawiono na edukacjê ekologiczn¹ m³odzie¿y.
Mimo wszystko w Polsce dokona³y siê od 1989 r. spore zmiany w dziedzinie ochrony œrodowiska. Istnieje wiêcej mechanizmów finansowania inicjatyw œrodowiskowych. Rozwinê³a siê agroturystyka, ekologiczne rolnictwo oraz energetyka ze Ÿróde³ odnawialnych, która stanowi ju¿ 9 proc. ca³oœci polskiej produkcji energii. Jednak ogromna czêœæ tych dzia³añ zdaje siê przebiegaæ bez zaanga¿owania polityków.
. Powinien on opieraæ siê na zaleceniach Agendy 21 i gwarantowaæ mo¿liwoœæ aktywnego i powszechnego udzia³u przedstawicieli spo³ecznoœci lokalnej.
s¹ podstaw¹ powodzenia podejmowanych dzia³añ.
Niezale¿nie od trudnoœci z wdra¿aniem Agendy 21, brakiem strategii lokalnego ekorozwoju czy niedoskona³oœciami planu gospodarki odpadami – mo¿emy podj¹æ ekologiczne dzia³ania w ka¿dej gminie, nie czekaj¹c na decyzje w³adz centralnych czy lokalnych .
Ustawa Samorz¹dowa oraz Ustawa Prawo Ochrony Œrodowiska nak³ada na w³adze gmin obowi¹zek przygotowania i jego realizacjê
Dialog i wzajemna wspó³praca pomiêdzy w³adzami gminy a obywatelami i ró¿nymi organizacjami spo³ecznymi
2.4. Ekologiczne byæ albo nie byæ – lokalne rozwi¹zania
programu ochrony œrodowiska
Sto³ówka w szkole ludowej VestjyllandsHojskole w Danii oferuje 90 proc. produktów lokalnych i ekologicznych.
Dziedzin¹, która dotyczy nas wszystkich jest . Czy w twojej gminie produkowana jest ¿ywnoœæ? W jaki sposób? Czy w lokalnych sklepach s¹ lokalne produkty, czy tylko przemys³owe lub sprowadzane z dalekich krajów?
Czy pomidory kupujesz od s¹siada, czy mo¿e tylko te importowane z Hiszpanii?
Czy u¿ywasz na polu lub w ogrodzie truj¹cych œrodków ochrony roœlin takich jak Round Up z zawartoœci¹ glifozatu – niektóre kraje (np. Sri Lanka) ju¿ wprowadzi³y zakaz stosowania tego bardzo niebezpiecznego œrodka. Czy w gminie istniej¹
? A mo¿e warto zachêciæ do tego lokalnych rolników? Czy rodzicie i nauczyciele wymogli, by w sklepiku szkolnym nie sprzedawaæ dzieciom œmieciowego jedzenia produkowanego za granic¹ przez wielkie koncerny? Liczba oty³ych dzieci w Polsce roœnie najszybciej spoœród krajów europejskich. A jak wygl¹da sto³ówka szkolna? Czy obiady gotowane s¹ na miejscu, czy te¿ przyje¿d¿a catering o nie sprawdzonej jakoœci? W Niemczech istnieje w tej chwili ruch na rzecz przywrócenia sto³ówek szkolnych – nawet je¿eli jedzenie jest przygotowywane przez firmy zewnêtrzne, wymaga siê, by by³o gotowane na miejscu i przynajmniej w czêœci z
. To rodzicie i nauczyciele wymagaj¹ od w³adz gminnych, by stosowa³y odpowiednie zapisy w przetargach. Czy na lokalnym jarmarku rolnicy mog¹ sprzedawaæ w³asne produkty, czy te¿ przyje¿d¿aj¹ one z daleka i wcale nie zapewniaj¹ lokalnych miejsc pracy?
– ¿ywnoœæ
certyfikowane gospodarstwa ekologiczne
lokalnych i ekologicznych surowców
W³adze miasta Tourouse uzna³y,
¿e zamiast przeznaczyæ dzia³kê o wartoœci 1,5 miliona euro pod zabudowê, lepiej wesprzeæ produkcjê ekologicznych warzyw dzier¿awi¹c j¹ rolnikom po korzystnej cenie.
Ma to na celu poprawê zdrowia i samopoczucia mieszkañców oraz kreowanie pozytywnego wizerunku dzielnicy, tworzy równie¿ lokalne miejsca pracy.
Ekologiczne gospodarstwo w granicach miasta Toulouse (Francja)
A jak w gminie rozwi¹zany jest
? Czy wszyscy maj¹ œwiadomoœæ, ¿e palenie œmieci (szczególnie z zawartoœci¹ plastiku i wszelkich tworzyw sztucznych) wydziela œmiertelnie toksyczne i bardzo rakotwórcze substancje, które wdychane s¹ przez wszystkie osoby mieszkaj¹ce w okolicy – równie¿ ma³e dzieci? Czy szambo nie jest wylewane na pole albo do rzeki? Czy szamba s¹ szczelne i rakotwórcze azotany nie przedostaj¹ siê do wody gruntowej? A mo¿e gmina mog³aby dofinansowaæ
? Czy oczyszczalnie u¿ywane s¹ zgodnie z instrukcj¹ i np. nie stosuje siê chloru w sanitariatach, poniewa¿ zabija problem gospodarki odpadami i wodno- œciekowej
instalacje przydomowych oczyszczalni
on po¿yteczne bakterie i zatruwa wodê. A czy Ty zastanawiasz siê jakich produktów u¿ywasz w go- spodarstwie domowym?
Mo¿e super dobrze pior¹cy proszek do prania i super czyszcz¹cy p³yn do pod³óg wyprodukowany przez pro- muj¹c¹ siê w reklamach firmê wcale nie jest zdrowy dla ciebie i twoich dzieci i warto zast¹piæ go octem jab³kowym lub zwyk³¹ sod¹?
Wiele gmin znalaz³o œrodki na budowê oczyszczalni przydomowych du¿o mniej kosztownych od kanalizacji. Na zdjêciu gmina Przesmyki, jedna z pierwszych w województwie mazowieckim, która kompleksowo podesz³a do problemu, ponadto dokona³a wiele inwestycji w energiê odnawialn¹.
–
A jak wygl¹da gospodarka energi¹ w gminie? (wiêcej na ten temat w Rozdziale 4). Nie jest prawd¹, ¿e musimy byæ uzale¿nieni od sytuacji w kraju.
Oczywiœcie œwietnie jest, gdy m¹dry rz¹d (np. w Danii) doinwestowuje instalowanie paneli fotowoltaicznych w ka¿dym gospodarstwie. Ale np.
w Niemczech poszczególne gminy (m.in. Glonn w Bawarii, wiêcej w Rozdziale 7.) same podjê³y decyzjê o koniecznych inwestycjach, aby zapewniæ sobie czyste Ÿród³a energii i uniezale¿niæ siê od importu paliw kopalnych.
Mo¿e zamiast kolejnej pustej wiejskiej œwietlicy warto przekonaæ wójta
i radnych, aby zainwestowali w gminn¹ albo
ma³¹ ? Mo¿e warto postawiæ wiatrak za pieni¹dze gminy, aby zapewniæ pr¹d w szkole? Mo¿e zamiast kostki brukowej i kutej bramy zainwestuj w oœwietlenie ledowe i panele fotowoltaiczne – zwróci siê z nawi¹zk¹.
Mo¿e zamiast parkingu przy koœciele, kolejnego pomnika czy parkanu, festynu z piwem i kie³baskami lepiej zrobiæ , aby mieszkañcy i turyœci mogli siê w sposób bezpieczny i ekologiczny poruszaæ po terenie gminy?
A zamiast obsadzaæ swój trawnik tujami, lepiej zadbaæ o , pomyœleæ o ptakach i owadach i posadziæ rodzime roœliny ozdobne, krzewy i drzewa. W Chinach w wielu miejscach nie ma ju¿ owadów zapylaj¹cych, w USA i Francji wiele gospodarstw musi kupowaæ ka¿dego roku pszczo³y i trzmiele. Now¹ bran¿¹ staje siê hodowla owadów po¿ytecznych (np. pozwalaj¹cych kontrolowaæ populacjê mszyc), które gin¹ poniewa¿ zniszczyliœmy naturalne warunki ich bytowania.
Je¿eli zniszczymy wszystko to, co do tej pory mieliœmy za darmo i czego nie docenialiœmy – wodê, powietrze, przyrodê, pszczo³y – bêdziemy musieli bardzo drogo za nie p³aciæ.
Ekologiczne myœlenie jest rozs¹dne i op³acalne, jest konieczne dla rozwoju, dobrobytu i bezpieczeñstwa. Lokalne, zdecentralizowane i proekologiczne rozwi¹zania s¹ najbli¿sze naszym ludzkim potrzebom.
biogazowniê, panele fotowoltaiczne elektrowniê na zrêbki
œcie¿ki rowerowe
bioró¿norodnoœæ
3.1. Czym jest edukacja?
Edukacja
Edukacja educare
ogó³ oddzia³ywañ s³u¿¹cych formowaniu siê (zmienianiu, rozwijaniu) zdolnoœci ¿yciowych cz³owieka.
wywodzi siê z ³aciñskiego s³owa , wskazuj¹cego pierwotnie na zjawisko „wydobywania na jaw" czy te¿ „prowadzenia czegoœ ku górze"; jako takie zosta³o odniesione do ogó³u oddzia³ywañ miêdzygeneracyjnych kszta³tuj¹cych zdolnoœci ¿yciowe: fizyczne, poznawcze, estetyczne, moralne i religijne, prowadz¹ce cz³owieka „ku górze", a wiêc czyni¹ce z niego istotê dojrza³¹ duchowo.
(http://aneksy.pwn.pl/pedagogika/index.php?id=9 )
–
Rozdzia³ 3 Edukacja
Katarzyna Soko³owska
n a
c z
w i
t a
u s
j a
a c
u k
E d
Edukacja (³ac. educatio - wychowanie) n
n
n
– pojêcie zwi¹zane z rozwojem umys³owym i wiedz¹ cz³owieka, stosowane w nastêpuj¹cych znaczeniach:
proces zdobywania wiedzy, polega na zdobywaniu wiedzy w szkole lub poza ni¹. W Polsce edukacja formalna podlega dwóm ministerstwom: Ministerstwu Edukacji Narodowej (MEN) i Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wy¿szego (MNiSW);
pojêcie u¿ywane dla okreœlenia stanu wiedzy danej osoby, spo³eczeñstwa, narodu. W tym kontekœcie mówi siê o dobrej lub z³ej edukacji, wystarczaj¹cej lub niewystarczaj¹cej;
wychowanie (g³ównie pod wzglêdem umys³owym), wykszta³cenie, nauka kszta³cenie, ogó³ czynnoœci i procesów maj¹cych na celu przekazywanie wiedzy, kszta³towanie okreœlonych cech i umiejêtnoœci.
( http://pl.wikipedia.org/wiki/Edukacja )
Edukacja to termin szeroki, obejmuj¹cy wszystkie sfery ¿ycia cz³owieka.
Z edukacj¹ mamy do czynienia praktycznie od dnia narodzin, a¿ do chwili œmierci.
Poprzez edukacjê nabywamy wiedzê, kszta³tujemy swój œwiatopogl¹d, postawy, wartoœci. Nabywanie doœwiadczenia to te¿ edukacja. Poziom wykszta³cenia, dostêpnoœæ ró¿nych form edukacji oraz udzia³ spo³eczeñstwa w oferowanych dzia³aniach edukacyjnych warunkuje okreœlony poziom rozwoju poszczególnych spo³ecznoœci. Rola edukacji jest zauwa¿ana i podkreœlana przez wiele instytucji miêdzynarodowych jako droga do rozwoju.
Organizacja Narodów Zjednoczonych ju¿ w 2002 r. przyjê³a rezolucjê ustanawiaj¹c¹ Dekadê Edukacji na temat Zrównowa¿onego Rozwoju. Jako cele dekady wskazano wspieranie d¹¿eñ promuj¹cych zrównowa¿ony rozwój spo³eczny, gospodarczy i ekologiczny. ONZ wskazuje, ¿e œwiatowe zwrócenie uwagi na edukacjê bêdzie okazj¹ do poprawy jakoœci kszta³cenia, wzmocnienia roli edukacji, której ide¹ powinno byæ d¹¿enie do
. Edukacja w zrównowa¿onym rozwoju podkreœla potrzebê respektowania godnoœci ludzkiej, poszanowania ró¿norodnoœci, ochrony œrodowiska naturalnego oraz zasobów naszej planety.
3.2. Edukacja w polityce miêdzynarodowej
osi¹gniêcia równowagi pomiêdzy spo³ecznym i ekonomicznym dobrem oraz kultur¹, tradycj¹ i ochron¹ zasobów naturalnych Ziemi
Ÿród³o: http://www.unic.un.org.pl/edukacja_rozwoj/?
Dekady Miêdzynarodowe s¹ og³aszane przez ONZ od 1985 r. w celu zwrócenia uwagi na potrzebê wsparcia wa¿nych kwestii o znaczeniu œwiatowym.
zosta³a oficjalnie og³oszona przez Koichiro Matsuura, Dyrektora Generalnego UNESCO, w dniu 1 marca 2005 r., w Siedzibie G³ównej ONZ.
Znaczenie edukacji dla zrównowa¿onego rozwoju dostrzeg³a równie¿ Unia Europejska. W kontekœcie odczuwalnych w ka¿dym z pañstw cz³onkowskich konsekwencji kryzysu finansowego i ekonomicznego zauwa¿ono, ¿e systemy edukacji i szkoleñ musz¹ dostosowywaæ swoje priorytety tak, by wyposa¿yæ wszystkich obywateli Europy w wiedzê, umiejêtnoœci i kompetencje potrzebne do sprostania wyzwaniom i ¿¹daniom zarówno w miejscu pracy, jak i wspó³czesnym ¿yciu.
Na kanwie tych obserwacji w 2010 r. pañstwa cz³onkowskie i Komisja Europejska zgodzi³y siê na w³¹czenie edukacji i szkoleñ jako kluczowego elementu do programu „Europa 2020”,
sprzyjaj¹cego w³¹czeniu spo³ecznemu w nadchodz¹cej dekadzie. Cel ten zawarto równie¿ w „Strategicznych ramach europejskiej wspó³pracy w dziedzinie edukacji i szkoleñ” (ET 2020), dokumencie stanowi¹cym podstawê wspó³pracy europejskiej na polu edukacji i szkoleñ, wnosz¹cym znacz¹cy wk³ad w realizacjê szerszych celów strategii „Europa 2020”.
Od tej pory pojawi³o siê szereg danych statystycznych, raportów pokazuj¹cych obraz edukacji na poziomie europejskim jak i krajowym. Przyk³adem takiego opracowania jest „Statystyka dotycz¹ca edukacji na poziomie regionalnym”
– artyku³ bêd¹cy prób¹ ukazania europejskiego systemu edukacji. Z uwagi na to, ¿e Unia Europejska obejmuje 27 krajów o zró¿nicowanych zasadach realizacji procesu edukacji, bardzo trudno jest porównywaæ poszczególne systemy, niemniej jednak zestawienia statystyczne pokazuj¹ realny obraz dostêpnoœci poszczególnych poziomów kszta³cenia.
W Europie mamy kraje, w których obowi¹zkiem szkolnym s¹ objête ju¿
czterolatki (Luksemburg i Irlandia Pó³nocna), jak równie¿ kraje w których obowi¹zek szkolny powstaje w siódmym roku ¿ycia.
Na uwagê zas³uguje równie¿ druga grupa wiekowa, a mianowicie m³odzie¿
siedemnastoletnia. Jest to wiek, w którym w wiêkszoœci pañstw UE uczniowie dokonuj¹ wyboru pomiêdzy kontynuowaniem nauki, a poszukiwaniem pracy.
Z danych za 2010 r. dotycz¹cych UE-27 wynika, ¿e w regularnym systemie obejmuj¹cym wszystkie poziomy edukacji, od podstawowego do studiów podyplomowych kszta³ci³o siê oko³o 93,1 mln uczniów i studentów; kolejne 14,9 mln dzieci objêtych by³o edukacj¹ przedszkoln¹.
Przedmiotem badañ statystyków w dalszej czêœci by³a liczba studentów oraz osób z wy¿szym wykszta³ceniem. W 2010 r. liczba studentów szkó³ wy¿szych w UE-27 wynios³a 19,8 mln, co stanowi³o 62,7 proc. wszystkich osób w wieku od Dekada Edukacji na temat Zrównowa¿onego Rozwoju
strategii UE na rzecz inteligentnego i zrównowa¿onego rozwoju
20 do 24 lat. W 2011 r. w UE-27 jako ca³oœci przesz³o jedna trzecia (34,6 proc.) osób w wieku od 30 do 34 lat mia³a wykszta³cenie wy¿sze. Dane te œwiadcz¹ o rosn¹cej liczbie mieszkañców UE, którzy studiuj¹ na wy¿szych uczelniach. Jest to zgodne z jednym z celów strategii „Europa 2020”, który zak³ada, ¿e do 2020 r. co najmniej 40 proc. osób w wieku od 30 do 34 lat w UE-27 zdobêdzie wy¿sze wykszta³cenie.
W i ê c e j i n f o r m a c j i : h t t p : / / e p p . e u r o s t a t . e c . e u r o p a . e u / statistics_explained/index.php/Education_statistics_at_regional_level/pl
„W ¿adnym wieku nie powinieneœ siê wstydziæ tego, czego nie wiesz, poniewa¿ zami³owanie do nauki i zajmowanie siê ni¹ nie ogranicza siê do czasów szkolnych, lecz koñczy siê z ¿yciem.”
Szymon Marycjusz
3.3. Kszta³cenie ustawiczne
Kszta³cenie ustawiczne, termin u¿ywany zamiennie z pojêciem „e
” „ ” „ ”.
W polskim prawodawstwie termin ten pojawia siê w ustawie z dnia 7 wrzeœnia 1991 r. o systemie oœwiaty oraz w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r.
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy i oznacza: „kszta³cenie w szko³ach dla doros³ych, a tak¿e uzyskiwanie i uzupe³nianie wiedzy, umiejêtnoœci i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych przez osoby, które spe³ni³y obowi¹zek szkolny”; „kszta³cenie w szko³ach dla doros³ych, a tak¿e uzyskiwanie i uzupe³nianie wiedzy ogólnej, umiejêtnoœci i kwalifikacji zawodowych w odniesieniu do bezrobotnych, poszukuj¹cych pracy, pracowników i pracodawców”.
Dokumentacja strategiczna i programowa UE ju¿ od 1999 r. zwraca uwagê na znaczenie tej formy kszta³cenia:
– zawiera zadania prowadz¹ce do zbli¿enia systemów szkolnictwa wy¿szego krajów europejskich.
– formu³uje d³ugofalowy program spo³eczno - ekonomiczny dla krajów Unii Europejskiej. Jednym z jej elementów jest nowe podejœcie do problematyki kszta³cenia ustawicznego, nadanie priorytetowego znaczenia koncepcji „uczenia siê przez ca³e ¿ycie”. Komisja Europejska zobowi¹za³a siê wspieraæ wspó³pracê europejsk¹ w tej dziedzinie.
dukacja permanentna edukacja doros³ych uczenie siê przez ca³e ¿ycie
Deklaracja Boloñska (1999 r.)
Strategia Lizboñska (2000 r.) n
n
n
n
n
Deklaracja Kopenhaska (2002 r.)
procesu kopenhaskiego
Europejskie ramy kwalifikacji dla uczenia siê przez ca³e ¿ycie (2007 r.)
„Europa 2020”
n n n n n n n
akcentuje zasadniczy wp³yw edukacji na gospodarkê europejsk¹ i dostosowanie jej do postêpu technologicznego. W dokumencie sformu³owano priorytety
dotycz¹cego wzmocnionej europejskiej wspó³pracy w dziedzinie kszta³cenia i szkolenia zawodowego (VET). Celem procesu jest poprawa wyników, jakoœci i atrakcyjnoœci kszta³cenia i szkolenia zawodowego w Europie. Ma on zachêcaæ do wykorzystywania ró¿nych mo¿liwoœci kszta³cenia zawodowego w kontekœcie uczenia siê przez ca³e ¿ycie i przy pomocy narzêdzi wspomagaj¹cych tak¹ formê kszta³cenia.
– Parlament Europejski przyj¹³ opracowany przez Komisjê Europejsk¹ traktat Europejskie ramy kwalifikacji dla uczenia siê przez ca³e ¿ycie (European Qualifications Framework - EQF). Jest to nowe narzêdzie, które ma umo¿liwiæ obywatelom pañstw cz³onkowskich Unii Europejskiej, a szczególnie pracodawcom, ³atwiejsze porównywanie poziomu kwalifikacji zdobytych w ró¿nych krajach w odmiennych systemach edukacyjnych.
- strategia na rzecz inteligentnego i zrównowa¿onego rozwoju sprzyjaj¹cego w³¹czeniu spo³ecznemu jest nowym, d³ugookresowym programem rozwoju spo³eczno-gospodarczego Unii Europejskiej, w ramach którego jeden z nadrzêdnych celów brzmi:
podniesienie poziomu wykszta³cenia, zw³aszcza poprzez zmniejszenie odsetka osób przedwczeœnie koñcz¹cych naukê do poni¿ej 10 proc. oraz zwiêkszenie do co najmniej 40 proc. odsetka osób w wieku 30-34 lat maj¹cych wykszta³cenie wy¿sze.
Priorytety europejskie maj¹ odzwierciedlenie równie¿ w dokumentach strategicznych krajowych. Rolê kszta³cenia ustawicznego, od pocz¹tku procesów transformacji, zaznaczano w takich dokumentach jak:
Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007-2015;
Krajowy Program Reform na lata 2008-2011 na rzecz realizacji Strategii Lizboñskiej;
Krajowy Plan Dzia³añ na rzecz Zatrudnienia na lata 2009-2011;
Strategia Rozwoju Kszta³cenia Ustawicznego do roku 2010;
Strategia Rozwoju Edukacji na lata 2007-2013;
Program Operacyjny Kapita³ Ludzki (PO KL);
Regionalne Programy Operacyjne wspó³finansowane s¹ z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego stworzone odrêbnie w poszczególnych województwach.
Na dzieñ dzisiejszy mo¿na powiedzieæ, ¿e mia³y one istotny wk³ad w rozwój œwiadomoœci obywateli w zakresie kszta³cenia ustawicznego.
–
Obecnie kszta³cenie ustawiczne sta³o siê jednym z najistotniejszych elementów strategii rozwoju wspó³czesnych europejskich gospodarek. Wysokie i stale uzupe³niane kwalifikacje przyczyniaj¹ siê do wiêkszej produktywnoœci pracy i konkurencyjnoœci gospodarki oraz umo¿liwiaj¹ elastyczne dopasowanie do ci¹gle zmieniaj¹cych siê potrzeb rynku pracy. Rozwój edukacji ustawicznej jest wiêc narzêdziem do przeciwdzia³ania bezrobociu, ubóstwu oraz wykluczeniu spo³ecznemu.
Zgodnie z zapisami ustawy o systemie oœwiaty prowadzenie i finansowanie szkó³ i innych placówek oœwiatowych stanowi, obok wielu innych, zadanie w³asne jednostek samorz¹du terytorialnego. Realizuj¹ one zadania oœwiatowe samodzielnie, a nie w imieniu jednostek centralnych np. Ministerstwa Edukacji Narodowej.
3.4. Edukacja w najbli¿szym œrodowisku
Edukacja w Konstytucji i ustawach ustrojowych Konstytucja RP
Ustawa o samorz¹dzie gminnym
Ustawa o samorz¹dzie powiatowym
Ustawa o samorz¹dzie województwa
Art.166 Zadania publiczne s³u¿¹ce zaspakajaniu potrzeb wspólnoty samorz¹dowej s¹ wykonywane przez JST jako zadania w³asne.
Art.7 pkt 8 - Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie edukacji nale¿y do zadañ w³asnych gminy.
Art.4 ust 1 pkt 1 - Powiat wykonuje okreœlone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie edukacji publicznej.
Art.11 ust. 2 pkt 4 - Samorz¹d województwa prowadzi politykê rozwoju województwa, na któr¹ sk³ada siê wspieranie i prowadzenie dzia³añ na rzecz podnoszenia poziomu wykszta³cenia obywateli.
-
Struktura szkolnictwa w Polsce, obejmuje przedszkola, szko³y podstawowe, gimnazja, szko³y ponadgimnazjalne, policealne, artystyczne oraz inne placówki edukacyjne. W myœl zapisów Konstytucji RP ka¿dy ma prawo do nauki. Nauka jest obowi¹zkowa od 6. do 18. roku ¿ycia, ale status instytucji obowi¹zkowych maj¹ jedynie szko³a podstawowa i gimnazjum. W szko³ach publicznych nauka w zakresie ramowych planów nauczania jest bezp³atna.
Œrednia wieku polskich nauczycieli to 40,9 lat; zdecydowana
wiêkszoœæ z nich - , prawie ¹
wykszta³cenie wy¿sze.
http://samorzad.infor.pl/sektor/zadania/oswiata/artykuly/452718,raport_nauc zyciele_stan_i_struktura_zatrudnienia.html#ixzz2vmRfOubA
81 proc. to kobiety- wszyscy maj
Mówi¹c o systemie edukacji nale¿a³oby tu wpisaæ jeszcze uczelnie wy¿sze dzia³aj¹ce w oparciu o ustawê „Prawo o szkolnictwie wy¿szym”, w której czytamy, i¿
uczelnie „stanowi¹ integraln¹ czêœæ systemu edukacji i nauki” oraz wszelkiego rodzaju instytucje szkoleniowe oferuj¹ce szkolenia, kursy, warsztaty, dzia³aj¹ce w oparciu o odrêbne przepisy. Instytucje te uzupe³niaj¹ publiczny system kszta³cenia, a tak¿e s¹ realizatorami kszta³cenia ustawicznego.
Dlaczego tak du¿o, a jednoczeœnie na niewiele wystarcza? To pytania i dylematy dzisiejszych samorz¹dowców i obywateli, którym na sercu le¿¹ dzia³ania s³u¿¹ce rozwojowi spo³ecznoœci lokalnych, którzy s¹ œwiadomi, ¿e tylko wykszta³cone spo³eczeñstwo ma szansê na szybkie dostosowanie siê do zmieniaj¹cej siê rzeczywistoœci.
Bia³opole Dorohusk Dubienka Kamieñ LesniowiceRuda-Huta Sawin WierzbicaWojs³awice ¯mudŸ Powiat che³mski 120
100
80
60
40
20
0
bud¿et ogó³em wydatki na oœwiatê i wychowanie w 2010 roku
