Badania nad nawożeniem wierzb koszykarskich Salix americana i Salix viminalis regalis

(1)

R O C Z N I K I G L E B O Z N A W C Z E T . X I I I , Z. 2, W A R S Z A W A 1963

M IK O Ł A J K W IN IC H ID Z E , W OJCIECH D ZIĘC IO ŁO W SK I

BADANIA NAD NAWOŻENIEM WIERZB KOSZYKARSKICH S A L IX AMERI CANA I S A L I X VIMINALIS REGALIS

O ddział P o zn a ń sk o -B y d g o sk i PTG

Nawożenie w ikliny jest na ogół m ało opracowane. Nie znamy dotych czas jej potrzeb nawozowych ani dynam iki pobierania pokarmów. Istnie jące w literaturze krajowej na ten tem at prace są nieliczne i nie wyczer pują zagadnienia.

Brak jest również bliższych danych, jak nawozić wiiklinę na poszcze gólnych siedliskach. W yniki badań w tej dziedzinie są rozbieżne i frag m entaryczne, rzadko podają dokładną charakterystykę warunków sie- dliskow o-glebow ych [1, 2, 3, 7, 8]. N ależy nadmienić, że wierzby koszy karskie uprawiia się na rozmaitych glebach, często mało produktywnych. Dlatego trzeba prowadzić doświadczenia w różnych warunkach siedlisko- wo-glebowych, aby uzyskać wskazówki dla racjonalnego nawożenia, do stosowanego do naszych warunków gospodarczych. W tym celu w ramach badań Oddziału Poznańskiego PTG na zlecenie Zjednoczenia Leśnej Pro dukcji Niedrzewnej w Warszawie założono w latach 1958— 1961 doświad czenia, które m iały na celu:

— zbadanie reakcji dwóch gatunków w ikliny Salix americana — ame rykanki i Salix viminalis regalis — konopianki na nawożenie mineralne NPK i Ca na glebach o m ożliw ie ściśle zdefiniowanych właściwościach i w określonych warunkach klimatycznych;

— bliższe w yjaśnienie w pływ u odczynu i zawartości łatwo rozpusz czalnych P0O5 i K2O w glebach na efekty nawożenia w ym ienionym i składnikami.

Badania gleboznawcze i nawożeniow-e przeprowadzili autorzy. Opra cowanie hodowlane stanowi treść odrębnej pracy [9].

W celu scharakteryzowania gleb pól doświadczalnych przeprowadzono zdjęcia kartograficzno-gleboznawcze metodą siatkową w skald 1 :250, a także badania laboratoryjne. Doświadczenia prowadzono w trzech

(2)

punk-410 M. K w in ich id ze, W. D zięcio ło w sk i

tach, a mianowicie: w Czarnej Strudze, pow. Wołomin, w Walichnowach Wiielkich na Żuławach i w Młodniku, pow. Opole.

Badania te nie zostały przeprowadzone przez cały planowany w ielo- letmi okres, pozwalają jednak już na podstawie uzyskanych w yników wyprowadzić pewne wnioski.

Schem at doświadczenia w obu seriach z amerykanką i konopianką był wszędzie następujący: O, NP, NK, PK i NPK w kwadracie łacińskim.

We wszystkich latach stosowano takie samo nawożenie. Dawki po szczególnych składników w przeliczeniu na 1 ha wynosiły:

— 40 kg N w postaci saletrzaku (25%), — 60 kg P2O5 w postaci tomasyny (18%), — 80 kg K2O w postaci soli potasowej (40%).

W czasie trwania doświadczenia na glebach kwaśnych (w Czarnej Stru dze i Młodniku) wprowadzono serię z wapnowaniem. Wapno zastosowano wiosną I960 r. w ilości 18 q/ha wapna nawozowego w Czarnej Strudze i 12,5 q/ha w Młodniku. Dawkę wapna nawozowego obliczono na podstawie kwasowości hydrolitycznej.

Każdej wiosny oznaczano zawartość P2O5 i K20 rozpuszczalnych w m leczanie wapnia. Oznaczanie przeprowadzano przed w ysiew em na w ozów w średnich próbkach z poziomów próchnicznych poszczególnych poletek.

D O ŚW IA D C Z EN IA W C ZA RNEJ STR U D Z E

Pole doświadczalne położone jest w pradolinie rzeczki Strugi i jest w yniesione nad poziom morza około 78 m. Od strony zachodniej przylega do w zniesień charakteru wydm owego, a ze strony wschodniej graniczy z terenami podmokłymi, pokrytymi lasem liściastym.

Plantacja w Czarnej Strudze położona jest w regiionie klim atu W iel kich Dolin (Romer 1949). Przytoczone w tabl. 1 dane charakteryzują wa runki klim atyczne panujące na badanym obszarze1.

Glebę pola doświadczalnego należy zaliczyć do typu bagiennego, pod- typu murszowego. Gleba ta wytworzyła się z niskich płytkich zamulonych torfów, ukształtowanych na piasku aluwialnym. Jej skład m echaniczny oznaczony metodą Bouyoucosa w m odyfikacji Casagrande i Prószyńskie go przedstawia tabl. 2. Powierzchnia pola jest na ogół równa, a przecięt n y profil glebow y przedstawia się następująco: poziom próchniczny — murszasty, miąższość 20— 35 cm, o zabarwieniu czarnobrunatnym bądź ciemnoszarym w stanie świeżym . Poziom ten zawiera od 4,7 do 8,5% substancji organicznych, w tym 2— 4% substancji nie zhumifiikowanej.

(3)

N a w o żen ie w ierzb k o szy k a rsk ich 411

T a b l i c a 1

Średnie m iesięczne temperatury i średnie opady w r e g io n ie W ielkich Dolin Mean monthly temperatures and mean p r e c ip ita tio n in the W ielkie Doliny region

Rok

Średnia temperatura

Mean temperature °C Amplitudatemp.°C

Średnie opady щщ Mean p r e c ip ita tio n

Year _{sty czn ia} January lip c a July roczna annual Temper,

am plit. roczne_annual

m iesiąca months 1-11 Średnia w ie lo le tn ia Many-years mean - 3,6 18,9 7,6 22,5 540 190 1958 - 2,8 19,1 7,8 21,9 438 137 1959 - 0,9 21,4 8,4 22,3 451 220 I960 - 3,1 17,1 7,9 20,2 502 194 1961 - З Д 16,7 8,5 19,8 472 184

Pod w zględem składu mechanicznego jest to piasek słabogliniasty TÓwnoziarnisty. Poziom A ± jest wyraźnie odcięty od zalegającego niżej piaäku luźnego o zabarwieniu szarobiałym, miąższości około 30 cm, w y  kazującego słabe oglejenie. Od głębokości 35— 50 cm w ystępują cienkie w arstew ki żelaziste. Wraz z głębokością wzmaga się stopień ogleienia.

Woda gruntowa w e wrześniu w ystępuje tu na głębokości 80— 100 cm, a wiosną podchodzi pod powierzchnię.

T a b l i c a 2

Skład mechaniczny gleby murszowej w Czarnej Strudze Mechanical composition of mursh s o i l s at Czarna Struga

Głę bokość Depth cm Woda h i- h igroe- kopowa Hygrosc. water %

Średnica fr a k c ji - Per cent p a r tic le diameter - mm

0,002 0,002 -0,005 0,005-0,02 0,02 -0,05 0,01- ОД 0,1-1 0-20 1,54 2,4 1,5 3,1 6,1 13,8 73,5 30-40 0,28 1,4 0,2 0,7 2,0 9,6 86,1 60-70 0,19 0,8 0,2 0,8 0,8 7,3 90,1

pH poziomu próchnicznego, oznaczone w zawiesinie wodnej, waha się w granicach 5,00— 5,75, kwasowość wym ienna w granicach 4,45— 5,50. W miarę wzrostu głębokości odczyn zbliża się do obojętnego.

Zawartość substancji organicznej w glebie podana jest w tablicy 3. Jak widać, poziom zawiera jej średnio 5,90%, a stosunek С : N wynosi 13 : 1, g o -wykazuje na znaczny stopień zhumifikowania.

(4)

412 M. K w in ich id ze, W. D zięcio ło w sk i

T a b l i c a 3

Skład chemiczny su b sta n cji organicznej gleby w Czarnej Strudze* Chemical composition of organic s o i l m atter at Czarna Struga

Głę bokość Depth cm PH S traty na żarzeniu Calcina tio n lo s s e s Substan. organ. Organie matter Kwasy huminowe Humic acids Bituminy Bitumine Zawar tość С og. Total С Zawar tość N og. Total N С : N H20 KC1 % 0-20 5,4 2 5 ,08 7,56 5 ,90 2,93 0,467 3,43 0,260 - 13 : 1 30-40 6,39 6,16 n 0 ,32 0,15 n 0,19 0,025 8 : 1 50-70 6,65 6,42 n 0,24 0,04 n 0,14 0,015 9 : 1

* Substancję organiczną oznaczono metodą A ltena, bituminy - ekstrakcją benzenowo-alkoholową 1 : 1 , azot ogółem metodą Kjeldahla

Organie matter determined with A lte n 's method, b itumins by benzene-alcohol 1:1 e x tr a c tio n , t o t a l n itrogen with Kjeldah1 method

T a b l i c a 4

Zawartość składników glebowych rozpuszczalnych w 20% HC1* Fercentual content o f s o i l c o n stitu e n ts so lu b le in 20% HCl

( % )

Głębokość Depth

cm

S i02 _%°3 AI2O3 Fe203 p2o5 CaO K20 Na20

0-20 0,026 0,738 0,333 0,379 0,030 0,289 0,088 0,018

30-40 0,090 0,541 0,239 0,288 0,016 0,130 0,160 0,015

50-70 0,089 0,445 0,109 0,323 0,019 0,225 0,241 0,013

* Wyciąg 20% HCl przygotowano metodą Gedrojca

Zawartość składników gleby rozpuszczalnych w 20% HCl podano w tabl. 4.

Ilość SiOo waha się w granicach 0,026— 0,09%. Zawartość R2O3 jest najwyższa w poziomie próchniczym i zmniejsza się w miarę wzrostu głębokości. We wszystkich poziomach stwierdzono większą zawartość Fe203 niż AI2O3. Nawiększą zawartość fosforu i wapnia wykazał poziom na głębokości 30— 40 cm. Poniżej tego poziomu zawartość wapniia zw ięk szała się i nieco wzrastała ilość fosforu.

Potas jest w znacznym stopniu w yługow any. Najmniej zawierał go podiom próchniczny i wraz z głębokością zawartość potasu wzrastała.

Sodu jest nieco w ięcej w poziomach górnych.

Zawartość fosforu i potasu oznaczona metodą Egnera wynosiła w po ziomie próchniczym przeciętnie 2,6 mg na 100 g gleby, w poziomach głębszych 3,0— 4,2 mg P2O5 na 100 g gleby (tabl. 6). Analogicznie ozna

(5)

N a w o żen ie w ierzb k o szy k a rsk ich 413

czona ilość rozpuszczalnego potasu wynosiła przeciętnie 3 mg KoO na 100 g gleby, a w głębszych warstwach 1,6—2,2 mg.

Na podstawie przeprowadzonych badań terenowych i danych anali tycznych należy stwierdzić, że gleba pola doświiadczalnego ma mało przyswajalnego potasu i fosforu i jest wyługowana z zasad. W płynęło to na kompleks sorpcyjny, jak i na odczyn górnych poziomów. Jak widać z tabl. 5, poletka serii z amerykanką m iały wyraźnie większą kwasowość niż seria z konopianką. Stwierdzono również niejednakowe oddziaływ a n ie gatunków w ikliny na odczyn gleb w okresie czteroletnim.

T a b l i c a 5

P rzeciętn e w artości pH gleby na poszczególnych kombinacjach nawozowych Mean s o i l pH-values in p a r tic u la r f e r t i l i z e r treatments

Rok Year

0 NP NK PK NPK

pH

н2о KCl н2о KCl H20 KCl H20 KCl H20 KCl

S a lix americana: Poletka n ie wapnowane - Unlimed p lo ts

1958 1959 1960 1961 4 ,8 5,7 6,0 6,1 4 ,4 4,6 5.1 5.2 4 .8 5.9 5.9 6,1 4,5 5,0 5,3 5,2 4 .8 5.8 5,7 6,1 4 ,4 4.9 5,1 4.9 4 .8 5.8 5.8 6,1 4 ,4 4 ,8 5,1 5,3 5.0 6.0 5,8 6.1 4 ,7 5,0 5.2 5.2

Poletka wapnowane - Limed p lo ts

1961 6,7 6,6 6,9 6,8 6,7 6,4 7,0 7,0 6,8 6,5

S a lix v im in e lis r e g a lis : Poletka n ie wapnowane - Unlimed p lo ts

1958 1959 1960 1961 5,7 5,5 5,1 5,4 5.4 4 .4 4 ,6 4 .4 ’ 5,7 5.5 5,0 5.5 5.4 4,2 4,6 4.5 5.7 5.7 5,1 5,5 5.4 4.5 4 .6 4 ,4 5.7 5.2 5.2 5.7 5,4 4,3 4,7 4,6 5.6 5,4 5,2 5.6 5.3 4 .4 4 .8 4 .8

1961 6,2 5,2 6,5 5,9 6,3 5,6 6,5 6,1 6,3 5,8

Na kombinacjach nawozowych z amerykanką kwasowość się zm niej szyła, natomiast poletka serii z konopianką stopniowo się zakwaszały. W yraźnie obniżyła się również kwasowość wym ienna, która w e w szyst kich kombinacjach serii z konopianką była niższa niż na poletkach serii z amerykanką.

W serii wapnowanej w ystąpiły również różnice w oddziaływaniu ba danych odmian na zmianę odczynu. W doświadczeniu z amerykanką w ap nowanie doprowadziło odczyn gleby do obojętnego, a w doświadczeniu z konopianką do słabo kwaśnego. W skazywałoby to na większe pobieranie w apnia przez konopiankę niż przez amerykankę.

W tablicy 6 przedstawiono w pływ ma wożenia na zasobność gleb w P2O5 1 K2O, rozpuszczalnych w m leczanie wapnia. Na wstępie należy stwierdzić,

(6)

że gleby poda doświadczalnego w Czarnej Strudze charakteryzuje mała zawartość wyjściow a fosforu łatwo rozpuszczalnego. W czasie trwania doświadczenia na poletkach zerowych i NK nastąpiło znaczne wyczerpa nie fosforu. Natomiast zawartość P2O5 w glebach kombinacji NP, PK, i NPK w 1961 r. była zbliżona do zawartości w 1958 r.

Podobnie jak w przypadku fosforu w ystąpiło również wyczerpanie potasu w kombinacjach bezpotasowych i zerowej, a także w kombinacjach nawożonych K^O, w znacznie jednak m niejszym stopniu. W apnowanie spowodowało obniżenie zawartości K20 w serii z konopianką. W serii z amerykanką zasobność K20 była zbliżona do zawartości tego składnika w 1958 r.

T a b l i c a 6

P rzeciętn e zaw artości * ^2® w mleczanie wapnia w mg/100 g gleby na poletkach n ie wapnowanych przed założeniem doświadczenia

Uean contents of P20^ and 1^0 so lu b le in lime milk in mg/100 g s o i l on p lo ts unlimed p rio r to experim ental lay-out

Czas oznaczania Time o f de term ination P2°5 0 NP NK PK NPK S a lix americana 1958 od 2 ,3 mg do 2 ,7 mg 1959 2 ,0 2,5 1,9 2,3 2,4 1961 0 ,8 4 ,2 0 ,6 2 ,9 2 ,9

S a lix v im in a lis r e g a lis

1958 od 2 ,3 mg do 2 ,7 mg 1959 1,6 2 ,3 1,6 2 ,5 2 ,0 1961 0,7 2 ,8 1 ,1 2 ,1 3 ,1 K20 S a lix americana 1958 od 3 ,1 mg do 4 ,4 mg 1959 2 ,0 2 ,1 2 ,7 3 ,0 2 ,2

1958 od 3 ,1 mg do 4 ,4 mg

(7)

N a w o ż e n ie w ierzb k oszyk arsk ich 415

T a b l i c a 7

Plon w ikliny na poszczególnych kombinacjach nawozowych w q/ha* Crop y ie ld s with d iffe r e n t f e r t i l i z e r treatments q/'ha

NPK NK PK NP 0 Średnia_Mean S a lix americana 1959 bez - no Ca 253,7 238,1 220,8 162,6 170,4 2 09,l 1) I960 z - with Ca 244,8 241,1 219,1 126,5 121,6 190,6 bez - no Ca 208,4 206,4 189,8 132,0 111,0 169,5 Średnia - Mean 226,6 223,8 204,4 129,2 116,3 1 80,12) 1961 z - with Ca 247,1 218,7 218,7 97,5 117,7 179,8 bez - no Ca 201,1 159,4 183,1 125,6 90,2 151,9 Średnia - Mean 224 t l 188,8 200,9 111,6 104,8 165,93)

1959 bez - no Ca 159*4 143,8 135,2 127,2 113,9 135,94) I960 z - with Ca 197,7 191,6 129,7 107,0 93,0 143,8 bez - no Ca 204,6 160,5 149,0, 103,7 100,9 143,7 Średnia - Uean 201,2 176,0 139,4 109,4 97,0 143,85) 1961 z - with Ca 150,4 128,4 8 5,8 6 7 ,0 51,8 96,7 bex - no Ca 134,8 85,5 8 9,4 40,3 4 9 ,8 8 0 ,0 Średnia - Uean 142/6 107,0 87,6 53,6 5 0,8 8 8 ,36)

* Różnice między średnimi objętymi wspólnym podkreśleniem są n ie udowodnione przy p ozio mie u fn o śc io£- - 0,03

D ifferen ces between the means j o in t ly underlined are not proved at confidence

in te r v a l^ - 0.05

Błąd różnicy średnich arytmetycznych _ д а . Error in d ifferen ce o f a rith m etica l means

1) 9,24; 2) 12,1; 3) 13,1; 4) 13,56; 5) 13,1; 6) 12,2

W pływ nawożenia mineralnego' na plon w ikliny przedstawia tabl. 7. Jak widać, wysokość plonów jest jakby odbiciem zawartości składników (NPK) w glebie pola doświadczalnego. W pierwszym roku (1958) plony obu gatunków w ikliny nie były wysokie, a reakcja na nawożenie m ineral ne zaznaczyła się w niew ielkim stopniu, co jest zjawiskiem normalnym w uprawie plantacyjnej. Jednakże w kombinacji z pełnym nawożeniem (NPK) otrzymano najwyższe plony obu gatunków. W następnym roku (1959) plony w ikliny w stosunku do roku poprzedniego wzrosły około trzykrotnie dla amerykanki, a dwukrotnie dla konopianki w odpowied

(8)

nich kombinacjach nawozowych. Wyraźna reakcja na nawożenie i znaczne różnice w poszczególnych kombinacjach nawozowych przejaw iły się w doświadczeniach z obu gatunkami wierzb. Istotność różnic udowodnio na została również przez analizę statystyczną2.

Najwyższe plony uzyskano na pełnym nawożeniu (NPK), następnie na kombinacji NK i nieco niższe na kombinacji PK. Podobnie układa się stosu nek plonów i iw latach następnych u obu badanych gatunków. Jedynie w 1961 r. plon amerykański na kombinacji NP w serii wapnowanej był niż szy niż na kombinacji zerowej. Zastosowanie wapna dało wyraźny wzrost plonów amerykanki z w yjątkiem kombinacji NP zarówno w 1960, jak i w 1961 r. Być może, że przyczyną spadku plonów w tej kombinacji jest niedobór potasu. W roku 1960 wzrost plonów konopianki w ystępuje w serii wapnowanej tylko na NK i nieznacznie na NP. W 1961 r. zaś jedynie na kombinacji PK zanotowano spadek plonów, a na pozostałych większy lub m niejszy wzrost.

W serii z konopianką bez wapnowania w kombinacjach NK, PK i NP uzyskano w 1960 r. plony w yższe w porównaniu do innych lat, a w kom binacjach O i NP niższe niż w 1959 r.

W 1961 r. we wszystkich kombinacjach nawozowych w doświadcze niu z konopianką przejawiło się znaczne obniżenie plonów. Najm niejszy spadek był na kombinacji NPK. Można przypuszczać, że znaczna obniżka plonów w kombinacjach NP, NK i PK spowodowana została w yczerpa niem gleb w tych kombinacjach z któregoś składnika. Wapnowanie w 1960 r. w płynęło na plon na ogół nieco obniżająco, z wyjątkiem kom binacji NK, w której otrzymano wyraźną nadwyżkę. W 1961 r. wapnowa nie w płynęło na podwyższenie plonów prawie we wszystkich kombina cjach, a zwłaszcza w kombinacji NK. W yjątek stanowi kombinacja PK, na której plon był nieco niższy niż w seriii nie wapnowanej.

Jak widać, na wapnowanie każda z odmian reagowała inaczej i można przypuszczać, że różnice w plonach między amerykanką i konopianką spo wodowane zostały różnymi właściwościam i fizjologiicznymi tych gatun ków. Jak można wnioskować, z oznaczeń odczynu (tabl. 5), konopianka prawdopodobnie pobiera w znacznie w iększym stopniu wapń niż am ery kanka. Wapnowanie serii z amerykanką zbliżyło odczyn gleby do obo jętnego, a w serii z konopianką do słabo kwaśnego. Być może, że zasto sowane ilości wapna w serii z konopianką nie zobojętniały dostatecznie powstającej kwasowości fizjologicznej, co mogło niekorzystnie oddziały wać na rozwój wikliny.

2 A n a lizę sta ty sty czn ą p lo n ó w p rzep row ad ził m gr E. B lisk i, za co autorzy s k ła  d ają p o d zięk o w a n ie.

(9)

N a w o ż e n ie w ierzb k o szy k a rsk ich 417

Reasum ując badania w Czarnej Strudze, można wyciągnąć następu jące wnioski:

1. Uprawiana na tam tejszych glebach wiklina może w krótkim czasie wyczerpać łatw o rozpuszczalne formy fosforu i potasu.

2. Badane gleby zawierają dużo azotu, utrwalonego głów nie w połą czeniach organicznych, a więc w formie mało dostępnej dla roślin.

3. W przeprowadzonych doświadczeniach stwierdzono, że na rozwój d plon pędów w ikliny największy w p ływ wywiera nawożenie potasem

i azotem, w znacznie niższym stopniu fosforem.

4. Wapnowanie wpłynęło na ogół korzystnie na plony, zwłaszcza w do świadczeniu z amerykanką.

5. Otrzymane wyniki wskazują, że na tam tejszych glebach stałe otrzym ywanie wysokich plonów w ikliny m ożliwe jest tylko przy syste m atycznym .stosowaniu pełnego nawożenia m ineralnego, przy jednoczes nym stosowaniu w pewnych odstępach czasu wapnowania.

D O ŚW IA D C Z E N IA W W IELIC H N O W A C H W IELK IC H

Doświadczenie założono przy plantacji położonej w południowo-za- chodniej części Żuław (tzw. Żuławy Górne). Teren plantacji położony jest przed w ałem ochronnym, pom iędzy G niewem i Piekłem i obecnie nie podlega zalewom. W pobliżu pola doświadczalnego przechodzą rowy odwadniające. Woda ściągana jest za pomocą pomp, regulujących stan wód gruntowych, których poziiom wahał się w okresie badań na głębo kości 70— 100 cm.

Obszar Żuław pod względem klim atycznym zalicza E. Romer do kli m atów bałtyckich, krainy Żuław W iślanych. Pew ne dane w tym zakresie podane są w tabl. 8.

Pole doświadczalne w W alichnowach W ielkich leży na bardzo cięż kich madach, co ilustruje tabl. 9.

Przeciętny profil glebowy na tym terenie przedstawia się następująco: poziom próchniczny А г miąższości 40— 45 cm, o zabarwieniu czarnobru- natnym ma .strukturę gruzełkowatą, ziarnistą. Poziom ten wyraźnie od cina się od zalegającej w podłożu bardzo ciężkiej mady o zabarwieniu jasnobrunatnym i strukturze pryzmatycznej.

Na głębokości 40— 60 cm na jasnobrunatnym tle z odcieniem szaro zielonym , w ykazującym średni stopień oglejenia, występują rdzawe pla m y i drobne konkrecje żelaziste.

Na głębokości 70— 80 cm widoczne jest silne oglejenie. Czarne ziemie Żuław stanowią swoistą odmianę gleb, charakterystyczną przez dużą za wartość substancji organicznej i azotu oraz wąski stosunek С : N ( 8: 1 bądź 9 : 1, tabl. 10).

(10)

418 M. K w in ich id ze, W. D z ię c io ło w sk i

T a b l i c a 8

Średnie m iesięczne temperatury i średnie opady na Żuławach tle an monthly temperatures and p r e c ip ita tio n at Żuławy

Rok Średnia temperatur« Mean temperature 1 °C Amplituda temp. °C Średnie opady ш

Uean p r e c ip ita tio n Year _{sty czn ia}

January

lip c a

July rocznaannual

Temper.

am plit. roczne_annual

m iesiecy montne V - VII Średnia w ie lo le tn ia Many-years mean - 3 ,0 17,6 7 ,1 26 500 170 1938 - 2,3 18,6 8 ,5 20,9 517 184 1959 - 0,5 21,0 9 ,8 20,5 341 110 I960 - 2,5 17,0 7,7 19,5 796 368 1961 - 2 ,0 16,0 9 ,0 18,0 417 169 U w a g a : w r u b r y c e 5 z a m i a s t 26, p o w i n n o b y ć 20,6. T a b l i c a 9

Skład mechaniczny pola doświadczalnego w Walichnowach W ielkich Mechanical s o i l com position on experim ental f i e l d at Wielichnowo W ielkie

( % ) Głębokość Depth cm Woda h i- groskopo- wa Hygrosc. water %

Średnica frakcj:L - Per cęnt fr a c tio n diameter - mm

< 0 , 0 0 2 0_0,005, 002- 0 ,0 0 5 -_0,02 _оо _оо_VJ1 го 1 0 ,0 5 -0,1 0,1 -1 0-20 3,9 0 3 1 ,1 10,6 15,7 16,5 10,5 15,6 20-40 5,55 47 ,5 14,4 20,2 8 ,3 4 ,7 5 ,8 40-70 5,21 4 6 ,0 15,8 20,2 8 ,4 3 ,4 6,0 T a b l i c a 10

Skład chemiczny su b sta n cji organicznej gleby pola doświadczalnego w Walichnowach W ielkich Chemical composition of organie s o i l matter on experim ental f i e l d at Wielichnowo W ielkie

Głębokość Depth cm pH Substan cja or ganiczna Organie matter Kwasy huminowe Humic acid s Bituminy Bitumins I n n ogółem Total С Zawar to ś ć N ogółem Total И С : N н2о KCl % 0-20 7,77 7,02 3,15 1,730 0,186 1,83 0,247 8 :1 (9 :1 ) 40-60 7 ,90 6,78 1,42 - 0,83 0,140 7:1 60-80 •8,00 6,87 1,78 - - 1,04 0,157

(11)

-N a w o ż e n ie w ierzb k oszy k a rsk ich 419

Czynnikiem utrwalającym i kum ulującym próchnicę jest wilgotność gleby oraz zasobność skały m acierzystej w wapń, na co wskazuje odczyn alkaliczny, a także w pewnej mierze duża zawartość cząstek koloidalnych,

tworzących z próchnicą połączenia organomineralne.

Jak widać z tabl. 11, czarne ziemie pola doświadczalnego są glebami bardzo żyznymi, zasobnymi w potas, wapń, magnez, a także i sód i za wierającym i stosunkowo małą iicść fosforu. Równocześnie jednak stw ier dzono znaczną zasobność tych gleb w form y łatwo rozpuszczalne fosforu (i potasu.

T a b l i c a 11

Zawartość składników glebowych rozpuszczalnych w 20% HC1 F ercentual content o f s o i l c o n stitu e n ts solu b le in 20% HC1

( % )

Głę bokość Depth

cm

S i0 2 r2°3 _a_12°3 _ye2°3 p2o3 CaO MgO KgO Na20

0-20 40-60 60-80 0,216 0,219 0,208 9,282 15,699 15,264 4,819 8,364 8,310 4,462 7,284 6,936 0,030 0,013 0,018 3,250 2,180 2,215 0,340 0,468 0,284 1,854 2.540 2.540 0,223 0,363 0,446

Analiza chemiczna wykazała równomierne rozmieszczenie w profilu SiC>2, natomiast zawartość R2O3 była znacznie większa w poziomach głębszych niż w poziomie próchnicznym, przy tym ogólnie większa była zawartość AI2O3 niż Fe2Ü3.

W analiziie glebowej zawartość potasu i sodu jest w górnych pozio mach znacznie mniejsza w porównaniu z poziomami głębszym i. Odwrot nie natomiast przedstawia się sytuacja z zawartością fosforu i wapnia.

Z przytoczonych w tabl. 12 danych wynika, że kwasowość czynna i wym ienna były zbliżone w poszczególnych kombinacjach nawozowych d utrzym yw ały się w ciągu czteroletniego trwania doświadczenia na mniej więcej jednakowym poziomie. W skazywałoby to na duże zdolności regu lujące czarnych ziem pola doświadczalnego oraz na zasobność gleb w za sady, przede wszystkim w wapń. Potwierdzają ten wniosek podane w y  niki analizy chemicznej (tabl. 11). Dlatego to w W alichnowach W ielkich w p ływ u wapna nie badano.

Zawartość gleby pola doświadczalnego w łatwo rozpuszczalne P2O5 i K20 przedstawiona jest w tabl. 13. Jak widać, jest to na ogół gleba średnio zasobna.

W trakcie doświadczenia w ystąpiło obniżenie zawartości rozpuszczal nego fosforu i potasu we wszystkich kombinacjach nawozowych, najw y raźniej w kombinacjach NK i zerowej. Podobnie m niejszą zawartość K2O

(12)

w glebach można zauważyć w kombinacji zerowej i bezpotasowej (NP). Wyraźne na ogół obniżenie zasobności gleb w P2O5, a w szczególności w K2O, wskazuje na znaczne zapotrzebowanie badanych gatunków w iklin y na wym ienione składniki.

T a b l i c a 12

P rzeciętn e w artości pH gleby na poszczególnych kombinacjach nawozowych Mean s o i l pH-values in p a r tic u la r f e r t i l i z e r treatments

Eok Year 0 NP NK PK NPK pH H20 KCl 1^0 KCl 1^0 KCl н20 KCl 1^0 KCl S a liz americana 1958 7 ,8 7 ,0 7 ,8 7 ,0 7,8 7 ,0 7,8 7 ,0 7 ,8 7 ,0 1959 8 ,1 7 ,0 8 ,0 6 ,9 8 ,0 7 ,0 8 ,0 7 ,0 8 ,0 7,0 I960 8 ,0 7 ,0 8 ,2 7 ,0 7 ,9 7,0 8 ,2 7 ,1 8 ,0 7 ,1 1961 7 ,7 7 ,0 7 ,8 7 ,0 7 ,5 7 ,0 7 ,9 7 ,1 7 ,8 7 ,0

S a liz v im in a lis r e g a lis

1958 7 ,8 7 ,1 7 ,8 7 ,1 7 ,8 7 ,1 7 ,8 7 ,1 7,8 7,1 1959 8 ,1 7 ,0 7 ,9 7 ,1 7 ,9 7 ,0 8 ,2 7 ,0 7 ,9 6 ,9 I960 7,9 7 ,1 8 ,8 7 ,2 8 ,0 7 ,2 7 ,8 7 ,2 8 ,0 7 ,1 I 96I 7 ,8 7 ,0 7 ,8 6 ,9 7 ,8 7 ,1 7 ,8 7 ,0 8 ,0 7 ,0

T a b l i c a 13

P rzeciętn e zaw artości P20^ i KgO rozpuszczalnych w mleczanie wapnia (mg/100 g gleby) Uean content of Р20^ and K20 so lu b le in lime milk (mg/100 g s o i l )

Rok p205 K20 Year ₀ _NP _NK _PK _NPK 0 NP NK PK NPK S a liz americana 1958 23,4 25,1 2 3 ,4 23,4 24,6 1 5,1 1 5 ,1 13,8 13,8 15,1 1959 14,4 i7 ,6 14,7 19,6 16,4 4 ,7 4 ,0 4 ,3 5 ,3 5 ,1 I 960 21,8 17,7 17,5 2 0,1 17,1 6,5 6 ,9 8 ,1 7 ,1 8 ,9 I 96I 15,3 20,1 17,2 20,7 2 3,0 6,5 6 ,5 8 ,3 7 ,9 9 ,0

S a liz T is in a lis r e g a lis

1958 2 3 ,1 2 3,1 2 3,1 23,1 23,1 11,9 11,9 11,9 11,9 11,6 1959 1 5 ,1 14,8 12,0 16,9 15,3 5 ,4 5 ,4 _{,5 «7} 5,4' 5 ,8 I960 15,6 18,7 19,4 22,0 17,2 7 ,1 8 ,5 9 ,7 1 2 ,6 9 ,1 I 96I 14,0 24 ,8 21,6 22,3 25,6 7,3 7,8 8 ,1 8 ,8 9,5

(13)

W tablicy 14 przedstawiono plony w ikliny uzyskane w ciągu trzech lat prowadzenia doświiadczenia. Jak widać, oba gatunki dają wyraźną reakcję na nawożenie azotowe. Plony w ikliny na w szystkich kombina cjach zawierających azot były m iędzy sobą zbliżone i wyższe niż w kom binacji zerowej i PK. Zarysowały się również różnice m iędzy plonami po szczególnych gatunków. W 1958 r. plony obu gatunków były niewysokie.

T a b l i c a 14

Plon o d r o śli na poszczególnych kombinacjach nawozowych w q/ha* Crop y ie ld s for d iffe r e n t f e r t i l i z e r treatments q/'ha

S a lix americana 1959 NP NK NPK 0 PK Średnia Mean 207.2 206.4 204,1 188,6 184,4 198,11J I960 NK NPK NP 0 PK 264,6 263.2 261,6 229.4 227.2 2 49,22) 1961 NPK NK NP 0 PK 222,0 220,8 218.5 198,8 192,4 210,

1959 NK NPK NP 0 PK

246,6 244,7 221.0 198,6 190.9 220,44 )

I960 243,8 233,8 232,6 178,0 167.6 211,2^)

I 96I NPK NK NP PK 0

151,6 150,0 145,9 120,2 120,8 137,76)

* Różnice między średnimi objętymi wspólnym podkreśleniem są nie udowodnione przy poziomie u fn ości - 0 , 0 5

D ifferen ces between the means j o in t ly underlined are not proved a t confidence in te r v a l - 0.05

Błąd różnicy średnich arytmetycznych , Error in d ifferen ce of arith m etica l means

1) 3 ,9 4 ; 2) 5,05» 3) 4 ,9 4 ; 4) 5,91; 5) 11,86; 6) 6 ,80

W najsuchszym roku 1959 amerykanka dała niższe plony niż w latach następnych. N ajwyższy plon tego gatunku przypada na mokry rok I960. Konopianka przeciwnie, najw iększy plon dała wr 1959 r. (z wyjątkiem kombinacji NP), a w najobfitszym w opady roku I960 plony tego gatunku były nieco niższe niż w roku poprzednim, również z w yjątkiem kombina cji NP. Można by na tej zasadzie przypuszczać, że konopianka reaguje wyraźnie na nawożenie azotem i potasem. W roku 1961 oba gatunki (zwłaszcza konopianka) dały niższe plony niż w latach poprzednich. Przy czyny tego zjawiska nie zostały wyjaśnione.

(14)

Reasumując uzyskane wyniki można wyciągnąć następujące wnioski: 1. Czarne ziemie w W ielićhnowach W ielkich można zaliczyć do naj lepszych gleb pod plantacje wikliny, zwłaszcza że klimat Żuław bardzo jej odpowiada.

2. Z przeprowadzonych doświadczeń wynika, że wysokie plony w ikli ny wym agają na tam tejszych glebach system atycznego nawożenia azotem i potasem.

D O ŚW IA D C Z E N IA W M ŁO D N IK U

Plantacja i pole doświadczalne leżą w dolinie dopływu rzeki Sztobrawy, na wysokości 180 m n.p.m. Dolina ta według podziału Romera leży na gra nicy klim atu W yżyn Środkowych i Podgórskich Nizin i Kotlin. Wobec braku dokładnych wskaźników klim atycznych dla tych krain podano dane stacji m eteorologicznej leżącej najbliżej, a mianowicie Wrocławia, za lata

1958— 1961.

T a b l i c a 15

Dane m eteorologiczne w la ta ch 1358-1961 M eteorological data fo r the years 1958-1960

Rok

àrednia temperatura 0

Mean temperature c Amplituda Temper, ampli t .

Średnie opady m

Mean p r e c ip ita tio n Year _{sty czn ia} January lip c a July roczna annual roczne annual m iesięcy months V - VII Średnia w ie lo le tn ia Many-yeara mean - 8 ,0 1 8,8 8 ,4 20,6 600 -1958 - 2 ,4 18,3 7,8 20,7 647 246 1959 - 1 ,0 19,6 8 ,3 2 0,6 463 262 I960 - 2 ,4 15,8 8 ,8 18,2 739 301 1961 - 3 ,2 15,7 8 ,4 18,9 698 337

Środkowa część pola doświiadczalnego jest w y niesiona o kilkadziesiąt centym etrów w stosunku do pozostałego terenu. Pole doświadczalne jest zmeliorowane system em rowów. Mimo to poziom wód gruntowych jest jednak wysoki i na przykład we wrześniu waha się w granicach 60— 120 cm. Teren otaczający pole doświadczalne jest podmokły i zajęty przez lasy o dużym udziale świerka i jednostkowym udziale jodły. Jak widać, z tabl. 16, gleba pola doświadczalnego ukształtowała się z luźnych prze m ytych piasków aluwialnych. Badana gleba jest więc łatwo przepuszczal na i posiada niewielką zdolność kapilarnego podnoszenia wody.

(15)

T a b l i c a 16

Skład mechaniczny gleby p ola doświadczalnego w Młodniku Mechanical s o i l com position on experim ental f i e l d at Młodnik

( % ) Głębokość Depth cm Woda h i- groskopowa Hygrosc. water %

Średnica f r a k c ji - Per cent fr a c tio n diameter - mm

< 0,002 0,002 -0,005 0,005-0,02 0,02 -0,05 0 ,05- ОД 0,1-1 > 1 0-20 0,61 2,2 2,7 2,8 2,7 3,8 87,0 3,7 40-60 0,18 1,1 0,5 1,2 1,0 2,0 95,0 2,3 100-110 0,36 2,3 0,5 0,5 1,0 2,3 93,4 6,0

W ydaje się, że na terenie pola doświadczalnego powstał w sw oim cza sie płytki torf niski na przepuszczalnym podłożu piasku luźnego. Jednak że dzięki obniżeniu poziomu wody gruntowej częściowo przez naturalne ogólne odwodnienie w procesach geologicznych, a następnie przez zm elio rowanie terenu rowami, powstała gleba typu murszowego. Przy dalszym zmniejszaniu wilgotności, lepszym przewietrzaniu gleby i w ejściu roślin ności leśnej, gleba ta przeszła w mursz, a na m ałych w yniesieniach w sta dium przejściowe do gleby typu bielicow ego oglejonego. Wskazują na to cechy morfologiczne profili glebowych, jak również w yniki analiz che m icznych (tabl. 17).

T a b l i c a 17

Zawartość składników rozpuszczalnych w 20% HCl Percentoal content o f c o n stitu e n ts so lu b le in 20% UC1

( % )

Głębokość Depth

cm

Si02 H2o3 А12°з Fe20j p2o5 CaO KgO Ha20

0-20 50-70 100-110 0,078 0,079 0,075 0,811 0,432 5,142 0,189 0,147 1,336 0,779 0,261 3,770 0,023 .0,010 0,035 0,076 0,182 0,095 0,086 0,058 0,109 0,008 0,007 0,003

Przeciętny profil gleby pola doświadczalnego przedstawia się nastę pująco: poziom próchniczny — ma miąższość 25— 40 cm, na w zniesie niu zabarwienie ciemnoszare, a w miejscach obniżonych czarnobrunatne. Jest to piasek słabo gliniasty, różno ziarnisty, z udziałem około 3,7% czę ści szkieletow ych. Poziom ten wyraźnie odcina siię od zalegającego niżej piasku luźnego o zabarwieniu białym bądź białoszarym z plamami żelazi- stym i barwy rdzawożółtej, miąższości 30— 40 cm. Od głębokości 60—

(16)

70 cm w ystępują często warstwy piasku luźnego, różnoziarnistego z w ięk szym udziałem, bo około 6%, części szkieletow ych i bryłami rudy darnio wej. Rudę darniową spotyka się również na głębokości około 40 cm w po łożeniach wyższych. Woda gruntowa w ystępuje na różnej głębokości (we wrześniu od 60 do 120 cm).

Omawiana gleba ukształtowała się na piaskach aluwialnych w yługo wanych z zasad, przede w szystkim z wapnia. Jej poziom próchniczny ma odczyn kwaśny, który w głębszych poziomach stopniowo słabnie, a na głębokości 70— 100 cm zbliża się do obojętnego bądź słabo alkalicznego.

Zawartość substancji organicznych w poziomie próchnicznym jest nie wielka. Przeciętne straty przy żarzeniu wynoszą 2%, a na w zniesieniu w środku pola około 1,6%, w miejscach obniżonych 2,38%. Wskazuje to między innym i na różną wilgotność gleby w zależności od położenia w te renie.

Z przytoczonych w tablicy 17 liczb widać na ogół małą zasobność gór nych poziomów gleby pola doświadczalnego w fosfor, wapń, potas i sód. W głębszych poziomach jest prawie trzy razy więcej żelaza niż glinu. Ługowanie składników oraz początki poziomu eluwialnego zaznaczone w profilach z m iejsc wyżej położonych wskazują na pow staw anie gleby typu bielicow ego oglejonego.

W celu bliższego określenia działania zastosowanych nawozów ozna czono w średnich próbkach glebowych pH oraz zawartość fosforu i po tasu rozpuszczalnych w mleczanie wapnia.

Z tablicy 18 widać, że po założeniu doświadczeń stopniowo zm niej szała się kwasowość gleby i to zarówno w serii z amerykanką, jak i ko- nopianką.

Zastosowane w I960 r. wapnowanie zmieniło odczyn gleby we w szyst kich kombinacjach na obojętny. W kombinacjach zerowych pH jest jed nak niższe miż w kombinacjach nawożonych. Wyraźne zmiany odczynu w latach następnych wskazują na słabe zdolności regulujące gleb w Młod niku, a wysoka kwasowość wym ienna na w yługow anie z poziomu próch niczego zasad.

Jak widać z tabl. 19, zasobność gleby na poszczególnych kombinacjach w rozpuszczalny P2O “) i K2O pod w pływ em nawożenia wyraźnie wzrasta, co ma duże znaczenie wobec tego, że gleby te zawierają względnie mało ogólnego fosforu i potasu (tabl. 16).

Tablica 20 przedstawia plony w ikliny na poszczególnych kombinacjach nawozowych. Na w stępie należy wziąć pod uwagę duże różnice w plonach pomiędzy poletkami nawożonymi w jednakowy sposób, jak również w kom

binacji zerowej, co jest głównie spowodowane zmiennością gleby, w ynika jącą ze zróżnicowania terenu.

(17)

T a b l i c a 18

P rzeciętn e w artości pH gleby na poszczególnych kombinacjach nawozowych Mean soil-p H valu es in p a r tic u la r f e r t i l i z e r treatments

Bok Year

С NP 1 NK 11 PK 1 NPK

pH

н2о KCl н2о KCl H20 KC1 H20 KC1 H20 KC1

S a lix einericana: Poletka nie wapnowane - Unlimed p lo ts

1958 1959 1960 1961 5 .3 5.3 6 ,0 5 ,9 4 ,9 4 ,1 4 ,5 4 ,3 5 .2 5 ,5 6.3 6 ,2 4 ,7 4 ,3 5 ,2 5 ,0 5 .2 5 .2 5,9 6 ,0 4 ,7 4 '• 4 ,5 4 ,3 5.3 5 ,5 6.3 6.3 4 ,9 4 ,3 5,1 5 ,0 5 .2 5,7 6 ,0 6 .3 4 ,7 4 ,3 4 ,9 5 ,0

1961 6 ,9 4 ,4 6,7 6 ,1 6,7 6 ,0 7,4 7 ,0 7 ,2 7 ,0

S a lix v im in a lis r e g a lis : Poletka n ie wapnowane - Unlimed p lo ts

1958 1959 1960 1961 5 ,3 5 ,1 5 ,7 5 ,6 4 ,7 4 ,0 4 .3 4 .3 5.3 5 .3 6.3 6,0 4 .8 4 ,1 4 .9 5 ,0 5,3 5 ,2 5 ,7 6 : 4 ,8 4 .1 4 .2 4 .3 5.3 5 .4 6,2 6 ,2 4 ,7 4 ,1 4 ,9 5,3 5.3 5 .3 6.3 4 .3 4 ,8 4 .1 5 ,0 5 .2

P oletka wapnowane - Limed p lo ts

1961 6 ,5 5,5 7 ,1 6 , ; 6 ,7 5 ,9 7 ,0 6,6 7,0 6,6

T a b l i c a 19

P rzeciętn e zaw artości P20^ i K20 rozpuszczalnych w m leczanie wapnia na poletkach n ie wapnowanych (ng/100 g gleb y)

Uean contents of P20^ and KoO solu b le in lime m ilk on unlimed p lo ts fmg/100 g s o i l ) Rok P2°5 ^ 0 Year ₀ _NP _NK _PK _NPK ₀ _NP _NK _PK _NPK S a lix americana 1958 od 3 ,3 do 4 ,3 od 2,3 do 4 ,8 1959 1,9 1,5 1 ,4 1,3 1,5 3 ,0 2,3 3 ,7 3 ,5 4 ,1 I960 1,4 8 ,5 1,4 5 ,9 3 ,5 - - -

-S a lix v im in a lis r e g a lis

1958 od 3,3 do 4 ,4 od 2,3 do 4 ,8

1959 1 ,2 1,4 1,3 1,5 1 ,6 2 ,2 2 ,6 2,7 3,3 2,4

I 960 0 ,9 8 ,1 1,3 9,0 7,2 - - - -

-Na znacznie słabszy rozwój w ikliny na wzniesieniach pola doświad czalnego m ogły wpływać okresowe braki wilgoci, spowodowane szybkim przesiąkaniem i odpływem wód opadowych, szybszym parowaniem wody i ługowaniem gleby przez wody opadowe. Okoliczności te mogą być, jak się wydaje, jedną z głównych przyczyn hamujących rozwój wikliny.

(18)

T a b l i c a 20

Plon w ikliny w poszczególnych kombinacjach nawozowych w q/ha w Młodniku Osier crops from p a rticu la r f e r t i l i z e r treatments at Młodniki in q/ha

Kominacje Rok ^ —^ n a w o z o w e Year ^ NPK NP NK PK 0 Średnia_Mean S a liz americana 1959 bez - no Ca 111,0 130,6 96,7 84,5 103,6 105,3 i 960 bez - no Ca 137,2 148,0 137,2 83,8 99,8 121,2 i 960 z - with Ca 160,6 151,0 131,5 122,8 147,7 142,7 Średnia - Mean 148,9 149,5 134,4 103,3 123,8 132,0 I 96I bez - no Ca 122,8 98,4 107,2 62,8 8 4 ,0 95,0 I 96I z - with Ca 140,0 163,7 125,2 113,1 121,9 132,8 Średnia - Mean 131,4 131,1 116,2 8 8,0 102,9 113,9

S a lix r im in a lis r e g a lis

I 959 bez - no Ca 110,0 113,1 93,4 95,3 96,4 101,7 i 960 bez - no Ca 120,2 111,9 110,6 99,1 74,6 103,3 i 960 z - with Ca 130,4 129,0 92,3 92,7 96,7 108,1 Średnia - Mean 125,3 120,4 101,4 95,9 85,3 105,7 I 96I bez - no Ca 103,9 92,0 84,8 72,2 70,8 84 ,7 I 96I z - with Ca 121,1 92,5 110,0 96,9 110,6 106,2 Średnia - Mean 112,5 92,2 97,4 84,5 90,7 95,5

Jakkolwiek wyniki doświadczeń w Młodniku nie są zadowalające, nie mniej jednak istnieją wyraźne różnice w plonach na poszczególnych kombinacjach nawozowych. Z tablicy 20 wynika że:

1. Wiklina w Młodniku wyraźnie reagowała na nawożenie azotem. 2. W obu seriach najwyższe plony otrzym ano na kombinacjach NP i NPK. Najwyższe plony przypadają na mokry rok 1960.

3. Reakcja na fosfor i potas przejawiła się tylko przy nawożeniu azo tem, przy tym w kombinacjach NP plony na ogół były wyższe w porów naniu z kombinacjami NK. W yjątkiem jest rok 1961 w doświadczeniu z amerykanką seriii nie wapnowanej, a w doświadczeniu z konopianką w serii wapnowanej.

4. Wapnowanie w 1960 r. dało raczej wynik ujemny. N iew ielki wzrost plonów obserwowano tylko na kombinacji NK u konopianki i amerykan ki i na kombinacji PK tylko u amerykanki. Wapnowanie w 1961 r. w obu doświadczeniach dało zwyżki plonów na w szystkich kombinacjach nawo zowych.

P O D SU M O W A N IE W YNIK Ó W

Na podstawie czteroletnich doświiadczeń przeprowadzonych w trzech punktach można wnioskować, że nawożenie mineralne wpływ a w różny sposób na wysokość plonów pędów (odrośli) wierzby koszykarskiej w za leżności od warunków siedliskowych.

(19)

N a w o ż e n ie w ie r z b k o szy k a rsk ich 427

1. Najwyższe plony otrzymano na czarnych ziemiach w W alichnowach W ielkich, gdzie nadwyżki plonów otrzymano w e w szystkich kombina cjach, w skład których wchodził azot.

2. Na glebach murszowych w Czarnej Strudze w e wszystkich kombi nacjach nawozy daw ały istotną zwyżkę plonów biorąc za podstawę prze ciętne plony trzyletnie. Największe efekty dawało nawożenie pełne, a ze w szystkich wprowadzonych składników mineralnych największa reakcja była na potas.

3. W apnowanie gleb murszowych w płynęło na ogół dodatnio na plony w ikliny.

4. Z obserwacji wynika, że w Młodniku na glebach m urszowych sta nowiących przejście do gleb typu bielicowego w miejscach wyżej położo nych, otrzymano znacznie niższe plony niż w pozostałych punktach do świadczalnych. Prócz tego duża zmienność glebowa spowodowała w tym przypadku duże różnice plonów.

Niekorzystne warunki, jakiie w ystępują w m iejscach w yniesionych na glebach m urszowych w Młodniku, mogą powtarzać się często w glebach dolin rzecznych, użytych pod uprawę wilkiny. Dlatego też należałoby ba dać, czy i w jaki sposób można przez zabiegi agrotechniczne i nawożenie w płynąć na poprawienie właściw ości gleb m iejsc wyżej położonych.

Przykład Młodmika wskazuje, że efektyw ność nawożenia wierzb ko szykarskich stoi nie tylko w ścisłej zależności od zasobności gleb w skład niki, lecz w niem niejszym stopniu może być uzależniona od właściwości fizycznych gleb, a przede wszystkim od stosunków wodno-powietrznych.

PIŚM IE N N IC T W O

[1] В e с к e r-D i 11 i n g e n J.: D ie E rn äh ru n g des W aldes. B erlin 1939. [2] B i a ł o b o k J.: U p ra w a w ierzb y k o szy k a rsk iej. W arszaw a 1959. [3] F r a n k o w s k i K. i i n n i : W ik lin a u p raw a i przerób. W arszaw a 1961. [4] J e ż e w s k i Z.: D y n a m ik a p o b iera n ia sk ła d n ik ó w m in era ln y ch przez p ędy w i

k lin y w ciągu okresu w eg e ta c y jn e g o . A cta A grob otan ica, V. IX , nr 2, 1960. 15] O s t r o w s k a A.: P o b iera n ie sk ła d n ik ó w p o k a rm o w y ch p rzez w ik lin ę w za

leżn o ści od n a w o żen ia . R oczn. N auk R oln., t. 7 4-A -3, 1957. [6] R o m e r E.: R egion y k lim a ty czn e P o lsk i. W rocław 1949. 17] S u c h e c k i K.: H o d o w la lasu, W arszaw a 1947.

[8] S u c h e c k i K.: S zczeg ó ło w a u p raw a roślin . W iklina. W arszaw a 1956.

19] M r o c z k i e w i c z L., B u k i e w i c z H.: W yn ik i badań h o d o w la n y ch nad w ierzb am i k o szy k a rsk im i (rękopis).

(20)

428 M. K w in ich id ze, W. D z ię c io ło w sk i H . К В И Н И Х И Д З Е , В . Д З Е Н Ц Е Л О В С К И И С С Л ЕД О ВАН И Я РЕА Г И РО В А Н И Я П Р У Т Ь Е В И Д Н Ы Х ИВ S A L I X A M E R I C A N A И S A L I X V I M I N A L I S R E G A L I S Н А М И Н ЕРА Л ЬН О Е У Д О БРЕ Н И Е Р е з ю м е В настоящ ей публикац ии п редставлены резул ь таты ч ет ы р ехл етн и х и ссл е дован ий.

П олевы е опыты с S a lix americana и Sa lix v im inalis regalis бы ли проведены

в тр ех п ун к тах, отли чаю щ и хся своими клим атическим и условиям и, на р а зл и ч  н ы х почвах: — На тем ноцветны х, п ер егн ой н о-гл еев ы х п оч в ах в В а л и х н о в а х В ел ь к и х (на Ж у л а в а х ), образов ав ш и хся на т я ж ел ы х , илисты х, аллю ви аль н ы х о т л о ж е  н и я х (на т. наз. м адах). — На п одм оклы х п ер егн ой н о-п есч ан ы х (т. наз. м урш евы х почвах) в Ч ерн ой С труде, образов ав ш и хся на аллю ви альн ы х п еск а х прадолины речки Струги. — На ср ед н еп р егн о й н о -п есч а н о -гл еев ы х почв ах в М лоднике, об р а зо в а в ш и х  ся на аллю виальны х п еск а х прадолины притока речки Ш тобравы . Опыты бы ли пров едены согласно сл едую щ ем у плану: О, N P, NK, PK , N P K в кв адрате латинским. На основании п ол уч ен н ы х резул ьтатов п р ов еден н ы х опытов, наблю дений и лабораторн ы х и сследован и й м ож н о сделать сл едую щ и е вы воды : 1. На п л одор одн ы х тем ноцветны х п оч в ах в В а л и х н о в а х В ел ь к и х бы ли п о  луч ен ы найвы сш ие сборы прутьев ивы по сравнению с сборами на п ер егн ой н о- -п ес ч а н ы х п очвах. П овы ш ение сборов прутьев в В а л и х н о в а х В ел ь к и х п ол уч ен о в ком бин ациях, п ол уч и в ш и х удобр ен и е, в состав которого входи л азот. Э ф ф ек т и в н ость минерального удобр ен и я, по сравнению с ком бинацией б ез удобр ен и я , на эти х п очв ах проявилась в меньш ей степени, чем на п ер егн ой н о- -п ес ч а н ы х почвах. 2. На п одм оклы х п ер егн ой н о-п есч ан ы х почв ах в Ч ерной С труде и М л од ник е в ком би н ац и ях п ол уч и в ш и х удобр ен и е, сборы прутьев ивы бы ли отчет ливо вы ш е чем сборы на д ел я н к а х без удобр ен и я . 3. Н ай вы сш ие сборы в Ч ерной С труде пол уч ен о на д ел я н к а х с полны м м и неральны м удобр ен и ем и в к ом бин ациях N K и Р К . Н ай больш ая реакци я проявилась на калий и затем на азот; отчетливо м ень ш ая на ф о сф о р . 4. На п оч в ах в М лоднике найвы сш ая реакци я бы ла на азот, затем на ф о с  ф ор , м еньш ая на калий. 5. И звестк ован и е в Ч ерной С труде и М лоднике дало в общ ем п о л о ж и т ел ь  ны р езультаты , подвы ш ая сбор прутьев ивы. 6. П ер егн ой н о-п есч ан ы е почвы в зяты е под плантации п р утьев и дн ы х ив м огут быть, сравн ительно в короткое время, как п ок азали хи м и ч еск и е ан ал и зы почв, истощ ены усвоям ы м и ф орм ам и ф о с ф о р а и калия.

(21)

M . K W I N I C H I D Z E , W . D Z I Ę C I O Ł O W S K I

S T U D IE S ON M IN E R A L F E R T IL IZ A T IO N U N D ER THE O SIE R S

S A L I X A M E R I C A N A A N D S A L I X V I M I N A L I S R E G A L I S

P o lish S o il S cien ce S ociety, P o zn a ń -B y d g o szcz B ranch

S u m m a r y

R esu lts of 4 -y ea r in v e stig a tio n s on resp o n se of th e osiers S a lix americana and S a l i x v im inalis regalis to m in eral d ressin gs are p resen ted .

F ield e x p e r im e n ts w ere con d u cted on d iffe r e n t so ils in th ree p oin ts w ith d if fe r e n t clim a tic con d ition s, viz:

— o n black ea rth s o ver h e a v y a llu v ia l “m ad a'’ soils at W alich n ow e W ielk ie (Żu ła w y region),

— on m u r sh -ty p e soils o v er a llu v ia l sands in th e S tru g a stream p r e v a lle y at C zarna S tru ga, distr. W ołom in,

— on m u r sh -ty p e soils o ver a llu v ia l sand in th e p r e v a lle y of a feed er of th e S zto b ra w a stream .

T h e e x p e r im e n ta l sch em e w as: O, P N , N K , PK , N P K in a L atin square.

T he e x p e r im e n ta l fin d in g s, o b serv a tio n s and lab oratory research lead to th e fo llo w in g con clu sion s:

1. The fe r tile M ack ea rth s of W a lich n o w e W ielk ie y ield ed th e h ig h est o sier crops as com pared w ith crops on m u rsh y soils. T h ey w ere obtained by trea tm en t w ith fe r tiliz e r s co n ta in in g n itrogen .

T h e e ffe c t of m in era l (com pared w ith zero) tr e a tm e n t w a s h ere lo w er than on m u rsh soils.

2. On th e m ursh soils of Czarna S tru g a and M łodnik, w h ich ch em ica l an a ly sis sh o w ed to be poor in phosp h oru s, p otassiu m and a v a ila b le n itrogen , th e m ean 3-y e a r crops w ere w ith all fer tiliz e r com b in ation s h ig h er th an in th e zero com b in ation .

H ig h est crops at C zarna S tru g a w ere ob tain ed w ith fu ll fe r tiliz a tio n or w ith NK and P K trea tm en t. S tro n g est resp on se w as to p otassiu m , th en to n itrogen , d istin ctly lo w er to phosphorus.

3. On th e m u r sh -ty p e soils of M łodnik, stro n g est resp on se w as ob served to n i trogen , th en to p hosphorus, lo w e r to p otassiu m .

4. L im in g e x e r c ise d in g en era l a p o sitiv e e ffe c t on in crea se in osier crops both at C zarna S tru g a and M łodnik.

5. C hem ical a n alysis has sh o w n th at m ursh soils under osier cu ltu re can b e co m e ea sily d ep leted of a v a ila b le form s of phosphorus and p otassiu m .

(22)