WPŁYW KOMPOSTÓW Z TORFU NIZINNEGO NA ROZWÓJ ROŚLIN (Zakład Gleboznawstwa U. P. obecnie WSR w Poznaniu)
Gleby zasobne w próchnicę od daw na cenione były przez rolników tak ze względu na w ysoką produktyw ność jak i ze względu na dobre w ła sności upraw ne. W k raju naszym w ystępuje wiele gleb ubogich w próch nicę. Nawożenie obornikiem czy nawozami zielonymi nie rozwiązuje cał kowicie kw astii wzbogacenia gleb w próchnicę z uwagi chociażby na to, że w naszych* w arunkach nawozy te stosunkowo szybko ulegają m ineraliza cji (1). W związku ze wzrostem intensyfikacji naszej gospodarki rolnej, większość gospodarstw rolnych odczuwa jeszcze brak naw et i tych na- wożów.
i Wobec tego aktualne jest zagadnienie, czy stosowanie torfów —1 wobec dużej zawartości m aterii organicznej, nieraz stosunkowo dobrze żhum ifikowanej, a jednak więcej odpornej na m ineralizację •— nie przy czyniłoby się do wybitniejszego wzbogacenia gleb w próchnicę. F ak t ten tym bardziej zasługuje na rozważanie, że w niektórych okolicach nie brak terenów zasobnych w torf, który stanowi bogate źródła substancji organicznych.
Poza wzbogaceniem gleb w próchnicę, torf możnaby uważać za źró dło składników pokarmowych dla roślin. Przeciętny skład chemiczny to r fów podaje Górski (2) za Besche’em w poniższej tabeli:
F. TERLIKOWSKI i B. REIMANN
Rodzaj torfu С H O N k,o P -A CaO
Torf wyżynny 57,03 5,79 35,58 1,60 0,08 0,11 0,52
„ przejściowy 57.20 6,61 34,74 1,95 0,10 0,13 1,38
„ nizinny 54,18 5,67 37.27 2,88 0,10 0,16 2,95
Z zestawienia tego widocznym jest, że torf i to przede wszystkim torf nizinny — uważać należy głównie jako źródło azotu, wobec niedużej zasobności w fosfor i potas.
W ykorzystanie więc surowca torfowego i z tego względu jest również nie bez znaczenia.
N ajprostszym sposobem użycia torfu do próchnicowania gleb jest za stosowanie masy torfowej, naturalnej. Jak w ykazują liczne doświadcze n ia prowadzone w k raju i zagranicą (Górski (2), Lem m erm ann (16),
Ba-Wpływ komppstów z torfu nizinnego na rozwój roślin 215
■chulin (4), Rozanow i Usienko (5), Scholl i Vavis (6), D rużinin (17), Onosz- ko (18 i inni) oraz prak ty k a rolnicza, stosowanie torfów naturalnych jako środka wzbogacenia gleb w próchnicę, daje w yniki rozbieżne. Obok w y ników wielce korzystnego działania na rozwój i plony roślin w wielu w y padkach nie zauważono żadnego względnie nieraz w ręcz ujem ny wpływ stosowania torfu naturalnego, na rozwój roślin. Różne działanie torfu n a
turalnego jako nawozu organicznego W iessmann (19) jest skłonny tłum a czyć nawożeniem dodatkowym, a także w arunkam i odczynu gleb.
' Małą efektywność względnie zawodność stosowania torfów n a tu ra l nych, tłumaczyć należy przede wszystkim tym, że torf taki bardzo powoli ulega rozkładowi i niezwykle opornie ulega hum ifikacji, zachowując swo ją odrębność i m ałą aktywność.
Okazuje się więc, że zamiast stosowania torfu surowego do gleby, należy używać torfów odpowiednio spreparow anych lub skompostowa- nych. Przez kompostowanie torfów, podnosi się ' znacznie ich wartość nawozowa. Wielu autorów (3, 7, 8, 9, 10, 11, 13 i inni) na podstawie do świadczeń — a także na podstaw ie prak tyk i rolnej — stwierdzâ, że torfy kompostowane w yw ierają dodatni wpływ ha rozwój i plonowanie roślin.
W ostatnich latach więcej uwagi poświęcono wysycaniu torfów am o niakiem. Amoniakowanie torfu prowadzi nieraz do zasorbowania znacz niejszych ilości amoniaku. Jak podaje Zusser (14) torf niski nasycony amoniakiem może zawierać 5—6% N ogólnego, a torf wysoki od 11— 17°/«. Według Maksimowa i Grudzińskiego (15), torf o większej zawartości wo dy przy nasycaniu amoniakiem gazowym sorbuje go w większej ilości niż ten sam torf mniej uwilgotniony. Tak więc i w ten sposób otrzym ać moż na wartościowy nawóz organiczny o znaczniejszej zawartości azotu.
Celefti niniejszej pracy było zbadanie działania na rozwój roślin to r fów kompostowych w ciągu jednego roku z dodatkiem niewielkich ilości różnych substancji, ażeby ew entualnie w sposób stosunkowo prosty i nie- kosztowny otrzym ać wartościowy m ateriał organiczny do próchnicowa- nia gleb.
Do kompostowania użyty został tórf nizinny z Chyb pod Poznaniem. Przeprow adzona analiza chemiczna tego torfu wykazała następujący jego skład w suchej masie:
N ogólny k?o P A CaO
w % w % w % w %
Torf nizinny z Chyb 2,23 0,08 0,25 7.59
W tychże Chybach w m aju 1948 roku rozpoczęto kompostowanie. Aby uniknąć wysuszającego działania w iatrów i słońca, stosy komposto
216 F. Terlikowski i B. Reimann
we ułożono w m iejscu osłoniętym drzew am i i zacieniowym, gdyż należy ta i stała wilgotność m asy kompostowej jest jednym z głównych w arun ków otrzym ania dobrego kompostu. Teren przeznaczony na kompostowa nie tych torfów był równy, przez co uniknięto zalew ania czy podm yw ania przy silnych opadach.
Kompostowanie przeprowadzono na powierzchni gruntu, układając pryzm y o długości 7 m, szerokości 3 m i wysokości 1,5 m. Stosy układano na w arstw ie chrustu, podkładając każdą 30—40 cm grubą w arstw ą torfu, odpowiednią substancją. W każdym stosie kompostowym w ykonano sze reg otworów, umożliwiających dostęp powietrza.
W ten sposób ustawiono siedem stosów:
1) to rf n atu raln y kom postowany bez żadnych dodatków
2) torf + Na2C 0 3 — 6% w stosunku do ilości torfu (w roztworze) 3) torf + azotniak — 3,75% „ „ „ „
4) torf + chwasty — 2% „ „ ,, ,, 5) torf + obornik — 2,5% „ „ „ „ 6) torf + (NH4)2 C 0 3 — 2,5% „ „ „ 7) torf + Na2S i0 3 — 6% „ „ „ „
Dodanie Na2C 0 3, Na2S i0 3 oraz (NH4)2 C 0 3 miało na celu związanie w apnia, a tym sam ym uruchom ienie i uaktyw nienie połączeń próch nicznych.
W stosie trzecim dodano azotniak, ażeby zmniejszyć zbyt szeroki sto sunek С : N, który w torfach wynosi około 25 :1 (14). Zm niejszenie tego stosunku powoduje energiczniejszą hum ifikację i pow stanie bardziej czynnych połączeń próchnicznych.
W pryźm ie czwartej dodano niedużą ilość świeżych chwastów, które jako m ateriał łatw o rozkładający się, spowodować mogły szybszy prze bieg rozkładu masy torfowej.
Podobne znaczenie miało dodanie obornika w stosie piątym , przy czym chodziło tu także o w prowadzenie większych ilości m ikroorganiz mów, celem wzmożenia rozkładu i hum ifikacji torfu. W pierwszym stosie kompostowano torf n atu raln y bez jakichkolw iek dodatków.
Kompostowanie trw ało jeden rok. W ciągu tego czasu przerabiano stosy trzykrotnie, a mianowicie w końcu czerwca, w e w rześniu i ostatni raz w listopadzie.
Wiosną roku 1949 przed założeniem doświadczeń, pobrano próbki z poszczególnych kompostów torfowych, w których oznaczono azot całko wity, m etodą K jeldahla oraz odczyn.
Pew ną ilość torfu naturalnego, kompostowanego poddano ekstrakcji alkoholem etylowym w przeciągu 4 godzin w aparacie Soxhlet’a. E kstrak cję tę przeprowadzono, celem usunięcia z tego torfu takich substancji jak
Wpływ kompostów z torfu nizinnego na rozwój roślin 217
wosk, żywice itp., których obecność wpływać by mogła konserw ująco i utrudniać rozkład masy torfowej.
W poszczególnych kompostach torfowych, znaleziono następujące w artości pH oraz zawartość azotu całkowitego w %>.
pH % N 1) Torf n atu ra ln y 7,38 2,05 2) 11 + Na2C 0 3 7,66 2,36 3) 11 + azotniak 7,44 2,50 4) 11 + chwasty 6,94 2,21 5) i i + obornik 7,56 2,28 6) 11 + (NH4)2 c o, 7,46 2,57 V) 11 + N ajS i03 7,50 2,09 8) 11 + ekstrahow any 7,18 2,21
J a k z powyższego zestawienia wynika, torf kompostowany z dodat kiem w ęglanu amonu zaw iera najwięcej azotu ogólnego. Odczyn poszcze gólnych kompostów waha się od pH = 6,94 do 7,66.
Doświadczenia z wyżej podanym i kompostami torfow ym i przepro wadzono w hali w egetacyjnej Zakładu Gleboznawstwa U niw ersytetu Po znańskiego w Poznaniu na Sołaczu, w wazonach M itscherlicha. Jako gle by użyto bezpróchnicznego podglebia szczerku średnio-gliniastego z pola Zakładu Chemii Rolnej U. P. w Poznaniu, z domieszką żw iru (ca 30%).
P rzy nabijaniu wazonów przygotow ana gleba zaw ierała 4,3% wody hygroskopowej, a jej ogólna nasiąkliwość wynosiła 16,0%. Do w ytaro- wanego wazonu dano 4 kg gleby, a resztę gleby w ilości 3,5 kg wymiesza no dokładnie z odpowiednimi nawozami.
Jako nawożenie podstawowe w jednej serii doświadczenia zastoso wano N. P. K., a w drugiej serii P. K., a więc bez N, ażeby wykazać ewen tualne działanie azotu, zaw artego w poszczególnych kompostach to r fowych.
Azot dano w form ie soli N aN 0 3 w ilości 0,3 g N n a wazon.
Fosfor dano w formie soli NaH2P 0 4 w ilości 0,5 g P 20 5 na wazon. P otas dano w form ie soli potasowej w ilości 0,5 g K20 n a wazon. Nawozy te dano w formie roztworów przy nabijaniu wazonów. Przygotow ane komposty torfowe stosowano w dawkach 5 i 10 g su chej masy n a wazon. Jako roślin doświadczalnych użyto owsa i gor czycy.
Wazony nabito dnia 6 m aja 1949 r. Owies wysiano 7 maja, gorczycę 9 maja. W kom binacjach były cztery powtórzenia. Doświadczenia podle wano wodą wodociągową na wagę do 60% całkowitej nasiąkliwości.
218 F. Terlikowski i В. Reimann
r ' Początek wschodów Owsa i gorczycy stwierdzono dnia 15.V:1949 n W czasie w egetacji przeprowadzono pbserwacje, które w ykazały już po 10-ciu dniach lepszy rozwój w serii kom binacji z pełnym nawożeniem NPK. Różnica ta w m iarę w zrostu roślin w ystępow ała coraz w yraźniej. Natom iast nie stwierdzono różnic w poszczególnych kom binacjach kom postów torfowych obu serii, a jedynie rośliny na kompoście torfowym ekstrahow anym wykazyw ały w yraźnie lepszy rozwój od pozostałych kom binacji, przy czym na dawce 10 g rozwój roślin był na ogół lepszy niż przy 5 g.
Dnia 15 czerwca sprzątnięto gorczycę, a owies 18 lipca. W y n i k i d o ś w i a d c z e n i a z g o r c z y c ą . Plony ogólne gorczycy zestawiono w tablicach I i II.
* T a b l i c a I
Gorczyca — Średni plon z waząnu w g (bez korzeni) - Seria NPK
Ł. p. ‘ Nawożenie Dawka 5 g Dawka 10 g
i Bez torfu 20,2 z b 0,38 20,2 z b 0.38
2 Torf naturalny kompostowy 20,5 z b 0,32 20,2 z b 0,26
3 Torf + Na, CO:i 20,7 z b 0,58 20.3 z h 0,44
4 Torf -)- azotniak 21,2 z b 0,38 22,3 z b 0.17
5 Torf -f- chwasty 21,1 z b 0,33 20,2 z b 0,36
€ Torf -f- obornik 0 „ 22,1 z b 0,24 22,1 z b 0.24 7 Torf - f (MH4), CO, „ 21,7 z b 0,41 22,2 z b 0,08
8 Torf + Na, SiO, 20,3 z b 0,17 20,8 z b 0,05
Jak w ykazują tablice I i II plony ogólne w serii kom binacji przy peł nym nawożeniu podstaw ow ym (NPK) — ogólnie rzecz biorąc — są p ra wie czterokrotnie wyższe, niż w serii bez N. Porów nyw ując w yniki w po szczególnych kombinacjach, zauważamy w obu seriach nieznacznie lep sze plony w kom binacjach z torfem kompostowym z dodatkiem azotnia- ku, w ęglanu am onu i częściowo z dodatkiem obornika (przy NKP), a więc w tych torfach, gdzie zaw artość azotu ogólnego była nieco wyższa. W po zostałych kom binacjach różnice są nieznaczne, leżące zwykle w grani cach błędu. Działanie dawek praw ie, że się nie zaznacza.
N atom iast stw ierdzam y w yraźnie korzystne działanie torfu ekstraho wanego. Jeżeli przyjm iem y za 100 plon kom binacji kontrolnej, to przy dawce 5 g torfu ekstrahowanego, plon wynosi 164, a przy dawce 10 g
Wpływ kompostów z'torfù nizinnego lia rozwój roślin
T a b l i c a II.
Gorczyca Średni plon z wazonu w g (beż korzeni) Seria PK (bez N)
L. p. Nawożenie Dawka 5 g Dawka 10 g
1 Bez torfu 4,5 i t 0,17 4,5 z f c 0,17
2 Torf naturalny kompostowy 5,0 z t 0,08 4,9 z t 0,13
3 Torf + Na2 CO;; 5,0 d z 0,16 5,2 z t 0,08
4 Torf -f- azotniak „ 5,5 z t 0,17 6,3 z t 0,13 5 Torf + chwasty „ | 5,1 z t 0,28 5,0 z t 0,08
6 Torf + obornik „ 4,8 z t 0,28 5,9 z t 0,19
7 Torf + (NH4)2 G03 „ 5,6 z t 0,17 6,0 z f c 0,08 8 Torf + Na2 S i0 3 4,8 z t 0,08 5 , 3 =t ó;io
9 Torf ekstrahowany 7,3 z±= 0,13 9,1 =fc 0,19
plon ogólny podnosi się do 222. Z faktu tego wnosimy, że aktywność i efektywność torfu naturalnego, zależy między in n y m i. od zawartości substancji, rozpuszczalnych w alkoholu etylowym. Chodzić tu będzie 0 takie związki jak woski, żywice, smoły itp. substancje działające anty-
biotycznie, ham ujące rozkład m aterii organicznej i u trudniające urucho mienie w niej zaw artych składników pokarmowych dla roślin.
Uzyskane w tym doświadczeniu plony gorczycy zostały zbadane na zawartość azotu. W yniik zawartości azotu odnoszą się do absolutnie su chej masy rośliny a odnośne dane zestawione w tabelach III i IV.
Jak widoczne jest z tablicy III i IV wyniki pobieralności azotu są na ogół zgodne z w ynikam i plonów.
Podobnie i tu plon ogólny pobranego azotu, który pobrały rośliny . w serii przy pełnym nawożeniu podstawowym jest praw ie cztery do pię ciokrotnie wyższy niż w serii bez N. Jeżeli chodzi o pobieralność azotu w poszczególnych kombinacjach^ ,to jedynie nieco wyższe w yniki pobra nia azotu widoczne są w kom binacjach z azotniakiem, węglanem amonu 1 częściowo z obornikiem. Różnice plonów azotu uzyskane przy działaniu pozostałych rodzajach kompostów w porów naniu z kom binacją bez torfu j ą nieznaczne.
Natomiast, jeżeli chodzi o torf ekstrahow any to i tutaj pobranie azo tu przez gorczycę było znaczne. P rzyjm ując ilość azotu pobraną w kom binacjach bez torfu za 100 —- otrzym ujem y, że przy 5 g dawce torfu eks trahow anego pobranie azotu wynosiło 147, a przy dawce 10 g — 173. Tak
więc usunięcie z torfu naturalnego substancji rozpuszczalnych w alkoholu etylow ym umożliwiło zdecydowanie pobieranie azotu.
220 F. Terlikowski i В. Reimann
T a b l i c a I II
Plon azotu i jego procentowa zawartość w gorczycy — Seria NPK
Nawożenie
Plon N w mg 1 * N
Torfu na wazon
5 g 10 g 5 g 10 g
Bez torfu 234 234 1,27 1,27
Torf naturalny kompostowy 254 248 1,36 1,33
Torf + Na,C03 248 236 1,33 1,26 Torf + azotniak „ 257 268 1,33 1,33 Torf + chwasty „ 241 252 1,24 1,35 Torf -f- obornik 261 280 1,29 1,31 Torf - f (NH4)kC03 „ 254 266 1,28 1,30 Torf 4- Na2 S i0 3 „ 238 227 1,27 1,18 T a b l i c a I V
Plon azotu i jego procentowa zawartość w gorczycy — Seria PK (bez N)
Plon w mg 1 % N
Nawożenie Torfu na wazon
5 g 10 g 5 g 1 10 g
Bez torfu 45 45 1,09 1,09
Torf naturalny kompostowy 50 50 1,09 1,12
Torf -(- Na2C 03 51 56 1,10 1,18
Torf -J- azotniak „ 57 63 U l 1,08
Torf -f- chwasty „ 52 51 1,10 1,11
Torf + obornik „ 48 70 1,09 1,29
Torf + (NH4),C03 „ 57 64 1,09 1,15
Torf + Na2 S i03 „ 49 51 1.11 1,04
Torf ekstrahowany 66 78 0,97 0,92
Na podstaw ie zawartości azotu w roślinach, w yrażonych w procen tach, a obliczonych w stosunku do aboslutnie suchej masy, zauważamy w yraźnie niską procentową zaw artość azotu w kom binacjach z torfem ekstrahowanym, co jest prawidłowe, zważywszy wysokość plonu masy roślinnej. W innych kom binacjach nie stw ierdzam y w yraźnych praw i dłowości.
Wpływ kompostów z torfu nizinnego na rozwój roślin 221
W y n i k i d o ś w i a d c z e ń z o w s e m
Zebrane plony roślin owsa, (średnia n a wazon w g bez korzeni), ze stawiono w tablicach V i VI.
T a b l i c a V
Owies — Średni plon z wazonu w g (bez korzeni) przy pełnym nawożeniu podstawowym — Seria NPK
Nawożenia Dawka 5 g Dawka 10 g
Bez torfu 44,2 ± 0,48 44,0 z h 0,58
Torf naturalny kompostowany 43,8 d= 0,84 43,1 zfc 0,37 Torf + Na2 CO3 „ 43,3 d t 0,26 44,2 d z 0,43 Torf + azotniak „ 44,3 d z 0,36 44,9 d z 0,13 Torf -f chwasty „ 43,5 z t 0,33 43,1 z t 0,25 Torf + obornik „ 45,1 d z 0,13 43,8 d= 0,55 Torf + (NH4) 2 CO3 44,4 d z 0,25 44,8 d= 0,74 Torf -f Na2S i03 44,1 d= 0,39 41,7 zfc 0,62 T a b l i c a VI
Owies — Średni plon z wazonu w g przy nawożeniu podstawowym bez N—Seria PK
Nawożenia Dawka 5 g Dawka 10 g
Bez torfu 9,9 d = 0,31 10,0 = f c 0,37
Torf naturalny kompostowany 8,7 =t 0,58 10,9 d t 0,41
Torf 4- Na2 CO3 „ 10,3 ± 0,32 11,3 ± 0,09
Torf -f azotniak 12,4 ± 0,24 11,8 0,37
Torf 4- chwasty „ 9,8 z t 0,17 10,4 d t 0,29
Torf + obornik 11,7 d = 0,37 11,0 d= 0,58
Torf + (NH4)2CO:, 12,3 =h 0,37 12,3 =t 0,37
Torf + Na, Sio* 10,8 z t 0,14 1 0 , 1 dz 0,16
Torf ekstrahowany 16,2 =h 0,32 19,6 d= 0,37
Jak w ykazuje tablica V i VI w yniki plonów owsa dają nam praw ie identyczny obraz jak to mieliśmy w doświadczeniu z gorczycą. Również
222 F. Terlikowski i B. Reimünn
i tu % seria przy pełnym nawożeniu dała około czterokrotnie wyższe p lon y owsa w porów naniu z serią bez azotu. Porów nując poszczególne kombi nacje może i tu daje się zauważyć nieznaczne jakgdyby działanie torfów kompostowych z azotniakiem i węglanem anionu i może jeszcze z oborni kiem, a więc przy torfach nieco zasobniejszych w azot. Pozostałe kombi nacje nie w ykazują większych różnic, ą n a ogół różnice te mieszczą się w granicach błędu. Dawkowanie również bez efektu.
N atom iast w yraźnie wyższy plon owsa dały kombinacje z. torfem ekstrahow anym . Jeśli i tu przyjm iem y plon owsa bez dodatku to rfu za 100, to przy dawce 5 g torfu ekstrahow anego plon owsa wynosić będzie
162, a przy dawce 10 g aż 196.
A więjc i plon owsa potw ierdza nasz wniosek, że aktywność i efek tywność torfu znacznie się wzmaga, jeśli z tego torfu usuniem y substan cje rozpuszczalne w alkoholu etylowym, a mogą to być woski — których w edług niektórych autorów może być aż do 24% suchej masy to rfu
substancje żywiczne, smołowe, bitum iczne i inne, k tóre mogą działać z jednej strony konserw ująco n a rozkład pozostałej masy organicznej, a z drugiej strony mogą działać antybiotycznie, co stw ierdzonym zostało w prostym stosunkowo eksperym encie (12), badając oddziaływ anie torfu na rozwój szybko rozw ijającej się mikroflory.
Na pełnej pożywce m ineralnej i organicznej zmieszanej z agarem i rozlanej na płytkach Petriego zaszczepiono zawiesinę glebową. W ciągu kilku dni płytki te pokryły się b ujną w egetacją drobnoustrojów glebo wych, co uwidaczniało się w form ie pewnego rodzaju kożuszków. Na in nej serii płytek Petriego umieszczono na dnie w arstw ę torfu naturalnego, zalano tą samą pożywką w agarze i zaszczepiono jak uprzednio zawiesiną glebową. W tedy rozwój drobnoustropów był niewidoczny. Przypuszczać należy, że pew ne ciała z masy torfowej, rozesłanej na dnie płytki, dyfun- dują do w arstw y agarow ej i ham ują względnie uniem ożliw iają rozwój drobnoustrojów.
W racając do naszych doświadczeń, analogicznie do powyższego, po wiedzieć by można że aktywność i efektywność mas torfow ych zależy od pewnych substancji, które uniem ożliwiają względnie ham ują rozwój i działalność odpowiedniego zespołu mikroorganizmów. Skoro te substan-r cje z torfu zostaną usunięte — jak to miało praw dopodobnie m iejsce w torfie ekstrahow anym — efektywność m asy torfowej znacznie w zrasta, co przejawiło się w poważnych zwyżkach plonów obu roślin doświad czalnych.
Uzyskane w tym doświadczeniu plony owsa. poddano analizie na za wartość azotu. Odnośne w yniki zaw artości azotu w suchej masie roślin u jm u ją tablice VII i VIII.
Wpływ kompostów z torfu nizinnego na rozwój roślin 223
T a b l i c a V I I
Plon azotu i jego % zawartość w owsie — Seria NPK (pełne nawożenie)
N a w o ż e n i e
Plon w mg j О//0 N
T o r f u n a w a z o n
5 g 10 g 5 s ! 10 g
Bez torfu 317 ЗП 0,77 0.76
Torf naturalny kompostowy 293 305 0,72 0,77
Torf + Na?C03 317 315 0,78 0,77
Torf 4- azotniak 316 315 0,77 0,77
Torf 4 - chwasty 311 318 0,77 0,80
Torf 1 obornik 310 311 0,74 0,77
Torf 4 (NH4)2C 03 305 346 0,74 0,85
Torf b Na, SiO:i 306 300 0.75 0,79
T a b l i c a VI I I
Plon azotu i jego % zawartość w owsie Seria PK (bez azotu)
N a w o ż e n i e
Plon m g 1 % N
T o r f u n a w a z o n
5 g 10 g 1 5 g j 10 g
Bez torfu 56 60 0,61 0,65
Torf naturalny kompostowy 48 75 0,60 0,75
Torf ł Na2COs „ 56 62 0,60 0,59
Torf + azotniak „ 79 65 0,69 j 0,60
Torf + chwasty „ 61 64 0,65 0,67
Torf b obornik „ 70 65 0,65 ! 0,62
Torf + (NH4)2CO, 74 70 0,65 0,62
Torf 1 Na2S i03 „ 72 57 0,72 0,61
Torf wyekstrahowany 91 119 0,61 ! 0,66
Jak widocznym jest z powyższych zestawień pobieranie azotu przez rośliny owsa było cztery lub pięciokrotnie większe w całej serii, przy peł nym nawożeniu, zgodnie z tym, co stw ierdziliśm y w doświadczeniu z gor czycą.
Jeśli chodzi o pobieralność azotu w poszczególnych kombinacjach, należy znowu zauważyć w yraźnie większe pobranie azotu prze zowies
224 F. Terlikowski i В. Reimann
w kom binacji z torfem ekstrahow anym i to pobranie zależne jest i tu od dawek. P rzyjm ując plon azotu w kombinacji kontrolnej za 100 to przy daw ce 5 g torfu ekstrahow anego otrzym ujem y liczbę 157, a przy dawce 10 g otrzym ujem y liczbę 205.
W pozostałych kom binacjach możnaby zauważyć nieznacznie więk sze pobranie azotu w kom binacjach z kpm postam i torfow ym i bogatszymi w azot. Dawkowanie kompostów n ie przejaw iało się w pobieralności azotu. Procentow a zawartość azotu w roślinach jest na ogół nieco większa w serii przy pełnym nawożeniu. Poza tym nie można zauważyć w yraź nych prawidłowości.
Po sprzęcie plonów gorczyty i owsa, i po odpowiednim wzruszeniu wierzchniej w arstw y gleby w poszczególnych wazonach, założono do świadczenie poplonowe w ten sposób, że po owsie zasiano groch, a po gor czycy konopie. Ponieważ poczynione obserwacje i uzyskane plony nie w niosły do pracy niniejszej nic interesującego i godnego uwagi, zebrane liczby nie zostały przytoczone.
Reasum ując powyższe, możemy powiedzieć że:
1) kom postowanie torfu naturalnego nizinnego w ciągu 1 roku, jak i kompostowanie tegoż torfu z dodatkiem takich substancji jak: a) Na^COg, (NH4)2 C 0 3, Na2S i0 3 — k tó re mogły związać wapń
zaw arty w torfie i uaktyw nić połączenia organiczne i próch- niczne tegoż torfu,
b) azotniak i w ęglan amonu — które m iały zmniejszyć nieko rzystny stosunek C /N (ca 25 : 1 przy którym rozkład mas or ganicznych jest utrudniony),
c) chw asty i obornik — k tóre mogły przyspieszyć hum ifikację mas torfowych, jako że są m ateriałam i łatwo rozkładającym i się i bogatymi (zwłaszcza obornik) w m ikroorganizm y, nie spo*- wodowało jego uaktyw nienia, — nie spowodowało zwyżki plonów roślin doświadczalnych.
2) Całoroczne kompostowanie torfu naturalnego podanym i wyżej sposobami nie umożliwiało roślinom pobierania zawartego w ty m że torfie azotu.
3) Zastosowane dodatki nie w pływ ały na wzmożenie uruchom ienia azotu z masy torfowej.
4) Nie było można stw ierdzić dodatniego w pływ u na rozwój roślin mas torfow ych jako źródło azotu.
5) Nie stwierdzono również tzw. efektu próchniczno-fosforowego, tj. lepszego w ykorzystania fosforu pod wpływem zastosowanych substancji torfowych.
Wpływ kompostów z torfu nizinnego na rozwój roślin 225
6) W yekstrahowanie torfu naturalnego, nizinnego alkoholem etylo wym spowodowało znaczne zwyżki plonów (o przeszło 50% przy dawce niższej, a przy dawce wyższej o 100%) oraz znacznie w yż sze pobieranie azotu przez rośliny doświadczalne w porównaniu z torfem naturalnym .
7) Przez tenże zabieg ekstrakcji pozbawiono torf:
a) substancji konserw ujących — jak woski, żywice, smoły, pew ne substancje bitumiczne — które mogły uniemożliwić lub utrudnić hum ifikację mas torfowych, oraz ich aktywność, b) pewnych substancji anty biotycznych, które uniemożliwiały
rozwój i działalność odpowiedniego zespołu drobnoustrojów. 8) Ciekawym było by natom iast kompostowanie torfu naturalnego,
podanym i sposobami, przez okres np. 3 la t i przebadanie jego działania w doświadczeniach nie tylko wazonowych, ale również w doświadczeniach polowych.
LITERATURA
1. W i l i a m s W. R. — Poczwowiedjenije — Moskwa (1949) 451: 2. G ó r s к i M. — Nawozy organiczne — Warszawa (1949) 178.
3. Ś w i ę t o c h o w s k i B. — Przegląd Doświadczalnictwa Rolniczego I. 3, Nr 3 (1947) 149—169.
4 B a c h u l i n M . — Poczwowiedjenije Nr 9 (1949).
o. R o z a n o w N. Sł. i U s i e n k o F. — Zagatowka i promenienije torfianych udobrienij — Moskwa (1948).
6 S h o l W. i D a v i s R. — Ind. Eng. Chem. 25 (1933). 7Г J u n*g Z. — Sowieckaja Agronomija (1950) 71—77.
8. T e m l i t z R. i B a r t r a m H. — Bodenkunde u. Pflanzenernährung 16/16 (1948) 275—291.
9. T а с к e В. — Zeitschrift für Pflanzenernährung 12 (1933). 10. F r u h s t o f f e r A. — Lauban u. Technik, Berlin 5 (1936). 11. T e r 1 i к o w s ki F. — Postępy Wiedzy Rolniczej 3 (1950). 12. G o r d o n Mł — Forschungsdienst, Berlin 1 (1936) 521—528. 13. Z u s s e r E. — Trudy N. I. U. 127 (193*6).
14. M a k s i m ó w A. i G r u d z i ń s k i Z. — Roczniki Gleboznawcze 1 (1950) 131—148.
15 L e m m e r m a n n O. — Zeitschrift für Pflanzenernährung, Berlin 30 (1933). 16. D r u s h i n i n D. — Pflanzenernährung u. s. Berlin, 21, 1931 — réf. Düngung
und Ernte 2 (1930).
17. O n o s z k o В. — Pflanzenernährung u. s. Berlin 7, 1928 — ref. Zeitschrift für Landwirtschaft. Moskwia 4 (1927).
18. W i e s s m a n n H. — Mitteilung für Landwirtschaft Berlin 49 (1934). Roczniki Gleboznawcze
226 F. Terlikowski i В. Reimann Ф. ТЕРЛИКОВСКИ и Б. РЕЙМАН О ВЛИЯНИИ НИЗИННОГО КОМПОСТИРОВАННОГО ТОРФА НА РАЗВИТИЕ РАСТЕНИЙ (Кафедра почвоведения Высшей Сельско-хозяйственной Школы в Познани) К р а т к о е с о д е р ж а н и е Задачею настоящего труда являлось исследование влияния на раз витие растений низинного компостированного в течении одного года торфа при добавлении небольших количеств различных веществ, как то: углекислого аммония (2,5%), кремнекислого натрия, цианамида кальция, сорных растений и навоза с целью ускорить при их содей ствию образование гумуса, а такж е привести в деятельное состояние перегнойные вещества и питательные элементы, особенно азот и таким простым способом получить ценный органический материал для обога щ ения почв перегноем. Кроме того этот торф подвергся промывке алко голем с целью удалить вещества растворяющиеся в этом реактиве. На основании проведенных вегетационных опытов, а такж е ре зультатов полученного урож ая и его химического анализа является воз можным утверждать, что низинный торф компостированный указанны ми способами не был приведен в более активное состояние и азот заклю чающийся в нем не стал более активным. Напротив того, экстракция низинного торфа алкоголем вы звала значительный прирост урож ая и явственно более значительное поглощение азота растениями. Благо даря экстракции торф лиш ился таких веществ, как смолы, воск и т. п. (присутствие которых могло препятствовать его разложению и образо ванию из него перегноя) и вероятно такж е антибиотиков, благодаря которым размножение надлежащего сообщества микроорганизмов ста ло бы невозможным. F. TERLIKOWSKI i В. REIMANN
THE INFLUENCE OF COMPOSTS OF LOWLAND PEAT ON PLANT DEVELOPMENT.
(Dept о Soil Science of Poznań College of Agriculture)
S u m m a r y
The aim of the present work was to exam ine the effect on plant developm ent of lowland peat composted du rin g one y ear w ith the addition of small quantities of various substances — such as carbonate of soda, carbonate of ammonium (2,5%), silicate of sodium, calcium cyana- mide, weeds and dung — the purpose of which was to speed up hum us
Wpływ kompostów z torfu nizinnego na rozwój roślin 227
form ation and activate th e hum us compounds and n u trien t substances, especially nitrogen, and in this simple way get the valuable organic m aterials necessary for enriching the soil w ith humus.
Besides this, th e peat was subm itted to extraction treatm en t by ethyl alcohol in order to remove those substances which dissolve in this reagent.
On the basis of the pot experim ents which w ere made and of the results obtained in term s of crop yields and th e ir chemical analysis, it may safely be said th a t the composted lowland peat treated in this way did not become m ore active nor did the nitrogen contained in it increase in efectiveness.
On the other hand, the extraction treatm en t of lowland peat by alcohol resulted in greatly increased yields and a definitely higher intake of nitrogen. By means of extraction, the peat was deprived of such substances as resins, waxes, bitum ens, etc., whose presence could hin d er the decomposition and hum us-form ing processes of the peat — and probably also of antibiotic substances, which could prevent the develop m ent of a suitable association of micro-organisms.