"Postępowanie karne przed sądem pierszej instancji w aspekcie prakseologicznym", Zenon Jankowski, Warszawa 1986 : [recenzja]

Roman Łyczywek

"Postępowanie karne przed sądem

pierszej instancji w aspekcie

prakseologicznym", Zenon

Jankowski, Warszawa 1986 :

[recenzja]

Palestra 31/5(353), 64-68

64 Recenzje N r 5(353)

B e c e w z / e

Z en o n J a n k o w s k i :

Postępowanie karne przed sądem pierwszej instan­

cji w aspekcie prakseologicznym, Warszawa 1986, Wyd. Prawnicze.

W ie lu s ę d z ió w s t o s u j e o c z y w iś c ie lic z n e w s k a z a n ia p r a k s e o lo g ii, n ie z n a ­ ją c s tr u k tu r y te j d y s c y p lin y . G d y b y ich z a p y ta n o , m o g lib y s i ę te m u d z iw ić p o d o b n ie ja k b o h a te r m o lie r o w s k ie g o

Le bourgeois gentilhomme

P r a k s e o lo g ia n a p e w n o z a s łu g u je n a ta k ie p r z e d s t a w ie n ie je j p r a w n ik o m i n a ta k ie g o r o d z a ju z b liż e n ie je j d o p r a w a p r o c e s o w e g o . J e s t to n ie z a p r z e ­ c z o n ą z a s łu g ą a u to r a r e c e n z o w a n e j p r a c y .

J a k o d r u g ą z a s łu g ę w y m ie n iłb y m z u p e łn ie ja s n e i k ilk a k r o t n ie p o d k r e ś ­ la n e s t a n o w is k o a u to r a c o d o g r a n ic s t o s o w a ln o ś c i p r a k s e o lo g ii: „ o g r a n ic z o ­ n e j e s t (o n o — d o p . m ó j —

R.L.)

de lege ferenda.

mutatis mutandis

N a jś c iś le j t e m a t o w i p r a c y , a w ię c p o s t ę p o w a n iu p r z e d s ą d e m I in s ta n c ji, o d p o w ia d a ją r o z d z ia ły 4 i 5 p r a c y , p o ś w ię c o n e p r z e b ie g o w i p o s t ę p o w a n ia z p u n k tu w id z e n ia s p r a w n o ś c i o r g a n iz a c y j n e j o ra z c y k lo w i o r g a n iz a c y j n e ­ m u p o s tę p o w a n ia . B a rd zo s łu s z n y j e s t p o g lą d J a n k o w s k ie g o , ż e „ d y r e k t y w y s p r a w n o ś c i (...) m o g ą o b o w ią z y w a ć w z n a c z e n iu n a k a z ó w m o r a ln y c h . M a to g łę b o k ie u z a ­ s a d n ie n ie s z c z e g ó ln ie w ty c h w y p a d k a c h g d y d z ia ła ln o ś ć p o d m io tu s iln ie in g e r u j e w s f e r ę p r a w in n y c h lu d z i, a b r a k s p r a w n o ś c i d z ia ła n ia n a r a z ić m o ż e n a k r z y w d ę i n ie s p r a w ie d liw o ś ć ” (s. 47). P o g lą d t e n j e s t ty m s łu s z

-N r 5(353) Raoanzja 69

n ie j s z y , t e p r a k ty k a p r o c e s o w a m a w t y m z a k r e s ie s p o r o n ie d o m a g a ń , ja k n p . w k w e s t ii d y s c y p lin y t e r m in ó w in s tr u k c y jn y c h , d łu g o t r w a ło ś c i o k r e s ó w m ię d z y in s t a n c y jn y c h , n ie d o c e n ia n ia z a s a d y k o n c e n tr a c j i p o s t ę p o w a n ia itp . N a k a z p la n o w a n ia p o s t ę p o w a n ia j e s t n a j o g ó ln ie j s z y m n a k a z e m , j a k i s t a w ia J a n k o w s k i p r z e w o d n ic z ą c e m u s ą d u I in s ta n c ji. J e s t to o c z y w iś c ie s łu s z n e , a le n ie z a s z k o d z iło b y w s p o m n ie ć tu t a j o ty m , ż e p r z y p la n o w a n iu m o ż n a ła t w o u le c s ile s u g e s t y w n e j o k r e ś lo n e j w e r s j i (h ip o te z ie ) w y n ik a j ą ­ c ej z a n a liz y a k t, s k o m p le to w a n y c h p r z e c ie ż p r z e z o r g a n y śle d c z e , i z a ­ a n g a ż o w a ć s ię p s y c h o lo g ic z n ie z g o d n ie z tą w e r s j ą w b u d o w a n iu p la n u p o s t ę p o w a n ia . N a p e w n o m o ż n a — m im o s t a r a n n e g o p la n o w a n ia p o s t ę p o ­ w a n ia — z a c h o w a ć n a d a l w r a ż liw o ś ć n a n o w e in f o r m a c je i h ip o t e z y , a le tr z e b a s t a le p a m ię ta ć (i p r z y p o m in a ć ) o k o n ie c z n o ś c i z a c h o w a n ia t a k ie j p s y c h o lo g ic z n e j w r a ż liw o ś c i a ż do c h w ili w y d a n ia w y r o k u . J e s t w ty m — b y ć m o ż e — p e w n a m o ja o s o b is ta n a d w r a ż liw o ś ć , a le u k ­ ła d , w k tó r y m c e le m p r o c e s u je s t: — z a s a d n ic z y m — r o z s t r z y g n ię c ie o p r z e d m io c ie sp o r u , — p o d r z ę d n y m — u s t a le n ie r z e c z y w is t e g o s t a n u f a k t y c z n e g o , — n a d r z ę d n y m — w a lk a z p r z e s t ę p c z o ś c ią (s. 29),

m o ż e b u d z ić p e w ie n n ie p o k ó j. J e ż e li d o d a m y do t e g o ta k s iln y d z iś a k c e n t n a p r e w e n c ję g e n e r a ln ą , to tr z e b a s t w ie r d z ić , ż e s ę d z ia m u s i s ię z d o b y ć n a p e w ie n h a r t, b y n ie b y ć n a r a ż o n y n a d e z o r ie n ta c ję . W m o im p r z e k o ­ n a n iu w a lk a z p r z e s t ę p c z o ś c ią je s t b a r d z ie j to w a r z y s z ą c y m c e le m p r o c e s u , n iż c e le m n a d r z ę d n y m . T r a fn ie a u to r w s k a z u je n a is tn ie n ie w k .p .k . s z e r e g u p r z e p is ó w , k tó r e w p r o w a d z a ją o d s t ę p s tw o o d p o d s t a w o w y c h m e t o d r e a liz a c j i c e lu p r o c e s u , n ie t r a f n ie w s z a k ż e w ią ż e w s z y s t k i e t a k ie o d s t ę p s tw a z u z n a w a n ie m p r y ­ m a t u p o s t u la tu e k o n o m ic z n o ś c i w d r o d z e m in im a liz a c j i w y d a t k ó w (n p . a rt. 339 i 391 § 2 k .p .k .). W b r e w te m u s t a n o w is k u is t n ie j e w k .p .k . g r u p a p r z e p is ó w , k tó r e s t a n o w ią o d s t ę p s tw o o d d r o g i do r e a liz a c j i c e ló w p r o c e s u . N a le ż ą w ię c d o t a k ic h p r z e p is ó w p e łn e lu b w z g lę d n e u p r a w n ie n ia o k r e ś lo ­ n y c h o s ó b do o d m o w y s k ła d a n ia w y j a ś n ie ń c z y z e z n a ń o r a z p r z e p is a r t. 157 i§ 2 k .p .k . P r z e p is y t e m a ją s w e g łę b o k ie u z a s a d n ie n ie w h u m a n iz m ie p r a w a . P a m ię t a ć te ż n a le ż y , ż e „ u r o d z o n y ” ju ż p r z e p is u z y s k u j e w ła s n y b y t i s p r a w ia c z a s e m n ie s p o d z ia n k ę s w o im p r o je k ta n to m . N ie są w y łą c z o n e z te g o ta k ż e p r z e p is y u s t a w y m a j ą c e c h a r a k te r d y r e k t y w p r a k s e o lo g ic z - n y c h . W z g lę d y e k o n o m ii p r o c e s u a r ó w n ie ż je g o p r z y s p ie s z e n ia w p ły n ę ły n p . n a p r z e b u d o w ę i r o z lu ź n ie n ie r y g o r ó w p r z e p is u o g r a n ic a c h d o p u s z ­ c z a ln e j p r z e r w y w r o z p r a w ie . B y ło b y c ie k a w ą r z e c z z a n a liz o w a ć ź r ó d ­ ło w o s k u t k i d z ia ła n ia n o w y c h p r z e p is ó w a r t. 347 i 348 k .p .k . p o d k ą te m s z y b k o ś c i p r z e b ie g u p r o c e s u , je g o e k o n o m ii, ja k r ó w n ie ż s t o s u n k u te j z m ia n y n p . d o r e a liz a c j i z a s a d y b e z p o ś r e d n io ś c i w p r o c e s ie . S ą d z ę , ż e t w ó r c y p r z e p is u b y lib y m o c n o z a w ie d z e n i w k w e s t i i s w y c h p r a k s e o lo g ic z - n y c h z a m ie r z e ń .

66 R ecenzjt N r 5(353) R o la o b r o ń c y w p r o c e s ie j e s t — co je s t z u p e łn ie z r o z u m ia łe — j e d y n ie u b o c z n y m p r z e d m io te m z a in t e r e s o w a n ia a u to r a . O k r e ś la ją c r o lą o b r o ń c y w p r o c e s ie , J a n k o w s k i s t w ie r d z a — n ie w ą t p liw ie t r a f n ie , c h o ć m o ż e n ie ­ z u p e łn ie p r e c y z y j n ie — ż e o b r o ń c a (a d w o k a t) je s t z o b o w ią z a n y „z m o c y u s t a w y d o r e s p e k t o w a n ia w p e łn i n a c z e ln y c h z a s a d p o s t ę p o w a n ia k a r n e ­ g o ” (s. 59). O b o k ta k o k r e ś lo n e g o o b o w ią z k u o b r o ń c y is t n ie j e j e s z c z e d r u g i je g o o b o ­ w ią z e k , k t ó r y w y n ik a z f u n k c j i p r o c e s o w e j u d z ie la n ia p o m o c y o s k a r ż o n e m u . O k r e ś la ją c w ię c r o lę o b r o ń c y w p r o c e s ie , b y ło b y m o ż e ś c iś le j ta k p o w ie ­ d zieć, że o b r o ń c a m u s i p r z e s tr z e g a ć z a s a d p o s t ę p o w a n ia k a r n e g o do m o ­ m e n tu , w k tó r y m m ia ło b y to z a sz k o d z ić in t e r e s o w i o s k a r ż o n e g o , o d te j z a ś c h w ili n ie w o ln o m u ju ż p r z e c iw d z ia ła ć r e a liz a c ji z a s a d p r o c e s u . S ło ­ w o „ r e s p e k t o w a ć ” (n p . p r z y k o n s t r u k c ji a r t. 2 k .p .k .) n a k ła d a ło b y n a o b ­ r o ń c ę o b o w ią z e k w s p ó łd z ia ła n ia p r z y r e a liz a c ji p r a w d y m a t e r ia ln e j, n a w e t

z e s z k o d ą d la o s k a r ż o n e g o . S z e r z e j r o lą o b r o ń c y w p r o c e s ie z a jm u je s ię J a n k o w s k i w o d n ie s ie n iu d o p o s t ę p o w a n ia p r z y g o to w a w c z e g o , c o o c z y w iś c ie m a is t o t n e z n a c z e n ie r ó w n ie ż d la p o s t ę p o w a n ia w I in s ta n c ji. R o z w a ż a t u w ie le a r g u m e n t ó w z a i p r z e c iw a k t y w iz o w a n iu o b r o ń c y w t y m s t a d iu m p r o c e s u , a o s t a te c z ­ n ie w y p o w ia d a s ię w y r a ź n ie z a a k t y w iz a c j ą o b r o n y w ś le d z t w ie . N ie k tó r e in c y d e n t a ln e w n io s k i a u to r a w y d a j ą s ię b e z s p o r n ie p r z e k o n y w a ją c e , in n e n a to m ia s t o r a z w n io s e k g e n e r a ln y s ą r a c z e j n a d a l d y s k u s y j n e i m o ż n a b y n a ic h r z e c z w y p o w ie d z ie ć s ię p e w n ie j , g d y b y s ię u m o ż liw iło „ w c z e s n y i s z e r o k i u d z ia ł o b r o ń c y w p o s t ę p o w a n iu p r z y g o to w a w c z y m ” (s. 63). N ie k tó r e in t e r e s u j ą c e t e z y a u to r a z a s łu g iw a ły b y m .z d . n a d o d a tk o w ą d y s k u s j ę w ś r o d o w is k a c h a d w o k a c k ic h i p r o k u r a to r s k ic h . D o ty c z y to n p . s t a n o w is k a a u to r a c o d o m o ż liw o ś c i z a g r o ż e n ia m a łe j a k t y w n o ś c i o b r o ń c y w p o s t ę p o w a n iu p r z y g o t o w a w c z y m s a n k c j ą p r z e w id z ia n ą w a r t. 78 k .p .k . lu b d o p a tr y w a n ia s ię p r z e z n ie g o w p r z e p is ie a r t. 155 § 1 k .p .k . p o d s t a w y do z a k a z u d o p u s z c z e n ia p r z e z o r g a n p r o c e s o w y w n io s k u o b r o ń c y , z n a tu r y s w e j n ie k o r z y s tn e g o d la o s k a r ż o n e g o . P o g lą d o w i te m u , m a j ą c e m u s w e d a l­ s z e ź r ó d ło w p r z e p is ie a r t. 77 § 1 k .p .k ., n ie n a le ż y r a c z e j w r ó ż y ć w p r a k t y ­ c e w ie lk ie g o p o w o d z e n ia . G d z ie z r e s z tą i p o c o ta r ó ż n ic a m ię d z y w n io s ­ k ie m „z n a t u r y ” s z k o d liw y m a w n io s k ie m s z k o d liw y m „ n ie z n a tu r y ” ? J e d e n z p o g lą d ó w a u to r a , m a j ą c y n a p e w n o s w e u z a s a d n ie n ie w d o ś w ia d ­ c z e n ia c h p r a k ty k i, j e s t z a s k a k u j ą c y , j e ś li w r ę c z n ie s z o k u j ą c y . P is z e w ię c J a n k o w s k i (a r g u m e n tu ją c za w c z e s n y m u d z ia łe m o b r o ń c y w p o s t ę p o w a n iu p r z y g o to w a w c z y m ), ż e „ a k t o s k a r ż e n ia z a w ie r a o p in ię o r g a n u p a ń s t w o w e g o s iln ie o d d z ia łu ją c ą n a o p in ię p u b lic z n ą i w ą t p li w e w y d a j e s ię , a b y w p ły w t e n p r z e k r e ś la ły k o n s e k w e n c j e o b o w ią z u ją c e j z a s a d y d o m n ie m a n ia n ie w in ­ n o ś c i” (s. 60) i d a le j , ż e a k t y w iz u j ą c s ię p ó ź n ie j w p r o c e s ie , o b r o n a s t a je p r z e d d o d a tk o w y m z a d a n ie m , m ia n o w ic ie p r z e d „ z m ia n ą n a d o d a tn i n ie ­ k o r z y s t n e g o s t a n u r z e c z y w ś w ia d o m o ś c i lu d z i, w y w o ła n e g o in f o r m a c ją o t r e ś c i a k tu o s k a r ż e n ia ” (s. 60).

N r 5(353) Recenzje 67 A ja k a ż to „ o p in ia p u b lic z n a ” m a p r a w o n iw e lo w a ć z n a c z e n ie z a s a d y d o m n ie m a n ia n ie w in n o ś c i i co to z a „ lu d z ie ”, k tó r z y b y m o g li s t a n ą ć n a d r o d z e r e a liz a c j i w p r o c e s ie p r z e p is u a r t. 3 i 357 k .p .k .? T r z e b a s ię r a c z e j s ta r a ć o to , b y o p in ia p u b lic z n a n ie „ w y r o k o w a ła ” p r z e d w y r o k ie m s ą d o ­ w y m , k t ó r y b ę d z ie o p a r ty n a c a ło k s z t a łc ie m a t e r ia łó w p r o c e s o w y c h . J a n k o w s k i o p o w ia d a s ię te ż z a s łu s z n y m p o g lą d e m P r u s a k a o c e lo w o ś c i d o p u s z c z a n ia o b r o ń c y w p o s t ę p o w a n iu p r z y g o to w a w c z y m , w z a s a d z ie p r z y p r z e s łu c h a n iu p o d e jr z a n e g o . N a r z e c z t e g o p o g lą d u o b a j n ie p o w o ła li s ię n a d o ść w a ż k i m .zd . a r g u m e n t: t e g o r o d z a ju p r a k ty k a s p r o w a d z iła b y do m in im u m ta k c z ę s to (c h o ć p r z e w a ż n ie o c z y w iś c ie n ie s łu s z n ie ) p o d n o s z o n e p r z e z o s k a r ż o n y c h p r e t e n s j e c o d o o b ie k t y w iz m u i s p o s o b u d z ia ła n ia o r ­ g a n ó w p r o c e s o w y c h w p o s t ę p o w a n iu p r z y g o to w a w c z y m . N a le ż y s ię te ż c a łk o w ic ie o p o w ie d z ie ć z a p o s t u la te m a u to r a w k w e s t ii p o s z e r z e n ia p r a k ty k i d o s tę p u o b r o ń c ó w d o a k t w to k u p o s t ę p o w a n ia p r z y g o to w a w c z e g o i s t o s o w n e j z m ia n y a r t. 143 § 3 k .p .k . J e s t r z e c z ą z r o z u m ia łą , ż e p r a c a J a n k o w s k ie g o , j e s z c z e b a r d z ie j z e w z g lę ­ d u n a s w ó j p io n ie r s k i c h a r a k te r , m o ż e b u d z ić p e w n e w ą t p liw o ś c i, a n a w e t o b a w y . G d y b y b y ło in a c z e j, o b n iż a ło b y to w a r t o ś ć p r a c y .

J e d y n y m p r a w ie a d r e s a t e m p r a c y a u to r a j e s t s ę d z ia z a w o d o w y , w z a s a ­ d z ie p r z e w o d n ic z ą c y s k ła d u s ą d z ą c e g o . P r z y s w o j e n ie s o b ie p r z e z p r z e w o d ­ n ic z ą c e g o w s k a z a ń p r a c y i ic h z a s t o s o w a n ie z d y s t a n s u j e d o d a tk o w o w z n a ­ c z n y m s t o p n iu r o lę z a w o d o w e g o p r z e w o d n ic z ą c e g o n a t l e r o li s ę d z ie g o ła w n ik a . S ta n te j d y s p r o p o r c ji j e s t n ie u c h r o n n y , a le r e z y g n o w a ć z d o sk o ­ n a le n ia s ę d z ió w z a w o d o w y c h o c z y w iś c ie n ie m o ż n a . N o w y m p r o b le m e m o c h a r a k te r z e p r a k s e o lo g ic z n y m , j a k i s i ę tu w y ła n ia , je s t r ó w n ie ż p r a c a n a d u g r u n to w a n ie m n a le ż y t e j r o li s ę d z ió w s p o łe c z n y c h w p r o c e s ie . W s p o m in a o ty m a u to r , p o d d a ją c j e d y n ie p r z e k o n y w a j ą c e j k r y ty c e p r a k ty k ę , a n a w e t z a s a d ę z m ia n y s k ła d u s ą d z ą c e g o w to k u r o z p r a w y . I s to tn ie , ja k o k o n s e k w e n c j a w y r a ź n ie w p r a c y z a z n a c z a n e g o d e z y d e r a tu w s p r a w ie w z r o tu in i c j a t y w y p r o c e s o w e j są d u , r y s u j e s ię ta k ż e p e w n a d e g r a d a c ja p o z y c ji p r o c e s o w e j s tr o n . J e s t to d ro g a w io d ą c a k u p r o c e s o w i t y p u ś le d c z e g o . Z n a m ie n ie m te j z a z n a c z a ją c e j s i ę w p r a c y te n d e n c j i j e s t t a k i e d o ść s w o b o d n a a k c e p ta c j a d o p u s z c z a ln o ś c i w y k o r z y s t y w a n ia p r z e z s ę d z ió w w ła s ­ n e j w ie d z y s p e c j a lis t y c z n e j w p r o c e s ie , „ u z u p e łn io n e j e w . le k t u r ą o d p o ­ w ie d n ic h d z ie ł”. M o ż liw o ś ć ta k ie g o w y k o r z y s t a n ia w ie d z y s p e c j a lis ty c z n e j m o ż n a b y u z n a ć z a w y s o c e p r o b le m a ty c z n ą b o p r z e c ie ż s t a w ia ła b y o n a s t r o n y p r o c e s o w e f a k t y c z n ie w o b e c s y t u a c j i w n ie s ie n ia d o s p r a w y s w o is te j o p in ii b ie g łe g o p o z a p r z e w o d e m s ą d o w y m . I n n a r z e c z , ż e n a le ż a ło b y r o z w a ż y ć z a s a d ę is t n ie n ia p e w n e g o o b o w ią z u j ą ­ c e g o

niveau

Naczelna Ibuta A dw okacka

e s N r 5(353)

i s p e c j a lis t y c z n e j n a le ż a ło b y b ie ż ą c o o m a w ia ć i d o m a g a ć s ię s t o p n io w e g o je g o p o d w y ż s z a n ia . B a r d z o s łu s z n ie n a to m ia s t a u to r p o d k r e ś la w a g ę u m ie ję tn o ś c i p r a w n ik ó w w z a k r e s ie m e t o d o lo g ii p o r u s z a n ia s ię w s f e r z e z a g a d n ie ń s p e c j a lis t y c z ­ n y c h . N a le ż y są d z ić , ż e w a r to ś c io w a i in t e r e s u ją c a p ra ca J a n k o w s k ie g o b ę d z ie j e s z c z e n ie j e d n o k r o tn ie p u n k te m w y j ś c ia r ó ż n y c h d y s k u s ji.

Roman Lyczywek

Naczelna rada adwokacka

UCHWAŁY NACZELNEJ RADY ADWOKACKIEJ

UCHWAŁA Nr 1(1)86

NACZELNEJ RADY ADWOKACKIEJ

z dnia 6 grudnia 1986 r.

Naczelna Rada Adwokacka na swym pierwszym — po ukon­

stytuowaniu się — posiedzeniu w dniu 6 grudnia 1986 r.

p o s t a n o w i ł a :

1) skierować do adwokata prof. dra hab. Kazimierza Buchały i ad­

wokata Franciszka Sadurskiego, długoletnich działaczy samo­

rządowych,* słowa serdecznych podziękowań za ich służbę

dla adwokatury polskiej na różnych stanowiskach, w tym rów­

nież na stanowisku prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej;

2) stwierdzić, że adwokaci prof. dr hab. Kazimierz Buchała

i Franciszek Sadurski dobrze zasłużyli się adwokaturze pol­

skiej ;

3) wykonanie tej uchwały powierzyć Prezydium NRA z zalece­

niem, by uroczyste wyrażenie tych podziękowań odbyło się na

najbliższym posiedzeniu plenarnym Naczelnej Rady Adwo­

kackiej.

• A d w . p r o f . d r h a b . K a z im ie ra B u c h a ła w p o rz e d n le j k a d e n c ji b y ł c z ło n k ie m N a c z e ln e j R a d y A d w o k a c k ie j o r a z c z ło n k ie m j e j P re z y d iu m , a a d w . F ra n c is z e k S a d u r a k i — p rz e w o d n ic z ą c y m W y ższej K o m is ji R e w iz y jn e j (p rz y p le R e d a k c ji).