V Lubelskie Sympozjum nt. prawa karnego w starożytności - "Contra leges et bonos mores" : przestępstwa obyczajowe w starożytnej Grecji i Rzymie

Anna Tarwacka

V Lubelskie Sympozjum nt. prawa

karnego w starożytności - "Contra

leges et bonos mores" : przestępstwa

obyczajowe w starożytnej Grecji i

Rzymie

Zeszyty Prawnicze 4/2, 332-336

tycznych rozwiązań prawnych w społeczeństwach europejskich. Po­ woływał się tu na G. La Pira, który mówił o opatrznościowym zna­ czeniu prawa rzymskiego dla samego Kościoła, jego organizacji i je ­ go prawa, a także dla prawników jako kapłanów sprawiedliwości.

O dużym zadowoleniu z odbytej konferencji świadczyły bynaj­ mniej nie kurtuazyjne podziękow ania pod adresem P. Catalano. Nie m a wątpliwości, że dorobek naukowy G. L a Pira m oże inspiro­ wać badaczy praw a rzymskiego przez kilka następnych pokoleń. Ważne więc, aby przyjęty został postulat: poddaw ać krytycznej ana­ lizie jego idee i nie pozwolić n a powierzchowne czy zdawkowe cyto­ wania. O d tego między innymi zależy czy postać wielkiego florenc­ kiego rom anisty nie zastygnie w spiżu i pod aureolą.

Franciszek Longcham ps de Bérier*

V L u b e lsk ie Sym pozjum n t. p ra w a k a r n e g o w s ta r o ż y t n o ś c i - Contrale g e se tbonosmores

Przestępstwaobyczajowew starożytnej Grecjii Rzymie W dniach 2-3 grudnia 2004 r. n a Uniwersytecie M arii Curie- -Skłodowskiej w Lublinie odbyło się V Lubelskie Sympozjum nt. praw a karnego w starożytności: Contra leges et bonos mores. Prze­ stępstwa obyczajowe w starożytnej G recji i Rzymie.

K onferencję otworzył prof. dr hab. M arek Kuryłowicz, kierow­ nik K atedry Praw a Rzymskiego U M CS, k tó ra zorganizow ała sym­ pozjum wspólnie z Z akładem H istorii Starożytnej UM CS. Gości powitali także p ro rek to r U M CS, prof. d r hab. Karol Wysokiński, prof. d r hab. Leszek Leszczyński, dziekan W ydziału Praw a UM CS oraz dyrektor Instytutu H istorii, prof. d r hab. H enryk G m iterek.

Pierwszej części obrad przewodniczyła prof. dr hab. A n na Pikul- ska-Robaszkiewicz z U niw ersytetu Łódzkiego. R eferat prof. dr

hab. W łodzim ierza A p p ela z K atedry Filologii Klasycznej U niw er­ sytetu M ikołaja K opernika w Toruniu, zatytułowany Sprawa Perse-

sa, dotyczył procesu o praw a do spadku między H ezjodem i Perse-

sem przedstaw ionego w Pracach i dniach. Prof. dr hab. Ryszard Ku­ lesza z U niw ersytetu W arszawskiego w referacie Męstwo i tchórzo­

stwo w systemie prawnym i obyczajowym starożytnej Sparty przedsta­

wił pozycję

τρεσάντες

skim . W referacie Senatus consultum ultim um w roku konsulatu Cy­ cerona dr H an n a A ppel z Z akładu H istorii Starożytnej U M K om ó­

wiła praw ne uw arunkow ania rozpraw ienia się z członkam i spisku Katyliny podkreślając, że hostes rei publicae ogłoszeni zostali jedy­ nie sam Katylina i Manliusz. Zabicie n a rozkaz Cycerona pozosta­ łych przywódców sprzysiężenia rodzi zatem pytanie o legalność eg­ zekucji. Tę część konferencji zakończyła dyskusja.

Drugiej części sympozjum przewodniczyła prof. d r hab. D anu ta M usiał z Z akładu H istorii Starożytnej UM K . Prof. dr hab. M aria Z abłocka, kierownik K atedry Praw a Rzymskiego Uniwersytetu Warszawskiego, wygłosiła referat dotyczący Quaestio lance et licio. R eferen tka przedstaw iła hipotezę, że lance et licio - traktow ane do ­ tąd jako sposób rytualnego przeszukania dom u - m ogło być sposo­ bem zuchwałego dokonania kradzieży przez zam askowanego zło­ dzieja. Ks. prof. dr hab. A ntoni D ębiński z K atedry Praw a Rzym ­ skiego Katolickiego U niw ersytetu Lubelskiego przedstaw ił rozwa­ żania dotyczące Przestępstw religijnych w prawie rzymskim w okresie dom inatu. R eferat dr-a Jacka W iewiorowskiego z K atedry Prawa Rzymskiego i H istorii Praw a Sądowego U niw ersytetu im. A dam a Mickiewicza w Poznaniu, zatytułowany Gubernator prowincji jako

sędzia w sprawach o uprowadzenie dziewic, dotyczył przestępstw a raptus puellae w rzymskich prowincjach. D rugą część konferencji

zakończyła dyskusja.

Trzeciej części o brad przewodniczył prof. dr hab. Ja n Zabłocki, kierownik K atedry Praw a Rzymskiego U niw ersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Prof. dr hab. A dam Łukasze­

wicz z K atedry Papirologii Instytutu Archeologii U niw ersytetu Warszawskiego przedstaw ił referat zatytułowany A ntoniusz i Kle­

opatra. Contra leges et bonos mores. W edług referenta, wizerunek

A ntoniusza, który dotarł do nas w przekazach historycznych, jest w dużej m ierze zdeform ow any przez augustowską propagandę. Prof. d r hab. W iesław Suder, kierownik Z ak ładu H istorii Starożyt­ nej U niw ersytetu W rocławskiego wygłosił referat pt. Prawa m ałżeń­

skie Augusta: Kryzys moralności w Rzymie? Ks. prof. dr hab. Stani­

sław Longosz, reprezentujący Katolicki U niw ersytet Lubelski, omówił tem at Prawo rzymskie wobec aborcji. D r Ilona Błaszczyk z K atedry H istorii Edukacji i W ychowania w Rodzinie A kadem ii Bydgoskiej wygłosiła referat Kobiety u Marcjalisa, kładąc nacisk na mizogistyczny ch arakter utworów poety. R eferat prof. dr hab. W ie­ sława M ossakowskiego z U niw ersytetu M ikołaja K opernika w To­ runiu dotyczył Bigamii w dawnej tradycji rzymskiej. Tę część sympo­ zjum zakończyła dyskusja.

Czwartej części konferencji przewodniczył prof. dr hab. Ryszard Kulesza. W referacie Błędy młodości, czyli o nieobyczajnych postęp­

kach młodzieńców w kom edii rzymskiej dr hab. Ew a Skwara z U M K

omówiła czyny adulescentes zawiązujące fabułę w rzymskiej pallia- cie, będące najczęściej przestępstw am i obyczajowymi, których ofia­ rą padały córki obywatelskie. M gr A n eta Franczak z Z akładu H i­ storii Starożytnej U M K wygłosiła referat zatytułowany Venus Verti­

cordia strażniczką kobiecej obyczajności. W ystąpienie dr. H enryka

Kowalskiego z Z akładu H istorii Starożytnej U M C S zatytułowane

Omnia sunt non crimina sed maledicta. Oskarżenia o nieobyczajność w rzymskich procesach karnych I połowy I wieku p.n.e. na przykładzie m ów Cycerona dotyczyło pobocznych oskarżeń w procesie Celiusza.

D r A ldona Ossowska-Zwierzchowska z K atedry H istorii Edukacji i W ychowania w Rodzinie A kadem ii Bydgoskiej wygłosiła referat

Występki obyczajowe w rodzinie rzymskiej, w którym omówiła przy­

padek M arka A ntoniusza. M gr E lżbieta Loska z K atedry Prawa Rzymskiego U niw ersytetu K ardynała Stefana Wyszyńskiego przed ­ stawiła referat zatytułowany Si tamen maritus in adulterio deprehen­

panej na gorącym uczynku przez m ęża żony, wbrew zakazowi lex

Iulia. R eferat dr-a P io tra N iczyporuka z K atedry Praw a Rzym skie­

go U niw ersytetu w Białym stoku dotyczył Sankcji wobec wdowy na ­

ruszającej zakaz secundae nuptiae w okresie tempus lugendi. Pierwszy

dzień obrad zakończyła burzliwa dyskusja n a tem at mów Cycerona i procesu karnego.

Pierwszej części konferencji drugiego dnia o brad przewodniczył d r hab. A ndrzej Sokala, kierow nik K atedry Praw a Rzymskiego U niw ersytetu M ikołaja K opernika. R e fe ra t Prawo ateńskie na stra­

ży dobrych obyczajów. Przypadek Timarchosa prof. dr hab. W łodzi­

m ierza L engauera, kierow nika Z ak ładu H istorii Starożytnej UW, dotyczył mowy A jschinesa Przeciwko Timarchosowi. Prof. d r hab. M arek Kuryłowicz w referacie Taedium vitae w prawie rzymskim omówił przesłankę znużenia życiem jako motyw samobójstwa. D r D ariusz Słapek z Z ak ład u H istorii Starożytnej U M C S wygłosił re ­ ferat zatytułow any Niewolnicy w przebraniach wolnych. Teatr czy

droga do wolności. R e fe ra t m gr Anny Tarwackiej z K atedry Prawa

Rzym skiego U K SW W krzywym zwierciadle: rozwód. Satyrycy okre­

su pryncypatu o repudium zaw ierał om ówienie instytucji rozwodu

w satyrach M arcjalisa i Juw enalisa. D r Krzysztof Am ielańczyk z U M C S przedstaw ił rozw ażania dotyczące Reskryptu cesarza H a ­

driana o zakazie sprzedaży niewolnic stręczycielom. M gr A ldo na J u ­

rewicz z U niw ersytetu W arm ińsko-M azurskiego w Olsztynie wy­ głosiła referat zatytułow any Podejrzenia o turpis quaestus w D.

24,1,51. R e fe ra t m gr-a K onrada Tadajczyka z U niw ersytetu Łódz­

kiego naświetlił zagadnienie A ptekarz trucicielem. D r Ryszard Saj- kowski z K atedry H istorii Starożytnej i Kultury Antycznej UW M zajął się Składnikam i oskarżenia Em ilii Lepidy analizując dotyczą­ ce jej procesu fragm enty dzieł Tacyta i Swetoniusza. Tę część sym­ pozjum zakończyła dyskusja.

Drugiej części konferencji przewodniczył prof. d r hab. Wiesław Suder. M gr P iotr K ołodko z U niw ersytetu w Białym stoku przesta­ wił Rzym ską terminologię prawną stosowaną na określenie chłosty. D r Ireneusz Łuć z U M C S wygłosił referat B oni et mali milites. Rela­

preto-riańskiej. M gr A dam Świętoń z U niw ersytetu W arm ińsko-M azur­

skiego omówił Nadużycia związane z kwaterunkiem wojsk w późnym

cesarstwie rzymskim (IV w .). M gr R en ata D arska z K atedry Prawa

Rzymskiego U K SW wygłosiła referat zatytułowany Odpowiedzial­

ność za szkody wyrządzone w miejscu publicznym w świetle interdyktu ne quid in loco publico. D r Elżbieta Z ak z K atedry Praw a Rzym ­

skiego U M C S omówiła katalogi A ctiones vindictam spirantes. D r Sławomir G odek z K atedry H istorii U stroju i Praw a w Polsce UK SW w referacie Kara worka w prawie dawnej Rzeczypospolitej, przedstaw ił wykorzystanie poena cullei w S tatutach Litewskich. D r Ireneusz Jakubowski z U niw ersytetu Łódzkiego zwrócił uwagę na

Elementy rzymskiego prawa karnego w dziełach Tadeusza Czackiego.

Tę część konferencji zakończono dyskusją. Sympozjum zam knął w spółgospodarz, prof. M arek Kuryłowicz.

A nna Tarwacka*

* Stypendyska Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Uniwersytet Kardynała Stefa­ na Wyszyńskiego.