Andrzej F. Dziuba
"Cuestiones fundamentales sobre
matrimonio y familia : II Simposio
Internacionale de Teologia de la
Universidad de Navarra", Augusto
Sarmiento, Eloy Tejero, Teodoro
López, José Manuel Zumaquero,
Pamplona 1980 : [recenzja]
Studia Theologica Varsaviensia 21/2, 275-280
i[5] B E C E N Z J E 275 strze g an y m w oku b ra ta . Otóż o d w ra ca jąc to tw ie rd z i on, iż „źdźbło w tw o im oku je st n ajle p sz y m szkłem p o w ięk szający m ”. Nie sądzenie in n y ch , p rzeb aczan ie w za jem n e i w za jem n e w y słu c h iw an ie się je st je d nocześnie ła sk ą d a ro w a n ą od Boga w ra z z o b ietn icą ostatecznego po w odzenia. M ożna w p ersp e k ty w ie Bożej dobroci i o bietnicy nałożyć człow iekow i obow iązek nie osądzania błędów innych ludzi, p a m ię ta jąc o sw oich w łasn y ch jeszcze zapew ne w ięk szy c h , k tó ry c h n ie d o strze gam y.
W szystkie trz y a rty k u ły b yły osobno d ru k o w a n e w la ta c h 1971—1973: J. K r e m e r , F. P ög g e 1 e r, Z u k u n ft der G la u b en su n terw eisu n g ,
S eelso rg e v erla g F re ib u rg 1971, 84—101 ; O. S e m m e l i r o t h , w „ S tim m en der Z e it” 189i(197‘2) 75—85; J. S u d b i r a c k , „G eist un d L eb e n ” 16 (1973) 25—40.
J ó ze f W iesław R oslon
C uestion es f u n d a m e n ta le s sobre m a tr im o n io y fam ilia. II S im -
posio Internacion ale de Teologia de la U n iv e r sid a d de N avarra.
Edicion publicada bajo la direcoićm de Augusto S a r m i e o t o ,
Elioy T e j e r o , Teodoro L ó p e z, Joise Manuel Z u m a q u -
e r o. (Collección Theológica, vol. 27). Ediciones Universidad
de Navarra S. A. (EUNSA). Pamplona 1980 ss. 9.74 (ISBN 84-
-313-0663-7).
W n a u c z a n iu K ościoła w o sta tn ic h la ta c h b ardzo szeroki oddźw ięk z n a jd u ją p ro b le m y życia m ałżeńskiego i rodzinnego. P ew n y m i znaczący m i e ta p a m i w te j drodze są ibez w ą tp ie n ia m. in. E n cy k lik a H u m an a e v ita e i o sta tn i R zym ski S ynod B iskupów . Z a w a rte ta m ety cz n o -m o ra l- ne i p a s to ra ln e w sk az an ia poprzedzone b y ły w ie lo ra k im i b ad a n ia m i i o b se rw ac ja m i n a w ielu płaszczyznach ta k etycznego życia ja k i do św iad czaln y ch analiz. Na lin ii p rz y g o to w a ń n au k o w y c h do w sp o m n ia nego w yżej synodu n a le ż y bez w ą tp ie n ia odnotow ać II M iędzynarodow e S ym pozjum Teologiczne zorganizow ane przez W ydział T eologiczny U n i
w e rsy te tu N a v a rr a w P am p e lu n ie (H iszpania), o b ra d u ją c e w d niach 9—11 k w ie tn ia 1980 ro k u n a d fu n d a m e n ta ln y m i p ro b lem am i m a łże ń stw a i rodziny.
N iniejsza re c e n z ja sta n o w i p re z e n ta c ję w y d an y c h d ru k ie m m a te ria łów z w yżej w spom nianego sym pozjum . W arto tu odnotow ać, iż po p rze d n ie ta k ż e dotyczyło p ro b le m a ty k i teologiczno-m ora-lnej. W ydaje się celow e ćhioćby schem atyczne za p reze n to w an ie całości b o g ac tw a t r e ści zam ieszczonych w ak tac h . S tan o w ić to będzie p ró b ę p rzy b liżen ia po lsk iem u czytelnikow i przem yśleń, k tó re ta m doszły do głosu, a je d nocześnie sta n o w ią pew ien re p re z e n ta ty w n y ob raz teolo g ii (hiszpańskiej, -przynajm niej w n ie k tó ry c h środow iskach.
A k ta S ym pozjum w części w stę p n e j z a w ie ra ją bardzo sk ró to w ą p r e ze n ta cję w sp ó ła u to ró w (s. (7— 10), indeks g e n e ra ln y (:s. 11—15) o raz p re ze n tację n a p is a n ą przez P re z y d e n ta K o m ite tu O rganizacyjnego S y m p o zjum , A. S arm ie n to (s. 19—3:6). N astęp n ie zam ieszczone zostały w y s tą p ie n ia w czasie o tw a rc ia o brad; J. M. C a s c i a r o — D ziekan W y
2 7 6 A N D R Z E J F . D Z IU B A |[6] działu Teologicznego w P am p e lu n ie (s. 41·—44), J. M. C i r a r d a — A rc y b isk u p P a m p e lu n y (s. 45—49) oraz A. N i e t o — R e k to r U n iw e r sy te tu (s. 51—'53).
W łaściw a tre ść całości a k t odpow iada te m a ty c e i m a te ria ło m odno szącym się ido trz e c h k o le jn y ch dni ob rad , k tó re u p o rzą d k o w a n e zo sta ły w edług n a s tę p u ją c e g o sch em atu : re fe ra ty , se sja robocza o;raz k o m u n ik a ty o d p o w iad ające treścio w o w ygłoszonym re fe ra to m .
P ierw sza g ru p a za g ad n ień pośw ięcona została te m aty ce : M ałżeństw o- in sty tu c ja i sa k ra m e n t. R e fe ra t w p ro w a d za jąc y pt. La fa m ilia cristia-
na: cuestiones ante el S inodo de los O bispos d e 1980 w ygłosił S e k re
ta r z G en e ra ln y S ynodu B iskupów , J. T o m k o (s. 61—79). C h rz e śc ija ń sk a w izja m a łż e ń stw a m usi, jego zdaniem , obejm ow ać w szy stk ie a s p e k ty i płaszczyzny, k tó re zw iązane s ą z jego p o w sta n iem i fu n k c jo n o w a niem . O czyw iście k ażd e spo jrzen ie n a rodzinę czy m ałżeństw o m usi m ieć k o n te k st ic h p a s to ra ln y c h w ym ogów czy o czek iw ań od K ościoła. Ze szczegółow ych za g ad n ień p o d ejm u je a u to r ró w n ież p ro b le m tzw . m a łże ń stw n a próbę, m a łże ń stw ochrzczonych lecz n iew ierzących, o p ie k i d u sz p aste rsk iej n a d rozw iedzionym i. P ropozycje J. Tom ko w p o ru szonych k w estiac h sta n o w ią p ow tórzenie zn a n ej n a u k i K ościoła, n a to m ia st nie p ró b u ją szukać now szych podejść do n ab rz m iały ch p ro b le m ów życia m ałżeńskiego i rodzinnego.
D rugi re f e r a t w ygłoszony przez J. D elicado В a e z a pt. El m a tr i
m onio en el m iste rio de C risto u k a z u je m ałżeństw o ta k w jego k o n te k
ście h isto ry c zn y m j a k . i socjologicznym , a ro d zin ę w całości h isto rii tr w a n ia zbaw ien ia (s. 81—.102), M ałżeństw o ze sw ej n a tu ry zaw iera ele m e n ty „św ięte i lu d z k ie ”, gdyż ta k zostało u stan o w io n e przez Boga. Po om ów ieniu sa k ra m e n ta ln o śc i m ałżeń stw a r e f e r e n t s k u p ił się n a z a p rez e n to w a n iu u w ag odnośnie do m iłości m ałżeńskiej oraz św iętości m ałżonków , ro zu m ian y ch ja k o ic h zasadnicze pow ołanie. Z b udow ana n a ty c h fu n d a m e n ta c h w sp ó ln o ta m ałżeńska p o w in n a cechow ać się „ o tw a rto śc ią ” p o ję tą w sensie b ardzo szerokim k o n k lu d u je au to r.
N astęp n ie, ja k w sp o m n ian o w yżej, zam ieszczone zostały b ard z iej isto tn e i tw ó rcze w ypow iedzi sesji roboczej (s. 105·—415). W arto zauw ażyć, co odnosi się ta k ż e do n a s tę p n y c h dni ob rad , iż sp ro w ad za ją się one z a sadniczo do p y ta ń , dopow iedzeń czy w y ja ś n ie ń odnoszących się do p o ra n n y c h w y stąp ień .
K o m u n ik a ty odnoszące się do pierw szego w y stą p ie n ia o tw ie ra G. A r a n d a , R elación en tre los cónyuges y valor del m a trim o n io a la
luz de Ef 5, 22—03 (в. 119—134). Szczególnie in te re s u ją c e w y d a ją się u w ag i n a te m a t ro li k o b ie ty w jedności rodziny, a ta k ż e w a rto ść i god n ość in sty tu c ji m ałżeństw a.. K o lejn y b ib lijn y te k s t an a liz u je S. A u s i n w k o m u n ik a cie M atrim onio y designio de Dios. A n ta c io n es E xegeticas
G en 2, 4—■25 (s. 133— 148). U w agi te sta n o w ią .streszczenie k atec h ez y
J a n a P a w ła II odno śn ie do w spom nianego te k stu . U w agę n a je d n o czące sp o tk a n ie w m a łże ń stw ie elem en tó w n a tu ra ln y c h o ra z jego w y n ie sie n ie s a k ra m e n ta ln e zw raca A. M i r a l l e s w k o m u n ik a cie pt.
N a tu ra leza y sacram ento en la doctrina del Concilio V a ticano I I sobre el m a trim o n io (s. 149-—168). P rz y p o m n ia n a tu n a u k a V atica n u m II z n a
la zła p ełn e uznanie w o b rad a ch ostatniego S ynodu B iskupów .
K o lejn y k o m u n ik a t z a ty tu ło w a n y La fe de los cónyuges y el sacra
m en to del m a trim o n io w ygłosił P. J a d r a q u e (s. 169— 182). A u to r po
u k a z a n iu tra d y c y jn y c h fu n d a m e n ta ln y c h zasad teologicznych odnoszą cych się do m ałżeń stw a p o d e jm u je p ró b ę ich r e in te rp re ta e ji n a d a ją c im b a rd z ie j p a s to ra ln y w ydźw ięk i zastosow anie. P od o b n ą te m a ty k ę
[7]
R E C E N Z J E277
p rz e d sta w ia k o le jn y k o m u n ik a t Fe y sacram entalidad dei m a trim o n io p rze d staw io n y przez T. R in co n P e r e z (s. 183—200)., A u to r u k a z u je w ia rę ja k o elem e n t k o n sty tu ty w n y ; a zarazem w a ru n k u ją c y w ażność m ałżeństw a. W iara, zdaniem p re le g e n ta , je st ta k ż e czynnikiem , od k tó rego u zależniona je st skuteczność s a k ra m e n ta ln a m a łże ń stw a w całym jego d ziała n iu zbaw czym dla m ałżonków . Ja k o o sta tn i k o m u n ik a t od noszący się do r e f e r a tu J. T om ko um ieszczono w y stą p ie n ie J. S a n с h o,S itu a cio n es m a trim o n ia les irreguläres у recepción de la Sagrada Eu- caristia (s. 20.1—210). A u to r b ardzo m ocno p o d k re śla przep isy p ra w a
w te j m a te rii, choć p ró b u je zw rócić uw agę n a p ew n e p ro b lem y p a s to raln e . D o ty k a k w e stii d u sz p a ste rsk ie j opieki rozw iedzionych.
G ru p ę k o m u n ik a tó w odnoszących się do r e f e r a tu J. D elicado Baeza •otw ierają u w ag i L. F. M a t e o - S e c o p t. B ondad del H om bre y sa n ti-
dad dei m a trim o n io (s. 211—'229). W k o n te k śc ie grzechu św ia ta oraz
in d y w id u a ln y ch u ch y b ień lu d zk ich w idocznych ta k ż e w m ałżeństw ie, nie m ożna zapom nieć o onty czn ej św iętości człow ieka. S am i m ałżo n kow ie, w łaśn ie przez w sp ó ln o tę życia p ow ołani są do św iętości, k tó r ą re a liz u ją w sp ó ln ie i przez m ałżeńskie życie. El m atrim o n io : am or e
in stitu c ió n to k o m u n ik a t zap reze n to w an y p rzez F. G i l H e 11 i n, a ista-
now iący k o m e n ta rz do G au d iu m et spes V atica n u m II w k w e s tii m a ł żeństw a. i rodziny, (s. 231—'244). H isto ry czn y p rze g lą d i a n a liz ę p ro blem u jedności cielesnej m ałżonków p o d e jm u je E. M o l a n o w k o m u n ik acie, „TJna caro”. R éa lism e cristiano y sacram ento del m a trim o n io (s. 245—258). A u to r zw ra c a u w ag ę ta k ż e n a elem e n ty teologiczne i p r a w ne tego zagadnienia.
K o lejn y k o m u n ik a t pt. L a inseparabilidad en tre contrato y sacra
m en to en ei m a trim o n io p re z e n tu je J. H e r v a d a (is. 259—286). Z w ra
ca uw agę ta k ż e w y stą p ie n ie A. R i e b e r pt. In d iv id u a c iô n y autore-
alización i d en tro o fu e ra dei m a trim o n io y la fam ilia? (s. 273—286).
Po odrzu cen iu te n d e n c ji n iezgodnych z h isto ry czn ie u k sz tałto w an y m i fo rm a m i m a łże ń stw a, p o d k re śla on, iż ty lk o te o sta tn ie sta n o w ią szansę aa itorealizacji w ła sn e j osobow ości oraz je j w y m ia ru w spólnotow ego, ta k istotnego w m ałżeństw ie. O sta tn i w reszcie k o m u n ik a t tego dnia p re z e n tu je E. T e j e r o·, L a relación m a trim o n ia l y la Iglesia (is. 287—
314). T reściow o z a w iera o n sz ero k ą te m a ty k ę n p . relaicyjność s a k ra m e n ta ln ą , K ościół dom ow y, n iero z erw aln o ść m ałżeń stw a, k o m p e ten c je K ościoła odnoszące się do re la c ji m ałżeńskich, k o m p e te n c je w te j p ła szczyźnie w ład z y p o lity czn ej i inne.
D ru g a g ru p a za g ad n ień została za ty tu ło w a n a : M ałżeństw o i ro dzina w e w spółczesnej k o n ju n k tu rz e ideologicznej. P ierw szy r e f e r a t pt. „H om b re y m u je r los creó”: para una d eterm in a c ió n teológica de la a n tro
pologia m a trim o n ia l w ygłosił A. Z i e g e n a u s (s. 3!2il—Ш7). A utor u w y p u k la n a jp ie r w n ap ięc ie ideologiczne m iędzy k o n ce p cją je d n o w y m ia ro w ą i s a k ra m e n ta ln ą re a ln o śc i m ałżeń stw a. P o d k re śla, że m a łż e ń stw o n ie je st ty lk o in sty tu c ją o sferze społe;czńej. Je'st to jego zubo żenie i pom n iejszen ie ro li n a d a n e j m u p rzez Boga. N astęp n ie k re śli pobieżne, lecz in te re s u ją c e u w agi -ma te m a t ciała, ja k o m ożliw ości w y raż en ia przez człow ieka w ielu sw ych cech psycho-duchow ych, a nie ty lk o czysto fizycznych. C ałość z a m y k a ją u w ag i odnoszące się do p ro b le m a ty k i sek su w O bjaw ien iu .
W b ardzo o bszernym w y stą p ie n iu P. J. V i l a d r i c h pt. L a fa m ilia
de fu n d a c ió n m a trim o n ia l u k a z a ł n a jp ie rw w yczerpująco w spółczesny
k ry zy s ro d z in y o ra z m iłości m ałżeńskiej (s. 330—420). P rz y m ie rz e m a ł żeńskie ry s u je się, zdaniem a u to ra , jako pozy ty w n a p łaszczyzna i
f-urn-278
A N D H Z E J F . D Z IU B A[8] d a m e n t zw iązku i w ęzła m ałżeńskiego. W m a łże ń stw ie istn ie je ścisłe p rz e n ik a n ie się w szelkich jego elem en tó w oraz w za jem n e w e w n ętrz n e ich ubo g acan ie się.
Z n an y f ra n c u s k i m o ra lista J. M. A u b e r t w ygłosił trze ci r e fe ra t tego dnia pt. Id e n tid a d cristiana de la fa m ilia en la sociedad actual (s. 42.1—442). U k azu je on n a jp ie rw rozw ój in s ty tu c ji ro d zin y w h isto rii zbaw ienia, a n a s tę p n ie w spółczesne zm iany so c jo -k u ltu ro w e jej ro z u m ie n ia i fu n k cjo n o w a n ia. S ta ry obraz ro d zin y (tradycyjny) n ie zaw sze p o tra fi oprzeć się no w y m p oszukiw aniom , zw łaszcza w ich w y d a n iu b łęd n y m , czy n a ru sz a ją c y m s tr u k tu r y w y p ró b o w a n e i u sa n k cjo n o w a ne. K o n cep cja c h rz eśc ija ń sk a ro d z in y m usi je d n a k m im o tru d n o śc i być za ak c ep to w a n a, gdyż d a je ona szanse ta k indyw id u aln eg o ja k i w sp ó l notow ego ro zw o ju je j członków..
P o p o ra n n y c h
referatach
zam ieszczono m a te ria ły .sesji roboczej (s. 445—449). P o d k reślo n o w n ie j p rzed e w szy stk im p o trzeb ę dalszych b a dań- n a d n o w ą p ro b le m a ty k ą życia rodzinnego, k tó ra p o w sta je w k o n te k ście zm ian w a ru n k ó w życia oraz jego stylu.K o lejn ą serię k o m u n ik a tó w o tw ie ra J. M. Y a n g u a s w y stą p ie n iem p t. A lg u n a s raices filo só fica s de la situación m a trim o n ia l fa m ilia r (s. 453—457). K o m u n ik a t te n ja k i n a s tę p n y pt. Persona o individuo?
C onsideraciones sobre la radicalidad fa m ilia r del hom b re w ygłoszony
przez R. A 1V i r a pośw ięcone zostały to m isty c zn y m ro zw iązaniom filozoficznym p rez en to w an y c h zagadnień. Los cuatro p u n to s cardinales
de la se xu a lid a d h u m a n a p rzy b liża A. P o l a i n o- Ł o r e n t e (s. 465—
—470). C enne w y d a je się tu zw rócenie u w agi n a te o ce n try c zn y w y m ia r se k su aln e j s fe ry życia ludzkiego, p rzy jednoczesnej a k c e p ta c ji ró w n ież jej w y m ia ru uczuciow ego czy em ocjonalnego. P ró b ę ze sta w ie n ia ro zw ią zań sek su aln o ści życia m ałżeńskiego p o d ejm u je J. L. I l l a - n e s w k o m u n ik a cie A m o r conyugal y fin a lism o m a trim o n ia l (M eta-
fisica y fenom en o lo g ia en la consideración dei m a trim o n io ) (!s. 471—
-—480). O sta tn i k o m u n ik a t odnoszący się do r e f e r a tu A. Ziegenaius w y głosiła je d y n a k o b ie ta A. M. N a v a r r o p o d ejm u ją c te m a t El fe m i-
nism o y la fa m ilia (s. 481—492).
K o m u n ik a ty odnoszące się do drugiego r e f e r a tu o tw ie ra M. López A l a r c o n , G arantias juridicas del m a trim o n io (s. 493—505). A u to r
p o d k re śla bard zo m ocno g w a ra n c je p ra w n e p lu ralizm u m ałżeńskiego, stan o w iąceg o czynnik szczególnie is to tn y d la jego k o n s ty tu c ji i sta b il ności. Nie m a bo w iem p rze słan e k , k tó re b y ły b y u sp raw ie d liw ie n iem d z ia ła n ia przeciw ko niem u. L a protección ju rid ica del m a trim o n io in
disoluble, d efen sa de la fa m ilia to k o m u n ik a t C. D e D i e g o -L o r a
p re z e n tu ją c y kościelne d o k u m e n ty w te j k w e stii, zwłaiszcza w k o n te k ście w spółczesnego k ry zy su in s ty tu c ji m a łże ń stw a i ro d z in y (s. 507;— —529). B ardzo in te re s u ją c y m za g ad n ien iem tj. L a tu te la procesal del de-
rechio de los hijos a la estabilidad fa m ilia r za ją ł się L. M a d e r o (,s.
531—542). O sta tn i k o m u n ik a t odnoszący się do drugiego r e f e r a tu za p re z e n to w a ł G. G a r c i a C antero L uces y som bras en la regulación
constitucional de la fa m ilia (s. 543—552). Zam ieszczone tu u w ag i za
sadniczo o p a rte s ą n a h isz p ań sk im p ra w ie m a łż e ń sk im i rodzinnym . W g ru p ie k o m u n ik a tó w odnoszących się do r e f e r a tu J.-M . A u b ert zam ieszczono n a wiśtępie w y stą p ie n ie J. O i r l a n d i s , k tó ry sk o n c en tr o w a ł się ma w pływ ie u rb a n iz a c ji i in d u s tria liz a c ji n a in sty tu c ję ro dziny (La fa m ilia en la sociedad urbana e in d u stria l (s. 553;—556). N a to m ia st P. G. A l v e s D e S o u s a p rz e d sta w ił k o m u n ik a t L a fam ilia
tare-[ 9 ] R E C E N Z J E 2 7 9
su ją c e są tu sszczególnie uwaigi n;a te m a t w y ch o w an ia dzieci. P re zy d e n t K o m ite tu O rg an izacy jn eg o A. S a r m i e n t o p rz e d sta w ił zagadnienie
A m o r co nyugal y fe cu n d id a d (s. 567—575), D w a k o le jn e k o m u n ik a ty
pośw ięcone zoistały te m a ty c e odpow ied zialn eg o o jcostw a: T. L ó p e z,
La p a tern id a d responsable: significado dei concepto (is. 5;57—501) 9 A.
O r o z c o , P a tern id a d responsable у castidad conyugal (s. 583—599).
P rz y czym o sta tn i u k az u je n a jp ie rw n a u k ę K ościoła, a n astęp n ie r o dzące Się w jej k o n te k ście p ro b lem y m o raln e1 o,raz ich zw iązek z p a sto ra ln ą praicą, za d a n ia m i i p rze d sięw z ięc iam i Kościoła, In te re su ją c y , szczególnie d la polskiego czytelnika, je st k o le jn y k o m u n ik a t C ontracep-
ción m a trim o n ia l e irrefo rm a b ili dad de la norm a m oral z a p re z e n to w a
n y przez E. L i o (s. 601—64®). A u to r u k a z u je n a u k ę W p row adzenia do
„H um anae v ita e ” w ydianego przez k a rd . K . W ojtyłę oraiz g ru p ę k r a
kow skich teologów . C ałość k o m u n ik a tó w te j g ru p y zam yka J. F e r r e г u w ag a m i pt. P ersp ectiva s pastorales de la E n tic lic a „H um anae V ita e ” (s. 651—657),
T rzecia część p re z e n to w a n y c h aikt o p atrzo n a zo stała o gólnym t y tu łem : Mtsjia rodziny. Pierwlszy r e f e r a t pt. M atrim onio y fam ilia: cuestio-
n es pastorales w yg ło sił P. R o d r i g u e z (is. 665—714). W spółczesne w a
ru n k i życia m ałżeń stw a, a zw łaszcza rodziny, ro d zą całą g am ę now ych p ro b lem ó w p asto ra ln y c h . W yjście im n ap rz e c iw nalstręcza w ielo ra k ie tru d n o śc i ta k o b ie k ty w n e ja k i su b ie k ty w n e (b ra k ro zp o zn an ia, p rz y go to w an ia do pracy, znajom ości ;czy źródeł problem ów ). O dpow iednia d ziałalność p a s to ra ln a , o k re śla n a przeź a u to ra ja k o „com m unio p a s to r u m ”, m usi p ro w a d zo n a być b ard z o kom pleksow o.
D rugi r e fe ra t, L a fa m ilia y la tarea educativa. Una pedagogia del
am or w ygłosił V. G a r c i a H o z (s. 7/15—764). O dpow iednie p rzy g o
to w a n ia do życia ro d zin n e g o w y d a ją się dziś szczególnie w y ra źn ie po trze b n e. Z d an iem a u to ra , ro d zą one w iele tru d n o śc i i p y ta ń , zw łaszcza co m a ją obejm ow ać i ja k m a ją b y ć pro w ad zan e. P edagogika m iłości je st n o w ą dzied zin ą n a u k i i życia, k tó r a m u si znaleźć n ależ n e jej m ie j sce w życiu ro d zin n y m . B a rd z ie j św iadom e za angażow anie m iłości w całość procesów k sz ta łto w a n ia ro d z in y sta n o w i d la n ie j sam ej szansę u g ru n to w a n ia oraz rozw oju.
Po m a te ria ła c h se sji roboczej (s. 749—754) zam ieszczono p ie rw sz y k o m u n ik a t R esponsabilidades b autism ales de la fa m ilia cristiana w y g ło szony przez J. A. A b a d i(s. 75Ύ— Ί 69). N astęp n ie L. M. H e r r a n po d ją ł te m a t L a Sagrada Fam ilia, origen y prototipo de la fa m ilia en la
Iglesia (s. 771—782). B ard z ie j a k tu a ln ą te m a ty k ę u k a z u je J. A. R i e-
s t r a w k o m u n ik a cie pt. F am ilia y m a trim o n io en ei M agisterio de
Ju a n Pablo I I (s. 783—799). R odzina ja w i się tu ja k o w sp ó ln o ta łaski,
życia i m iłości. T en id e a ł ro d z in y a k tu a ln ie b ardzo często je st p o d w ażany. A u to r stw ierd za, iż w y m ag a n e są w ty m w zględzie ta k n a u k o w e ja k i p a s to ra ln e d ziałanie m ające n a celu obronę ta k pojętego
obrazu ro d zin y , gdyż ty lk o jako ta k a je st w sta n ie spełnić w szystkie swe zad an ia. P rz y g o to w an iu do życia rodzinnego pośw ięcony je st k o le jn y k o m u n ik a t pt. Sug eren cia s teológico-pasto,rales acerca de la p re
p a ra tio n al m a trim o n io v iv id a en la co m u n id a d cristia n a z a p re z e n to w a
n y przez S. M a g g i o l d n i (s. 801—814). N airzeczeństwo, zd an iem a u to ra , n ależy ro zu m ieć jako czas szczególnej ła sk i w re a liz a c ji p o w ołania m ałżeńskiego. P o siad a ono ta k ż e sp ecjaln y ro d z a j duchow ości. T akże k o le jn y k o m u n ik a t dotyczy p ro b le m a ty k i miarzeczeństwa, a w ygłoszony zo stał przez M. M e r i n o , pt. L a fid e lid a d com o p ersp ec tiv a pastoral
A N D R Z E J F . D Z IU B A
k w e stie p a s to ra ln e m a łż e ń stw a i ro d zin y zam yka J. P u j o 1, La ca- te q u esis fam iliar: p la n te a m ien to s actuales (s. 833—846).
K o m u n ik a ty odnoszące się do r e f e r a tu V. G areia Hoz o tw ie ra F. A l t a r e j o s , El fu tu r o de la fa m ilia y el fu tu r o de la educación
(s. 847—'85(3). T em aty k ę tę p o d ejm u je ta k ż e J. M. Z u m a q u e r o w k o m u n ik a cie Fam ilia, educación y autoridad (s. 853—859). Z atem p rz y g o to w an ie do życia rodzinnego w y m ag a szczególnie in te n sy w n ej f o r m a c ji n a w ielu płaszczyznach życia. N astęp n e k o m u n ik a ty p o d ejm u ją b a rd z ie j szczegółowe płaszczyzny tego przygotow alnia. J. P o l o zw raca uw agę n a przyg o to w an ie re lig ijn e w w y stą p ie n iu A n te las d ificu lta d es
de los jô v en e s en m a teria de educación religiosa (s. 861—875). D w a
k o le jn e k o m u n ik a ty z a jm u ją się za g ad n ien iem w ia ry w fa rm a c ji do życia m ałżeńskiego i rod zin n eg o A. F u e n t e s , P u n to s bdsicos para u n a educación cristia n a de los jô v en e s en la fe (s. 877—894) i J. A r i a s , L a fa m ilia ante la e x p e r ie n d a del dolor: la educación en la fe y el m in u sv â lid o (s. 895;—919). W ab u w y stą p ie n ia c h p rze w ija się, ma p ie rw
szym m iejscu, p o trze b a w y ch o w an ia do wiairy i w w ierze. A u torzy o sta tn ic h k o m u n ik a tó w zam ieszczonych w p rez en to w an y c h ak ta c h z w ra c a ją uw agę n a za g ad n ien ia b ard z iej ogólnoludzkie: D. I s a a c s ,
L as v irtu d e s h u m a n a s y la fa m ilia (s. 921—829) i C. S o r i a , L a in teg ra - ción de los m ed io s in fo r m a tiv e s en la fa m ilia (s. 931:—937).
W zak resie treśc io w y m a k ta z a w ie ra ją jeszcze re f e r a t p o d su m o w u jący o b rad y , w ygłoszony przez L. M o r e i i a N e v e s pt. El din a m i-
sm o apostólico de la fa m ilia (is. 943—059). D ynam izm apo sto lsk i r o d z i
ny, zd an iem a u to ra , je st siłą jej istn ie n ia i w łaściw ego fu n k cjo n o w a n ia. R odzące się zagrożenia życia ro dzinnego m ogą być po k o n an e przede w szy stk im poprzez -służbę i p ełn e zaangażow anie w te n dynam izm , ew an g elizację w zględem siebie i innych.
Dla całości o b raz u w a rto jeszcze dodać, iż o d stro n y fo rm a ln e j a k ta za m y k a in d ek s nazw isk , k tó ry u ła tw ia p o ru sza n ie się w gąszczu w y s tę p u ją cy c h tu odnośników i p ow ołań (s. 963—968).
P re z e n to w a n y zbiór re fe ra tó w , sesji roboczych oraz k o m u n ik a tó w II S y m p o zju m M iędzynarodow ego zorganizow anego przez W ydział Teolo giczny U n iw e rsy te tu w P-am pelunie -stanowi (swoisty ro d z a j sum y w za k re sie za g ad n ień m a łżeń stw a i rodziny. N ag ro m ad zan e zastało tu ogro m n e bogactw o treśc i, -analiz, p rze m y śle ń i p rez en ta cji. Z aproponow ane u ję c ia sta n o w ią je d n a k w znacznej w iększości tra d y c y jn e i -mało w n o szące do n-auki -o m a łże ń stw ie i rodzinie. F ilozoficzna baza ogranicza się zasadniczo do -systemu filozoficznego św. T om asza z A kw inu. B rak sta n o w isk , b ard z iej w y ra źn y c h i tw órczych, in n y c h n-auk pozateologicz- nych. W zestaw ie p releg en tó w , k o m u n ik a tó w za b rak ło pr-zedstawi-cieli in n y c h n-auk, ja k i a u to ró w św ieckich, m ałżonków i rodziców (poz-a nieliczn y m i p rzy k ład am i). Z ab rak ło wreszci-e p rze d sta w ic ie li innych o rie n ta c ji teologicznych, ja k np. W yższego I n s ty tu tu N au k M oralnych w M-adrycie.
Z ap rez en to w a n a n-a-uk-a je st przy p o m n ien iem obow iązującej n a u k i M a g iste riu m K ościoła odnośnie do -m ałżeństw a i rodziny. P rz y p o m n ie n ie to je st cenne zwłaszcz-a w -k-ontekście przygotow yw anego w ty m czas-i-e S ynodu B iskupów , k tó r y mi-a-ł o b radow ać n a d ty m i w łaśn ie p ro blem am i. Z grom adzenie w jed n y m dziele ta k bogatego m a te ria łu s ta n o w i cen n ą po-mo-c o,ra-z d aje m ożliw ości n ie m al całościow ego u jrz e n ia o brazu teologii m-oraimej m a łżeń stw a i ro d z in y w teologii zw łaszcza hiszp ań sk iej, k rę g u pam peluńskiego.
