Co może być przyczyną

Co może być przyczyną

Czy prawdą jest,

jaka wagina taki orgazm?

Aktywistki Femen protestowały pod ambasadą Egiptu w Berlinie przeciwko masowym gwałtom podczas protestów na placu Tahrir w Egipcie.

Mała, Muszelka,

Basia,

Brzoskwinka, Kaśka, Myszka,

Broszka, Pierożek, Perełka, Pusia,

Przyjaciółka

„Jak chciałbyś przejść przez życie, nie mając nigdy w rękach podobizny swej twarzy?

Tak samo nie ma dla mnie sensu nie wiedzieć, jak wygląda źródło mojej przyjemności”

Kim Cattrall

Badania epidemiologiczne

15-21 % kobiet powyżej 40 roku życia zgłasza regularne występowanie bólu podczas stosunku

lub seksuologa.

Pazmany E., Bergeron S van Oudenhove et al.Body image and genital self-image in pre-menopausal women with dyspareunia.

Archives of of sexual behaviore. 2013, Aug; 42(6):999-1010.

W Polsce szacuje się, że problem

ten dotyczy

13 %

Zbigniew Lew-Starowicz,

"Raport seksualności Polaków

Przykre doznania wydłużają się

Przyjemne doznania

skracają

Seks = ból

Przeważnie ból ma charakter nasilającego się wraz z intensywnością i czasem trwania stosunku

Morris E, Mukhophaydyay S. Dyspareunia in gynaecological practice. Curr Obstr Gynec 2003; 13: 232-8.

Dyspaurenia - zaburzenia seksualne związane z bólem

Pazmany E., Bergeron S van Oudenhove et al.Body image and genital self-image in pre-menopausal women with dyspareunia. Archives of of sexual behaviore. 2013, Aug; 42(6):999-1010.

Trwały lub nawracający ból narządów płciowych podczas próby lub dokonanego wprowadzenia członka do pochwy

Głęboka dyspaurenia

Patologia w obrębie

miednicy

Vulvodynia

Ból sromu – pojawiający się

bez stymulacji zewnętrznej

Vestibulodynia

Ból odczuwalny w przedsionku pochwy.

Najczęstsza w okresie okołomenopauzalnym

(12%)

• Ból ostry

• Ból nawracający

• Ból w obrębie narządów płciowych albo miednicy małej

• Przed stosunkiem seksualnym

• W czasie trwania stosunku seksualnego

• Po zakończeniu stosunku seksualnego

Ból ^podczas

lub na skutek

stosunku

płciowego

Podział ze względu na miejsce bólu:

Związana głównie z dolegliwościami okolicy sromu:

• Dot. warg sromowych większych i mniejszych

• Okolicy wzgórka łonowego

• Okolicy przedsionka pochwy

• Mogą także dot. Cewki moczowej, krocza lub odbytu

Przyczyną mogą być:

• Atrofia śluzowki przedsionka pochwy

• Suchość śluzówki

• Przerost warg sromowych utrudniający stosunek płciowy

• Infekcje okolicy sromu (np.HSV)

Dyspareunia zewnętrzna:

Przegląd Menopauzy 4/2011; „Wulwodynia – problem interdyscyplinarny dotyczący także kobiet pomenopauzalnych”

Podział ze względu na miejsce bólu:

Związana głównie z dolegliwościami okolicy pochwy i części pochwowej szyjki macicy:

Przyczyną mogą być:

• Zmiany atroficzne śluzówki pochwy

• Suchość kanału pochwy

• Zmiany statyki narządu rodnego

Dyspareunia wewnętrzna:

Przegląd Menopauzy 4/2011; „Wulwodynia – problem interdyscyplinarny dotyczący także kobiet pomenopauzalnych”

Podział ze względu na

charakter trwania

Ciągły - pojawia się przy każdym stosunku

Sporadyczny - występuje w niektórych pozycjach, w niektórych fazach cyklu płciowego

(okres owulacji, a szczególnie u kobiet z objawami zespołu napięcia przedmiesiączkowego)

Zmienne nasilenie bólu u tej samej pacjentki w zależności od partnerów

• Pierwotna – pojawiającą się od pierwszych kontaktów seksualnych

• Wtórna – zachodzącą na skutek działania przyczyny

Podział od momentu pojawienia się w trakcie stosunku:

• Wczesna - pojawia się w momencie rozpoczęcia stosunku i znika po jego zakończeniu

• Późna - występuje pod koniec stosunku, a nawet kilka godzin po nim.

organiczne psychogenne

wieloczynnikowe

(zwłaszcza u młodych

kobiet)

Czynniki psychogenne:

• Wykorzystywanie seksualne w dzieciństwie

• Nadmierne poczucie wstydu lub winy podczas zbliżeń seksualnych

• Stres, niepokój, depresja, lęk przed stosunkiem

• Strach przed defloracją

• Trudności w osiągnięciu zespołu gotowości płciowej Czynniki

psychogenne

Czynniki organiczne

• Endometrioza

• Przegrody pochwy

• Nieprawidłowa budowa błony dziewiczej

• Niedorozwój przedsionka pochwy

• Torbiele jajników

Przyczyny wrodzone

Dyspareunia może być jednym z objawów obejmujących zespół bólów miednicy i bolesnego

miesiączkowania

Morris E, Mukhophaydyay S. Dyspareunia in gynaecological practice., Curr Obstr Gynec 2003; 13: 232-8.

Leonowicz T. Zaburzenia seksualne przebiegające z bólem. Dostępne na: http://www.ginekologia.waw.pl/zaburzenia-seksualne.

Czynniki organiczne

• Zakażenia (kandydoza, chlamydia, rzęsistkowica, ZUM, zapalenie narządów miednicy mniejszej)

• Nowotwory, takie jak mięśniaki macicy

• Brak nawilżenia pochwy (suchość - menopauza)

• Śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego

• Wypadanie macicy

• LSEA (liszaj twardzinowy i atroficzny)

• Powikłania chirurgiczne, okaleczania, gdy przedsionek pochwy stał się zbyt mały dla normalnej penetracji (blizny)

Przyczyny nabyte

• Blizna epizjotomijna – defekt kosmetyczny

• Blizna epizjotomijna – dyspareunia

• Zespół „luźnego wejścia do pochwy”

Najczęstsze uszkodzenia podczas porodu to:

• Pęknięcie krocza

• Urazy sromu

• Urazy łechtaczki

• Urazy pochwy

GUS 2008 , Fundacja Rodzićpo Ludzku, na podstawie 182 ośrodków w Polsce, 2007

Średni wiek w chwili pierwszego

porodu 26,3 lat

Sytuacja w Polsce

Defekty po porodzie

naturalnym

• 62-88% kobiet podejmuje współżycie płciowe w okresie do 12 tygodni po porodzie, z tego:

– 62% zgłasza dyspareunię w okresie 3 mies. po porodzie

– 31% nadal odczuwa ból podczas stosunku w 6 miesięcy po porodzie

– Co najmniej 20% kobiet zgłasza ten problem w ponad rok po porodzie

Sottner O., Zahumensky J., Krcmar M. i in. (2006) Urinary incontinence in a group of primiparous women in Czech Republic. Gynecol. Obstet. Invest. 62 (1), 33-37.

Stan narządu rodnego

• Stan po nacięciu krocza

• Stan po pęknięciu tkanek krocza

• Nieprawidłowa rekonstrukcja krocza

po porodzie

A po drugiej stronie

• Poczucie odrzucenia

• Obserwacja partnerki w trakcie porodu

• Zmiany anatomiczne u partnerki

• Zmniejszona satysfakcja

Dyspareunia poporodowa

Częsty

problem

Metody leczenia:

– Dilatacje wejścia do pochwy – Masaż krocza

– Medycyna estetyczna

– Lipofilling blizny epizjotomijnej

Dyspareunia po porodzie drogami natury

Poród drogami

natury

Okres menopauzy

Najczęstsza przyczyna dyspareunii po menopauzie:

atrofia śluzówki sromu i pochwy (niedobór estrogenów)

Ale także:

obniżony poziom libido – świadomość

starzenia się i utraty atrakcyjności fizycznej.

- dyspaurenia - spadek libido - suchość, atrofia

Rozluźnienie pochwy przez:

- liczne porody

- urazy okołoporodowe

- okres menopauzy, proces starzenia się - wrodzone zmiany tkanki łącznej

HIPOESTROGENIZM

pH

pH>5 pH>6,5 pH>7

Gardnerella vaginalis

Candida spp.

E. Coli Enterococcus

faecalis

Aż 15-21 % kobiet powyżej 40 roku życia zgłasza regularne

występowanie bólu podczas stosunku

Zapalenie i dystrofia

sromu

Atrofia pochwy dotyka częściej kobiety w okresie menopauzy

22%- 55% kobiet w okresie

menopauzalnym skarży się na suchość pochwy.

Nawet do 25% kobiet stosujących HTM cierpi z powodu suchości pochwy

Tomaszewski J. Hyaluronic acid tissue damage repair of vagina, uterine cervix and vulva – a non-hormonal opinion of urogenital atrophy treatment. Forum Zakażeń: 2012;3(3):149-158

Okres menopauzy

15 % 40 – 57%

Przed menopauzą W trakcie menopauzy

Menopauza - zmiany fizjologiczne

zmiany

zwyrodnieniowe

w tkankach bogatych w receptory

estrogenowe

ok. 30%

kolagen typu I (odpowiada za wytrzymałość skóry) kolagen typu III (utrzymanie elastyczności)

5 lat

po menopauzie 20 lat

po menopauzie ok. 2%

w okolicy urogenitalnej

przeznaskórkowej utraty wody

kwasu hialuronowego w okolicy urogenitalnej

Portman and Gass.

J Sex Med. 2014

25% objaw suchości w pochwie rok po menopauzie

47% objaw suchości w pochwie trzy lata po menopauzie

64% dyspareunia

64% spadek libido

58% unikanie kontaktów seksualnych

15-35% nietrzymanie moczu

17% nawracające infekcje dróg moczowych

20% nieznamienna bakteriuria

Okres

menopauzy

Dyspareunia występuje znacznie częściej u kobiet, które przeszły z fazy przed menopauzalnej do fazy po menopauzalnej .

Większe występowanie dyspareunii u kobiet

w późnym okresie menopauzy ( tj. sześciu do 10 lat po menopauzie), w porównaniu z wczesnym

okresem menopauzy.

Przekrojowe badanie wykazało, że powierzchowny, nie głęboki, ból związany z dyspareunią wzrastał wraz z menopauzalnym statusem.

Dennerstein L, Dudley E, Burger H. Are changes in sexual functioning during midlife due to aging or menopause? Fertil Steril2001;76:456-60.

Dennerstein L, Lehert P, Burger H. The relative effects of hormones and relationship factors on sexual function of women through the natural menopausal transition. Fertil Steril 2005;84:174-80.

Moore B, Kombe H. Climacteric symptoms in a Tanzanian community. Maturitas 1991;13:229-34.

Versi E, Harvey MA, Cardozo L, Brincat M, Studd JW. Urogenital prolapse and atrophy at menopause: A prevalence study. Int Urogynecol J Pelvic Floor Dysfunct 2001;12:107-10.

Moore i Kombe:

Badanie:

Melbourne Women’s Midlife Health

Project

„Kobiety poddawszy się sile czasu powinny teraz przestać błyszczeć (…)

i odtąd żyć tylko dla siebie.

Powinny z rozwagą unikać wszelkich okoliczności mogących obudzić myśli erotyczne i reanimować sentymenty,

które wygasnąć winny (…) nie powinny żałować utraconych

uroków i rozkoszy,

które skończyły się na zawsze…”

Seks po menopauzie - opinia eksperta

Czy ma pani kontakty seksualne?

Jak częste są kontakty seksualne?

Czy ma pani kłopoty ze współżyciem seksualnym?

Czy osiąga pani orgazm?

Czy występuje ból podczas stosunku?

Czy masturbuje się pani?

Czy miewa fantazje erotyczne?

Jaka jest więź z partnerem?

Nie każdy ginekolog zapyta….

Androgeny siła popędu płciowego

Układ hormonalny

Układ

neuroendokrynny Układ nerwowy

Układ naczyniowy

Estrogeny wzrost seksualnej atrakcyjności kobiety

Współdziałanie wielu układów m.in. układu hormonalnego, neuroendokrynnego, nerwowego i naczyniowego determinuje

prawidłowy proces zachowań seksualnych, pomiędzy dojrzałymi osobami.

seksualność

Relacje partnerskie Wiek i faza cyklu

Czynniki biologiczne

Czynniki psychogenne

Modyfikatory

pożądania

seksualnego

William Masters & Virginia Johnson 1966

Helena Singer-Kaplan 1979

Cykl reakcji seksualnych - historia

E – ekscytacja (podniecenie) P – plateau

O – orgazm R – redukcja

(ustępowanie orgazmu)

P – pożądanie

E – ekscytacja (podniecenie) O – orgazm

R – redukcja

(ustępowanie orgazmu)

Master, Johnson & Kaplan, 1979

NAPIĘCIE SEKSUALNE

pożądanie plateau

orgazm

odprężenie

Cykl reakcji seksualnych

Namiętność

Intymność

Próg intensywności

czas

Zaangażowanie

Typowe fazy związku

Intensywność

Poczucie emocjonalnej odległość od partnera Problemy z komunikacją w relacji

Nierozwiązany konflikt z partnerem

Zamiar zainicjowania kontaktu – emocjonalna

intymność Gotowość do odbioru bodźców seksualnych

Bodźce seksualne, odpowiedni kontekst

Biologiczne i psychologiczne

przetwarzanie

Subiektywne podniecenie

Podniecenie

i reaktywne pożądanie Nieseksualna gratyfikacja:

bliskość emocjonalna, dobrostan Motywacja

Satysfakcja seksualna +/- orgazm

Pożądanie spontaniczne

(wrodzone)

Łechtaczka-

 przepływu

Zwiotczenie SMC naczyń

 cGMP5GMP Stymulacja

seksualna

 NOS

 NO

 CG GTP

T P

E T E P

Prawidłowa

reakcja

seksualna

Unikanie kontaktów seksualnych

Kojarzenia seksu z czymś przykrym

Wina

przeniesiona na osobę

partnera

Pełna historia

medyczna Badanie

ginekologiczne

Poradnictwo i terapia psychologiczna

Leczenie

Wywiad lekarski

- Delikatność - Empatia - Dokładność

Określenie charakteru dyspareunii

Algorytm postępowania schemat ALLOW

A – Aktywność seksualna

L – Libido i zaburzenia seksualne L – Lista ograniczeń

O – Otwarta dyskusja z pacjentem W – Wspólna ustalenie planu leczenia

Follow-up pacjentek

z zaburzeniami seksualnymi - schemat FAST

F – Follow-up

A – Adaptacja dawek S – Stymulacja seksualna

T – Tolerancja maksymalnych dawek leków

Współpraca

Ginekolog

Fizjoterapeuta Seksuolog

Psycholog

Dyspareunie bez podłoża organicznego, problemów życiowych, konfliktów małżeńskich czy zaburzeń neurotycznych wymagają szczególnej uwagi

oraz długiego i cierpliwego leczenia.

Danielsson I, Sjöberg I, Stenlund H, Wikman M. Prevalence and incidence of prolonged and severe dyspareunia in women: results from a population study. Scand J Public Health 2003; 31: 113-8.

Morris E, Mukhophaydyay S. Dyspareunia in gynaecological practice. Curr Obstr Gynec 2003; 13: 232-8.

Metody leczenia ginekologicznego

Genitourinary syndrome of menopause: new terminology for vulvovaginal atrophy from the International Society for the Study of Women_s Sexual Health and The North American Menopause Society

Badania potwierdzające rozpoznanie: pH>5, wzrost liczby komórek parabazalnych oraz spadek liczby komórek powierzchownych w MI

Terapia hormonalna

• Estrogenowa, estrogenowo-progestagenowa, testosteronowa

• Doustna, dopochwowa, przezskórna, domięsniowa………

, ODCZARUJMY HORMONALNĄ TERAPIĘ – dla naszych pacjentek i

dla Nas

Dopochwowa terapia hormonalna

(może być łączona z systemową) estriol, estradiol lub CEE

Estrogenoterapia miejscowa

Preparaty dopochwowe z estriolem

Preparat dopochwowy z estriolem+probiotyk

Estrogeny podawane dopochwowo zwalczają objawy ze strony układu moczowo-płciowego skuteczniej niż estrogeny podawane doustnie, gdyż:

▪ mogą być podawane w mniejszych dawkach, ponieważ nie są metabolizowane przez wątrobę,

▪ wysokie stężenie miejscowe estrogenów indukuje bezpośrednią odpowiedź pochwy.

Laseroterapia

• Zwiększenie elastyczności mięśni pochwy

• Nawilżenie błony śluzowej pochwy

• Wzrost napięcia błony śluzowej pochwy

• Zmniejszenie średnicy pochwy

• Regeneracja błony śluzowej pochwy

• Redukcja?/łagodzenie! objawów WNM

Leczenie atrofii pochwy frakcyjnym laserem CO2

Rezultaty otrzymane po roku stosowania

lasera.

Badanie

przeprowadzone na grupie 30 kobiet.

W wyniku zabiegów rewitalizacyjnych:

•50% badanych było bardzo zadowolonych

•8% nie odczuwało poprawy

www.monalisatouchoga.com/assets/a ugs_monalisa_touch_1_yr_poster.pdf

Korzystne efekty zaobserwowano już po 1 zabiegu.

Po 3 zabiegach – zminimalizowanie objawów atrofii : 59.94% suchość

56.26% pieczenie

48.75% bolesne stosunki płciowe

73.15% dolegliwości bólowe, potwierdzone po 12 miesiącach od ostatniego zabiegu

Szkodliwość laserów

!!!FDA ostrzega przed korzystaniem z urządzeń wykorzystujących energię do wykonania pochwowego

"odmłodzenia" lub

kosmetycznych procedur !!!

https://www.fda.gov/MedicalDevices/Safety/AlertsandNotices/ucm615013.htm

Leczenie tych objawów lub stanów poprzez stosowanie opartych na

energii terapii pochwy może prowadzić do poważnych zdarzeń

niepożądanych, w tym oparzeń pochwy, blizn, bólu podczas

stosunku płciowego i nawracających / przewlekłych bólów.

Zagrożenia laserów ablacyjnych

• Wielokrotne ablacyjne zabiegi dopochwowe budzą obawy dotyczące możliwości bliznowacenia pochwy i infekcji, które można zmniejszyć za pomocą leczenia nieablacyjnego.

• Większość pacjentów, którzy brali udział w tym badaniu, wykazywała słabe lub umiarkowane SUI w punkcie wyjściowym.

Blaganje, Mija, et al. "Non-ablative Er: YAG laser therapy effect on stress urinary incontinence related to quality of life and sexual function:

A randomized controlled trial." European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology 224 (2018): 153-158.

Zaleta laserów ablacyjnych

• Zerbinati i in. przeprowadzili histologiczne porównanie biopsji ściany

pochwy po menopauzie nie-estrogenizowanej przed i po 12-tygodniowym okresie leczenia frakcyjną laseroterapią CO2.

• Leczenie za pomocą frakcyjnego lasera CO2 spowodowało przywrócenie nabłonka pochwy z ultrastrukturalnymi odkryciami podobnymi do stanu przedmenopauzalnego, które obejmowały zagęszczony uwarstwiony nabłonek płaskonabłonkowy ze zwiększonym wsparciem kolagenu, zwiększonym glikogenem w komórkach nabłonka, zwiększonymi

fibroblastami, zwiększonym unaczynieniem. Odkrycia te odzwierciedlają te znalezione w podobnych histologicznych badaniach skóry poddawanej

terapii laserowej w innych warunkach.

Zerbinati N, Serati M, Origoni M, Candiani M, Iannitti T, Salvatore S, et al. Microscopic and ultrastructural modifications of postmenopausal atrophic vaginal mucosa after fractional carbon dioxide laser treatment. Lasers

Med Sci. 2014;30(1):429–36.

Fractional microablative CO2 laser for vulvovaginal atrophy in women treated with chemotherapy and/or hormonal therapy for breast cancer: a retrospective study.

Pagano T, De Rosa P, Vallone R, Schettini F, Arpino G, De Placido S, Nazzaro G, Locci M, De Placido G Menopause :2016 Oct;23(10):1108-13

• Znaczna regresja objawów związanych z VVA (vulvovaginal atrophy) po zastosowaniu lasera CO2 jako alternatywy hormonalnej terapii zastępczej

• Leczenie laserem frakcyjnym CO2 było związane ze znaczną redukcją objawów VVA u kobiet z rozpoznanym i leczonym hormonozależnym rakiem piersi.

Zaleta:

redukcja jatrogennych oraz fizjologicznych objawów

atrofii bez zażywania przeciwskazanych preparatów estrogenowych, które były do tej pory najbardziej efektywną metodą leczenia tego

zaburzenia

Terapia termiczna przy użyciu niskoenergetycznej radiofrekwencji.

promieniowanie elektromagnetyczne o częstotliwości fal radiowych od 3Hz do 3THz.

Fale radiowe wytwarzane przez prąd zmienny (szeroki zakresie częstotliwości)

Zabieg radiofrekwencji

Podgrzanie tkanek, ruch jonów w tkance.

(w wyniku przepływu przez skórę/śluzówkę prądu wysokiej częstotliwości)

Efekt

•Vos JA, Livengood RH, Jessop M i wsp. Non-ablative hyperthermic mesenchymal regeneration: A proposed mechanism of action based on the Viveve™ model. Energy-based Treatment of Tissue and Assessment VI, edited by Thomas P. Ryan, Proc. of SPIE Vol. 7901 790104 · © 2011 SPIE · CCC code: 1605-7422/11/$18 · doi: 10.1117/12.876859.

Vaginal Narrower czyli nici z serii Happy Lift^TM są pierwszymi nićmi do zastosowania w ginekologii

Zabieg Vaginal Narrower. Wskazania

Natychmiastowy efekt:

Zwężenie wejścia do pochwy Długotrwały efekt:

zwłóknienie w miejscach

wprowadzenia samokotwiczących nici wchłanialnych

• Kobiet w wieku <60 lat

• Kobiet z poporodowym defektem anatomiczno- funkcjonalnym pochwy/krocza

• Dla kobiet, które doświadczają konsekwencji

zmniejszenia napięcia mięśni krocza i tkanek pochwy

Ujędrnianie / rewitalizacja warg sromowych Rewitalizacja pochwy

• Kwias hialuronowy

• Mezoterapię

• Radiofrekwencję

• Laseroterapię

Fala radiowa Fibroblasty:

Nadprodukcja włókien kolagenowych

Zwiększenie elastyczności tkanek

warg sromowych

Objawy:

- dyspaurenia - spadek libido

- problemy z osiągnięciem orgazmu - suchość, atrofia

Nawilżona skóra okolic intymnych staje się bardziej elastyczna, odporna na uszkodzenia i otarcia.

Casabona F, Priano V, Vallerino V, Cogliandro A, Lavagnino G. New surgical approach to lichen sclerosus of the vulva: the role of adipose-derived mesenchymal cells and platelet-rich plasma in tissue regeneration. Plast Reconstr Surg. 2010; 126(4): 210e-211e.

• Krwinki płytkowe uwalniające siedem podstawowych czynników wzrostu odpowiedzialnych za procesy gojenia

(m.in. trzy izomery PDGF (αα,ββ,αβ), TGF-β1, TGF-β2, VEGF oraz EGF)

• Białka odpowiedzialne za adhezję komórkową:

fibrynę, fibronektynę oraz vitronektynę

• PRP otrzymywane jest w procesie wirowania krwi pełnej

Osocze bogatopłykowe

PRP (Platelet Rich Plasma) jest autologicznym koncentratem płytek krwi w niewielkiej

objętości osocza

Fizjoterapia

Rola fizykoterapeutów stosujących różne metody leczenia:

• Ćwiczenia mięśni dna miednicy

• Relaksację pochwy

• Biofeedback

• Treningi zmniejszające napięcie mięśni dźwigaczy odbytu

• Elektrostymulację

• Metody edukacyjne i poradnictwo

Wizyta u seksuologa Najczęstsze wizyty u seksuologa

związane z dyspareunią:

• Skierowanie przez ginekologa, który nie znalazł przyczyny organicznej zaburzenia

• Eskalacja dolegliwości w miarę upływu czasu

• Pojawienie się innych zaburzeń seksualnych

(pochwicy lub zaburzeń podniecenia czy orgazmu)

• Zmniejszenie zainteresowania współżyciem ze strony partnera wynikające z odczuwania bólu przez partnerkę

Ból genitalno-miedniczy/zaburzenia penetracji nowa jednostka w klasyfikacji DSM-V

Problemy psychologiczne mogące wywołać dyspareunię, to głównie problemy diadyczne (relacje partnerskie), awersja seksualna,

ukryte tendencje homoseksualne, lęk przed ciążą, przebyte traumy seksualne. Ta forma dyspareunii wymaga leczenia psychoterapią.

The ESSM Manual of Sexual Medicine. An updated edition 2015: 925-927.

Faubion SS, Rullo J. ,Sexual Dysfunction in Women: A Practical Approach. Am Fam Physican 2015; 92(4): 281-287.

Leczenie polega na wyeliminowaniu czynników organicznych

mających wpływ na powstanie

dyspareunii

Czy potrafimy skutecznie

leczyć?

• Eliminacja czynników drażniących i Leczenie chorób współistniejących

• Farmakoterapia (amitryptylina, nortryptylina, dezypramina, gabapentyna, pregebalina, baclofen, karboamizepina)

• Toksyna botulinowa oraz środki miejscowe (lignokaina, maść gabapentynowa)

• W okresie menopauzalnym kremy z estrogenami

• Fizjoterapia (biofeedback, elektrostymulacja mięśni i nerwów dna miednicy, promienie IR, terapia manualna, ćwiczenia mięśni)

• Blokada nerwu sromowego lub leczenie chirurgiczne

(płytkie wycięcie błony śluzowej przedsionka pochwy, działanie laserem)

The ESSM Manual of Sexual Medicine. An updated edition 2015: 925-927.

Faubion SS, Rullo J. ,Sexual Dysfunction in Women: A Practical Approach. Am Fam Physican 2015; 92(4): 281-287.

Bitzer J, Giraldi A, Pfaus J.

Sexual desire and hypoactive sexual desire disorder in women. Introduction and overview. Standard operating

procedure (SOP Part 1). J Sex Med 2013; 10(1): 36-49.

Najczęstsze przyczyny organiczne to:

• Stany zapalne

• Uczulenia

• Zmiany pourazowe

• Zaburzenia seksualne u partnerki, np. suchość w pochwie, pochwica

Wśród przyczyn psychogennych dominują:

• Lęki

• Zaburzone relacje partnerskie

• Obawa przed ciążą

• Poczucie winy

• Niechęć partnerki do wytrysku w pochwie.

Leczenie:

farmakoterapia, psychoterapia i metody treningowe

Dyspareunia u mężczyzn

najczęściej dotyczy żołędzi członka

Ból po wytrysku

nasienia – przyczyny urologiczne

i neurologiczne