Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny. Oblicza geografii. Zakres podstawowy. Część II

(1)

Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny. Oblicza geografii. Zakres podstawowy. Część II

Wymagania na poszczególne oceny

konieczne (ocena dopuszczająca)

podstawowe (ocena dostateczna)

rozszerzające (ocena dobra)

dopełniające (ocena bardzo dobra)

wykraczające (ocena celująca)

2 3 4 5 6

I. Zmiany na mapie politycznej Uczeń:

 wyja ś nia znaczenie terminów: państwo, eksklawa, terytorium zależne

 wymi enia elementy pa ństwa

 wymi enia wielkie państwa i mi nipaństwa

 określa różnice w powierzchni państw

 poda je powierzchnię Polski

 poda je aktualną l iczbę państw świata

 wyja ś nia znaczenie terminów:

kolonializm, dekolonizacja

integracja, dezintegracja

 wymi enia przyczyny procesów i ntegracyjnych na świecie

 wymi enia państwa w Europie powstałe po 1989 r.

 poda je przykłady organizacji mi ędzynarodowych

 wymi enia przyczyny konfliktów zbrojnych na ś wiecie

 wyja ś nia różnice między terroryzmem a konfliktem zbrojnym

 wymi enia wskaźniki rozwoju gos podarczego i społecznego państw

Uczeń:

 poda je przykłady eksklaw i wskazuje je na ma pie

 ws kazuje na mapie wielkie państwa i mi nipaństwa

 określa pozycję Polski w Europie pod względem powierzchni

 ws kazuje na mapie ś wiata obszary kol onialne krajów europejskich z połowy XX w.

 wyja ś nia różnicę między i ntegracją a dezintegracją państw

 poda je przykłady procesów i ntegracji i dezintegracji w Europie po 1989 r.

 określa główne cele ONZ

 ws kazuje na mapie ś wiata miejsca wa żniejszych konfliktów zbrojnych i a ta ków terrorystycznych w wybra nych regi onach w XXI w.

 poda je definicje wskaźników rozwoju kra jów: PKB, HDI, MPI

 oma wia na wybranych przykładach cechy kra jów o różnym poziomie rozwoju s połeczno-gospodarczego

Uczeń:

 poda je przykłady terytoriów zależnych w XXI w. na ś wiecie

 odczytuje na mapach a ktualny podział pol ityczny

 wyja ś nia przyczyny zmian na mapie pol itycznej świata

 oma wia na przykładach procesy i ntegracji i dezintegracji w Europie po 1989 r.

 poda je przykłady organizacji mi ędzyrządowych i pozarządowych

 poda je przykłady organizacji

mi ędzynarodowych, których członkiem jes t Polska

 oma wia przyczyny konfliktów zbrojnych na ś wiecie

 cha ra kteryzuje wybrane konflikty na ś wiecie w latach 90. XX w.

i na początku XXI w.

 oma wia przyczyny dysproporcji w rozwoju s połeczno-gospodarczym pa ństw świata

 oma wia składowe wskaźnika HDI na przykła dzie Polski

 opi suje zróżnicowanie przestrzenne pa ństw świata według wskaźników HDI i MPI

Uczeń:

 poda je przykłady kra jów ni euznawanych na a renie mi ędzynarodowej

 wymi enia s kutki kolonializmu

 oma wia wpływ kolonializmu na ws półczesny podział polityczny ś wi ata

 opi suje zmiany, które zaszły na mapie pol itycznej świata po II wojnie ś wi atowej

 a na lizuje przyczyny i ntegracji pol itycznej, gospodarczej i militarnej na ś wiecie na przykładzie Unii Europejskiej

 oma wia skutki konfliktów zbrojnych i a ta ków terrorystycznych na ś wiecie

 ocenia s trukturę PKB Polski na tl e i nnych krajów

 porównuje s trukturę PKB pa ństw zna jdujących się na różnych poziomach rozwoju s połeczno-

-gos podarczego

Uczeń:

 przedstawia przyczyny i skutki dekolonizacji

 wyka zuje związek między zasięgiem kol onii a językiem urzędowym w pa ństwach Ameryki Południowej

 a na lizuje wpływ kolonizacji na dys proporcje w rozwoju państw

 oma wia pozytywne i negatywne skutki i ntegracji politycznej i gospodarczej na ś wi ecie

 przedstawia wpływ mediów na s połeczny odbiór przyczyn i s kutków konfliktów na ś wiecie na wybra nych przykładach

 oma wia konsekwencje zróżnicowania pozi omu rozwoju s połeczno- -gos podarczego krajów i regionów na ś wiecie

II. Ludność i urbanizacja Uczeń:

 poda je aktualną l iczbę ludności świata i prognozy zmian

 porównuje kontynenty pod względem l i czby l udności

 wymi enia najludniejsze państwa

Uczeń:

 przedstawia przyczyny zmian l iczby l udności świata

 poda je różnice w przyroście naturalnym w kra ja ch wys oko i s łabo rozwiniętych pod wzgl ędem społeczno-gospodarczym

Uczeń:

 a na lizuje dynamikę zmian l iczby l udności świata

 wyja ś nia przyczyny różnic między wa rtoś cią przyrostu naturalnego w kra ja ch wysoko i słabo rozwiniętych

Uczeń:

 wyja ś nia przyczyny zmian tempa wzros tu liczby l udności na świecie

 a na lizuje przestrzenne różnice w wi elkości wskaźników urodzeń, zgonów i przyrostu naturalnego

Uczeń:

 przedstawia skutki zmian tempa wzros tu liczby l udności na świecie

 ocenia konsekwencje eksplozji demograficznej i regresu demograficznego w wybra nych

(2)

na ś wiecie

 wyja ś nia znaczenie terminów: przyrost naturalny, współczynnik urodzeń, współczynnik zgonów, współczynnik przyrostu naturalnego

 opi suje model przejścia demograficznego

 wyja ś nia znaczenie terminów: eksplozja demograficzna, regres demograficzny

 wymi enia typy demograficzne s połeczeństw

 wymi enia dominujące na świecie modele rodziny

 wyja ś nia znaczenie terminu współczynnik dzietności

ekumena, subekumena, anekumena

 wymi enia czynniki rozmieszczenia l udności w podziale na przyrodnicze, s połeczno-gospodarcze i polityczne

 wymi enia bariery osadnicze

 wyja ś nia znaczenie terminu wskaźnik gęstości zaludnienia

 wymi enia najgęściej zaludnione kraje na ś wiecie

imigracja, emigracja, reemigracja, saldo migracji

 przedstawia podział migracji

 poda je główne kierunki współczesnych mi gra cji ludności na świecie

 wymi enia odmiany l udzkie^–główne i mi eszane

 wyja ś nia znaczenie terminów: naród, mniejszość narodowa, mniejszość etniczna

 wymi enia mniejszości narodowe w Pol s ce

 wyja ś nia znaczenie terminu religia

 wymi enia religie uniwersalne

 wymi enia i wskazuje na ma pie główne kręgi kulturowe na ś wiecie

 wymi enia rodzaje jednostek os a dniczych

 wyja ś nia znaczenie terminów: miasto, wieś

 wymi enia czynniki lokalizacji jednostek

 obl icza współczynniki urodzeń, zgonów i przyros tu naturalnego

 opi suje fazy rozwoju demograficznego

 poda je przykłady pa ństw, w których wys tępują eksplozja demograficzna i regres demograficzny

 porównuje piramidy wieku i płci w wybra nych kra jach wysoko i słabo rozwi niętych pod względem s połeczno- -gos podarczym

 wymi enia przyczyny s tarzenia s ię s połeczeństw

 poda je przykłady pa ństw s tarzejących się

 wymi enia modele rodziny i omawia ich wys tępowanie na ś wiecie

 poda je wybrane czynniki rozmieszczenia l udności na ś wiecie

 opi suje ograniczenia w rozmieszczeniu l udności

 obl icza wskaźnik gęstości zaludnienia dl a wybranego obszaru

 ws kazuje obszary s łabo zaludnione i bezludne

 poda je główne przyczyny mi gracji na ś wiecie

 ws kazuje na mapie kraje emigracyjne i i mi gracyjne

 odróżnia uchodźstwo od mi gracji ekonomicznej

 cha ra kteryzuje główne i mieszane odmi any l udzkie

 wymi enia przykłady kra jów jednolitych ora z zróżnicowanych pod względem na rodowościowym

 opi suje zróżnicowanie narodowościowe i etni czne w Polsce

 cha ra kteryzuje wielkie religie i wskazuje na ma pie obszary i ch wys tępowania

 poda je cechy wybranych kręgów kul turowych ludności świata

 przedstawia strukturę wyznaniową w Pol s ce

 cha ra kteryzuje osadnictwo wiejskie

 oma wia czynniki kształtujące sieć miejską

 oma wia płaszczyzny procesu urbanizacji

 przedstawia wskaźnik urbanizacji i jego zróżni cowanie w Polsce i na ś wiecie

pod względem s połeczno- -gos podarczym

 opi suje przyczyny wys tępowania eks plozji demograficznej i regresu demograficznego na świecie

 oma wia zróżnicowanie s truktury wi eku na ś wiecie

 wymi enia czynniki kształtujące strukturę wi eku

 oma wia zróżnicowanie współczynnika dzi etności

 a na lizuje wpływ wybranych czynników na rozmieszczenie ludności na świecie

 opi suje bariery osadnicze

 oma wia cechy rozmieszczenia ludności na ś wiecie

 a na lizuje zróżnicowanie gęstości za l udnienia na ś wiecie

 oma wia obszary za mieszkane i ni ezamieszkane na świecie

 oma wia współczesne migracje za gra niczne

 a na lizuje saldo migracji zagranicznych na ś wiecie

 wyja ś nia przyczyny dodatniego lub ujemnego salda migracji na ś wiecie

 opi suje zróżnicowanie narodowościowe wybra nych krajów

 oma wia zróżnicowanie etniczne wybra nych krajów

 oma wia strukturę religijną w wybra nych kra ja ch

 przedstawia zróżnicowanie religijne w Pol s ce

 cha ra kteryzuje kręgi kulturowe l udności ś wi ata i wskazuje je na ma pie

 oma wia zróżnicowanie typów wsi na przykła dzie Europy

 opi suje zróżnicowanie sieci osadniczej na ś wiecie

 wymi enia przyczyny urbanizacji wybra nych regionów ś wiata

 cha ra kteryzuje typy zespołów miejskich, poda je ich przykłady w Pol sce

i na ś wiecie oraz wskazuje je na mapie

 cha ra kteryzuje obszary wiejskie na ś wiecie

na ś wiecie

 a na lizuje przyczyny kształtujące przyros t na turalny w poszczególnych fa za ch przejścia demograficznego

 a na lizuje i porównuje piramidy wieku i płci w wybra nych krajach ś wiata

 oma wia przyczyny i skutki starzenia się l udności oraz jego zróżnicowanie na ś wiecie

 określa s połeczno-kulturowe

uwa runkowania zróżnicowania modelu rodzi ny

 porównuje współczynnik dzietności w kra ja ch wysoko i słabo rozwiniętych pod względem s połeczno-

-gos podarczym

 przedstawia prawidłowości w rozmi eszczeniu l udności świata

 opi suje problemy uchodźców w wybra nych państwach

 przedstawia konsekwencje zróżni cowania narodowościowego i etni cznego ludności na wybranych przykła dach

 przedstawia konsekwencje

zróżni cowania religijnego i kulturowego l udności na ś wiecie

 a na lizuje sieć osadniczą wybranych regi onów ś wiata na podstawie map cyfrowych

 przedstawia gęstość zaludnienia obs zarów miejskich na wybranych eta pach urbanizacji

 wyja ś nia przyczyny przestrzennego zróżni cowania poziomu urbanizacji na ś wiecie

 wymi enia s kutki urbanizacji wybranych regi onów ś wiata

 poda je przyczyny za cierania się granic mi ędzy mi astem a wsią

 wyja ś nia przyczyny depopulacji ni ektórych wsi w Polsce i w Europie

pa ństwach

 a na lizuje i ocenia zróżnicowanie l udności świata pod względem dzi etności w różnych regionach ś wiata

 przedstawia społeczno-ekonomiczne i ekologiczne skutki nadmiernej koncentracji l udności

 oma wia skutki ruchów migracyjnych dl a społeczeństw i gospodarki wybra nych państw świata

 poda je przykłady działań, które mogą ogra niczyć negatywne przejawy zróżni cowania rasowego, na rodowościowego i etnicznego l udności świata

 a na lizuje wpływ religii na życi e człowi eka i na gospodarkę

 oma wia wkład kręgów kulturowych w dzi edzictwo kulturowe ludzkości

 opi suje wpływ środowiska przyrodni czego i kulturowego oraz rozwoju s połeczno-gospodarczego na zróżnicowanie poziomu rozwoju s i eci osadniczej na świecie

 a na lizuje przyczyny i skutki urbanizacji wybra nych regionów ś wiata

 przedstawia zależność między udzi ałem l udności wiejskiej w ogól nej liczbie ludności a pozi omem rozwoju s połeczno- -gos podarczego kraju

(3)

os a dniczych i rozwoju sieci osadniczej

urbanizacja, wskaźnik urbanizacji

 wymi enia płaszczyzny urbanizacji

 poda je fazy urbanizacji

 poda je typy zespołów miejskich

 poda je różnicę między wsią a obszarem wi ejskim

 wyja ś nia znaczenie terminów: wieś, obszar wiejski

 wymi enia kryteria podziału jednostek os a dniczych

 poda je na wybranych przykładach funkcje wsi

 opi suje fazy urbanizacji

 wymi enia typy a glomeracji i podaje przykła dy w Pol sce i na świecie

 wymi enia czynniki wpływające na rozwój obs zarów wiejskich

 oma wia zmiany funkcji współczesnych ws i

III. Sektory gospodarki. Globalizacja Uczeń:

 przedstawia podział gospodarki na s ektory

 wymi enia funkcje poszczególnych s ektorów gospodarki

globalizacja, indeks globalizacji

 wymi enia płaszczyzny globalizacji

Uczeń:

 oma wia znaczenie poszczególnych s ektorów gospodarki

 opi suje funkcje poszczególnych sektorów gos podarki

 wyja ś nia, czym jest struktura zatrudnienia

 wymi enia kraje o najwyższym indeksie gl obalizacji na ś wiecie

Uczeń:

 porównuje s trukturę zatrudnienia w wybra nych kra jach w latach 90. XX w.

i obecnie

 opi suje zmiany w s trukturze za trudnienia w Polsce po 1950 r.

 oma wia przebieg procesów globalizacji na płaszczyźnie gospodarczej,

s połecznej i politycznej

Uczeń:

 oma wia zmiany w s trukturze za trudnienia l udności Polski na tl e kra jów o różnym poziomie rozwoju s połeczno-gospodarczego

 wyka zuje zależność między ws kaźnikiem i ndeksu globalizacji a pozi omem rozwoju s połeczno- -gos podarczego kraju

 a na lizuje s kutki globalizacji na przykła dzie Polski

Uczeń:

 przedstawia przyczyny

i pra widłowości zmiany roli s ektorów gos podarki w rozwoju cywilizacyjnym w wybra nych kra jach świata i w Pol s ce

 przedstawia wpływ globalizacji na gospodarkę światową i życi e człowi eka

IV. Rolnictwo, leśnictwo i rybactwo Uczeń:

 wymi enia przyrodnicze

i poza przyrodnicze czynniki rozwoju rol nictwa

 wymi enia formy użytkowania ziemi

 wymi enia elementy tworzące s trukturę użytków rol nych

 wymi enia najważniejsze grupy roślin upra wnych i podaje przykłady na l eżących do nich roślin

 wymi enia czołowych producentów wybra nych roślin uprawnych

 wymi enia najważniejsze grupy zwi erząt gos podarskich i podaje przykłady zwi erząt należących

do ka żdej grupy

 wyja ś nia znaczenie terminu pogłowie

 poda je kraje o największym pogłowiu

Uczeń:

 przedstawia zróżnicowanie warunków przyrodni czych produkcji rolnej na ś wiecie

 oma wia formy użytkowania ziemi na ś wiecie i w Polsce

 opi suje s trukturę użytków rolnych na ś wiecie i w Polsce

 oma wia czynniki wpływające na rozmi eszczenie upraw

 przedstawia podział i zastosowanie roślin upra wnych

 przedstawia podział zwierząt gos podarskich i kierunki i ch chowu

 wyja ś nia różnicę między chowem a hodowlą

 oma wia rozmieszczenie l asów na Ziemi

 przedstawia rozmieszczenie głównych

Uczeń:

 wyja ś nia wpływ czynników

przyrodni czych i pozaprzyrodniczych na rozwój rolnictwa na świecie

 porównuje s trukturę użytkowania ziemi w Pol s ce ze strukturą użytkowania ziemi w wybra nych kra jach

 opi suje warunki i rejony upraw wybra nych roślin oraz ich głównych producentów

 dos trzega różnicę między chowem i ntensywnym a chowem ekstensywnym

 oma wia czynniki przyrodnicze

wpływa jące na rozmieszczenie pogłowia zwi erząt gospodarskich

na ś wiecie

 oma wia przestrzenne zróżnicowanie ws kaźnika lesistości na świecie

Uczeń:

 opi suje zróżnicowanie przyrodniczych wa runków produkcji rolnej

w wybra nym kra ju l ub regionie

 oma wia zmiany w s trukturze użytkowa nia zi emi na świecie

 oma wia warunki i rejony uprawy oraz głównych producentów zbóż, roślin przemys łowych, bulwiastych i korzeniowych

 oma wia uprawę warzyw i owoców oraz używek na ś wiecie

 oma wia czynniki gospodarcze i rel igijno-kulturowe wpływające na rozmieszczenie pogłowia zwierząt gos podarskich na świecie

 cha ra kteryzuje rozmieszczenie i wi elkość pogłowia bydła, trzody

Uczeń:

 wyja ś nia zależność poziomu produkcji rol nej od warunków przyrodniczych i poza przyrodniczych na wybranych przykła dach

 porównuje obecny zasięg wybranych roś l in uprawnych z obszarami i ch pochodzenia

 przedstawia tendencje zmian w pogłowiu zwierząt gospodarskich na ś wiecie

 uza sadnia konieczność ra cjonalnego gos podarowania zasobami leśnymi na ś wiecie

 rozumi e zasady zrównoważonej gos podarki leśnej i ochrony przyrody dos trzega związek między

wykorzys ta niem zasobów

(4)

bydła , trzody chlewnej, owiec i drobiu na ś wiecie

 wymi enia funkcje lasów

 wymi enia czynniki decydujące o rozmi eszczeniu lasów na Ziemi

 wyja ś nia, czym jest wskaźnik lesistości

rybactwo, rybołówstwo, akwakultura, marikultura

 poda je kraje, w których rybołówstwo odgrywa istotna rolę

wymi enia najczęściej poławiane orga nizmy wodne

łowi sk na świecie

 oma wia rozmieszczenie najbardziej eks ploatowanych łowisk na ś wiecie wyja ś nia, czym jest przełowienie

i w Pol s ce

 przedstawia sposoby wykorzystania l a sów na świecie

 opi suje wielkość i znaczenie rybołóws twa na świecie

 oma wia znaczenie a kwakultury w gos podarce morskiej ś wiata

chl ewnej, owiec i drobiu na ś wiecie

 opi suje s kutki rabunkowej i ra cjonalnej gos podarki leśnej w wybranych regi onach ś wiata

oma wia wpływ rybołówstwa i a kwakultury na równowagę w ś rodowisku

bi ologicznych mórz i wód

ś ródlądowych a potrzebą zachowania równowagi w ekosystemach wodnych

V. Przemysł Uczeń:

 wyja ś nia, czym jest przemysł

 wymi enia czynniki lokalizacji przemysłu

 przedstawia działy przemysłu hi gh-tech

industrializacja, dezindustrializacja, reindustrializacja

 poda je przykłady procesów dezi ndustralizacji na świecie

 wymi enia źródła energii na ś wiecie w podziale na odnawialne i ni eodnawialne

 wymi enia główne surowce energetyczne i przykłady i ch wykorzys ta nia

 wymi enia największych na świecie producentów surowców

energetycznych

 wyja ś nia, na czym polega bilans energetyczny

 poda je największych producentów energii elektrycznej

 wymi enia rodzaje elektrowni wytwa rza jących energię ze źródeł odna wialnych i nieodnawialnych

 wymi enia pozytywne i negatywne s kutki rozwoju energetyki jądrowej

Uczeń:

 przyporządkowuje rodzaj lokalizacji przemys łu do zakładów przemysłowych

 poda je cechy przemysłu tra dycyjnego i jego rozmieszczenie na świecie

 wymi enia cechy przemysłu high-tech i jego rozmieszczenie na świecie

 wymi enia cechy i ndustrializacji, dezi ndustrializacji i reindustrializacji

 poda je różnicę między i ndustrializacją a rei ndustrializacją

 oma wia odnawialne źródła energii

 opi suje nieodnawialne źródła energii

 przedstawia strukturę produkcji energii na ś wi ecie

 poda je zalety i wady elektrowni ci eplnych i jądrowych

 oma wia zalety i wady wybranych el ektrowni odnawialnych

 ws kazuje na mapie państwa posiadające el ektrownie jądrowe

 przedstawia wielkość produkcji energii el ektrycznej wytwarzanej

w el ektrowniach jądrowych

Uczeń:

 a na lizuje przyrodnicze

i poza przyrodnicze czynniki lokalizacji przemys łu na świecie

 oma wia stopień zależności lokalizacji przemys łu od bazy s urowcowej i podaje przykłady tej zależności

 porównuje cechy przemysłu tra dycyjnego i przemysłu za a wansowanych technologii

 oma wia przyczyny i skutki dezi ndustrializacji

 poda je przykłady przejawów

rei ndustrializacji w Polsce i wybranych kra ja ch Europy

 przedstawia bilans energetyczny i jego zmi a ny na ś wiecie

 przedstawia zmiany w bilansie energetycznym Polski w XX w. i XXI w.

 oma wia gospodarcze znaczenie energii el ektrycznej

 opi suje zmiany w produkcji i w zużyci u energii elektrycznej na świecie

 oma wia rozwój energetyki jądrowej na ś wiecie

Uczeń:

 oma wia wpływ czynników l okalizacji przemys łu na rozmieszczenie i rozwój wybra nych działów przemysłu

 oma wia znaczenie przemysłu hi gh-tech na świecie

 oma wia przyczyny i przebieg rei ndustrializacji

 oma wia przemiany przemysłu w Pol s ce w XX w. i XXI w.

 oma wia skutki rosnącego za potrzebowania na energię

 opi suje s trukturę produkcji energii el ektrycznej według rodzajów el ektrowni na ś wiecie, w wybranych kra ja ch i w Polsce

 oma wia plany rozwoju energetyki jądrowej w Polsce

Uczeń:

 przedstawia przyczyny zmian roli czynni ków lokalizacji przemysłu

 ocenia wpływ przemysłu za a wansowanych technologii na rozwój gospodarczy i jakość życia l udności

 uza sadnia rolę procesów rei ndustrializacji na świecie, w Europi e i w Polsce

 przedstawia działania podejmowane na rzecz ograniczenia tempa wzrostu zużyci a energii

 a na lizuje wpływ struktury produkcji energii elektrycznej

na bezpieczeństwo energetyczne pa ństwa

 uza sadnia potrzebę społecznej debaty na d decyzją dotyczącą rozwoju energetyki jądrowej

w Pol s ce

VI. Usługi Uczeń:

 kl a syfikuje usługi

Uczeń:

 opi suje zróżnicowanie sektora usług

Uczeń:

 określa s topień zaspokojenia

Uczeń:

 oma wia znaczenie usług w gospodarce

Uczeń:

 formułuje wnioski na temat poziomu

(5)

 oma wia usługi podstawowe i wys pecjalizowane

transport, infrastruktura transportowa

 przedstawia podział tra nsportu

 wymi enia elementy i nfrastruktury

 wyja ś nia znaczenie terminu łączność

 przedstawia podział łączności

 wyja ś nia, czym s ą gospodarka oparta na wi edzy, kapitał l udzki,

s połeczeństwo informacyjne

 wymi enia czynniki wpływające na rozwój gospodarki opartej na wiedzy

 wymi enia największe banki ś wiata

 wyja ś nia znaczenie terminów: handel międzynarodowy (zagraniczny), eksport, import, bilans handlowy państwa

 poda je przykłady pa ństw o dodatnim i ujemnym saldzie handlu

mi ędzynarodowego

 wymi enia najważniejsze produkty wymi a ny mi ędzynarodowej

 poda je największych ś wiatowych i mporterów i eksporterów

turystyka, atrakcyjność turystyczna, walory turystyczne, infrastruktura turystyczna

 poda je państwa świata najliczniej odwi edzane przez turystów

 wymi enia państwa o największych wpływa ch z turys tyki za granicznej

na ś wiecie

 oma wia etapy rozwoju usług

 porównuje s trukturę zatrudnienia w us ługach w Polsce ze strukturą za trudnienia w wybranych krajach

 oma wia czynniki rozwoju tra nsportu

 wymi enia zalety i wady różnych rodzajów tra ns portu

 przedstawia rozwój telefonii i jej zróżni cowanie na świecie

 wymi enia cechy s połeczeństwa i nformacyjnego

 oma wia zróżnicowanie dostępu do usług ba nkowych na ś wiecie

 przedstawia zróżnicowanie salda handlu mi ędzynarodowego w wybranych pa ństwach

 poda je czynniki wpływające na strukturę towa rową handlu zagranicznego państw

 wymi enia negatywne skutki rozwoju ha ndlu międzynarodowego

 wymi enia rodzaje turystyki

 wyja ś nia znaczenie terminów: walory turystyczne, infrastruktura turystyczna, dostępność turystyczna

za potrzebowania na usługi w pa ństwach o różnym poziomie rozwoju s połeczno-gospodarczego

 przedstawia rozwój sektora usług w Pol s ce

 cha ra kteryzuje poszczególne rodzaje tra ns portu i ich uwarunkowania

 opi suje sieć tra nsportu na świecie

 oma wia czynniki rozwoju tra nsportu w Pol s ce

 oma wia spadek znaczenia usług pocztowych i rozwój telekomunikacji komputerowej

 poda je cechy gospodarki opartej na wi edzy

 oma wia rolę władz w gospodarce opa rtej na wiedzy

 porównuje dostęp do internetu w gos podarstwach domowych w Pol s ce

i wybra nych krajach Unii Europejskiej

 oma wia zróżnicowanie usług edukacyjnych na świecie

 opi suje kierunki międzynarodowej wymi a ny towarowej

 przedstawia strukturę handlu za gra nicznego Polski

 cha ra kteryzuje główne regiony turys tyczne ś wiata

pa ństw

 wyja ś nia znaczenie poszczególnych rodza jów tra nsportu w rozwoju s połeczno-gospodarczym państw

 przedstawia prawidłowości

w zróżni cowaniu dostępu do i nternetu na ś wiecie

 opi suje rolę łączności w światowej gos podarce

 oma wia rozwój innowacyjności i gos podarki opartej na wiedzy w Pol s ce

 oma wia znaczenie usług edukacyjnych w rozwoju s połeczno-gospodarczym ś wi ata

 oma wia rosnącą rolę usług finansowych na ś wiecie

 oma wia rolę giełdy w s ystemach fi nansowych i gospodarkach państw

 oma wia miejsce Polski w handlu mi ędzynarodowym

 opi suje zasady s prawiedliwego handlu i wyja ś nia, dlaczego należy i ch przes trzegać

 oma wia przyrodnicze

i poza przyrodnicze walory turys tyczne wpływa jące na a trakcyjność turystyczną wybra nych regionów ś wiata

za s pokojenia zapotrzebowania na us ługi w Polsce w porównaniu z i nnymi krajami

 przedstawia uwarunkowania rozwoju różnych rodzajów tra nsportu w wybra nych państwach ś wiata i w Pol s ce

 oma wia znaczenie łączności w rozwoju s połeczno-gospodarczym ś wi ata i w życi u codziennym

 oma wia przejawy i skutki ks zta łtowania się s połeczeństwa i nformacyjnego

 oma wia znaczenie usług edukacyjnych i fi nansowych

w rozwoju s połeczno- -gos podarczym świata

 oma wia znaczenie handlu w rozwoju s połeczno-gospodarczym świata

 oma wia rozwój turystyki i jej wpływ na gospodarkę państw i na ja kość życi a mi eszkańców regionów turys tycznych

VII. Wpływ człowieka na środowisko Uczeń:

 wyja ś nia znaczenie terminu antropopresja

 poda je przykłady za grożeń dla ś rodowiska przyrodniczego,

wyni kających z działalności człowieka

 wymi enia filary zrównoważonego rozwoju

 poda je źródła zanieczyszczeń atmosfery s powodowane działalnością człowieka

 wymi enia typy s mogu

 wymi enia gazy ci eplarniane oraz

Uczeń:

 oma wia zasady i filary zrównoważonego rozwoju

 poda je przyczyny wys tępowania s mogu

 wymi enia i nne przykłady wpływu dzi a łalności człowieka na a tmosferę (gl obalne ocieplenie, kwaśne opady, dzi ura ozonowa)

 oma wia zasoby wody na Ziemi i ich wykorzys ta nie

 poda je przyczyny deficytu wody na ś wiecie

Uczeń:

 poda je przykłady ni eracjonalnego gos podarowania zasobami środowiska przyrodni czego

 opi suje s mog typu londyńskiego i smog typu fotochemicznego

 oma wia pozytywne i negatywne skutki budowy ta m na rzekach

 przedstawia wpływ płodozmianu i monokultury rolnej na ś rodowisko przyrodni cze

 wyja ś nia wpływ działalności górniczej

Uczeń:

 oma wia skutki wpływu człowieka na ś rodowisko przyrodnicze

 poda je skutki występowania s mogu

 przedstawia przyrodnicze i społeczno- -gos podarcze skutki gl obalnego oci eplenia

 oma wia ingerencję człowieka w hydros ferę na przykładzie Wys okiej Ta my na Nilu i zaniku Jeziora Ara lskiego

 oma wia wpływ chemizacji i mechanizacji rolnictwa

Uczeń:

 dos trzega konflikt i nteresów w relacji człowi ek – ś rodowisko przyrodnicze

 przedstawia przykłady rozwiązań konfliktu i nteresów w relacji człowiek – ś rodowisko

 proponuje przykłady działań, które s przyja ją ochronie atmosfery

 ocenia wpływ inwestycji

hydrotechnicznych na środowisko przyrodni cze

 prezentuje na dowolnym przykładzie

(6)

główne źródła ich emisji

 wymi enia źródła zanieczyszczeń hydros fery s powodowane działalnością człowi eka

 wymi enia zagrożenia dla środowiska przyrodni czego ja kie niesie działalność rol nicza

 wymi enia rodzaje górnictwa

 wyja ś nia znaczenie terminu rekultywacja

 wymi enia kierunki rekultywacji terenów pogórniczych

 wymi enia zanieczyszczenia emitowane przez ś rodki tra nsportu

 wyja ś nia znaczenie terminu pojemność turystyczna

 wyja ś nia znaczenie terminu krajobraz kulturowy

 wymi enia czynniki kształtujące kra jobraz kulturowy

 wyja ś nia, czym jest degradacja kra jobrazu

 wyja ś nia znaczenie terminu rewitalizacja

 poda je przykłady re witalizacji

 przedstawia wpływ nadmiernego wypasu zwi erząt na środowisko

 wymi enia zagrożenia związane z górni ctwem

 wyja ś nia, na czym polega rekultywacja terenów pogórniczych

 przedstawia wpływ awarii ta nkowców na ś rodowisko przyrodnicze

 wymi enia cechy kra jobrazu kulturowego terenów wiejskich i miast

 wymi enia rodzaje rewitalizacji

na l itosferę i rzeźbę terenu

 oma wia wpływ kopalń na stosunki wodne

 opi suje zmiany kra jobrazu wywołane dzi a łalnością tra nsportową

 wymi enia pozytywne i negatywne s kutki dyna micznego rozwoju turys tyki

 oma wia degradację krajobrazu rol niczego i miejskiego

 oma wia przykłady negatywnych zjawisk na obszarach zdegradowanych

 opi suje rodzaje rewitalizacji i podaje przykła dy

na ś rodowisko przyrodnicze

 prezentuje wpływ melioracji na ś rodowisko przyrodnicze na przykła dzie Polski i świata

 opi suje powstawanie leja depresyjnego

 oma wia wpływ górnictwa na pozostałe el ementy krajobrazu

 wyja ś nia wpływ transportu na warunki życi a l udności

 oma wia wpływ dynamicznego rozwoju turys tyki na środowisko geograficzne

 poda je przykłady za grożeń krajobrazu kul turowego na świecie i w Polsce

 oma wia przykłady proekologicznych rozwi ązań w działalności rolniczej, przemys łowej oraz usługowej

 wyja ś nia, na czym polega postawa ws półodpowiedzialności za s tan ś rodowiska przyrodniczego

wpływ dzi ałalności rolniczej na ś rodowisko przyrodnicze

 oma wia sposoby ograniczenia wpływu górni ctwa na ś rodowisko przyrodnicze

 przedstawia możliwości s tosowania w turys tyce za sad zrównoważonego rozwoju

 poda je przykłady działań s łużących ochronie krajobrazów kulturowych na ś wiecie, w Polsce i w najbliższej okol icy

 przedstawia przykłady działań na rzecz ś rodowiska