Tadeusz Jan Żółkiewski – ur. 5.07.1887, zm. 06.12.1950
pułkownik, organizator i dowódca 214 Pułku Ułanów Armii Ochotniczej, późniejszego 24 pułku ułanów
Charakterystyka Tadeusza Żółkiewskiego dowódcy dywizjonu w I Polskim Pułku Ułanów:
Z opisu (późniejszego generała Wojska Polskiego II RP) Zygmunta Podhorskiego (lipiec 1917 r.): "[...] Dość pełny, oficer rezerwy, mój daleki krewny i kolega z tej samej dywizji, bo był z 9. pułku husarskiego. Wszystkie możliwe odznaczenia wojskowe. Nie mając jednak sylwetki kawalerzysty. Miał przenikliwe jasne oczy, blondyn z przystrzyżonym wąsem.
Strasznie bystry i porywczy, bardzo inteligentny, ale też ambitny, arogancki i pewny siebie.
Typ Sejmikowicza ze skłonnościami do kłótni, do dominacji, władzy moralnej, ze względu na to, że cała młodzież znajdowała się pod jego czarującym wpływem, często występował w opozycji do władz pułkowych i z łatwością otrzymywał poparcie młodzieży na zebraniach oficerskich. [...] I bardzo ideologicznie i bardzo miły Polak, trzymający żelazną, ręką eskadrę, ale jednocześnie bardzo opiekuńczy w stosunku do ludzi. ”Idący za nim szwadron zaskoczył mnie świetnym porządkiem, bardzo dobrym stanem koni, sprzętem i umundurowaniem, a także bardzo młode twarze. [...] Dywizjon przedstawił się doskonale, widać dobre
wyszkolenie i miłą postawę żołnierza. "
Charakterystyka Tadeusza Żółkiewskiego dowódcy 214 Pułku Ułanów Armii Ochotniczej.
Z opisu n / a oficera 214 pułku ułanów (sierpień1920): „Przystojny, niezwykle dostojny mężczyzna był w moich oczach typem partyzanta, stanowczego i surowego, dbającego o swój lud”.
Rodzina Tadeusza Żółkiewskiego.
Tadeusz Jan Żółkiewski pochodził z rodziny dziedzicznej szlachty.
Jego dziadek Kazimierz Żółkiewski (1807-1886) ożenił się z pochodzącą z rodziny książęcej Michaliną Podhorską (1824-1908).
Ojcem Michaliny był książę Feliks Mikołaj Dionizy Podhorski (1799-1863); rosyjskie
potwierdzenie szlachectwa 31.03.1836; marszałek szlachty powiatu humeńskiego, powstaniec 1831, matką zaś Faustyna z domu Rafałowska (ur.1808)
Michalina wniosła mężowi w wianie majątek Korżowska Słobódka, pow. humański, gubernia kijowska. Majątek ten liczył około 560 hektarów.
Ojcem Kazimierza był Aleksander Żółkiewski z Żółkwi h. Lubicz ur. ok.1780– rodzice:
Kajetan i Bogumiła Starzyńska, matką Zofia z domu Kraszewska h. Boleścic (ur. ok. 1780) Kazimierz i Michalina Żółkiewscy prowadzili dom otwarty.
W długie zimowe wieczory, Kazimierz lubił snuć opowieści o zamurowanych kochankach, białych damach i innych przerażających zjawach. Recytował także dzieciom i wnukom swoje wierszyki z okresu młodości. Jeden z nich był poświęcony Zofii Nartównie, o rękę której starał się Żółkiewski, w czym konkurował z Aleksandrem Orłowskim. Potrafił śpiewem zabawiać swoją rodzinę i znajomych, w czym dzielnie pomagała mu żona Michalina.
Tadeusz Żółkiewski urodził się 5 lipca 1887 roku w Warszawie, z ojca Michała i matki Zofii (z domu Kozakowskiej) Żółkiewskich. Rodzina była wyznania rzymskokatolickiego.
Ojciec Michał Wacław Żółkiewski był właścicielem wsi Wiktorówka w guberni kijowskiej.
Dlaczego, więc Tadeusz urodził się w Warszawie. Otóż wielu ówczesnych ziemian posiadało pałace i mieszkania w mieście, do którego jeździli w interesach, na zebrania stowarzyszeń i instytucji pożytku publicznego, dla rozrywki podczas karnawału, do teatru i opery czy na zakupy. W stolicy była także lepsza opieka lekarska.
Wiktorówka, była wsią administracyjnie przynależną do powiatu lipowieckiego. Położona w 3 okręgu polskim, gmina Sarny, parafia katolicka Monasterzyszcze, przy drodze z
Ochrymowa do Szukajwody, odległa 83 wiorsty (ok. 88,5 km) od Lipowca, liczyła 355 mieszkańców. Wieś ta założona została na początku XIX wieku przez Marka Sarneckiego i
nazwana od imienia jego córki. Około 1820 r. nabył ją Rudzki, sukcesorzy, którego
odsprzedali Józefowi Sarneckiemu, od tego zaś kupił Kazimierz Żółkiewski, ojciec Michała Wacława, a dziadek Tadeusza.
Przodkowie Tadeusza Jana Żółkiewskiego:
ze strony matki:
Kasper Kozakowski, właściciel Maryanki, w powiecie humańskim, zmarły 1881 r., zaślubił Marię Rakowską i z niej pozostawił: Kaspra, żonatego z Fuchsówną, Włodzimierza,
ożenionego 1897 r. w Wilnie z Leonią Gnoińską, córką Leona i Heleny
z Maciejowskich, Jana, ożenionego 1897 r. w Warszawie z Eweliną Abramowiczówną, córką Władysława i Michaliny z Gosławskich, Zofię, za Michałem Żółkiewskim, Marię, za
Karolem Weryhą Darowskim i Wandę, za Antonim Marylskim-Łuszczewskim.
Gaspar Kozakowski (1823-1885), student Uniwersytetu Kijowskiego, urzędnik Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Petersburgu, członek komitetu włościańskiego guberni kijowskiej, autor broszury „O kwestii włościańskiej w Królestwie Polskim” (Warszawa 1860),
dzierżawca cukrowni w Buhajówce.
Zmarł Kozakowski w 1885 r., w 63 życia, zostawiając prawie milion majątku, rozrobionego głównie na dzierżawie buhajowieckiej cukrowni, należącej do przyjaciela i wielkiego wielbiciela swego Szostakowskiego.
Wykształcenie i służba wojskowa
W majątku Wiktorówka oprócz opowiadania horrorów, recytowania wierszy i wykonywania przyśpiewek, prenumerowano również czasopisma, w tym w języku francuskim. Rodzina była dobrze wykształcona. Nic dziwnego, że Michał Żółkiewski dbał także o wykształcenie i wychowanie swoich dzieci. Miał trzech synów: Andrzeja (1884 -1915, zginął pod Verdun, 11 IV 1915, w ataku na Regenvaille), Jerzego (1885 -1932), pełnomocnik dóbr Karola
Radziwiłła.
Tadeusz Żółkiewski w 1904 roku ukończył Kijowską Szkołę Realną.
Szkoły realne powstawały według koncepcji systemu oświaty, której autorem był Jan Juliusz Hecker, zakładającej uwzględnienie w procesie kształcenia walorów wychowawczych,
położenia nacisku na zdobywanie praktycznych umiejętności oraz głosząca potrzebę edukacji szerokiego grona ludności, także mas chłopskich.
Następnie zapisał się na Kijowski Instytut Politechniczny cesarza Aleksandra II, na tej uczelni w 1910 roku ukończył wydział rolniczy z tytułem inżynier agronom.
Kijowski Instytut Politechniczny cesarza Aleksandra II powstał w 1898 roku na 4 wydziałach (wydziałach): mechanicznym, chemicznym, rolniczym i inżynieryjnym. Na wydziale
mechanicznym studiowało 109 studentów, inżynierii 101, rolnictwie 87, chemii 63.
Po ukończeniu studiów wstąpił do wojska, jako ochotnik ze zdrowiem I kategorii.
Car Aleksander II manifestem z 1 stycznia 1874 roku wprowadził powszechny obowiązek służby wojskowej.
Według nowego prawa, powoływano wszystkich młodych mężczyźni w wieku skończonych 21 lat. Stawali oni przed komisjami wojskowymi, a z nich ok. 20-25% przyjmowano do czynnej służby wojskowej metodą losowania. Zwalniano na zawsze: inwalidów, kalek ruchu, głuchoniemych, chorych na gruźlicę, epilepsję, niedorozwój umysłowy i chorobę umysłową, syfilityków, niskiego wzrostu (mniej niż 154 cm).
Nie podlegał wcieleniu: jedyny syn u rodziców, jedyny żywiciel w rodzinie, a także jeśli starszy brat służył lub służy w wojsku. Wzięci do wojska służyli: w wojskach lądowych - 15 lat, z czego w służbie czynnej 6 lat i 9 lat w rezerwie, we flocie - 7 lat służby czynnej i 3 lata w rezerwie. Czasokres służby skracano: do 4 lat dla posiadających świadectwa ukończenia wiejskiej szkoły podstawowej, do 3 lat dla tych, którzy mają skończoną szkołę podstawową miejską, do 1,5 roku - gimnazjum, do 0,5 roku - absolwenci wyższych uczelni.
Taki system trwał do I Wojny Światowej (1914 r.)
Służbę zakończył 20.09.1913 r. - awansowany do stopnia chorążego rezerwy kawalerii wojskowej w obwodzie kijowskim.
Służba w armii carskiej podczas I wojny światowej
Po wybuchu I wojny światowej w 1914 roku, zmobilizowany i wcielony do 9. Kijowskiego Pułku Huzarów. W dniu 11.VIII.1914 roku mianowany kornetem (chorążym) tegoż pułku.
W jego składzie walczył przeciwko wojskom austriackim na terenie Galicji, dnia 7.VIII. 1914 r. pułk brał udział w ataku na kawalerię austriacką pod Załoźcami, a potem wchodząc w skład III-ej armii gen. Nikołaja Ruzskiego, w walkach na północ od Lwowa.
3-go września Rosjanie zajęli Lwów. Potem pułk, został przydzielony do armii oblegającej Przemyśl, początkowo rozlokowany w rejonie Birczy.
W dniu14.XII.1914 r., chorąży, 9. pułk huzarów kijowskich Tadeusz Żółkiewski, pod wsiami Jawornik Komańcza (Jawornik – osada w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Komańcza), podczas wypadu rozpoznawczego w sile 30 ludzi, atakował z tyłu i z flanki piechotę austriacką na wzgórzu 665 i wrócił z rozpoznaniem, przy czym wziął do niewoli 53 austriaków. Za ten czyn został odznaczony Bronią św. Jerzego (Złota broń „Za odwagę”), (Broń Świętego Jerzego (inaczej Oręż Św. Jerzego, ros. Золотое Георгиевское оружие), również nadawany w postaci szabli).
Po Nowym Roku 1915 huzarzy objęli służbę już w bezpośredniej linii oblężenia. Odcinek 6- go szwadronu, w którym służył Tadeusz Żółkiewski, na zmianę z 2-im i 4-tym szwadronem leżał na wprost Zamku w Krasiczynie. Twierdza Przemyśl poddała się w dniu 8 marca 1915 roku, a w następnym dniu o godzinie 10-tej Tadeusz Żółkiewski był na czele szwadronu na placu rynkowym miasta.
Od 10 marca do 22 marca 9-ty pułk wyjeżdża z Przemyśla. Udaje się w rejon gminy
Czerniowce, nad rzekę Prut. Od 23 marca 1915 roku pułk stacza wiele potyczek z wojskami austriackimi i tak 20 września część pułku stoczyła potyczki z placówkami wroga, a korneci Tadeusz Żółkiewski i Schmidt von der Launitz zaatakowali przyczółki wroga w szyku konnym i zdobyli je prawie w całości z oficerami. Wybitne męstwo korneta Tadeusza Żółkiewskiego uhonorowano nadaniem Orderu św. Jerzego 4 stopnia.
Podobnie w dniu 11 IX 1915 r. w pobliżu wsi Połowce w kierunku na wysokość 386, w wyjątkowo trudnym środowisku, z oczywistym zagrożeniem życia, dokonał odważnego rekonesansu na tyłach przeciwnika i na jego flance dostarczyły cennych i dokładnych informacji o sile, ukształtowaniu terenu i lokalizacji znaczących sił wroga, na podstawie, których podjęto działania przyczyniające się do powodzenia kolejnych działań 9. Dywizji Kawalerii. Podczas rekonesansu z 32 husarzami schwytano 49 Austriaków, a 18 zostało wziętych do niewoli, w tym jeden oficer.
Czerniowce, podczas I wojny światowej zajęte przez Rosjan w kwietniu 1915 roku, przez półtora roku było na linii frontu.
W dniu 8.VIII.1915 roku kornet Tadeusz Żółkiewski awansuje na stopień porucznika.
Wchodząc od 16 grudnia 1915 roku do 2 Korpusu Kawalerii gen. Porucznika Dragomirowa, a następnie od 4 lutego 1916 r. Wielkiego księcia Michaiła Aleksandrowicza, Kijowski Pułk Huzarów znajdował się od 8 lutego do 21 maja w rezerwie armii.
W czasie I wojny światowej sztabsrotmistrz Tadeusz Żółkiewski (z kijowskich huzarów), jeden z bardzo nielicznych w Rosji oficerów młodszych, posiadał wszystkie dostępne dla tych stopni bojowe ordery i odznaczenia.
Order św. Stanisława III klasy z mieczami i łukiem.
Order św. Anny III klasy z mieczami i łukiem.
Order św. Stanisława II klasy z mieczami.
Order św. Anny II klasy z mieczami.
Order św. Jerzego IV klasy, (Order Wojskowy Świętego Męczennika i Zwycięzcy Jerzego (ros. Военный орден Св. Великомученика и Победоносца Георгия) – carski rosyjski order wojskowy i jedno z najwyższych rosyjskich odznaczeń w latach 1769-1917)
Order św. Anny III klasy z napisem „za odwagę”.
Order św. Włodzimierza, 4 klasy z mieczami i łukiem.
Awansowany do stopnia sztabsrotmistrza (kapitan sztabu) - 13.X.1916 (ze starszeństwem od 28.V.1916).
Służba w Polskich formacjach wojskowych na Wschodzie
Od grudnia 1916 roku do marca 1917 roku był dowódcą szwadronu w dywizjonie Ułanów Polskich w Czugajewie pod Charkowem.
Dnia 08.12.1916 r. - przeniesiony do polskiego dywizjonu ułanów (od 1917 - polski pułk ułanów): dowódca 3. eskadry (nieoficjalna, właściwie zapasowa część dywizjonu), od 28.09.1916 szef sztabu szkoleniowego, od 04.05.1917 dowódca 4. dywizjonu.
W 1917 roku przemianowany na 1 Pułk Ułanów Krechowieckich, pod dowództwem płk Bolesława Mościckiego. Czynnie uczestniczy w powstawaniu tego pułku, już 14 marca rtm. Żólkiewski wyjeżdża do Bałaklei, a rtm. Waraksiewicz 5-go kwietnia wydaje rozkaz o formowaniu Pierwszego Pułku Ułanów Polskich. W dniu 5-go kwietnia rtm. Żółkiewski przekazuje dowództwo 3-go szwadronu ppor. Chrząstowskiemu i obejmuje dowództwo nad 4-tym szwadronem, przybyłym z Bałaklei.
W pobliżu przebywał 1-szy Konny Zaamurski Pułk z płk. B. Mościckim. Pułk Ułanów wysyła, więc delegację złożoną z 4-go szwadronu z rtm. Tadeuszem Żółkiewskim i ppor.
Mieczysławem Łebkowskim, ppor. Michałem Dziewanowskim i ppor. Aleksandrem Mazarakim do płk. Mościckiego, ten zaś po przedstawieniu się oficerów i ułanów obiecał natychmiast po przekazaniu obowiązków przejąć dowództwo Pułku Ułanów Polskich. Pułk zatrzymuje się w miejscowości Porohy nad rzeką Bystrzycą Sołotwińską, na płd.-zachód od Stanisławowa i tam 19 lipca płk. Bolesław Mościcki obejmuje dowództwo.
Dzielnie walczył w składzie 1 pułku ułanów „Dąbrowę bronił 4. szwadron pod dowództwem rtm. Tadeusza Żółkiewskiego. Zauważył, że do jego pozycji zbliżają się dwa szwadrony
niemieckiej kawalerii. Nie zważając, że ułanów było dwukrotnie mniej, rotmistrz wyprowadził szwadron do ataku. Niemcy przestraszyli się. Nie podjęli walki, odwrócili konie i pokazali ułanom „plecy”. Prześladując niemieckich kawalerzystów ułani odskoczyli daleko od swoich pozycji i zostali ostrzelani z miasteczka Drahomirczany i okopów przed Radczą. Straciwszy kilku ludzi rtm. Żółkiewski zawrócił do Dąbrowy i oczekiwał kolejnego ataku”.
Jednak rok 1918 nie jest przychylny krechowieckim ułanom, dnia 18 lutego 1918 roku poległ płk Bolesław Mościcki, podczas wypełniania misji dotarcia do Rady Regencyjnej. Tragiczna śmierć w połączeniu z ofiarną służbą i przywiązaniem do ojczyzny uczyniła z niego bohatera.
Pochowany został w Mińsku, w roku 1921 przewieziono jego zwłoki do Warszawy.
Bohaterski dowódca, którego imię otrzymał 1. Pułk Ułanów Krechowieckich spoczął w kościele św. Krzyża. Jego postać, popularyzowana na łamach prasy, była elementem
patriotycznego wychowania w II RP. Podczas uroczystości pogrzebowych głos zabrali: oficer 1. pułku płk Żółkiewski, mieszkaniec Stanisławowa Seidler i przedstawiciel ludności Kresów Porębski. Płk Żółkiewski przypomniał postać zmarłego, „kreśląc w pięknej i porywającej formie sylwetę duchową bohatera spod Krechowiec i Stanisławowa”.
Oficer Żółkiewski się żeni
W 1917 roku bierze ślub, we Lwowskiej Katedrze z Wandą Zdziechowską h. Rawicz.
Wanda Zdziechowska, córka Czesław Franciszek Michał Zdziechowski h. Rawicz, 1856- 1908 i Zofia Dorożyńska h. Krzywda 1859-1934.
Czesław-Franciszek-Michał (1851 –8.12.1908) poślubił w 1879 roku w Teleżyńce Zofię Dorożyńską h. Krzywda, ur. w r. 1860, córka Karola i Jadwigi z Kownackich h.
Suchekomnaty. Skończył studia prawnicze w Warszawie. Oficer gwardii carskiej. Właściciel
Rozdola i Starej Przyłukiej którą był zmuszony sprzedać razem z większością kolekcji
pięknych sztuk względu na złe prowadzenia finansów panu Sergejomu Mehringowi z Kijowa, syna Teodora Mehringa (zob: www.biblioteka.info/ukraina). Związane z tym zdarzeniem było, że według Tadeusza Bobrowskiego („Pamiętniki mojego życia, tom 2, str. 276) żona była „zrujnowana przez męża”. W r. 1908, w Wiedniu, odkrył, że miał rak i był przywieziony do Warszawy gdzie zmarł. Według ministra Jerzego Zdziechowskiego, Rozdół (który był wydzierżawiony przez ciotecznego brata Czesławowej Zdziechowskiej, Dominika
Rusieckiego) i inny posagowy majątek nie przepadł. Dochody z tych mień były używane na wychowanie dzieci Czesławów Zdziechowskich. Mieszkała żona z dziećmi w Odessie, natomiast Czesław, po bankructwie, żył w Kijowie gdzie zajmował się sprzedażą alkoholu, według wspomnień nieopublikowanych Konstantego Podhorskiego z Mikołajówki
Urodziła się w 1885 r. w Starej Przyłuce. Jej pierwszym mężem był Antoni Głębocki, a drugim od 1917 r. - Tadeusz Jan Żółkiewski h. Lubicz.
Michał Żurowski, Wstęp do Monografii Gałęzi Kresowej Rodu Zdziechowskich z Zdziechowa herbu Rawicz, Montreal 2002, s. 24
Po rozwiązaniu I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego, widzimy rotmistrza Tadeusza Żółkiewskiego w II Korpusie Polskim u boku gen. Józefa Hallera.
Od wiosny 1918 r. - w II Korpusie Polskim gen. Józefa Hallera (Humań).
Data 11 maja 1918 przyjęta jest za datę kończącą istnienie II Korpusu Polskiego
Konspiracyjnie, w towarzystwie rtm Tadeusza Żółkiewskiego, 12 czerwca 1918 roku przybył do Moskwy oczekiwany z niecierpliwością gen. Haller. Obu podróżnych – pisał Zdzisław Oplustill – „w kostiumach trochę do maniery bolszewickiej dostosowanych, przyjęliśmy śród nocy w naszym lokalu w Uspienskim zaułku. […] czyniliśmy z panem Tadeuszem Michejdą honory domu […]. Przenocowawszy zdrożonych wędrowców w skromnych naszych pokojach, skoro świt staraliśmy się umieścić ich w miejscu bezpieczniejszym. W tym celu porozumiałem się z ks. Kazimierzem Lutosławskim za pomocą szyfrowanej ostrożnością rozmowy
telefonicznej i zawiozłem brygadiera na Arbat do lokalu zakonspirowanego, będącego tam zawsze do naszej dyspozycji”
Zob. Zdzisław Oplustill, Polskie formacje wschodnie 1918–1919, Warszawa 1922, s. 118–
119.
Tadeusz Żółkiewski, już w stopniu pułkownika organizuje Małopolską Brygadę Jazdy 6 lipca 1920 roku, pułkownik Tadeusz Żółkiewski z rozkazu generalnego inspektora Armii Ochotniczej, generała broni Józefa Hallera przystępuje do organizowania Małopolskiej Brygady Jazdy Ochotniczej na terenie Okręgu Generalnego „Lwów” z ośrodkami
koncentracji we Lwowie, Przemyślu i Stanisławowie. Do sformowania brygady ostatecznie nie doszło, lecz pułkownik Żółkiewski w sierpniu 1920 roku przy szwadronie zapasowym 14 pułku Ułanów Jazłowieckich we Lwowie zorganizował 214 pułk ułanów. Okręg I Armii Ochotniczej we Lwowie – Dowództwo celem formowania jazdy objął płk Żółkiewski.
Sformowane zostały dwa pułki, 214 i 209 pułk jazdy.
8 sierpnia 1920 roku, pułk został oddany do dyspozycji Naczelnego Dowództwa i otrzymał rozkaz niezwłocznego przejścia do Mławy do dyspozycji 5. Armii gen. Władysława
Sikorskiego. W dniach 9 i 10 sierpnia pododdziały 214 pułku ułanów w liczbie 35 oficerów, 805 szeregowych i 422 koni zostały zawagonowane oraz skierowane eszelonem w kierunku Mławy. Jednak z powodu trudnej sytuacji na froncie, żaden transport nie dotarł do celu.
Pierwsze pododdziały pułku zostały skierowane do Modlina, a kolejne wyładowane z wagonów w Warszawie i przerzucone w rejon Leszna.
21 sierpnia 1920 r. 214. pułk ułanów Armii Ochotniczej otrzymał rozkaz przejścia do okolic Rejowca oraz Zamościa.
3 września, już cały 214. p. uł. A.O. otrzymał rozkaz przejścia w rejon Koniuchy - Kotlice w celu zabezpieczenia przejścia przez moczary.
5 września pułk wchodząc w skład XXV Brygady Piechoty miał działać w kierunku na Bogutycze współdziałając z 43. pułkiem strzelców konnych. Z powodu odsłonięcia lewego skrzydła dowódca pułku postanowił rozdzielić pułk na dwie kolumny. 4. szwadron wsparty dwoma ckm, pod dowództwem por. Zaborowskiego, wyruszył przez Zaborce w kierunku na Bogutycze. Zaś reszta pułku miała przejść przez Grabowiec - Hrubieszów i dotrzeć do Ostrówka.
9 września pułk otrzymał rozkaz pogotowia bojowego i stawienia się do dyspozycji 18.
Dywizji Piechoty, a następnego dnia wyruszył marszem w kierunku Chełma.
12 września biali ułani przeszli na prawy brzeg Bugu w celu jak najszybszego zablokowania ruchu kolejowego na linii Włodzimierz Wołyński-Kowel.
O świcie 14 września pułk wyruszył w dalszy pościg za wycofującą się Armią Czerwoną. W ciągu dnia 214. p. uł. A.O. zajął Duliby i Rużyn, a pod wieczór z zaskoczenia zaatakował Turzysk.
21 września, po otrzymaniu informacji, iż nieprzyjaciel cofa się przed polskimi wojskami 18.
Dywizji Piechoty, płk Żółkiewski nakazał wyruszyć do Stepania w celu zamknięcia mu drogi odwrotu.
Do Hołub pułk przybył 25 września, skąd marszem konnym przeszedł do Kowla, gdzie otrzymał tygodniową przerwę od działań wojennych.
5 października pododdziały pułku zostały załadowane do wagonów i odjechały w kierunku Brześcia n/Bugiem, a następnie Lidę. Jednak z powodu zniszczonego mostu transport został rozładowany na stacji kolejowej Andrzejewicze, skąd wyruszył marszem konnym do rejonu Raduń – Ejszyszki.
W międzyczasie, 8 października 1920 r., z rozkazu Ministra Spraw Wojskowych rozwiązano Armie Ochotniczą. Przy rozwiązaniu A.O. gen. Haller w specjalnym rozkazie podziękował płk Żółkiewskiemu za dzielną postawę oficerską i przeniósł go do rezerwy. Po zwolnieniu płk Żółkiewskiego dowództwo nad pułkiem przejął rtm. Adam Łada-Bienkowski.
W 1922 roku był wśród Ochotników 214 pułku ułanów, którzy służyli w pułku i przyczynili się do ufundowania sztandaru dla 24 pułku ułanów. To on w dniu 3 maja 1922 roku na Placu Solskim w Warszawie podczas uroczystości wręczania sztandaru, przejął ten sztandar z rąk Marszałka Józefa Piłsudskiego i przekazał ówczesnemu dowódcy 24 pułku ułanów, płk Rudolfowi Lang.
Bohaterski pułkownik żeni się po raz drugi
Znowu pułkownik Tadeusz Żółkiewski wrócił do żony do Lwowa, jednak w 1923 roku Wanda rozstała się z mężem i zamieszkała w Paryżu, gdzie prowadziła dom mody. W 1940 r.
mieszkali u niej - brat Jerzy z córką Marią Sapieżyną i jej synami. Zmarła w 1947 r. w Paryżu.
Pułkownik Tadeusz Żółkiewski wraca do Warszawy, gdzie się urodził i tu w 1929 roku bierze ślub ze Stanisławą Anielą Mazarek, aktorką dramatyczną, liczącą lat dwadzieścia dziewięć, urodzoną w Elizawetpolu (Kaukaz), córką Adama i Teodozji z Chylińskich, małżonków Mazarek, zamieszkałą w Warszawie, przy ulicy Mokotowskiej.
Mazarekówna Stanisława, właściwie Stanisława Mazarek, zamężna Żółkiewska (16 IX 1899 Elizawetpol - 7 X 1976 Poznań), aktorka, reżyser.
Była córką Adama Mazarek i Teodozji z Chylo-Chylińskich, żoną Tadeusza Żółkiewskiego.
Skończyła gimnazjum w Armawirze; przez rok uczyła się aktorstwa w Studiu K.S.
Stanisławskiego w Moskwie, uczęszczając równocześnie na kursy prawnicze. W 1918 przyjechała do Warszawy.
Posiadała doskonałe warunki zewnętrzne. Grała w wielu teatrach, współpracowała m.in. z K.
Junoszą-Stępowskim i K. Adwentowiczem. Jej znaczące role to m.in. Małgorzata w Damie kameliowej A. Dumas, Amelia w Mazepie J. Słowackiego, Beata w Cieniu D. Niccodemiego.
Występowała m.in. w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie (1922-25), Teatrze Polskim w Warszawie (1925-27), Teatrze Miejskim we Lwowie (1927-30), Teatrze Ateneum w Warszawie (1930-31) i Teatrze Ziemi Pomorskiej w Toruniu. Okres okupacji spędziła w Warszawie, pracowała w kawiarniach. W sezonie 1945/46 grała w Teatrze Polskim w Bielsku i Cieszynie, w sezonie 1946/47 w Opolu, w sezonie 1947/48 w Teatrze Powszechnym TUR w Krakowie. W Bielsku i Opolu zajmowała się również reżyserią. W sezonie 1948/49 zaczęła pracować w Teatrze Polskim w Poznaniu, gdzie pozostała do emerytury w roku 1966.
Dyrektor Polsko-Amerykańskiego Syndykatu Kolonizacyjnego
Tadeusz Żółkiewski zaangażował się w realizację ambicji kolonizacyjnych międzywojennej Polski. W 1924 r. grupa biznesmenów, głównie finansistów i bogatych ziemian z Małopolski, utworzyła specjalną spółkę, tzw. Polsko-Amerykański Syndykat Kolonizacyjny. W składzie założycieli i zarządu Syndykatu umieszczone jest nazwisko Tadeusza Żółkiewskiego.
Polsko-Amerykański Syndykat Kolonizacyjny powstał w r. 1927 we Lwowie. Udziałowcy - założyciele: Stefan Cieński, Sylwester Zajączkowski, Szczęsny Cieński, prezes Rady
Nadzorczej, Aleksander Dzieduszycki. wiceprezes Rady Nadzorczej, Władysław Serwatowski, Dominik Łempicki, Tadeusz Żółkiewski, Stefan Dembiński, Julian Bronicki, Juliusz Bielski, Jadwiga Cieńska, Maria Cieńska, Józef Cieński, Ludomir Cieński, Mikołaj Cieński, Stanisław Cieński, Tadeusz Cieński, Władysław inż. Dunca de Sajo, Maria Dzieduszycka, Edward Dzieduszycki. Dyrektorem Syndykatu jest konsul Tadeusz Żółkiewski. Syndykat posiada w Warszawie swoją delegację (w najbliższym czasie centrala ma być przeniesiona ze Lwowa do stolicy), przedstawiciela w Limie, oraz dyrektora terenów. Pierwszą kolonię założono w roku 1928 nad rzeką Urubambą, w miejscowości, zwanej Cepa. Zezwolenie na werbunek z Polski otrzymano w r. 1930. Pierwsze transporty zrekrutowano z pośród Polaków z Argentyny, uzyskując na to aprobatę tamtejszego polskiego radcy emigracyjnego.
Działania kolonizacyjne skierowane były szczególnie na Peru i Boliwię.
Zob. Lepecki , Mieczysław Bohdan (1930) Opis polskich terenów kolonizacyjnych w Peru.
Nakładem Naukowego Instytutu Emigracyjnego, Warszawa, s. 7-8, 11.
Michał Jarnecki, Peruwiańska porażka i próba jej naprawy. Wokół polskich międzywojennych koncepcji emigracyjnych i kolonialnych, s. 105 (4)
Centrala Syndykatu we Lwowie, ul. Romanowicza 1 (telefon 20-58) i Oddział Syndykatu w Warszawie, ul. Mazowiecka 4/14 (telefon 89-54).
Tadeusz Żółkiewski w latach 1929–1939 pełnił funkcję konsula honorowego Boliwii w Warszawie.
Pan Prezydent Rzeczypospolitej Ignacy Mościcki udzielił w dniu 19 listopada 1929 r.
exequatur panu Tadeuszowi Żółkiewskiemu, konsulowi honorowemu republiki Boliwii na obszar Rzeczypospolitej Polskiej z siedzibą w Warszawie.
(Exequatur (łac. niech będzie wykonane) – zgoda państwa przyjmującego na wykonywanie przez określoną osobę funkcji kierownika urzędu konsularnego państwa wysyłającego.
Pułkownik znowu podejmuje walkę, tym razem z Niemcami i trafia do jenieckiego obozu W czasie okupacji niemieckiej Tadeusz Żółkiewski, wstępuje do Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ) – i bierze udział w Powstaniu Warszawskim, grupa "Topór".
Dowódcą tej grupy jest płk Spirydion Stanisław Koiszewski, który 20 lipca 1944 został mianowany komendantem okręgu NSZ-AK nr 1 Warszawa-miasto. Po wybuchu powstania warszawskiego został dowódcą całości sił NSZ w powstaniu. Pod koniec walk otrzymał przydział do legii oficerskiej AK. Szlak bojowy Śródmieście Północ.
5 października 1944 roku Warszawę opuszcza grupa „Sokół” Narodowych Sił Zbrojnych płk
Spirydiona Koiszewskiego „Topora”. Kolumny Powstańców kierowane są do Ożarowa, skąd jeńcy wywożeni są pociągami towarowymi do stalagu 334 Lamsdorf (Łambinowice) na Śląsku Opolskim. Powstańcy otrzymują tam numery jenieckie, po czym rozsyłani są do obozów jenieckich na terenie Niemiec i Austrii. Tylko ze Śródmieścia wychodzi do niewoli
niemieckiej 11668 żołnierzy. Zarówna płk Tadeusz Żółkiewski, jak również płk Spirydion Koiszewski przebywają w obozie jenieckim Murnau VII, mają następujące po sobie numery jenieckie, Koiszewski – numer jeniecki 224839, a Żółkiewski - numer jeniecki 224840. Z niewoli niemieckiej wrócił zmarł prawdopodobnie w dniu 6 grudnia1950 roku.
Roman Lewaszow
Bibliografia:
Akta metrykalne rodziny Żółkiewskich z Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego
Bondarew Iwan, Mała bitwa wielkiej wojny, Kurier Galicyjski, nr 18/2017
Durkacz - Foremska Anna, Wołk Maria, "Naoczny świadek walk o Twierdzę Przemyśl, por.
Stanisław Tyro" , Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, Przemyśl 2020
Кавалеры ордена Св. Георгия и Георгиевского оружия за Первую мировую войну:
Жолкевский Фаддей-Иван Михайлович
Michał Żurowski, Wstęp do Monografii Gałęzi Kresowej Rodu Zdziechowskich z Zdziechowa herbu Rawicz, Montreal 2002
Ministerstwo Spraw Wojskowych Biuro Personalne, Lista odznaczonych Krzyżem Walecznych o nieznanych adresach, Warszawa 1935
Obrona państwa w 1920 roku. Księga sprawozdawczo-pamiątkowa Generalnego Inspektoratu Armii Ochotniczej i Obywatelskich Komitetów Obrony Państwa
Pogrzeb bohatera Krechowiec, „Kurier Warszawski” 1921, nr 233 Powstańcze biogramy – Tadeusz Żółkiewski
Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego nowej serii t. XIV (XXV), Warszawa 2015 Stanisław Ziółkowski, Historia sztandaru 24 pułku ułanów im. Hetmana Wielkiego Koronnego
Stefana Żółkiewskiego, Regionalista Nr 14/2000
Tadeusz Białek. Zapomniane ślady podków. Początki polskich formacji konnych w I wojnie światowej na wschodzie. Część II - Pułk Ułanów Polskich, Nowa Strategia.org.pl. 2017 Tadeusz Bobrowski, Pamiętnik mojego życia, t. 2, oprac. S. Kieniewicz, Warszawa 1979 Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918-1939, t. 27, 24 Pułk Ułanów, Warszawa 2013 Zdzisław Oplustill, Polskie formacje wschodnie 1918–1919, Warszawa 1922
