Biologia 5. Rozkład materiału Treści kształcenia i wymagania szczegółowe w podziale na 26 jednostek lekcyjnych Numer i temat lekcji *Treści nauczania w podręcznikuOczekiw ane osiągnięcia ucznia
Warunki i sposoby realizacjiAktywności uczniaWymagania szczegółowe z PP Dział 1. Podstawy biologii
1. W świecie or –biologia jako nauka ganizmów (1.1)o życiu; –cechy organizmów; –hierarchiczna budowa organi- zmów.
Uczeń: –wyjaśnia, co to jest biologia; –okr
eśla, czym zajmują się
biolodzy; –wymienia czynności ży
ciowe organizmów; –omawia hierarchiczną budowę organizmów.
Przeprowadzenie pogadanki na temat biologii jako nauki
doświadczalnej. Omó
wienie charakterystycznych cech wszystkich organizmów w oparciu o infografikę w podręczniku, s. 8 (Cechy organizmów). Wyjaśnienie, na czym polega hierarchiczna budowa organizmów (na podst. il. 1.5 w podręczniku, s. 10).
Uczeń: –analizuje infografikę oraz ilustracje w podręczniku; –omawia na wybranym przykładzie hierarchiczną budowę organizmu.
I. Organizacja i chemizm życia.
Uczeń: 1) przedstawia hier
archiczną organizację budowy organizmów; 8) przedstawia czynności życiowe organizmów. 2. Budowa organizmów (1.2) –substancje budu- jące organizmy i ich
rola; –różnorodność komórek; –elementy budowy komórki roślinnej,
zwierzęcej i bakter
yjnej oraz ich funkcje.
Uczeń: –wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę życia; –wymienia najważniejsze pierwiastki budujące ciała organizmów; –wyróżnia podstawowe grupy związków chemicznych występujących w organi- zmach oraz omawia ich role; –rozpoznaje na rysunku organelle komórkowe, nazywa je i określa ich funkcje; –porównuje budowę komórki
roślinnej, zwierzęcej i bakter
yjnej, wskazuje różnice między nimi.
Omówienie składu chemicznego organizmów. Uczniowie analizują il. 1.7 w podręczniku, s. 14. Wyjaśnienie, co to jest komórka, zwrócenie uwagi na różnorodność komórek pod względem wielkości
i kształtu. Omó
wienie budowy komórki oraz funkcji jej poszczególnych struktur. Uczniowie analizują infografikę w podręczniku, s. 12 i 13 (Elementy budowy komórki). Porównanie budowy komórki roślinnej, zwierzęcej i bakteryjnej. Wykonanie modelu komórki roślinnej z wykorzystaniem bezbarwnej galaretki oraz różnych produktów spożywczych, np. owoców, makaronu itp.
Uczeń: –analizuje różne typy komórek
na planszach, modelach, ilustr
acjach w podręczniku; –z pomocą nauczyciela wykonuje model komórki roślinnej.
I. Organizacja i chemizm życia.
Uczeń: 2) wymienia najw
ażniejsze pierwiastki budujące ciała organizmów; 3) wymienia podstawowe grupy związków chemicznych występujących w organizmach (białka, tłuszcze, cukry, kwasy nukleinowe, woda, sole mineralne) i podaje ich funkcje; 4) dokonuje obserwacji mikroskopowych komórki (podstawowej jednostki życia), rozpoznaje pod mikroskopem,
na schemacie, na zdjęciu lub na podstawie opisu podstaw
owe elementy budowy komórki (błona komórkowa, cytoplazma, jądro komórkowe, chloroplast, mitochondrium, wakuola, ściana komórkowa) i przedstawia ich funkcje; 5) porównuje budowę komórki bakterii, roślin i zwierząt, wskazując cechy umożliwiające ich rozróżnienie.
3. Obserwacje mikroskopowe (1.3) –budowa mikroskopu świetlnego; –zasady posługi
- wania się mikro- skopem; –wykonanie pre- paratu z własnych komórek; –obserwacja mikro- skopowa preparatu z własnych komórek.
Uczeń: –wymienia i wskazuje części optyczne i mechaniczne mikroskopu, określa ich funkcje; –wykonuje preparat mikrosko- powy z naskórka; –prowadzi obserwację mikro- skopową przygotowanego preparatu i wykonuje rysunek obrazu mikroskopowego.
Omówienie budowy mikroskopu
świetlnego (za pomocą planszy lub r
ysunku w podręczniku, s. 19). Wskazanie części optycznych i mechanicznych w mikroskopie oraz określenie ich funkcji. Uczniowie wykonują prepara- ty mikroskopowe z naskórka, korzystając z opisu w podręczniku na s. 20 (Przekonaj się – Obser- wacja mikroskopowa preparatu z własnych komórek). Prowadzą obserwację mikroskopową komó- rek, rozpoznając elementy budowy (poznane na poprzedniej lekcji organelle komórkowe), a następ- nie wykonują rysunek.
Uczeń: –wykonuje preparat mikro- skopowy z naskórka według opisu w podręczniku; –przeprowadza obserwację mikroskopową preparatu, korzystając z instrukcji Krok po kroku (Jak korzystać z mikroskopu?) w podręcz- niku na s. 19; –porównuje obraz spod mikroskopu z il. 1.10 w pod- ręczniku i wykonuje rysunek w zeszycie.
I. Organizacja i chemizm życia.
Uczeń: 4) dok
onuje obserwacji mikroskopowych komórki (podstawowej jednostki życia), rozpoznaje (pod mikroskopem,
na schemacie, na zdjęciu lub na podstawie opisu podstaw
owe elementy budowy komórki (błona komórkowa, cytoplazma, jądro komórkowe, chloroplast, mitochondrium, wakuola, ściana komórkowa) i przedstawia ich funkcje.
4. Odżywianie się or –sposoby odżywiania ganizmów (1.4)organizmów: samożywność,
cudzożywność; –fotosynteza; –czynniki mające wpływ na fotosyn
-
tezę; –zaplano
wanie i przeprowadzenie
doświadczenia wyk
azującego
wpływ natężenia światła na intensyw
- ność fotosyntezy.
Uczeń: –podaje sposoby odżywiania się organizmów i je porów-
nuje; –omawia przebieg fotosyn
- tezy, rozróżnia substraty i produkty tego procesu, zapisuje jego reakcję;
–wymienia czynniki mające wpływ na przebieg fotosyn
-
tezy; –przepr
owadza doświad- czenie wykazujące wpływ
natężenia światła na intensywność fotosyntezy
.
Przeprowadzenie pogadanki na temat sposobów odżywiania się organizmów. Omówienie procesu fotosyntezy, wskazanie substratów i produktów reakcji. Uczniowie analizują info- grafikę w podręczniku, s. 23, przed- stawiającą schemat fotosyntezy. Określenie czynników środowiska mających wpływ na przebieg foto- syntezy. Badanie wpływu światła na intensywność fotosyntezy. Uczniowie wykonują doświadcze- nie według opisu w podręczniku, s. 25 (Przekonaj się – Jak natężenie światła wpływa na intensywność fotosyntezy?).
Uczeń: –omawia proces fotosyntezy na podstawie infografiki w podręczniku; –przeprowadza doświad- czenie wykazujące wpływ
natężenia światła na intensywność fotosyntezy
,
formułuje wniosek i zapisuje go w zeszy
cie.
I. Organizacja i chemizm życia.
Uczeń: 6) przedstawia istotę fotosyntezy jak
o jednego ze sposobów odżywiania się organizmów (substraty, produkty i warunki przebiegu procesu) oraz planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ wybranych czynników na intensywność procesu fotosyntezy. 5. Oddychanie organizmów (1.5) –pokarm źródłem energii dla orga-
nizmu; –oddy
chanie tlenowe
i fermentacja; –wymiana gazo
wa a oddychanie komórkowe; –zaplanowanie i przeprowadzenie doświadczenia wykazującego, że podczas oddychania komórkowego drożdże wytwarzają dwutlenek węgla.
Uczeń: –wyjaśnia, co jest celem oddy
chania; –przedstawia oddychanie tlenowe oraz fermentację alkoholową i mlekową jako procesy dostarczające organizmowi energii: –wymienia substraty i pro- dukty tych procesów, określa warunki ich przebiegu; –przeprowadza doświad- czenie wykazujące, że podczas oddychania komór- kowego drożdże wytwarzają dwutlenek węgla.
Omówienie procesu oddychania, wskazanie substratów i produktów reakcji. Zwrócenie uwagi na to, że oddychanie komórkowe jest często mylone z wymianą gazową (il. 1.19 w podręczniku, s. 28) Analiza porównawcza fotosyntezy oraz oddychania tlenowego
i fermentacji. Ucznio
wie wykonują
doświadczenie z fermentacją drożdży, według opisu w podręczniku, s. 30 (Przekonaj się – Czy drożdże wydzielają dwutlenek węgla podczas fermentacji?).
Uczeń: –porównuje fotosyntezę oraz oddychanie tlenowe
i fermentację; –przepr
owadza doświad- czenie według opisu w pod- ręczniku, wykazujące, że drożdże podczas fermentacji wydzielają dwutlenek węgla, formułuje wniosek i zapisuje go w zeszycie.
I. Organizacja i chemizm życia.
Uczeń: 7) przedstawia oddy
chanie tlenowe i fermentację jako sposoby wytwarzania energii potrzebnej do życia (substraty, produkty i warunki przebiegu procesów) oraz planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące, że podczas fermentacji drożdże wydzielają dwutlenek węgla.
Numer i temat lekcji Tr
eści nauczania w Oczekiw podręczniku
ane osiągnięcia ucznia
Warunki i sposoby realizacjiAktywności uczniaWymagania szczegółowe z PP 6. Podział świata organizmów (1.6)
–pojęcie gatunku; –zasady klasyfik
acji
biologicznej; –jednostki systema
- tyczne; –kryteria podziału organizmów na pięć królestw (bakterie, protisty, grzyby, rośliny i zwierzęta).
Uczeń: –wyjaśnia, co to jest gatunek; –podaje przykłady dwuczłono
- wych nazw gatunkowych; –przedstawia zasady klasyfi-
kacji biologicznej; –wymienia jednostki klasyfi
- kacji organizmów; –określa kryteria wyróżnienia pięciu królestw: bakterii, protistów, grzybów, roślin, zwierząt.
Wyjaśnienie, co to jest gatunek i jak tworzy się nazwy gatunkowe. Omówienie zasad klasyfikacji organizmów w oparciu o infografikę w podręczniku na s. 35. Podkreślenie, że klasyfikowanie to porządkowanie różnorodności biologicznej. Zapoznanie uczniów z jednostkami systematycznymi oraz kryteriami wyróżnienia pięciu królestw – infografika w podręczniku na s. 34 (Drzewo życia z pięcioma królestwami organizmów).
Uczeń: –poznaje zasady klasyfikacji oraz jednostki systema- tyczne, analizując infografiki w podręczniku.
II. Różnorodność życia. 1. Klasyfikacja organizmów.
Uczeń: 1) uzasadnia potrzebę klasyfik
owania organizmów
i przedstawia zasady systemu klasyfik
acji organizmów; 2) przedstawia charakterystyczne cechy organizmów pozwalające przyporządkować je do jednego z odpowiedniego królestwa. 7. Wirusy (1.7) –elementy składowe
wirusa; –namnażanie się wirusó
w w organi-
zmach –chor
oby wywoły- wane przez wirusy.
Uczeń: –wymienia elementy skła- dowe wirusa;
–uzasadnia, że wirusy nie należą do or
ganizmów; –przedstawia sposób namna- żania się wirusów w żywych komórkach; –wymienia choroby wirusowe człowieka oraz drogi ich
rozprzestrzeniania się; –omawia zasady pr
ofilaktyki chorób wirusowych.
Przedstawienie budowy wirusów (il. 1.27 w podręczniku, s. 37)
i uzasadnienie, że nie są to istoty żyw
e.
Uświadomienie uczniom, po co wirusy wnik
ają do żywych komórek.
Przedstawienie sposobu namnażania się wirusó
w w organizmie. Uczniowie analizują il. 1.28, s. 38 w podręczniku. Charakterystyka chorób wirusowych człowieka. Uczniowie, pracując w grupach, w oparciu o podręcznik i dodatkowe materiały przygotowują informacje na temat wybranej choroby (sposób zakażenia, objawy, profilaktyka), które prezentują na forum klasy. Dobieramy choroby tak, aby uwzględnić różne drogi wnikania wirusa do organizmu, np. grypa, ospa, wścieklizna, AIDS, świnka.
Uczeń: –korzysta z różnych źródeł
wiedzy; –opr
acowuje i przedstawia charakterystykę wybranej choroby wirusowej.
II. Różnorodność życia. 2. Wirusy – bezkomórkowe formy
materii. Uczeń: 1) uzasadnia, dlaczego wirusy nie są or
ganizmami; 2) przedstawia drogi
rozprzestrzeniania się i zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez wirusy (grypa, ospa, różyczka, świnka, odra, AIDS) 8. Powtórzenie
wiadomości z działu 1 (Podsumowanie działu 1)
Wiadomości i umiejętności z działu 1.Wymagania szczegółowe punktu I oraz II.1 i II.2 podstawy programowej.
Dział 2. Bakterie, grzyby i protisty 9. Królestwo: bakterie (2.1) –występowanie
bakterii; –różnorodność kształtów bakterii; –wybrane czynności życiowe bakterii:
odżywianie, oddy
chanie, rozmnażanie.
Uczeń: –wskazuje środowisko życia
bakterii; –przedstawia budo
wę komórki i formy życiowe bakterii;
–omawia odżywianie, oddy
chanie i rozmnażanie bakterii.
Przeprowadzenie pogadanki na temat występowania bakterii w różnych środowiskach. Przypomnienie budowy komórki bakteryjnej (nawiązanie do lekcji nr 2). Prezentacja różnych form morfologicznych bakterii na planszach, ilustracjach (np. il. 2.1 w podręczniku, s. 46) oraz prepara- tach mikroskopowych dostępnych w pracowni (np. pałeczka, lasecz- ka, paciorkowiec). Omówienie różnych sposobów od- żywiania bakterii – wprowadzenie pojęć: symbioza, pasożyt, saprofit (podręcznik, s. 47 i 48). Przypomnienie sposobów oddy- chania organizmów (nawiązanie do lekcji nr 5). Podanie przykładów bakterii oddychających tlenowo i beztlenowo. Wyjaśnienie na podstawie il. 2.6, s. 49 w podręczniku, w jaki sposób rozmnażają się bakterie.
Uczeń: –analizuje plansze i ilustracje w podręczniku przedsta- wiające budowę komórki bakterii, różnorodność ich kształtów oraz ich czynności życiowe; –prowadzi obserwacje mikroskopowe preparatów trwałych różnych form morfologicznych bakterii.
II. Różnorodność życia. 3.Bakterie – organizmy jednokomórkowe.
Uczeń: 1) podaje miejsca występo
wania
bakterii; 2) wymienia podstaw
owe formy morfologiczne bakterii; 3) przedstawia czynności życiowe bakterii.
10. Bakterie w przyr
odzie i w życiu człowieka (2.2)
–znaczenie bakterii w przyr
odzie; –wykorzystanie
bakterii przez czło
wieka; –choroby bakteryjne człowieka.
Uczeń: –określa znaczenie bakterii w przyrodzie;
–podaje przykłady pozytywnej i negatywnej działalności bakterii w gospodar
ce człowieka; –wymienia choroby wywoły- wane przez bakterie, drogi ich rozprzestrzeniania się oraz sposoby zapobie- gania im.
Uczniowie w grupach opracowują
i przedstawiają na forum klasy pozytywne i negatywne znaczenie bakterii w przyr
odzie i w życiu człowieka. Do opracowania wykorzystują podręcznik oraz różne teksty źródłowe przygotowane przez nauczyciela.
Uczeń: –opracowuje i przedstawia pozytywne i negatywne zna- czenie bakterii w przyrodzie i gospodarce człowieka;
–analizuje schemat 2.7 w podręczniku, s. 50 przedstawiający wpływ organizmów saprofitycznych na inne organizmy; –korzysta z różnych źródeł wiedzy, w tym również z tekstów w podręczniku.
II. Różnorodność życia. 3. Bakterie – organizmy jednokomórkowe.
Uczeń: 4) przedstawia dr
ogi
rozprzestrzeniania się i zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez bakterie (gruźlica, borelioza, tężec, salmonelloza);
5) wyjaśnia znaczenie bakterii w przyrodzie i dla człowieka. 11. Królestwo: –budowa grzybów; grzyby (2.3) –sposoby odżywiania się grzybów; –bezpłciowe i płciowe rozmna- żanie grzybów.
Uczeń: –charakteryzuje budowę grzybów; –podaje przykłady grzybów jedno- i wielokomórkowych; –przedstawia sposoby odży- wiania grzybów i porównuje je z odżywianiem zwierząt; –omawia sposoby rozmna- żania się grzybów; –porównuje rozmnażanie płciowe i bezpłciowe.
Do lekcji wykorzystujemy naturalne okazy grzybów: owocniki pieczarki, hubiaka, drożdże spożywcze, pleśnie. Uczniowie rozpoznają grzyby i przy pomocy nauczyciela określają ich swoiste cechy budowy. Odżywianie grzybów omawiamy, analizując infografikę (Czym różni się odżywianie zwierząt od odżywiania grzybów?) w podręczniku na s. 55.
Uczeń: –rozpoznaje i nazywa natu- ralne okazy grzybów oraz wskazuje cechy umożliwia- jące zaklasyfikowanie ich do królestwa grzyby; –analizuje budowę grzybów oraz sposób ich odżywiania; –porównuje rozmnażanie bez- płciowe i płciowe grzybów; –obserwuje zarodniki z dojrza- łego owocnika pieczarki.
II. Różnorodność życia. 6. Grzyby – organizmy
cudzożywne. Uczeń: 2) wymienia cechy umożliwiające zaklasyfik
owanie organizmu do grzybów; 3) wskazuje różnorodność budowy grzybów (jednokomórkowe, wielokomórkowe); 4) przedstawia wybrane czynności życiowe grzybów (odżywianie, oddychanie).
Numer i temat lekcji Tr
eści nauczania w Oczekiw podręczniku
ane osiągnięcia ucznia
Warunki i sposoby realizacjiAktywności uczniaWymagania szczegółowe z PP 12. Grzyby w przyrodzie i w życiu człowieka (2.4)
–znaczenie grzybów glebowych dla
roślin; –por
osty – budowa i rola w przyrodzie; –wykorzystanie grzybów w przemyśle; –grzyby pasożytnicze wywołujące choroby.
Uczeń: –wskazuje miejsce występo- wania grzybów i porostów w środowisku; –omawia znaczenie grzybów glebowych dla roślin; –wyjaśnia zjawisko symbiozy w poroście; –omawia pozytywne i nega- tywne znaczenie grzybów w życiu człowieka.
Uczniowie w grupach opracowują
i przedstawiają na forum klasy pozytywne i negatywne znaczenie grzybó
w w przyrodzie i w życiu człowieka. Do opracowania wykorzystują podręcznik oraz teksty źródłowe przygotowane przez nauczyciela.
Uczeń: –opracowuje i przedstawia pozytywne i negatywne zna- czenie grzybów w przyrodzie i w życiu człowieka; –korzysta z różnych źródeł wiedzy, w tym również z tekstów w podręczniku.
II. Różnorodność życia. 6.Grzyby – organizmy cudzożywne.
Uczeń: 1) przedstawia śr
odowisko życia grzybów (w tym grzybów porostowych); 5) przedstawia znaczenie grzybów w przyrodzie i dla człowieka. 13. Królestwo: protisty (2.5) –charakterystyka królestwa protistów; –budowa i czynności życiowe protistów samożywnych i cudzożywnych; –choroby wywoływane przez protisty pasożytnicze.
Uczeń: –wymienia grupy organizmów należące do protistów, podaje ich cechy charaktery- styczne; –rozpoznaje na zdjęciach, rysunk
ach i pod mikroskopem przedstawicieli poszczególnych grup protistów; –omawia budowę i czynności życiowe (odżywianie, oddychanie i rozmnażanie) protistów samożywnych i cudzożywnych; –podaje choroby wywoływane przez pasożytnicze protisty, określa ich drogi zakażenia i zasady profilaktyki.
Przedstawienie charakterystyki królestwa protistów. Zwrócenie uwagi na różnorodność grup organizmów należących do tego królestwa. Wprowadzenie podziału na protisty samożywne (glony) i cudzożywne (pierwot- niaki). Porównanie ich budowy i czynności życiowych. Prezentacja przedstawicieli grup protistów na planszach, zdjęciach, ilustracjach (podręcznik, s. 64 i 65 Różnorod- ność protistów) lub na filmie. Tydzień lub dwa tygodnie przed lekcją zakładamy hodowlę sia- nową pantofelka, którą wykorzy- stujemy do obserwacji mikrosko- powej podczas lekcji. Uczniowie rozpoznają obserwowany gatunek oraz wykonują jego rysunek.
Uczeń: –analizuje plansze, ilustracje w podręczniku przedsta- wiające budowę i czynności życiowe protistów; – zakłada hodowlę protistów według instrukcji Krok po kroku (Hodowla i obserwacja mikroskopowa protistów) w podręczniku, s. 67 oraz dokonuje ich obserwacji mikroskopowej; –porównuje obraz spod mikroskopu ze zdjęciami pro- tistów, rozpoznaje i nazywa obserwowany gatunek; –wykonuje rysunek protistów widzianych pod mikro- skopem.
II. Różnorodność życia. 4. Protisty – organizmy o różnorodnej budowie komórkowej.
Uczeń: 1) wyk
azuje różnorodność budowy protistów (jednokomórkowe, wielokomórkowe) na wybranych
przykładach; 2) przedstawia wybr
ane czynności życiowe protistów (oddychanie, odżywianie, rozmnażanie); 3) zakłada hodowlę protistów oraz dokonuje obserwacji mikroskopowej protistów; 4) przedstawia drogi zakażenia i zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez protisty (toksoplazmoza, malaria). 14. Powtórzenie
wiadomości z działu 2 (Podsumowanie działu 2)
–Wiadomości i umiejętności z działu 2.Wymagania szczegółowe punktu II.3; II.4 i II.6 podstawy programowej. Dział 3. Rośliny. Od mchów do roślin nagonasiennych 15. Królestwo: rośliny. Tkanki roślinne (3.1) –charakterystyka i podział królestwa
roślin; –wpr
owadzenie pojęcia tkanka; –podział tkanek na twórcze i stałe;
Uczeń: –podaje charakterystyczne cechy roślin; –wymienia grupy organizmów należące do królestwa
rośliny; –wyjaśnia pojęcie tk
anki;
Nauczyciel, nawiązując do lekcji 6, temat 1.6 w podręczniku, ustala
wspólnie z uczniami cechy char
akterystyczne roślin oraz wprowadza ich podział na pięć grup (schemat w podręczniku, s. 75, Główne grupy roślin lądowych).
Uczeń: –analizuje plansze, ilustracje w podręczniku przedstawia- jące tkanki roślinne; –prowadzi obserwacje mikroskopowe preparatów trwałych z różnych tkanek roślinnych;
II. Różnorodność życia. 5. Różnorodność i jedność roślin. 1) tkanki roślinne – uczeń dokonuje obserwacji i rozpoznaje (pod mikroskopem, na schemacie, na
zdjęciu lub na podstawie opisu) tkanki roślinne oraz wskazuje ich
–budowa, funkcje i rozmieszczenie w roślinie poszcze- gólnych rodzajów tkanek stałych: okry- wającej, przewo- dzącej, miękiszowej, wzmacniającej; –lok
alizacja w roślinie oraz funkcje tkanki twórczej.
–dokonuje podziału tkanek na twórcze i stałe; –charakteryzuje budowę, funkcje i rozmieszczenie w roślinie poszczególnych tkanek; –rozpoznaje na zdjęciach, rysunk
ach i pod mikro- skopem tkanki roślinne; –wykazuje związek między budową tkanek, a pełnioną przez nie funkcją.
Zwraca uwagę na hierarchiczną budowę roślin (il. 3.1, podręcznik, s. 74) i wprowadza pojęcie tkanki. Nauczyciel prezentuje tkanki na planszach, ilustracjach w podręczniku lub prezentacji multimedialnej, określa ich funkcje oraz lokalizację w roślinie. Ważnym etapem lekcji będzie obserwacja mikroskopowa tkanek z wykorzystaniem preparatów trwałych. Można przygotować kilka stanowisk do obserwacji, na każdym z nich uczniowie pod mikroskopem rozpoznają tkankę i określają związek jej budowy z pełnionymi funkcjami.
–rozpoznaje na zdjęciach, rysunk
ach i pod mikro- skopem poszczególne tkanki roślinne.
cechy adaptacyjne do pełnienia określonych funkcji (tkanka twórcza, okrywająca, miękiszowa, wzmacniająca, przewodząca). 16. Mchy (3.2) –występowanie mchów i ich rola w przyrodzie; –budowa morfo-
logiczna mchu płonnik
a, funkcje jego organów; –przykłady gatunków mchów występują- cych w Polsce; –zaplanowanie i przeprowadzenie
doświadczenia wyk
azującego zdolność mchów do gromadzenia wody.
Uczeń: –określa warunki życia i miejsca występowania mchów;
–uzasadnia, dlaczego mchy są zaliczane do r
oślin
pionierskich; –wymienia char
akterystyczne cechy mchów;
–opisuje na podstawie ilustr
acji, zdjęć i naturalnych okazów budowę zewnętrzną mchu płonnika, wskazuje poszczególne organy i podaje ich funkcje; –omawia znaczenie mchów w przyrodzie; –przeprowadza doświad- czenie wykazujące, że mchy mają zdolność do groma- dzenia wody.
Przeprowadzenie pogadanki na temat warunków życia i miejsc występowania mchów. Uczniowie prowadzą obserwację żywych okazów mchu. Analizują infografikę w podręczniku, s. 82 (Budowa mchu na przykładzie płonnika pospolitego), wskazują poszczególne organy na żywych okazach mchu i określają ich funkcje w roślinie. Nauczyciel omawia znaczenie mchów w przyrodzie, podkreślając ich rolę w zapobieganiu suszy. Uczniowie przeprowadzają doświadczenie według opisu w podręczniku, s. 84 (Przekonaj się – Czy mchy chłoną wodę?).
Uczeń: –analizuje plansze, ilustracje w podręczniku przedstawia- jące budowę mchu; –wskazuje na żywych okazach elementy budowy zewnętrznej mchu i określa ich funkcje; – przeprowadza doświad- czenie wykazujące, że
mchy mają zdolność do gromadzenia wody, formu-
łuje wniosek i zapisuje go w zeszy
cie.
II. Różnorodność życia. 5. Różnorodność i jedność roślin.
2) mchy – uczeń: a) dok
onuje obserwacji przedstawicieli mchów (zdjęcia, ryciny, okazy żywe) i przedstawia cechy ich budowy zewnętrznej,
b) na podstawie obecności char
akterystycznych cech identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela mchów,
c) wyjaśnia znaczenie mchó
w w przyrodzie; planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące zdolność mchów do chłonięcia wody. 17. Paprocie, skrzypy i widłaki (3.3)
–wspólne cechy papr
oci, skrzypów i widłaków; –budowa morfo- logiczna paproci, skrzypów i widłaków, funkcje poszczegól- nych organów;
Uczeń: –określa wspólne cechy paproci, skrzypów i widłaków;
–omawia ich znaczenie w przyrodzie i życiu czło- wieka;
–opisuje na podstawie ilustr
acji, zdjęć i naturalnych okazów budowę zewnętrzną paproci, skrzypów i widłaków, wskazuje poszczególne organy i podaje ich funkcje;
Zalecane jest wykorzystanie podczas lekcji żywych okazów paproci leśnych oraz skrzypów. Uczniowie analizują infografiki w podręczniku, s. 86 (Budowa paproci na przykładzie paprotki zwyczajnej) oraz s. 87 (Budowa skrzypów na przykładzie skrzypu polnego) i s. 88 (Budowa widłaków na przykładzie widłaka goździstego).
Uczeń: –analizuje plansze, zdjęcia, ilustr
acje w podręczniku przedstawiające budowę paproci, skrzypu i widłaka; –wskazuje na żywych okazach elementy budowy zewnętrznej paproci i określa ich funkcje; –dokonuje obserwacji kupek zarodni na liściu paproci i wykonuje ich rysunek w zeszycie.
II. Różnorodność życia. 5. Różnorodność i jedność roślin. 3) paprociowe, widłakowe, skrzypowe – uczeń: a) dokonuje obserwacji przedstawicieli paprociowych, widłakowych, skrzypowych (zdjęcia, ryciny, okazy żywe) oraz przedstawia cechy ich budowy zewnętrznej,
Numer i temat lekcji Tr
eści nauczania w Oczekiw podręczniku
ane osiągnięcia ucznia
Warunki i sposoby realizacjiAktywności uczniaWymagania szczegółowe z PP –przykłady gatunków zaliczanych do poszczególnych grup roślin, w tym objęte ochroną gatunkową; –znaczenie paproci, skrzypów i widłaków w przyrodzie i życiu człowieka.
–podaje przykłady gatunków chronionych spośród paproci, skrzypów i widłaków; –wyjaśnia, jak powstał węgiel kamienny.
Wskazują poszczególne organy na żywych okazach i podają ich funkcje. Porównują budowę paproci, skrzypu i widłaka oraz określają ich cechy wspólne. Uczniowie prowadzą obserwację kupek zarodni według opisu w podręczniku, s. 90 (Przekonaj się – Obserwacja kupek zarodni paproci).
b) na podstawie obecności char
akterystycznych cech
identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela paprociowych, widłakowych, skrzypowych,
c) wyjaśnia znaczenie papr
ociowych, widłakowych i skrzypowych w przyrodzie. 18. Rośliny
nagonasienne – char
akterystyka (3.4)
–cechy roślin nasien- nych i ich podział; –charakterystyka i występowanie roślin nagonasien- nych; –budowa zewnętrzna rośliny nagona- siennej na przykła-
dzie sosny; –przystoso
wania roślin nagonasien- nych do środowiska.
Uczeń: –wymienia cechy charaktery- styczne roślin nasiennych; –porównuje rośliny nagona- sienne i okrytonasienne; –wyjaśnia, skąd pochodzi nazwa „nagonasienne”; –podaje miejsca występo- wania roślin nagonasien- nych; –omawia budowę morfolo- giczną sosny i jej przystoso- wania do środowiska; –prowadzi obserwację kwia- tostanów, kwiatów, szyszek oraz nasion sosny; –porównuje paproć i roślinę nagonasienną.
Nauczyciel przedstawia krótką charakterystykę roślin nasiennych podkreślając, że są one najlepiej przystosowane do środowiska lądowego. Uczniowie poznają budowę roślin nagonasiennych, prowadząc obserwacje (najlepiej żywych okazów) liści, kwiatostanów, kwiatów, szyszek i nasion sosny według opisu w podręczniku, s. 93 (Przekonaj się – Obserwacja kwiatów i nasion sosny zwyczajnej). Porównują paproć i roślinę nagonasienną według instrukcji „Krok po kroku” (Porównanie paproci i rośliny nagonasiennej) w podręczniku, s. 94.
Uczeń: –analizuje infografikę w podręczniku na s. 92 przedstawiającą budowę morfologiczną sosny; –prowadzi obserwacje kwia- tostanów, kwiatów, szyszek oraz nasion sosny i wykonuje rysunki w zeszycie; –porównuje paproć i roślinę nagonasienną, przygotowuje i przedstawia prezentację z porównaniem wybranych gatunków.
II. Różnorodność życia. 5. Różnorodność i jedność roślin. 4) rośliny nagonasienne – uczeń: a) przedstawia cechy budowy zewnętrznej rośliny nagonasiennej na przykładzie sosny, b) rozpoznaje przedstawicieli rodzimych drzew nagonasiennych, 6) różnorodność roślin;
uczeń identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela jednej z grup wymienionych w p. 2-5 na podstawie jego cech morfologicznych. 19. Rośliny
nagonasienne w przyrodzie i w życiu człowieka. Drzewa i krzewy iglaste
występujące w P
olsce (3.5)
–lasy iglaste; –drze
wa i krzewy iglaste spotykane w Polsce; –oznaczanie drzew i krzewów nagona- siennych; –znaczenie roślin nagonasiennych w przyrodzie i dla człowieka.
Uczeń: –przedstawia rodzaje lasów iglastych;
–wyjaśnia, co to jest klucz do oznaczania gatunk
ów i jakie są zasady jego budowy; –wymienia nazwy i rozpoznaje krajowe gatunki roślin iglastych za pomocą klucza
i atlasu; –char
akteryzuje pospolite gatunki roślin nagona- siennych występujących w Polsce; –omawia znaczenie roślin nagonasiennych w przyro- dzie i gospodarce człowieka.
Na lekcję przynosimy gałązki pospolitych drzew iglastych (sosny, świerka, jodły, modrzewia), o ile to możliwe z szyszkami, oraz gałązki cisu i jałowca z szyszkojagodami. Można także wykorzystać zgromadzone w pracowni okazy
szyszek. Ucznio
wie rozpoznają wybrane gatunki drzew i krzewów iglastych
za pomocą atlasu bądź klucza według instrukcji Krok po kroku (Jak korzystać z klucza do oznaczania?) w podręczniku na s. 98. Podają cechy charakterystyczne, pozwalające rozpoznać poszczególne gatunki.
Uczeń: –rozpoznaje gatunki drzew i krzewów iglastych za pomocą klucza, atlasów, podręcznika; –określa, z jakiego gatunku drzewa pochodzi wskazana szyszka.
II. Różnorodność życia. 5. Różnorodność i jedność roślin. 4) rośliny nagonasienne – uczeń: b) rozpoznaje przedstawicieli rodzimych drzew nagonasiennych, c) wyjaśnia znaczenie roślin nagonasiennych w przyrodzie i dla człowieka.
20. Powtórzenie
wiadomości z działu 3 (Podsumowanie działu 3)
Wiadomości i umiejętności z działu 3.Wymagania szczegółowe punktu II. 5.1)–4) podstawy programowej. Dział 4. Rośliny okrytonasienne 21. Rośliny okrytonasienne – charakterystyka (4.1)
–występowanie i cechy roślin okrytonasiennych; –różnorodność form okrytonasiennych i ich owoców; –charakterystyka budowy roślin okrytonasiennych; –modyfikacje organów okrytona- siennych.
Uczeń: –wymienia cechy charaktery- styczne roślin okrytonasien- nych; –wyjaśnia, skąd pochodzi nazwa „okrytonasienne”; –podaje miejsca występo- wania roślin okrytonasien- nych; –wymienia i porównuje formy okrytonasiennych (drzewa, krzewy, krzewinki, rośliny
zielne); –omawia budo
wę morfo- logiczną rośliny okrytona- siennej, rozpoznaje poszcze- gólne organy i określa ich funkcje; –przedstawia modyfikacje korzeni, łodyg i liści jako przy- stosowania do określonych warunków środowiska; –prowadzi obserwacje i porównuje budowę wybranych przedstawicieli okrytonasiennych.
Nauczyciel nawiązuje do lekcji 18 (temat 3.4 w podręczniku)
i wspólnie z uczniami ustala cechy char
akterystyczne roślin okrytonasiennych. Omawia także różnorodność form, w jakich występują one w środowisku. Uczniowie poznają budowę roślin okrytonasiennych, analizując infografikę (Budowa typowej rośliny okrytonasiennej) w podręczniku, s. 108, oraz prowadząc obserwacje żywych okazów roślin. Wskazują poszczególne organy i określają ich funkcje. Porównują budowę wybranych okrytonasiennych według instrukcji Krok po kroku (Porównanie budowy różnych przedstawicieli roślin okrytonasiennych) w podręczniku, s. 113. Modyfikacje korzeni, łodyg i liści omawiamy, podkreślając, że są one przystosowaniem do warunków środowiska (analiza ilustracji w podręczniku, s. 110 i 111).
Uczeń: –analizuje infografiki w pod-
ręczniku przedstawiające budo
wę morfologiczną rośliny okrytonasiennej oraz modyfikacje organów; –prowadzi obserwacje żywych okazów roślin okrytonasien- nych, rozpoznaje i wskazuje poszczególne organy oraz określa ich funkcje; –porównuje budowę wybranych przedstawicieli okrytonasiennych, wykonuje rysunki i podpisuje organy.
II. Różnorodność życia. 5. Różnorodność i jedność roślin. 5) rośliny okrytonasienne – uczeń: a) rozróżnia formy morfologiczne roślin okrytonasiennych (rośliny zielne, krzewinki, krzewy, drzewa), b) dokonuje obserwacji rośliny okrytonasiennej (zdjęcia, ryciny, okazy żywe); rozpoznaje jej organy i określa ich funkcje (korzeń, łodyga, liść, kwiat), c) opisuje modyfikacje korzeni, łodyg i liści jako adaptacje roślin okrytonasiennych do życia w określonych środowiskach. 6) różnorodność roślin;
uczeń identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela jednej z grup wymienionych w p. 2-5 na podstawie jego cech morfologicznych. 22. Rozmnażanie –wiatropylność roślin okrytona-i owadopylność; siennych (4.2) –budowa kwiatu rośliny owadopylnej i wiatropylnej;
–zapłodnienie i po
wstawanie
nasion; –rozmnażanie wegetatywne r
oślin.
Uczeń: –wyjaśnia pojęcia zapylenie, wiatropylność i owadopyl- ność; –wymienia elementy budowy kwiatu i omawia ich funkcje; –porównuje budowę kwiatu wiatropylnego i owadopyl-
nego; –opisuje pr
oces powstawania nasion i owoców;
–wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie wegetatywne; –podaje przykłady rozmna- żania wegetatywnego roślin.
Uczniowie poznają budowę kwiatu rośliny okrytonasiennej, prowadząc obserwacje żywych okazów kwiatów według opisu w podręczniku, s. 116 (Przekonaj się – Obserwacja budowy elementów kwiatu). Wskazują
poszczególne elementy budo
wy kwiatu i określają ich funkcje. Wykonują w zeszycie schematyczny rysunek i podpisują poszczególne elementy budowy kwiatu. Pomocna będzie ilustracja (Budowa typowego kwiatu) w podręczniku, s. 114.
Uczeń: –analizuje plansze, rysunki oraz infografikę w pod-
ręczniku przedstawiające budo
wę kwiatu oraz rozmnażanie wegetatywne okrytonasiennych; –prowadzi obserwacje kwiatu rośliny owadopylnej, wykonuje schematyczny rysunek i podpisuje elementy budowy; –przygotowuje sadzonki, np. pelargonii do rozmnażania wegetatywnego.
II. Różnorodność życia. 5. Różnorodność i jedność roślin. 5) rośliny okrytonasienne – uczeń: d) przedstawia sposoby rozmnażania wegetatywnego roślin oraz dokonuje obserwacji wybranych sposobów rozmnażania wegetatywnego, e) rozróżnia elementy budowy kwiatu i określa ich funkcje w rozmnażaniu płciowym,
Numer i temat lekcji Tr
eści nauczania w Oczekiw podręczniku
ane osiągnięcia ucznia
Warunki i sposoby realizacjiAktywności uczniaWymagania szczegółowe z PP Rozmnażanie wegetatywne omawiamy w oparciu o ilustracje i ich opis w podręczniku, s. 118. Uczniowie przygotowują sadzonki do rozmnażania wegetatywnego rośliny doniczkowej według instrukcji Krok po kroku (Jak rozmnożyć roślinę balkonową – komarzycę? Robimy sadzonki) w podręczniku, s. 119.
23. Nasiona i o –budowa i funkcje woce (4.3)
nasion; –sposob
y rozsie- wania nasion u roślin okrytona- siennych; –kiełkowanie nasion.
Uczeń: –podaje funkcje nasion;
–wymienia części nasiona okr
ytonasiennych i podaje ich funkcje; –charakteryzuje sposoby rozsiewania nasion i owoców, wykazując związek z ich budową; –omawia wpływ czynników środowiska na kiełkowanie
nasion; –planuje i przepr
owadza
doświadczenie badające warunki konieczne do kiełkowania nasion.
Uczniowie poznają budowę nasion, analizując ilustracje w podręczniku, s. 122 (Budowa nasiona pszenicy) oraz prowadząc obserwacje nasion kukurydzy według opisu w podręczniku, s. 123 (Przekonaj się – Obserwacja nasiona kukurydzy). Wykonują schematyczny rysunek w zeszycie oraz podpisują elementy budowy
nasiona. Sposob
y rozsiewania nasion omawiamy w oparciu o ilustracje w podręczniku, s. 124 i 125. Podkreślamy rolę owocu w procesie rozsiewania nasion. Uczniowie na podstawie doświad- czenia ustalają wpływ wybranego czynnika środowiska (temperatury, dostępu tlenu, ilości wody lub ilo- ści światła) na kiełkowanie nasion rzeżuchy. Samodzielnie planują i przeprowadzają doświadczenie według instrukcji „Krok po kroku” (Jak zaplanować doświadczenie? – Badanie wpływu wybranego czynnika na kiełkowanie nasion) w podręczniku, s. 126.
Uczeń: –analizuje rysunki w pod-
ręczniku przedstawiające budo
wę nasion oraz sposoby ich rozsiewania; –prowadzi obserwacje nasion kukurydzy, wykonuje schematyczny rysunek oraz podpisuje elementy budowy
nasiona; –planuje i przepr
owadza doświadczenie wykazujące wpływ wybranego czynnika środowiska na proces kiełkowania nasion.
II. Różnorodność życia. 5. Różnorodność i jedność roślin. 5) rośliny okrytonasienne – uczeń: f) przedstawia budowę nasiona rośliny (łupina nasienna, bielmo, zarodek), g) planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ wybranego czynnika środowiska (temperatura, dostęp tlenu, światła lub wody) na proces kiełkowania nasion, h) przedstawia sposoby
rozprzestrzeniania się nasion, wsk
azując odpowiednie adaptacje w budowie owoców do tego procesu. 24. Drzewa
liściaste występujące w P
olsce (4.4)
–kształt i rodzaje liści różnych gatunków drzew;
–klucz do oznaczania drze
w liściastych; –wybrane drzewa liściaste spotykane w Polsce.
Uczeń: –wymienia cechy, po których rozpoznajemy gatunki drzew liściastych; –porównuje na przykładach
liście pojedyncze i złożone; –wymienia gatunki drze
w liściastych występujących w Polsce;
Lekcję najlepiej przeprowadzić w formie zajęć terenowych np. w okolicy szkoły. Uczniowie roz- poznają gatunki drzew liściastych określając ich charakterystyczne cechy. Korzystają z kluczy, prze- wodników bądź atlasów. Pospolite gatunki drzew przedsta- wiono w podręczniku s. 130–132.
Uczeń: –rozpoznaje występujące w okolicy szkoły gatunki drzew liściastych za pomocą klucza, przewodnika bądź
atlasu; –okr
eśla cechy charakte- rystyczne poszczególnych gatunków drzew liściastych.
II. Różnorodność życia. 5. Różnorodność i jedność roślin. 5) rośliny okrytonasienne – uczeń: i) rozpoznaje przedstawicieli rodzimych drzew liściastych.
–rozpoznaje pospolite gatunki drze
w liściastych; –opisuje charakterystyczne cechy poszczególnych gatunków drzew liściastych. 25. Rośliny okrytonasienne w przyrodzie i w życiu człowieka (4.5)
–rola roślin okry- tonasiennych w przyrodzie –znaczenie roślin okrytonasiennych w gospodarce człowieka.
Uczeń: –omawia znaczenie roślin okr
ytonasiennych w przyrodzie; –opisuje, korzystając z samodzielnie wykonanego plakatu, znaczenie roślin okrytonasiennych dla człowieka.
Pogadanka na temat znaczenia roślin okrytonasiennych w przyrodzie. Uczniowie analizują infografikę (Znaczenie roślin okrytonasiennych dla człowieka) w podręczniku, s. 135. Pracując w grupach, przygotowują plakaty pokazujące znaczenie wybranych roślin okrytonasiennych dla człowieka, według instrukcji Krok po kroku (Zasady przedstawiania informacji na plakacie) w podręczniku, s. 137.
Uczeń: –analizuje infografikę w pod-
ręczniku przedstawiającą wyk
orzystanie roślin okryto- nasiennych przez człowieka; –na samodzielnie wyko- nanym plakacie prezentuje znaczenie wybranej rośliny okrytonasiennej dla czło- wieka.
II. Różnorodność życia. 5. Różnorodność i jedność roślin. 5) rośliny okrytonasienne – uczeń: a) przedstawia znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i dla człowieka. 26. Powtórzenie
wiadomości z działu 4 (Podsumowanie działu 4)
Wiadomości i umiejętności z działu 4.Wymagania szczegółowe punktu II. 5. 5) podstawy programowej.
