• Nie Znaleziono Wyników

Jakość powietrza w miastach Europy

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Jakość powietrza w miastach Europy"

Copied!
3
0
0

Pełen tekst

(1)

Jakość pow ietrza w miastach

Europy

Po raz p ierw szy w historii ludzkości w ięcej ludzi żyje w m ia ­ stach niż po za ich o b s za re m . O b e c n ie ok. 75% m ies zk ań có w E uropy żyje w m iastach - a za te m jest to najbardziej z u rb a n iz o ­ w a n y ko n ty n en t. W Polsce jest n ieco p on ad 6 0 m iast, p o d o b n ie ja k w e W ło s z e c h i Hiszpanii. W ięcej jest tylko w N iem c zec h , Francji i Anglii. P rzew id u je się, że z każdym n iem al rokiem ilość m iast w Europie b ę d zie w zrastać.

w nim paliw. T lenki azotu tw o rzą się nieza­

leżnie od tego, czy do napędu stosowane je s t paliw o p ochodzenia naftow ego (benzy­

na, olej dieslow y), czy też biopaliw o.

Przyjęte w UE g raniczne stężenie N O „ któ­

re nie pow inno być przekraczane z uwagi na szkodliwość dla zdrowia, wynosi 40 ng/m’

pow ietrza (pod uw agę brana je s t tu średnia roczna w artość stężenia). W latach 1997- 2007 dzięki w zrostow i ilości stacji pomia­

row ych rosła liczba m iast, w których doko­

nyw ano system atycznych pom iarów stęże­

nia tlenków azotu. W 2007 r. w UE monito­

row ano ju ż blisko 50 m iast, zamieszkałych w sum ie przez 113 m in ludzi. Do nielicznej grupy m iast UE, w których średnioroczne stężenie N O , nie przekracza 20 pg/m 3, nale­

ży B iałystok. N iestety, ok. 15% mieszkań­

ców w szystkich m onitorow anych miast by­

ło narażonych na stężenia przekraczające ww. w artość graniczną. Z prowadzonych

G łów nym źródłem generującym tlenki azotu w miastach jest transport sam ochodow y (www.sxc.hu/ES. Adams).

W arunki życia w m iejskim środow isku sta­

now ią niezw ykle istotny problem. Są one przedm iotem szczególnego zainteresowania Europejskiej A gencji Środow iska (EEA - European E nvironm ent A gency), pełniącej funkcję doradcy Unii Europejskiej (UE).

W jednym z ostatnich raportów EEA obszer­

nie opisano potrzebę popraw y jakości życia w m iastach, m.in. poprzez redukcję stopnia zanieczyszczenia m iejskiego pow ietrza1.

M ieszkańcy w iększości miast na całym kontynencie są narażeni na zanieczysz­

czenie pow ietrza, przekraczające graniczne

wartości, określone przez Ś w iatow ą Orga­

nizację Zdrowia (W HO)2 i przyjęte przez UE. D otyczą one stężeń tlenków azotu, za­

wiesiny pyłów w powietrzu i ozonu.

Tlenki azotu

G łównym źródłem generującym tlenki azo­

tu w m iastach jest transport samochodowy.

Pow stają one w silnikach w reakcji pom ię­

dzy azotem i tlenem, dom inującym i skład­

nikami powietrza. Reakcja zachodzi pod wpływem wysokiej tem peratury i ciśnienia, pow stających w silniku w wyniku spalania

pom iarów w ynika także, iż w ostatnich kilku latach (2004-2007) koncentracja NO, nie zm niejszała się3.

M onitorow anie stężenia N O , w powietrzu je s t bardzo w ażne, bow iem jest ono pośred­

nim w skaźnikiem koncentracji wszystkich pozostałych substancji-zanieczyszczeń, po­

w stających w procesach spalania-.

Pyły z a w ie s z o n e

D o pow staw ania zaw iesiny pyłów w po w ictrzu m iejskim przyczyniają się prze L

P r z e g l ą d K o m u n a l n y nr 3/2011

(2)

wszystkim sam ochody osobow e i ciężaro­

we1-4. Ich silniki spalinow e em itu ją produk­

ty niecałkowitego spalania, zaw arte w stru­

mieniu gazów w ydechow ych4, m .in. w ielo­

pierścieniowe w ęglow odory arom atyczne (WWA), znane z w łaściw ości rakotw ór­

czych. Znaczący udział w em isji produktów niecałkowitego spalania m ają też ciepłow ­ nie i elektrow nie spalające paliw a kopalne (węgiel, ropa naftow a). K olejne składni­

ki zawiesiny to pyły pochodzące ze ście­

rania nawierzchni jezd n i oraz opon sam o­

chodowych. Ponadto w skład zaw iesiny wchodzą produkty reakcji tlenków azotu z niektórymi składnikam i pyłów. W szystkie te komponenty tw orzą z ło żo n ą m ieszani­

nę związków organicznych i nieorganicz­

nych - te ostatnie w dużych ilościach em i­

towane są także przez kopalnie i przem ysł cementowy. Złożony charakter zaw iesiny pyłów w pow ietrzu p rzejaw ia się rów nież w zróżnicowanych rozm iarach m olekuł,

mających od kilku do kilkuset m ikronów (odtysięcznych do dziesiętnych części m ili­

metra).

Badania ujawniły2, że najw iększe zagro­

żenie dla zdrowia człow ieka stanow i ta część pyłów, w których drobiny są m niej­

sze od 10 mikronów (P M |0), bow iem łatw o przedostają się do organizm u człow ieka poprzez układ oddechowy. W arto zw rócić

“"agę, iż rozmiary drobnych frakcji py­

łów są tego samego rzędu co w ielu różnych bakterii.

W UE przyjęto1' 3, iż g raniczne stężenie

‘ nie może przekraczać 50 p g/m 3 p o ­

w ietrza (pod uw agę brana je s t tu średnia d o ­ bow a) i nie pow inno ono w ystępow ać czę­

ściej niż przez 35 dni w roku. W edług W H O w ym ienioną w artość g raniczną należy trak­

tow ać ja k o tym czasow ą, bow iem pow inna ona być znacznie zaostrzona - do 20 ug/nv’

- w ja k najkrótszym czasie2.

W 2008 r. liczba m ieszkańców europejskich m iast, w których system atycznie m ierzo­

no stężenie pyłów, w yniosła nieco ponad 110 m in3.

W latach 1997-2008 od 20 do 50% m iej­

skiej populacji było narażonych na kontakt z pow ietrzem o wyższej niż dopuszczalna zaw artości pyłów. W Polsce tak w ysokie stężenia w ystępow ały (dane dla 2005 r.) w m iastach na G órnym i Dolnym Ś ląsku1.

N atom iast aż 90% populacji europejskich m iast1 je s t narażona na kontakt z pow ie­

trzem zaw ierającym ponad 20 pg P M |0/ni-'.

O z o n

O zon w stratosferze pow staje w wyniku reakcji pom iędzy m olekułam i tlenu pod w pływ em ultrafioletow ych prom ieni słoń­

ca. Ta naturalnie pow stająca w arstw a ozonu (na w ysokości 20-30 km) chroni większość organizm ów żyjących na pow ierzchni ziemi od nadm iernego, szkodliw ego prom ienio­

w ania nadfioletow ego. N atom iast w przy­

ziem nych w arstwach atm osfery ozon jest ge­

nerow any zarów no we w spom niany wyżej naturalny sposób, jak i w reakcjach - także inicjow anych przez prom ieniow anie sło­

neczne - pom iędzy składnikam i gazów spa­

linow ych (tlenków azotu, tlenków węgla, w ęglow odorów ). Z tych pow odów stężenie ozonu w m iastach je s t uzależnione od po­

ziom u em isji gazów spalinow ych, genero­

w anych przede w szystkim przez sam ocho­

dy, ale także przez m iejskie ciepłow nie i elektrow nie. K oncentracja ozonu w m ia­

stach m oże też w yraźnie w zrastać w okresie upalnego lata. W Polsce taka sytuacja m iała m iejsce np. w lipcu 2010 r. na terenie miast w ojew ództw a śląskiego.

Z uwagi na szkodliw ość dla zdrow ia w UE przyjęto, iż koncentracja ozonu nic powinna w ynosić więcej niż 120 pg O j/m 3 pow ietrza (brana je s t pod uwagę średnia wartość obli­

czona z m aksym alnych stężeń w ystępu­

jący ch przez osiem godzin w ciągu dnia).

Ta średnia nie pow inna być przekroczona częściej niż 25 dni w roku. W rzeczyw i­

stości zarów no koncentracja, ja k i liczba dni s ą w m iastach UE nierzadko wyższe.

W 2003 r. aż 60% m ieszkańców m iast UE dośw iadczyło kontaktu z w yższym i stęże­

niam i ozonu w pow ietrzu3.

W p ły w za n ieczyszczeń p o w ie trz a na z d ro w ie

W szystkie trzy kategorie zanieczyszczeń pow ietrza (zaw iesiny pyłów', ozon i tlenki azotu) stanow ią zagrożenie dla zdrow ia lu­

dzi. Pow'odują choroby płuc i serca oraz ast­

m ę, szczególnie u dzieci i osób starszych.

D zieci żyjące w pobliżu tras p rzejazdów sa­

m ochodów ciężarow ych są dw ukrotnie bar­

dziej narażone na choroby dróg oddecho­

w ych. W skazują na to bezpośrednie w yni­

ki badań: w yższą zapadalność na choroby dróg oddechow ych i serca stw ierdzono u lu­

dzi m ieszkających w pobliżu głów nych dróg. Takie są wnioski w ynikające z badań przeprow adzonych na terenie H olandii, pół­

nocnych W łoch, W ęgier i niektórych regio­

nów Polski (G órny i Dolny Śląsk). Kontakt ludzi z pow ietrzem zaw ierającym najdrob­

niejsze frakcje pyłów (PM 25) prow adzi do w'zrostu zachorow ań i śm iertelności. Tyl­

ko w 2000 r. ta część pyłów m iała przyczy­

nić się do ok. 350 tys. zg o n ó w 1 na terenie UE. Także w g W H O 2 kontakt z zaw iesiną pyłów zw iększa ryzyko zachorow ań na cho­

roby serca i dróg oddechow ych - w tym na raka płuc.

O koło 40 m in ludzi spośród m ieszkają­

cych w najw iększych m iastach europej­

skich je s t narażonych na kontakt z pow ie­

trzem , w którym stężenie co najm niej je d ­ nej z w ym ienionych szkodliw ych substancji je s t w yższe od granicznych w artości, zale­

canych przez W HO.

Jak ju ż w spom niano, docelow e granicz­

ne w artości stężeń, ustalone przez W HO, s ą ostrzejsze od tych obecnie obow iązują­

cych w UE, a traktow anych przez W H O j a ­ ko przejściow e na drodze do dalszego obni­

żania koncentracji szkodliw ych substancji.

W istocie bow iem nic m a takiego poziom u ich koncentracji w pow ietrzu, który nic po­

w odow ałby szkód dla zdrow ia - m ożna je jed y n ie m inim alizow ać.

P o p raw a jakości p o w ie tr z a w m iastach

K onieczność dokonania popraw y jest aż nad­

to oczyw ista. Jednakże jej realizacja w ym a­

ga działań w w ielu dziedzinach oraz w spół­

działania w ładz lokalnych, regionalnych, a także centralnych. Ta w spółpraca je s t ko­

nieczna, aby m ożna było zapew nić m iesz­

kańcom m iast nic tylko pow ietrze na tyle czyste, aby m inim alizow ało zagrożenia zdrow otne, ale także m ożliw ość pracy, za­

trudnienia, m obilności, odpoczynku, doko­

nyw ania codziennych zakupów oraz uczest­

nictw a w życiu socjalnym i kulturalnym .

K onieczność w spółdziałania w skali m ię­

dzyregionalnej, a naw'et m iędzypaństw ow ej w ynika z faktu, iż pyły zaw ieszone oraz ozon m ogą być transportow ane w raz z p o ­ wietrzem naw et setki kilom etrów 3. W UE znane są tego przykłady. W N iem czech są miasta, w których n o c ą zanieczyszcze­

nie pow ietrza nie spada, a zatem to nie m ie j­

ski ruch drogow7 je s t za nie odpow ie­

dzialny. W R otterdam ie głów nym źród­

łem em isji tlenków' azotu je s t ruch drogo­

wy, natom iast znaczna część pyłów jes t

„im portem " z sąsiednich regionów . Inne-

cd. n a str. 32 >>

P r z e g l ą d K o m u n a l n y nr 3 / 20 1 1

(3)

R *W A 3toR 0W A '

Hewea Centrum Techniki Cargo Sp. z 0.0.

Byków. ul. Przemysłowa 1,554)95 Mirków teb 71 345 60 00, fax; 71345 8213

■ I----

>> c d . ze str. 31

go rodzaju przykład to górnośląska aglo­

m eracja m iast - niepodejm ow anie działania ograniczającego zanieczyszczenie w je d ­ nym lub kilku m iastach aglom eracji m o­

że zredukow ać efekty działań w innych m iastach.

W spom niany ju ż raport EEA zaw iera opisy m iast UE, które z pow odzeniem przeciw ­ działają zanieczyszczeniu pow ietrza i nad­

m iernem u hałasow i1. N a terenie Londynu i K openhagi prom ow ano publiczny trans­

port, budow ano aleje dla pieszych I row e­

rzystów, co w raz z w prow adzeniem w yso­

kich opłat za parkow anie w śródm ieściu skłoniło w ielu m ieszkańców do rezygnacji z dojazdów do pracy sam ochodem na ko­

rzyść publicznej kom unikacji (Londyn) i row erów (K openhaga). W Sztokholm ie konsekw entnie prow adzono politykę prze­

budow y i rozbudow y m iasta w taki sposób,

aby każdemu m ieszkańcow i zapew nić do ­ stęp do terenów zieleni (parków, skwerów, nadbrzeży) w odległości nic w iększej niż 1 km. Tereny zabudow ane i tereny ziele­

ni m ają tu charakter przenikających się naw zajem rozgałęzionych układów. Inne­

go rodzaju rozw iązanie realizow ane jest we Frclburgu. W prow adzono tam kilku­

stopniow ą procedurę konstruow ania i reali­

zacji planu zagospodarow ania m iejskich te­

renów, w której - obok w ładz m iejskich - a k ty w n ie uczestniczą indyw idualni m iesz­

kańcy i organizacje społeczne. M ieszkańcy ju ż nie obaw iają się zaskakujących ich nie­

korzystnych decyzji, od których uprzednio nie było m ożliw ości odw ołania. Dzięki te­

mu w zrosło u nich poczucie bezpieczeństw a i popraw y jakości życia.

Inne dziedziny, w których m ożna dokonać znacznej popraw y jakości życia w m iastach, to budow a obw odnic wokół m iast dla ruchu drogow ego, odpow iednie planow anie no­

w ych osiedli m ieszkaniow ych (ang. dense

« i ?

Zanieczyszczenia powietrza (zawiesiny pytów, ozon i tlenki azotu) stanowią zagrożenie dla zdrowia ludzi - pow odują m.in. choroby płuc (Archiw um Szpitala W ojsko w ego nr 111 w Poznaniu)

a n d com pact housing estate), now e budyn­

ki o w yższej efektyw ności termicznej czy ocieplanie starych budynków. Niewąt­

pliw ie duże znaczenie m a zieleń na miej­

skich terenach - to zagadnienie zostało już obszerniej om ów ione5.

Polityka rządu m oże spełniać niezwy­

kle w ażn ą funkcję w „odtruw aniu” miast, np. poprzez w prow adzenie system u opodat­

kow ania pojazdów sam ochodow ych, uza­

leżnionego od poziom u em isji szkodliwych substancji przez auto.

Jeden ze sposobów w spółpracy m iędzy kra­

jam i członkow skim i UE dotyczy organiza­

cji transeuropejskiej linii kolejow ej, łączą­

cej Paryż z B udapesztem . Zredukuje ona w dużym stopniu sam ochodow y transport towarów' na osi w schód-zachód U E i w ten sposób obniży zanieczyszczenie powie­

trza, pow odow ane przez drogow y transport, w m iastach leżących n a tej osi.

A ktualne dyrektyw y obow iązujące w UE, dotyczące jak o ści pow ietrza, są dostępne w Internecie6.

Ź ró d ła

1. EEA Report N o 5/2009 „E nsuring quality o f life in E urope's cities and tow ns” . 2. W HO „A ir quality guidelines for particu­

late matter, ozone, nitrogen dioxide and sul­

fur dioxide. Global update 2005. Summary o f risk assessm ent".

3. EEA A ssessm ent published August 2010 „E xcccdance o f air quality in urban areas".

4. S chaucr J.J. I in.: Source apportionment o f airborne pa rticu la te m atter using orga­

nic com pounds as tracers. „Atmospheric E nvironm ent” 30(2 2 )/l 996.

5. M arzec A.: Z urbanizow any św iat. „Prze­

gląd K om unalny” 1/2011.

6. Dyrektyw a Parlam entu Europejskiego i Rady nr 2008/50/W E z 21 m aja 2008 r.

w spraw ie jak o ści pow ietrza i czystszego pow ietrza dla Europy.

prof, dr hab. inż. A nna Marzec

R E K L A M A

wflSflS ______

P r z e g l ą d K o m u n a l n y nr 3/ 2 01 1

Cytaty

Powiązane dokumenty

Pora na zakończenie przyznać się do własnego „grzechu”. przybranym w kostium indiańsko-hiszpański, zatytułowa­ łem: „Pióro pisze Troja, serce myśli Polska”. Otóż

Rychlicki Franciszek: Tadeusz Kościuszko i rozbiór Polski, Kraków 1875.. Sokołowski August: Polityczna

Katecheta nie może ograniczać się do takiego przekazywania prawd wiary, które tylko kojarzyć się będzie z jakimś fatalizmem: „Tak jest w katechizmie, tak

Brak jej zrozumiena spowodował, że z czasem zastąpiono ją (absolutnie niezgodnie z jej duchem) potocznie rozumianą koncepcją historycz- nego pokazu wnętrz od renesansu

Po pierwsze — obchodzim y w tym roku 50 rocznicę uchwalenia przez ONZ Powszechnej Deklaracji Praw Czło­ wieka oraz 10 rocznicę zapoczątkowania w Polsce Konferencji Praw

Jacek

Z drugiej strony zaczyna zmieniać się nurt bardziej osobisty, ukazując — przynajmniej tam, gdzie utwory zy- skały szansę kursowania w obiegu szerszym niż tylko domowy —

O bejm uję pień drzew a dłońm i obu rąk; przyciskam się do niego całym tuło­ w iem i jednym policzkiem , starając się najm ocniej przytulić do pnia drzewa4.