ŚWIADCZENIE ZE SKUTKIEM ZASPOKOJENIA WIERZYCIELA
ART. 1. NALEŻYTE WYKONANIE ZOBOWIĄZANIA
§1. Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią zuwz ględnieniemusprawiedliwionych oczekiwań wierzyciela, o którychwie
dział lub powinien byłwiedziećw chwili powstania zobowiązania.
§2. Przy ocenie usprawiedliwionych oczekiwań wierzyciela należy uwz
ględnić w szczególności zwykłe przeznaczenie przedmiotu świadcze nia lub przeznaczenie określone przez wierzyciela, a niezakwestiono- wane przezdłużnika w chwili zawarcia umowy.
§3. Przy wykonaniu zobowiązania dłużnik nie może naruszyć dobrych obyczajów.
A. Podstawy regulacji
A.l. Analiza prawnoporównawcza- źródła A.1.1. Obowiązująca regulacja polska
Proponowany przepis odpowiada art. 354 k. c. Nie jest to jedyne źródło projektowanej regulacji. Istotne miejsce zajmujew niej pojęcieuzasadnionych oczekiwań wierzycielajako kryterium prawidłowości wykonaniazobowiąza
nia. Jest to uogólnienie zasady dotyczącej zgodności świadczenia z umową, obowiązującej na gruncie art. 4 ustawyo sprzedaży konsumenckiej22.
22 Źródłem tego przepisu jest art. 2 ust. 2 lit. d dyrektywy o sprzedaży konsumenckiej, a także 8 motyw tej dyrektywy. Por. C. Aubert de Vincelles, P. Machnikowski, J. Pisuliński, J. Rochfeld, M. Szpunar, F. Zoll [w: ] ACQP cz. 1, München 2007, s. 258.
W obowiązującej regulacji polskiej do kryteriów oceny prawidłowości świadczenia odnoszą się także art. 355, określający wymagania dotyczą ce należytej staranności dłużnika, a także art. 357, wskazujący na wyma
ganą jakość rzeczy będących przedmiotem świadczenia oznaczonego co do gatunku.
A.1. 2. Europejskie prawo umów
W propozycjach regulacji europejskiego prawa umów analogiczna mate
ria jest przedmiotem regulacji art. 7. 101 ACQP, zgodnie z którym dłużnik ma wykonać swoje zobowiązanie zgodnie z dobrą wiarą, a przedsiębiorca winien świadczyć ze starannością, której można w uzasadniony sposób oczekiwać,w szczególności w odniesieniu do usprawiedliwionych oczekiwań konsumenta. Kwestia „usprawiedliwionych oczekiwań” wierzyciela, która należy do istotnych elementów proponowanej regulacji, została w ACQP uregulowana takżew art. 2. 103, określającym sposób prawidłowej realiza
cji obowiązkówprzedkontraktowych przedsiębiorcy.
PECL (art. 1. 201) i DCFR (art. III 1. 103) wskazują natomiast, że zobo
wiązanie powinno być wykonane w sposób uczciwy, zgodnie z zasadą do
brej wiary23 24 24. Z punktu widzenia techniki legislacyjnej zarówno PECL, jak iDCFR nie regulują odrębnie sposobu spełnieniaświadczenia, ale konstytu
ują zasadędobrej wiary jako determinantę sposobu wykonania uprawnień, zobowiązań oraz środków z tytułu naruszenia zobowiązania (remedies)2,1.
Miejsce dobrej wiary w tych regulacjach zostało umocnione przez nadanie jej charakteru iuris cogentis. Wyjaśniając znaczenie zasady dobrej wiary DCFR w art. III 1.103 ust. 3 wskazuje, że nie może byćona samodzielnym źródłem roszczeń, a jedynie kryterium oceny sposobu wykonania zobowią zań, uprawnień i środkówprzeciwko naruszeniu zobowiązań.
23 H. Beale [w: ] S. Grundmann, D. Mazeau, General Clauses and Standards in Euro
pean Contract Law. Comparative Law, EC Law and Contract Law Codification, The Hague 2006, s. 207 i n.; C. Castronovo, Good Faith and the Principles of European Contract Law, Europa e diritto privato 2005, nr 3, s. 589 i n.; M. W. Hesselink, The New European Private Law, The Hague, London-New York 2002, s. 195 i n.
24 Kommission für Europäisches Vertragsrecht, Grundregeln des Europäischen Vertrags
rechts. München 2002, s. 110 i n.
W pawskim projekcie europejskiego kodeksu cywilnego (przedprojekcie Gandolfi), materii obecnego art. 354 k. c. dotyczy art. 75. Przepis tenwymaga, aby dłużnik wykonał zobowiązanie dokładnie zgodnie z treściąumowy, dobrą wiarą, a także okolicznościami oraz zwyczajami znajdującymi zastosowanie w danym wypadku. Ten sam przepiswprowadza obowiązek przedsiębiorcy do wykonywania zobowiązaniaz należytą starannością (ust. 2), a także domnie
manie w odniesieniu do zobowiązaniaprzedsiębiorcy, że jest tozobowiązanie starannego działania,aniezobowiązanie rezultatu (ust. 3).Przedprojekt Gan
dolfi odnosi się także do konstrukcji uzasadnionych oczekiwań wierzyciela.
Nie odwołuje się jednak do oczekiwań wprost jako dokryterium poprawności wykonania zobowiązania. Tym niemniej traktuje zagrożenie uzasadnionych oczekiwań stronyna równi z zagrożeniem jej praw, określającprzesłanki za
stosowania przez sąd środków prewencyjnych zmierzających do ochrony za
grożonej strony umowy (art. 175). W konsekwencji można więc przyjąć, że prawidłowe zachowanie dłużnika, zmierzające do wykonania zobowiązania, nie może prowadzić ani do naruszenia, ani do zagrożenia uzasadnionych oczekiwań wierzyciela. Odnosząc się do dobrej wiary jako kryterium oceny prawidłowego sposobu świadczenia, należy zwrócić uwagę także na art. 32 przedprojektu, który określając źródła dorozumianych postanowień umowy,
wskazuje na możliwość wydedukowania ich z zasad dobrej wiary przy za
łożeniu, że takie postanowienia są konieczne dla osiągnięcia celów umowy zamierzonychprzez strony.Jest towprawdzie instytucja, która formalnie nie należy do porządku zasad wykonania umowy. Należy jednak zwrócić uwa
gę, że w praktyce zaproponowana w przedprojekcie Gandolfi zasadaoznacza, że reguły dobrej wiary wpływając na treść zobowiązania mogą być źródłem praw i obowiązków stron umowy, co oczywiście wpływa na ocenę prawidło
wego wykonania zobowiązania. W konsekwencji, zasadom dobrej wiary na gruncie przedprojektuprzyznano dalej idące skutki niż na gruncieDCFR.
A.1. 3. Obce prawo krajowe
A.1. 3.1. Dobra wiara, zwyczaje i praktyki ustalone między stronami
Wielekrajowych porządków prawnych zawiera przepisy, które określają ogólne kryteria prawidłowości wykonania zobowiązania. W innych syste
mach prawnych uwagę zwraca się na kryteria określenia treści zobowią
zania, przyjmując założenia, że nie ma potrzeby odrębnego potraktowania wykonania zobowiązania, skoro winno być ono wykonane zgodnie z jego treścią25. Komparatystyczna analiza kryteriów oceny sposobu wykonania zobowiązania powinna uwzględnić to zróżnicowane podejście poszczegól
nych porządków prawnych. Dodatkowe kryteria oceny sposobu wykonania zobowiązania, takie jak dobra wiara, usprawiedliwione oczekiwania wie rzyciela, zwyczaje itp., mogą wynikać z przepisów bezpośrednio regulują cych kwestie wykonania zobowiązanialubz przepisów, które określają treść umowy, oświadczenia woli lub stosunku zobowiązaniowego.
25 M. W. Hesselink, The New..., s. 207.
26 H. Koziol, R. Wesler, Bürgerliches Recht, t. II, Wien 2001, s. 4 i 94, a także austr. OGH w SZ 64/62, który z tych ogólnych kryteriów wydedukował obowiązek ubezpieczenia przez przechowawcę zdeponowanego przedmiotu.
27 C. Castronovo, Good Faith..., s. 589-590; M. W. Hesselink, The New..., s. 195; F. Ran
ieri, Europäisches..., 704-705; S. Whittaker [w: ] S. Grundmann, D. Mazeaud, General Claus
es and Standards in European Contract Law. Comparative Law, EC Law and Contract Law Codification, The Hague 2006, s. 57 oraz s. 70 w odniesieniu do analogicznych instytucji, takich jak fairness, equitablness i reasonableness.
Wśród porządków krajowych w najprostszej postaci przepisy dotyczące sposobu wykonania zobowiązania wyrażają zasadę wygaśnięcia zobowiąza nia w wyniku wykonania przez dłużnika świadczenia, do którego był zo
bowiązany (np. § 1412 ABGB). Nieoznacza to jednak, że prawo austriackie odrzuca przy ocenie sposobu wykonania zobowiązania kryteria podobne do kryterium dobrej wiary, odnosząc się ściśle do przyjętego zobowiązania. Do datkowe obowiązki dłużnika związane z wykonaniem zobowiązania mogą zostać w drodze wykładni uzupełniającej wydedukowane zwłaściwej prakty ki obrotu (§914 ABGB)26. Porządkiemprawnym,którynajczęściejjestwska
zywany jako system, gdzie kładzie się nacisk na wykonanie zobowiązania zgodnie zjego treścią, odrzucając kryterium dobrej wiary jako normę oceny sposobu wykonania zobowiązania,jestprawo angielskie27. Jestto rozstrzyg nięcie systemowe, gdyż dobra wiara nie jest także kryterium, które uzasad
nia przyjęcie dorozumianych postanowień umowy (implied terms)26. Prawo angielskiei amerykańskie kładzie natomiastszczególny nacisk na kryterium oczekiwań wierzyciela. Istoty zobowiązania upatrujesię w zaufaniu (relian- ce) co do określonego zachowania dłużnika. Źródłem oczekiwań wierzyciela mogąbyć zarównookreślone zachowania dłużnika,jak i jego milczenie2829.
28 M. H. Whincup, Contract Law and Practice, Deventer-Boston 1992, s. 103, a także Lord Wilberforce w uzasadnieniu do orzeczenia w sprawie Liverpool City Cuncil v. Irwin (1976) 2 All ER 39; D. Tallon [w: ] H. Beale, A. Hartkamp, H. Kótz, D. Tallon (red. ), Cases, Materials and Text on Contract Law, Oxford-Portland 2002, s. 10-11. Lord Diplock w uza
sadnieniu orzeczenia w sprawie Moschi u. Lep Air Services Ltd (1973) AC 331; G. H. Treitel, The Law of Contract, London 1983, s. 158.
29 W prawie angielskim i amerykańskim ochrona uzasadnionych oczekiwań odwołuje się nie tylko do konstrukcji treści zobowiązania umownego, ale przede wszystkim do instytucji esto- pell, czyli roszczenia o określone zachowanie lub zaniechanie. G. H. Treitel, The Law..., s. 23.
30 Użyte tu pojęcie dobrej wiary oznacza niepisany zespół norm wywodzący się z kryte
riów moralnych, a wskazujący na uczciwe reguły postępowania. Jest to obiektywne znaczenie tego pojęcia. Niektóre systemy prawne (np. niemiecki, a także polski) dla rozróżnienia dobrej wiary w znaczeniu subiektywnym (np. w kontekście art. 169 k. c. ) posługują się innym zwrotem np. dobre obyczaje, zasady współżycia społecznego itd. Te rozróżnienia w dalszym ciągu tekstu zostaną pominięte. J. D. Calamari, J. M. Perillo, The Law of Contracts, St. Paul 1998, s. 458;
M. W. Hesselink, The New..., s. 195; P. Zatti, Corso di diritto civile, Padova 2007, s. 214.
31 P. Zatti, Corso..., s. 213.
32 T. Cigoj, Teorija obligacij. Splośni del obligacijskega prava, Lubljana 2003, s. 20.
33 J. D. Calamari, J. M. Perillo, The Law..., s. 458.
34 T. Guhl, A. Koller [w; ] T. Guhl, Das Schweizerische Obligationenrecht, Ziirich 2000, s. 233.
Znacznie więcej kodyfikacji wskazuje nie tylkona treść zobowiązania, ale takżena dobrą wiarę, jako na kryteria właściwegowykonania zobowiązania30. Czyni to prawo niemieckie w §242 BGB, włoskie w art. 1175 i 1375 c.civ.31, francuskie w art. 1134 ust. 3 c.c., holenderskie w art. 6.2 i 6.248BW, chorwa
ckie w art. 4ZOO z 2005 r., słoweńskie wart. 5 OZz 2001 r. 32, prawo Quebe- cu w art. 1375 c.c., a takżeprawoamerykańskie (por. np. § 1-203 UCC)33.
Istnieją także kodyfikacje, które nie zawierają przepisu specyficznie odnoszącego się do kryteriów wykonania zobowiązania. Należą do nich między innymi prawo szwajcarskie, czeskie i słowackie. Nie oznacza to, że koncepcja dobrej wiary jako kryterium wykonywania praw i obowiązków jest obca tym porządkom prawnym. Najczęściej zawierają one ogólną nor
mę, właściwą dla całego prawa cywilnego, zgodnie z którą wykonywanie praw i obowiązków winno być zgodne z zasadą dobrej wiary. Czyni to art. 2 ust. 1 szwaj. ZGB. W prawie szwajcarskim zasady dobrej wiary mogą np.
kształtować obowiązek wierzyciela do przyjęcia częściowego świadczenia34.
W prawie czeskim i słowackim taką samą zasadę wyrażają § 3 ust. 1 kodek
sów cywilnych czeskiego i słowackiego.
Wskazaniana posługiwaniesięprzez wymienione systemyprawne poję ciem dobrej wiary może prowadzić donieporozumień, jeżeli nie wskaże się, że poszczególneregulacje przypisują mu niekiedy odmienne konsekwencje.
W niektórych systemach prawnych naruszenie zasad dobrej wiary rodzi te sameskutki, conaruszenie przepisów ustawylub postanowieńumowy. Inne * * * * * * *
systemy wiążą z naruszeniem zasad dobrej wiary ograniczone konsekwen cje(np. wyłącznie możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych)35.
35 Por. szerzej, C. Castronovo, Good Faith..., s. 591-594.
36 Przez pośrednie kryterium rozumiem sytuację, w której zwyczaj wpływa na ustalenie treści zobowiązania, a dłużnik jest zobowiązany do ścisłego wykonania zobowiązania zgod
nie z jego treścią.
37 T. Guhl, A. Koller [w:] T. Guhl, Das Schweizerische..., s. 6; H. Koziol, R. Wesler, Bür
gerliches..., t. II, s. 4; G.H. Treitel, The Law of Contract, London 1983, s. 164-165; P. Zatti, Corso..., s. 342.
36 O obowiązywaniu tej zasady także w prawie cywilnym por. H. Koziol, R. Wesler, Bür
gerliches..., t. II, s. 26.
39 Por. szerzej np.: J. Klatka [w:] M. Pazdan (red.), Konwencja wiedeńska o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów. Komentarz, Kraków 2001, s. 305 i n.; U. Magnus, Wie
ner UN- Kaufrecht (CISG), Berlin 1994, s. 215 i n.
Większość systemówprawnych jakobezpośrednie lub pośrednie36 kryte
rium oceny prawidłowości wykonania zobowiązania przyjmuje obowiązują
cy między stronami zwyczaj lubustalonąpraktykę37. Są to zarówno szeroko przyjęte zwyczaje dotyczące całego obrotu prawnego lub określonej branży, jak i powtarzające się zachowania stron, które można uznać za praktykę ustaloną w ten sposób, że stronamożesię w uzasadniony sposóbspodziewać określonego zachowania innej strony stosunku prawnego.
A. 1.3.2. Należyta staranność oraz jakość przedmiotu świadczenia oznaczo
nego co do gatunku
Wiele porządków prawnych zawiera normy, które podobnie jak art. 355 i 257 k.c. odnoszą się donależytej staranności dłużnika orazjakości przed miotu świadczenia oznaczonego co do gatunku. Są to przepisy zredagowa
ne w różny sposób. Wszystkie wyrażają jednak podobne zasady. Po pierw
sze, oczekują od dłużnika zachowania odpowiedniej, wymaganej w obrocie staranności, której miara podlega zwiększeniu, jeżeli dłużnik działa jako profesjonalista (§276-277 BGB, art. 1176 wł. c.civ., art. 10 chorwackiego ZOO, art. 13 słoweńskiego OZ). Po drugie, w razie wątpliwości wymaga ją świadczenia rzeczy przeciętnej jakości (§360 austr. HGB38, §243 BGB, art. 1178 wł. c.civ., art. 71 ust. 2 szwaj. OR, §496 kodeksówcywilnych cze
skiego i słowackiego, art. 1563 c.c. Quebecu).
A.1.4. Źródła międzynarodowe
A.1.4.1. Konwencja wiedeńska o międzynarodowej sprzedaży towarów W konwencji nie ma przepisu, który zawierałbyogólnekryteria prawid łowościwykonania zobowiązania. Jestto jednak kwestia przyjętej techniki legislacyjnej. Kryteria te wynikają z art. 25, definiującego istotne naru szenie umowy, odwołując się do kryterium oczekiwań strony umowy. Na
ruszenie jest istotne, jeżeli powoduje dla drugiej strony taki uszczerbek, który w sposób zasadniczy pozbawia tę stronę tego, czego zgodnie z umową miała prawo oczekiwać, chyba że strona naruszająca umowę nie przewidy
wałatakiego skutkuiosoba rozsądna tego samego rodzaju i w tychsamych okolicznościach nie przewidziałaby takiego skutku39.
W konwencji nie znajdują się przepisy, które wprost odwoływałyby się do kryteriumdobrej wiary jako ogólnej normy postępowania stron. Zart. 7 wynika jednak, że u podstaw konwencji leży uznanie obowiązywania stan dardu dobrej wiary w handlu międzynarodowym40.
40 U. Magnus, Wiener..., s. 122-123.
Konwencjanie zawiera przepisów, które formułowałyby zasadę należytej staranności w wykonaniuzobowiązania orazobowiązek świadczeniarzeczy średniej jakości wwypadku braku bliższego wskazania jakości przedmiotu zobowiązania oznaczonego wyłącznie codo gatunku.
A. 1.4.2. Zasady UNIDROIT
Zasady oceny sposobuwykonania zobowiązania, wynikające z zasad UNI- DROIT, odnoszą się do kryteriów dobrej wiaryi uczciwego działania w han dlu międzynarodowym (art. 1.7). Dobra wiara może byćtakże źródłem doro
zumianych postanowień umowy (art. 5.1.2 lit. a). Zasady odwołują się także do kryterium usprawiedliwionych oczekiwań, stanowiąc w art. 1.8,że strona umowy nie może działać w sposób sprzeczny z wyobrażeniem (understan- ding), którewywołała u drugiej strony i w zaufaniu,doktórego drugastrona działała. Zasadyuznają także za źródła praw i obowiązków stron zwyczaje, które są rozpowszechnione w handlu międzynarodowym, a także zwyczaje i praktyki uzgodnione lub wykształcone między stronami (art. 1.9).
Zasady UNIDROIT zawierają także przepis wymagający świadczenia rzeczy przynajmniej przeciętnego gatunku (art. 5.1.6). Norma dotycząca należytej staranności jest natomiast zbudowana w nieco inny sposób niż w prawie polskim. Jej celemjestzdefiniowaniezobowiązań rezultatu i zobo
wiązań starannego działania, a także określenie kryteriów pozwalających wskazać w konkretnymwypadku,jakiego typu zobowiązanieprzyjął na sie
bie dłużnik (art. 5.1.4 i 5.1.5).
A.2. Uzasadnienie regulacji i założenia politycznoprawne
A.2.1. Potrzeba przepisu regulującego kryteria prawidłowości wykonania zobowiązania
Uwzględniając przyjęte przez KKPC systematyczne założenia regulacji prawa cywilnego, a wszczególności prawa zobowiązań, a także dotychczasową polską tradycję legislacyjną i istniejący dorobek orzecznictwa, należy uznać, że utrzymanie przepisuokreślającego kryteria prawidłowego wykonaniazobo wiązania jest potrzebne. Nie przekreśla to zasadności innych regulacji, które mogą mieć podobnekonsekwencje. Dobre obyczaje, zwyczaje i praktyki ustalone między stronami mogą i powinny pozostać jako czynniki kształtujące skutki czynności prawnych orazwykładnięoświadczeńwoli. Znaczenieproponowanej regulacji obejmuje jednak wykonanie wszystkich zobowiązań bez względu na ich źródło.Jej wprowadzenie jestw związku ztym istotne w szczególności dla oceny wykonaniazobowiązań, których źródłemnie jest czynnośćprawna.
A.2.2. Brak regulacji należytej staranności orazprzeciętnej jakości rzeczy Propozycja nie zawiera odpowiedników obowiązujących obecnie art. 355 i 357 k.c. To, czydłużnik ma obowiązekdziałaćz należytą starannościączy doprowadzić dookreślonego rezultatu, wynikaz treści zobowiązania. Także obecnie art. 355 k.c. nie przesądza tej kwestii. W wypadku, w którym zobo wiązanie polega na doprowadzeniu do określonego rezultatu, kwestia sta rannościdłużnika pozostajenieistotna dla oceny prawidłowościwykonania zobowiązania. Dłużnik, który działając w sposób niestaranny doprowadził do realizacji rezultatu, spełnił prawidłowo zobowiązanie. W razie niedopro- wadzenia do rezultatu, zachowanie przez dłużnika należytej staranności w podjętych przez siebie działaniach nie ma znaczenia dla konkluzji onie wykonaniu zobowiązania. Zachowanie lub niezachowanie należytej staran
ności może mieć w takim wypadku znaczenie środków, jakimi dysponuje wierzyciel wobec niewykonania zobowiązania. Nie uzasadnia to jednak wprowadzenia przepisu o zachowaniu należytej starannościjako elementu regulacji kryteriów prawidłowości wykonania zobowiązania. W wypadku zobowiązań starannego działania, regulacjaobowiązku zachowania należy
tej staranności stanowi superfluum. W takim wypadku wystarczające jest wymaganie, aby dłużnik świadczył zgodnie z treścią zobowiązania.
Nie ma także powodu, aby wprowadzać odrębny przepis, z którego wy nikałoby, że stopień wymaganej staranności jest różnyw zależnościodcha
rakteru, w jakim działa dłużnik, a także okoliczności zobowiązania. Kwe stia staranności wymaganejod dłużnika, jako element treści zobowiązania, jest objęta proponowanym kryterium usprawiedliwionych oczekiwań wie rzyciela (por. pktA.2.3). Należy przyjąć, że wierzyciel może się spodziewać od profesjonalisty wyższej miary staranności niż od osoby wykonującej te same czynności niezawodowo. Kryteria wymaganej staranności niekoniecz nie mają jednak charakter dychotomiczny. Wymogi dotyczące standardów działania mogą być stopniowanetakże wobec profesjonalistów.
Pominięcie regulacji jakości rzeczy oznaczonych co do gatunku, będą
cych przedmiotem świadczenia, wynika przede wszystkim z przekonania o niskiej użyteczności tego kryterium. W obecnej regulacji jest to przepis o niejasnejroliwobec zdefiniowania pojęcia wadyfizycznej rzeczyoraz prze
pisów o rękojmi. Poza przypadkiem sklasyfikowanych handlowo towarów w obrocie masowym, zastosowanie kryterium rzeczy średniej jakości jest niejednokrotnie trudne (np. średnia jakość posiłku w restauracji, wina, książki). O jakości decyduje występowanie określonych cech przedmiotu świadczenia (np. jego trwałość, użyteczność ze względuna określone prze znaczenie). W istocie rozstrzygnięcie konfliktu interesów między dłużni kiem a wierzycielem powinno koncentrować się na występowaniu cech, któ
rych istnienia wusprawiedliwiony sposób mógł oczekiwać wierzyciel. Sama kategoria jakości jest niewystarczająco precyzyjna. Do rzeczy tej samej ja
kości można zaliczyć przedmioty, które mają zupełnie różne cechy, ale na tle innych przedmiotów tego samego gatunku ichwartość jestpodobna.
Ostatecznie należyprzyjąć, że w stosunkach umownych to na stronach ciążyryzyko nieprecyzyjnego wskazania przedmiotu umowy. Wrazie ozna
czeniagoco do gatunku, dłużnik jest zobowiązanyzgodnie z treścią umowy świadczyć przedmiot, który może zostać zakwalifikowany do oznaczonego w umowie gatunku. Jeżeli wierzyciel oczekujeszczególnych cech przedmio tuświadczenia, niewystępującychu wszystkich przedmiotów danegogatun
ku, to powinien przede wszystkim doprecyzować tę okoliczność w umowie.
Wyjątkowo oczekiwanie istnienia takich cech świadczenia może być uspra
wiedliwione innymi okolicznościami.
A.2.3. Kryteria wykonania zobowiązania
A.2.3.1. Treśćzobowiązania i usprawiedliwione oczekiwania
Proponowany przepis wprowadza obowiązek wykonania zobowiązania zgodnie z jego treścią. Treść zobowiązania nie jest przeciwstawiona innym kryteriomocenyprawidłowościwykonaniazobowiązania, takim jak dobreoby czaje, zwyczaje i praktyki przyjęte międzystronami, uzasadnione oczekiwania wierzyciela itp.Wszystkie te kryteriawpływająna ocenę treści zobowiązania.
Podstawowym wyróżnionym czynnikiem, wpływającym na treść zo bowiązania, są uzasadnione oczekiwania wierzyciela. Jest to rozwiązanie nowe w stosunku do art. 354 k.c. Jest ono pokłosiem uogólnienia zasady oceny zgodności świadczenia z umową na gruncie ustawy o sprzedaży kon
sumenckiej, a także odwołaniem do art. 7.101 ACQP. Wprowadzenie kate
gorii usprawiedliwionych oczekiwań wierzyciela jest pokłosiem angielskiej koncepcji upatrującej istoty i źródła zobowiązania wzaufaniu wierzyciela do złożonej przez dłużnika obietnicy. Nie jest to próba przeszczepieniana grunt polskiinstytucji zupełnieobcegosystemuprawnego. Konstrukcjaoczekiwań wierzyciela już odgrywawpolskimsystemieprawnym istotnąrolę na gruncie konwencji wiedeńskiej o międzynarodowej sprzedaży towarów oraz ustawy o sprzedaży konsumenckiej. Instytucje tych aktów prawnych zostały stwo
rzone z myślą o ichuogólnieniu jako model regulacji wykonania zobowiązań oraz skutków naruszenia zobowiązań41. Zaproponowane kryteria oceny pra widłowości wykonania zobowiązania wynikają z dążenia do ujednolicenia polskiego systemu zobowiązań właśnie na podstawie modelu zaproponowa
nego przez konwencję wiedeńską i dyrektywę o sprzedaży konsumenckiej.
Jest to wybór, który odpowiada współczesnym tendencjom rozwoju prawa umów. Wybrany model został zweryfikowany w praktyce obrotu zarówno między profesjonalistami, jak i w stosunkach konsumenckich. Jestto propo
zycja alternatywna wobec obowiązywania obecnie w prawie polskim dwóch modeli instytucji związanych z wykonaniem zobowiązania oraz skutkami jego niewykonania. Równoległe obowiązywanie modelu wywodzącego się z kodeksucywilnego oraz z ustawy o sprzedażykonsumenckiej nie powodu je wprawdzie poważnych perturbacji wpraktyce obrotu oraz wjudykaturze sądów polskich, nie jest jednak poprawne zpunktu widzenia legislacyjnego.
Nie jest także uzasadnione merytorycznie. Model wywodzący się z konwencji
41 S. Grundmann, A. Hoerning, Leistungsstörungsmodelle im Lichte der ökonomischen Theorie- nationales, europäisches und internationales Recht [w:] T. Reger, H.B. Schäfer, Öko
nomische Analyse der europäischen Zivilrechtsentwicklung, Tübingen 2007, s. 421 i cytowane tam źródła.
wiedeńskiej i dyrektywyo sprzedaży konsumenckiej nie jest skonstruowany dla specyficznych relacji obrotu konsumenckiego. W wielu wypadkach jest mniej korzystny dla konsumenta niż model wynikający z kodeksu cywilne
go42.Utrudnieniem jest także dualizmnomenklatury stosowanej przez te re
gulacje. Są to motywy przemawiające zazaproponowanym rozstrzygnięciem prawnopolitycznym. Konsekwencje tego rozstrzygnięcia dotyczą większości instytucji związanych z wykonaniem zobowiązania orazskutkami jego naru
szenia. Na gruncieomawianego przepisu pokłosiem przyjętegorozstrzygnię
ciajest odwołanie do kryterium usprawiedliwionych oczekiwań wierzyciela.
42 Por. np. M. Pecyna, Ustawa o sprzedaży konsumenckiej, Warszawa 2007, s. 18.
43 Por. np. PS. Atiyah, Accidents, Compensation and Law, London 1978, s. 480-485.
44 Por. w odniesieniu do procedury zawarcia umowy S. Shavell, Foundations of Economie Analysis of Law, Cambridge-London 2004, s. 294-295.
Odwołanie do oczekiwań wierzyciela oddaje gospodarczą i społeczną istotę więzi obligacyjnej, którą należy rozumieć jako narzędzie realizacji uprawnionych interesów jej stron. Służy zaspokojeniu ich potrzeb. To na re
alizację tak rozumianego celu powinno byćskierowanedziałanie dłużnika.
Niezależnie od jego genezy, znaczenie zaproponowanego kryterium oceny prawidłowości wykonania zobowiązania niejest ograniczone do stosunków umownych. W wypadku zobowiązań umownych wierzycieloczekuje realiza cji obietnicy dłużnika. W odniesieniu do zobowiązań z tytułu czynu niedo zwolonego, oczekiwania wierzyciela wywodząsięprzede wszystkimz funkcji, jakim ma służyć prawo deliktowe (rekompensacyjna, konsolacyjna, prewen
cyjna itd.)43. W wypadku bezpodstawnegowzbogacenia oczekiwania koncen trują się wokół odzyskania utraconej wartości. W stosunkach umownych, jakiw stosunkachpozaumownych, źródłem usprawiedliwionych oczekiwań może być zwyczaj obowiązujący w danegotypu relacjach, a także praktyka postępowania dłużnika ustalona między stronami lub znana wierzycielowi z innego źródła. Katalog przyczyn usprawiedliwiających oczekiwania wie rzyciela jest otwarty. Nie ma zatem potrzeby, dla której należałoby wyróż
niać zwyczaje i ustalone praktyki jako kryteria oceny prawidłowości wyko nania zobowiązania. W sposób szczególny należy natomiast potraktować kryterium dobrych obyczajów (dobrą wiarę w znaczeniu przedmiotowym).
Nie możebyć ona traktowanajako samodzielne źródło usprawiedliwionych oczekiwań wierzyciela, kształtujące obowiązki dłużnika. Może natomiast kształtowaćoczekiwania co do sposobu realizacjioczekiwań wypływających zinnych źródeł. Paragraf3 proponowanegoprzepisu należy traktowaćjako regulację szczególną (por. szerzej pkt A.2.3.2.).
Racjonalne ukształtowanie regulacji wymaga, aby dłużnik wchwili po wstaniazobowiązaniaznał ryzyko związane zpowstaniem obowiązkuświad czenia44. W związku z tym w propozycji przyjęto, że dłużnik ma obowiązek uwzględnić usprawiedliwione oczekiwania wierzyciela tylko w takim zakre sie,w jakim znał jelub powinien był znać w chwili powstania zobowiązania.
Można to uznać za optymalne rozstrzygnięcie konfliktu interesów między wierzycielem, dążącym do maksymalizacji korzyści odniesionych z realiza cji zobowiązania, a dłużnikiem, dążącym do minimalizacji swoich kosztów.
Dłużnik świadcząc, maobowiązek uwzględnić oczekiwania wierzyciela, które w chwili spełnienia zobowiązania można uznać za usprawiedliwione, a które były mu znanelub powinny być znane w chwili powstania zobowiązania.
W każdym wypadku istotnym elementem uzasadniającym oczekiwania wierzyciela jest przeznaczenie przedmiotu świadczenia. Jest to kryterium, które wywodzi się z regulacji umowy sprzedażyoraz innychumów, w których przedmiotemświadczeniasą rzeczy. W zaproponowanejregulacji dotyczy ono jednaktakżeenergii, praw, jak również usług (por. pkt B.3.). Bez względu na źródło powstania zobowiązania, wierzyciel może co do zasady oczekiwać, że przedmiot świadczenia miał cechy pozwalające na jego zwykłewykorzystanie.
Można domniemywać, że użyteczność przedmiotu świadczenia, przypisywa
na mu zwykle w obrocie, jest punktem odniesienia dla wierzyciela oczekują
cegospełnienia świadczenia. W wypadku pozostałych cech istotne znaczenie mają zarówno oświadczenia dłużnika (por. art. 1:2 propozycji), jak i oświad czenia wierzyciela. Wierzyciel może w usprawiedliwiony sposób oczekiwać, że zostaną spełnione jego wymagania dotyczące przedmiotu i sposobu świad
czenia, jeżeli dłużnik znając te wymagania, zdecydował się na zaciągnięcie zobowiązania. Jest to regulacja specyficzna dlazobowiązań umownych.
A.2.3.2. Znaczenie dobrych obyczajów
Uwzględniając tradycję legislacyjną obowiązującą w Polsce, propozy
cja zakłada obowiązywanie zasady dobrej wiary w ujęciu obiektywnym.
Dla odróżnienia od dobrej wiary w znaczeniu subiektywnym propozycja, podobnie jak nowelizacje kodeksu cywilnego z ostatnich lat, posługuje się pojęciem dobrych obyczajów. Istotne znaczenie ma rozstrzygnięcie dotyczą ce znaczenia, jakie przypisuje się kryterium dobrych obyczajów. Z punktu widzenia efektywnościekonomicznej klauzulageneralna dobrych obyczajów pozwala na optymalizację kosztów ukształtowania i zawarcia. Założenie racjonalnej i uczciwej wykładni i wykonania zawartej umowy pozwala na położenie mniejszego nacisku na kompletność jego regulacji45. Efektywność ekonomiczna regulacji przemawia jednak równocześnie za jednoznacznym sprecyzowaniemtreści zobowiązania oraz stworzeniem precyzyjnych kryte riów, pozwalających stronom rozstrzygnąć o tym, czy zobowiązanie zostało wykonane, a także o prawidłowości jegowykonania. Takie ujęcie skłaniado ograniczenia rolikryterium dobrych obyczajów, które wprowadzaniekontro
lowany przez strony i ostatecznie niedający się przewidzieć element ocenny, który w razie sporu będzie mógł zostać sprecyzowany dopiero expost przez organ rozstrzygający sprawę. Należy także wskazać, że kryteria etyczne ujmujące prawo zobowiązań w ujęciu kooperatywistycznym, skłaniają do odwołania się przy ocenietreści i sposobuwykonania zobowiązania do kry teriów uczciwego postępowania, uniemożliwiających dłużnikowi wykonanie świadczenia na szkodę wierzyciela, nadużycie prawa itd. Jest to kryterium generalne, które wprowadza dodatkowy element ryzyka do relacji obligacyj nej, zwiększającjednocześnie koszty działania stron.
45J. Ghestin [w:] S. Grundmann, D. Mazeau, General Clauses..., s. 176 i n.; S. Shavell, Foundations..., s. 294.
Ze względu na złożonośćkonsekwencjiposłużenia sięklauzulą generalną dobrychobyczajów jako kryterium prawidłowości wykonania zobowiązania, w propozycji zdecydowano się posłużyć nim w zakresie uwzględniającym konieczny, zdaniem większości twórców propozycji,etyczny aspekt zobowią zania, przy jednoczesnym ograniczeniu jego znaczenia w ten sposób, aby uniemożliwić dokonywanie ex post istotnych zmian treści stosunku obliga cyjnego. Inspiracją były tutaj postanowienia art. III 1.103 ust. 3 DCFR, któ
ry przesądza negatywnie możliwość konstruowania roszczeń na podstawie kryterium dobrej wiary. Tę samą myśl wyraża negatywne ujęcie znaczenia dobrych obyczajówjako kryterium prawidłowego wykonania zobowiązania.
Dłużnik wykonując zobowiązanie, nie może ich naruszyć. Oznacza to, że wykonanie zobowiązania zgodnie z jego treścią nie może być uznane za prawidłowe wykonanie zobowiązania,jeżeli w konkretnych okolicznościach łamie reguły etyczne, składające się na pojęcie dobrych obyczajów. Dobre obyczaje nie mogą być jednak źródłem konkretnych obowiązków dłużnika.
Nie mogą w związku z tym kształtować treści stosunku zobowiązaniowego w znaczeniu pozytywnym.
Istotnym rozstrzygnięciemjest wskazanie, czy norma zakazująca dłuż nikowi przy wykonaniu zobowiązania naruszać zasady dobrej wiary jest regulacją iuris cogentis czy iuris dispositiui. W przeciwieństwie do DCFR propozycja nie rozstrzyga tej kwestii w sposób wyraźny. Należy przyjąć, że zasada ta ma charakter dyspozytywny. Czynnik dobrych obyczajów ze względuna swójniedookreślony charakter wprowadzaw relacji obligacyjnej dodatkowyczynnikryzyka. Kryterium to w razie sporu jest interpretowane przez sąd lub inny organ właściwy dla rozstrzygnięcia kontrowersji mię dzy stronami. W chwili zawierania umowy żadna ze stron nie jest w stanie przewidzieć sposobu skonkretyzowania tej normy. Nie jest w związku ztym w stanie precyzyjnie określić własnych kosztów i korzyści spodziewanych w związku z realizacją umowy. Podmiotom kształtującym własną pozy
cję w relacji obligacyjnej należy dać prawo wyeliminowania tego czynni ka ryzyka w zakresie, w jakim dotyczy on oceny prawidłowości wykonania zobowiązania. Takie rozstrzygnięcie nie narusza interesów osób trzecich.
W relacjach umownych między przedsiębiorcą a konsumentem wyłączenie zastosowania art. 1:1 §3 nie może działaćna niekorzyść konsumenta, jeżeli wynika znieuzgodnionego indywidualnie postanowieniaumowy. Kwestia ta nie została uregulowana w zaproponowanymprzepisie. Ochronękonsumen tów gwarantują wystarczająco przepisy realizujące Dyrektywę 93/13/EWG o niedozwolonych postanowieniach w umowach z konsumentami.
B. Komentarz
B.l. Cel i znaczenie regulacji
Proponowany przepis konstytuuje kryteria oceny prawidłowości wyko
nania zobowiązania obowiązujące dla wszystkich zobowiązań prywatno
prawnych niezależnie od źródła ich powstania. Wykonanie zobowiązania
w sposób sprzeczny z tymi kryteriami należy traktować jako naruszenie zobowiązania (por. szerzej art. 11:1 propozycji). Celem przepisu jest stwo
rzenie modelu prawidłowego rozstrzygnięcia konfliktu interesów między dłużnikiem dążącym do minimalizacji kosztów związanych z wykonaniem obciążającego go zobowiązania, a wierzycielem dążącym domaksymalizacji korzyści płynących z przysługującego mu uprawnienia.
Celem przepisu niejest uwzględnianie wpływu pomniejszej zmiany oko liczności na zakres obowiązków dłużnika. Ani kryterium usprawiedliwio
nych oczekiwań, ani kryterium dobrych obyczajów nie może być wykorzy stanedla ukształtowania obowiązków dłużnika w innysposób,niżmogło to być przez niego przewidziane w chwili powstania zobowiązania.
Przepis ma charakter dyspozytywny. Strony mogą uzgodnić inne kry teria oceny prawidłowości wykonania zobowiązania. Ocena skuteczności takiej czynnościpodlega ogólnym kryteriom oceny ważności i skuteczności czynności prawnej.
B.2. Kontekst regulacji - zakres zastosowania
Proponowany przepis dotyczy wszystkich stosunków zobowiązaniowych bez względu na źródło ich powstania. Dotyczy także wykonania zobowią
zań unormowanych w innych częściach kodeksu cywilnego, takich jak np.
uregulowanych w przepisach o prawie rzeczowym tzw. roszczeń uzupełnia
jących, a także wykonania zobowiązań z zakresu prawa spadkowego, np.
zobowiązania z tytułu zapisu.
Regulacja proponowanego przepisu pozostaje w związku z przepisami do
tyczącymi wykładni oświadczeń woli, przepisami odwołującymi się do kry terium dobrychobyczajów (np. o nieważności czynności prawnej, klauzulach niedozwolonych), a także ogólnąregulacją zakazującą nadużycia prawa.
Usprawiedliwione oczekiwania wierzyciela, a także zwyczaje i ustalo ne między stronami praktyki, są czynnikami wpływającymi na wykładnię oświadczenia woli dłużnika. Wykładnia wpływa na ustalenie treści przyję tego przez dłużnika zobowiązania. Z tej konstatacji wypływają dwa dalsze wnioski. Po pierwsze, regulacja zasad wykładni oświadczenia woli powinna zostać zharmonizowana z zaproponowanym przepisem o kryteriach oceny prawidłowości wykonania zobowiązania. Po drugie, zaproponowany przepis prowadzi do rozstrzygnięć, które powinny wynikać już z regulacji wykład ni oświadczeńwoli. Nie oznacza to, że zaproponowany przepis jest zbędny.
Jego wprowadzenie jest potrzebne ze względu na fakt, że odnosi się on do kryteriów wykonania wszystkich zobowiązań, także tych, których źródłem nie jest oświadczenie woli. W odniesieniu do tych zobowiązań reguły wy
kładni oświadczeń woli nie mogą zastąpić proponowanego przepisu.
Proponowany przepis uwzględnia zachowanie w nowej regulacji prawa cywilnego normy przyjmującej dobre obyczaje i ustalone zwyczaje jako jeden z elementów kształtujących treść czynności prawnej (obecnie art. 56 k.c.), jak również normyuznającej sprzeczność z dobrymi obyczajami za przyczy
nęnieważności czynności prawnej (obecnie art. 58 § 1 k.c.), a także bezsku tecznościnieuzgodnionej indywidualnieklauzuli w umowie z konsumentem
(obecnie art. 385 k.c.). Proponowana regulacja uzupełnia te przepisy. Jak wynika to już z wcześniejszych rozważań, zakres przedmiotowy zakazu wykonania zobowiązania w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami jest szerszy niż zakres pozostałych regulacji (nie dotyczy wyłącznie zobowią zań, których źródłem jest czynność prawna). Artykuł 1:1 §3 propozycji nie dotyczy ocenyexantę dopuszczalności ukształtowaniatreści zobowiązania.
Jestto raczej rozstrzygnięcie podejmowane ex post, wskazujące nato, jakie zachowanie dłużnika nie może być uznane za prawidłowe wykonanie zobo wiązania. Istotną rolą proponowanegoprzepisujest także ograniczeniezna
czenia zasady dobrych obyczajów (dobrej wiary ujmowanej przedmiotowo) jakoczynnika kształtującego obowiązki dłużnika.
Proponowana regulacja pozostaje w związku z art. 1:2 propozycji, który dookreśla źródła usprawiedliwionych oczekiwań wierzyciela w stosunkach umownych oraz z art. 11:1 propozycji, który definiuje naruszenie zobowią zania, odnosząc się tym samym od strony negatywnej do kwestii uregu lowanych w omawianym artykule propozycji. Wpływ późniejszych zmian okoliczności na treść zobowiązania regulują art. 1:5-6 propozycji. Treść art. 1:1 nie może być uznawana za instrument wyprowadzania z ogólnych reguł dotyczących wykonania zobowiązań instrumentów pozwalających na zmianę zakresu i sposobu świadczenia dłużnika ze względu na późniejszą zmianę okoliczności.
B.3. Wykładnia
Usprawiedliwione oczekiwaniawierzyciela to możliwewyobrażenie wie rzyciela o cechach i okolicznościach świadczenia, wynikające między inny mi z treści oświadczenia dłużnika, milczenia dłużnika co do zgłoszonych oczekiwań wierzyciela, natury przedmiotu świadczenia, ustalonych mię dzy stronami praktyk, obowiązujących w danych stosunkach zwyczajów, zachowania dłużnika przed powstaniem zobowiązania, a także regulacji prawnej46.
46 Por. także F. Albert de Vincelles, P. Machnikowski, J. Pisuliński, J. Rochfeld, M. Szpu- nar, F. Zoll [w:] ACQP, cz. 1..., s. 260.
Oczekiwańwierzycielanienależy rozumieć ściśle w znaczeniupsycholo
gicznym. Dla ustalenia usprawiedliwionych wyobrażeń nie trzeba dążyć do ustalenia tego, co wierzyciel w chwilipowstania zobowiązania sądził o przy szłym zachowaniu dłużnika. Byłoby to kryterium w istocie niepoddające się obiektywnej weryfikacji. W odniesieniu do wielu kategorii wierzycieli trudne do zastosowania (np. wierzyciel kontraktowy, reprezentowany przez dwóch członków zarządu, którzy świadczenie wyobrażają sobie w odmienny sposób, wierzyciel deliktowy, któryw chwili powstania zobowiązania stracił przytomnośćwwyniku działania dłużnika). Usprawiedliwioneoczekiwania należy ujmować w sposób zobiektywizowany, odnosząc je do modelu okre
ślonego uczestnika obrotu. Należy przyjąć, że nie chodzi tutaj wyłącznie o zakwalifikowanie wierzyciela do kategorii przedsiębiorców,konsumentów lub innych uczestników obrotu, ale o odniesienie się do szczególnych cech
wierzyciela, takich jak jegowykształcenie, doświadczenie w stosunkachda
nego rodzaju itp.
W sytuacji, w której przy powstaniu zobowiązania wierzyciel był repre
zentowany przez przedstawiciela, dla zastosowania kryterium usprawied liwionych oczekiwań mają znaczenie cechy osobiste przedstawiciela, a nie wierzyciela. Wyjątek stanowi sytuacja, w której wierzyciel posłużył się pełnomocnikiem w złej wierze, tj. posłużył się osobą, o której wiedział, że w sposób usprawiedliwiony będzie oczekiwać cech świadczenia, których nie mógłby w taki sposób oczekiwaćsam wierzyciel, gdybydziałał osobiście.
Istotnym źródłem usprawiedliwionych oczekiwań wierzyciela jest zwy kłe przeznaczenie przedmiotu świadczenia oraz wyrażone przez wierzyciela oczekiwania, które nie zostały zakwestionowane przez dłużnika do chwili zawarcia umowy. Regulacji tejnie należy traktowaćjako normy iuris cogen- tis. Okoliczności zawarcia umowy, w tym przede wszystkim oświadczenia dłużnika, mogąprowadzić do wniosku, że wierzyciel nie mógłw usprawied liwiony sposób oczekiwać, że przedmiot świadczenia będzie nadawał się do zwykłego wykorzystania. Źródłem tej regulacji są przepisyo sprzedaży rze
czy. Zgodnie z propozycjąznajduje ona zastosowanie dowszystkich rodzajów świadczeń. Każde świadczenie (także usługi, energia i prawa) ma określony sens osobisty lub gospodarczy dla wierzyciela. Zaspokojenie potrzeb wierzy
ciela, którego ten może w usprawiedliwiony sposób oczekiwać od dłużnika, jest sensem wykonania każdego stosunku zobowiązaniowego.
Stronymogą sprecyzować, na czym polega wyłączenie kryterium dobrej wiary. Może tu chodzić w szczególności o wyłączenie obowiązków informa cyjnych związanych ze świadczeniem, obowiązku lojalności, obowiązku pie czy nad mieniem i innymi interesami wierzyciela przy wykonaniuzobowią
zania. Mogą także wskazać, że przy wykonaniu zobowiązania dłużnik ma się kierować innymi kryteriami niż te,które wskazuje art. 1:1. Dopuszczal ne jest równieżpostanowienie, zgodnie z którym każda ze stron w ramach dopuszczalnego znaczenia językowego zawartych w umowie postanowień może wykonać umowę zgodnie zwłasnym interesem.
B.4. Przykłady
1. A zlecił B sprzątanie domu. Poinformował B o tym, że następnego dnia odbędzie się przyjęcie. B wykonał usługę w terminie, ale użył środka czyszczącego, który przez 24 godziny po użyciu pozostawia wyraźny i roz
poznawalny zapach. A uważa, że usługa została wykonana nieprawidłowo.
B wskazuje, że środek jest standardowo używany przytego typu usługach.
[B niewykonał prawidłowo zobowiązania.Aw usprawiedliwiony sposób mógł oczekiwać, że po sprzątaniu dom będzie nadawał się nazajutrz do zor
ganizowania przyjęcia],
2. Hodowca koni A zlecił weterynarzowiB wyleczenie ogieraz zapalenia płuc, wyrażając życzenie, aby koń był gotów dowyścigów za 3dni. B oświad
czył, że może jedynie zastosowaćstandardowyśrodekleczniczy X. Ogier zo stał wyleczony, ale dopiero po dniu wyścigów. A twierdzi, że w takim razie umowa nie została wykonana prawidłowo. B twierdzi, że koń został wyle
czony prawidłowo, a A jako profesjonalny hodowca powinien zdawać sobie sprawę, że leczenie wtak krótkim czasie nie było możliwe.
[B nie wykonał prawidłowo zobowiązania, nawet jeżeliA powinien wie dzieć, że czas leczenia nie może być tak krótki jak tego sobie życzył. Na B spoczywał obowiązekpoinformowania A o tym fakcie. Brak zaprzeczenia usprawiedliwia przekonanie Aotym, że leczenie jest jednak możliwe],
3. A w prywatnym liście do B zaoferował kupno samochodu osobowego marki Fiat z 1938 r. Wyrażając swoje pozytywne zdanie o tym pojeździe, napisał między innymi: „jestem pewien, że da się nim jeszcze wyciągnąć ze 180 km/h”. W ciągu dalszych negocjacji B nie opisywał osiągów tego sa
mochodu. Umowa została zawarta. A twierdzi, że nie została prawidłowo wykonana, bo nabyty przez niego samochód nie rozwija prędkości, której się spodziewał.
[A nie naruszył umowy. B nie może w usprawiedliwiony sposób oczeki
wać, że przedmiot świadczenia będzie miał cechy, które wierzyciel wskazał w oświadczeniu złożonym ewidentnie w konwencji językowej żartu],
4. Ajest zobowiązany wobec B z tytułu deliktu, polegającego na znisz
czeniu stolika w stylu biedermeier, wyprodukowanego przez fabrykę Dan hauser. A jest właścicielem podobnego stolika, wyprodukowanego w tym samym czasie przeztę samą fabrykę.
[B może w usprawiedliwiony sposób oczekiwać, że naprawienie szkody nastąpi przez przeniesienie własności tego mebla].
5. A jest zobowiązany wobec B do naprawienia szkody niemajątkowej, polegającej na rozpowszechnianiuwśródrobotników pracujących dla B nie prawdziwych i kompromitujących go informacji.
[A jest zobowiązany do złożenia wobec pracowników B oświadczenia, wktórym przeprosiB za wyrządzoną krzywdę i zaprzeczyrozpowszechnia
nym przez siebie informacjom. B może się spodziewać, że A złożyto oświad
czenie w sposób, który będzie zrozumiały dla robotników B],
6.Awynajął od B pokój z widokiemna morzena czas parady żaglowców.
Umówionacenajest znacznie wyższa niż cenarynkowa wynajęcia pokoju na kilkagodzin. Ze względuna żałobę narodowąpotragicznym wypadku para
da została odwołana. B żąda zapłatytwierdząc, że on wykonał swoje świad czenie udostępniając pokój. A odmawia, twierdząc, że nie widział parady.
[Świadczenie B nie zostało wykonane prawidłowo. A mógł w usprawied liwionysposóboczekiwać możliwości zobaczenia paradyżaglowców. Fakt, że Bnie miał wpływu ani niemógł przewidzieć odwołania parady, nie wpływa na ocenę prawidłowości wykonania zobowiązania. Wpływa natomiast na zakres środków przysługujących A],
7. A jest dłużnikiem B. A jest zobowiązany do świadczenia w USD.
A i B mieszkają w Polsce. Wartość waluty amerykańskiej niespodziewanie i znacząco spadła w stosunku do złotówki tak, że istotnie zmniejszyła się wartość świadczenia A w stosunku do wartościświadczenia wzajemnego B.
A wykonał świadczenie. Następnie B domagasię jego waloryzacjitwierdząc, że A jest nadal zobowiązany, bo świadczenie tak nieznacznej wartości nie możebyć uznane za wykonaniezobowiązania zgodnie z dobrymiobyczajami i oczekiwaniami wierzyciela.
[A wykonał prawidłowo zobowiązanie. Kryterium dobrych obyczajów, a także kryterium usprawiedliwionych oczekiwań wierzyciela nie mogą prowadzić do zwiększenia zakresu zobowiązania. Nie zastępują także in stytucjiwaloryzacji. Wierzyciel musi wystąpić z żądaniem waloryzacjiprzed spełnieniem zobowiązania przez dłużnika].
ART. 2. DODATKOWE PRZESŁANKI NALEŻYTEGO WYKONANIA ZOBOWIĄZANIA PRZEZ PRZEDSIĘBIORCĘ
§1. Jeżeli dłużnikiem jest przedsiębiorca, wierzyciel może w usprawied liwiony sposób oczekiwać, że zobowiązanie wynikające z czynności prawnej zostanie wykonane zgodnie z treścią oświadczeń złożonych publicznie przez przedsiębiorcę do chwili powstania zobowiązania, chyba że oświadczenia te zostałysprostowane w sposóbumożliwiający wierzycielowi zapoznanie się z treścią sprostowania przedpowzięciem przez niegodecyzjio nawiązaniu zobowiązania.
§2. Publiczne oświadczenia osób trzecich mających bezpośredni interes w zwiększeniu popytu na dobro lub usługę stanowiących przedmiot zobowiązania przedsiębiorcy, a także publiczne oświadczenia złożone na zlecenie tych osób, traktuje się tak jak oświadczenia przedsiębior cy, chybaże nieznał on ani przyzachowaniu należytej starannościnie mógł znać treści tych oświadczeń lub ich treść nie mogła wpłynąć na powzięcie przezniego decyzji o nawiązaniu zobowiązania.
A. Podstawy regulacji
A.l. Analiza prawnoporównawcza- źródła A.1.1. Obowiązująca regulacja polska
Proponowany przepis nie znajduje odpowiednika w aktualnie obowią
zującym kodeksie cywilnym. Prawo polskie zawiera obecnie przepis odno szący się do wiążącej mocy oświadczeń złożonych przez dłużnika i osoby trzecie (art. 4 ust. 4 i art. 5 ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej). W zakresie pozostałych umów sprzedaży związanie przed- kontraktowymi oświadczeniami dotyczącymicechprzedmiotu umowyprze
widuje art. 556k.c.
A. 1.2. Europejskie prawo umów
W prawie europejskim regulacje dotyczące skutków przedkontraktowych oświadczeń osób trzecich zawierają PECL (art. 6.101), DCFR (art. II 9.101) i ACQP (art. 4.105-106). PECL i DCFR wyrażają ogólną zasadę, zgodnie
