1. Procesy dekolonizacyjne w Afryce
a.
b. 1. Cele lekcji
i. a) Wiadomości Po przeprowadzonej lekcji uczeń:
• wie, czym jest system powierniczy ONZ,
• zna historię dekolonizacji z lat 50.,
• wie, co to był „Rok Afryki”,
• zna terytoria kolonialne Portugalii,
• wie, czym jest neokolonializm.
ii. b) Umiejętności Uczeń:
• wyodrębnia poszczególne etapy kolonizacji,
• analizuje sytuację gospodarczą, społeczną i polityczną państw afrykańskich po uzyskaniu przez nie niepodległości,
• poszukuje związków przyczynowo-skutkowych pomiędzy latami zależności kolonialnej a obecną sytuacją państw afrykańskich,
• łączy poszczególne kraje afrykańskie z ich historycznym kolonizatorem,
• odszukuje na mapie wskazane kraje afrykańskie.
c. 2. Metoda i forma pracy
Metoda podająca: nauczyciel omawia poszczególne etapy dekolonizacji. Zarysowuje współczesną sytuację panującą w państwach afrykańskich. Wyjaśnienia ważne pojęcia.
Metoda praktyczna: praca uczniów z mapą.
d. 3. Środki dydaktyczne
1. Mapa Afryki.
2. Skopiowane fragmenty Karty NZ.
e. 4. Przebieg lekcji
i. a) Faza przygotowawcza
Afryka po II wojnie światowej. Nauczyciel omawia status poszczególnych terytoriów.
Wymienia niepodległe państwa. Wyjaśnia, co to były terytoria powiernicze. Wspólna lektura odpowiednich fragmentów Karty NZ, traktujących o systemie powierniczym.
ii. b) Faza realizacyjna
1. Uczniowie czytają zapisy Karty NZ i konfrontują je z systemem kolonialnym;
wskazują na sprzeczności.
2. Nauczyciel opowiada o kolejnych etapach dekolonizacji. Wyjaśnia, co rozumiemy pod terminem „Rok Afryki”. Charakteryzuje przebieg procesu wyswabadzania Czarnego Lądu.
3. Nauczyciel mówi o proklamowaniu niepodległości RPA. Pyta uczniów o znaczenie terminu: apartheid.
4. Uczniowie odszukują na mapie Afryki nazwane przez nauczyciela państwa i wskazują, kto był ich kolonizatorem.
iii. c) Faza podsumowująca
Nauczyciel przedstawia sytuację państw afrykańskich po uzyskaniu przez nie niezależności politycznej. Wymienia niektóre konflikty zbrojnych, które wstrząsały Czarnym Lądem.
Zwraca uwagę uczniów na problem sztuczności granic wyznaczanych linijką i cyrklem przez kolonizatorów bez brania pod uwagę kryteriów etnicznych, ustrojowych i językowych.
Uczniowie analizują mapę polityczną Afryki. Nauczyciel objaśnia termin neokolonializm.
f. 5. Bibliografia
1. Historia Afryki od początku XIX wieku, pod red. M. Tymowskiego, Ossolineum, Wrocław 1996.
2. Kukułka J., Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945-1994, Scholar, Warszawa 1997.
3. Mały słownik stosunków międzynarodowych, pod red. G. Michałowskiej, wyd. 3, WSiP, Warszawa 1999.
g. 6. Załączniki
i. a) Zadanie domowe
Czy uważasz, że Europa ma wobec Afryki dług do spłacenia? Czy kolonizacja przyniosła więcej pożytków, czy strat dla krajów Czarnego Lądu? Czy obecna trudna sytuacja
gospodarczo-polityczna państw afrykańskich jest wyłącznie rezultatem kolonializmu, czy też są jeszcze inne powody takiego właśnie stanu rzeczy? Przedstaw swój punkt widzenia na powyższe problemy. Spróbuj przekonująco uzasadnić swoje opinie (praca pisemna; objętość pracy około 800 słów).
h. 7. Czas trwania lekcji
45 minut
i. 8. Uwagi do scenariusza
Scenariusz poświęcony zagadnieniom dekolonizacji Afryki nie ma na celu wymienienia wszystkich dat i nazwisk związanych z wyswabadzaniem się państw afrykańskich z objęć kolonializmu. Uczniowie powinni z niniejszej lekcji wynieść ogólną wiedzę na temat procesów dekolonizacji oraz świadomość przyczyn obecnej, w bardzo wielu przypadkach tragicznej, sytuacji, w jakiej znajdują się państwa afrykańskie. Sytuacja ta ma swoje korzenie w czasach kolonialnej zależności, a jej obraz ujawnił się już w pierwszych latach politycznej niezależności krajów Czarnego Lądu.
Lekcja o dekolonizacji powinna przybliżyć uczniom problematykę związaną z afrykańską teraźniejszością i po części naszą, europejską, za nią odpowiedzialnością.
