W poniższym rozkładzie materiału i planie wynikowym zawarto osiągnięcia ucznia wynikające z realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego, a zaplanowane na podstawie serii Podróże w czasie.

ROZKŁAD MATERIAŁU I PLAN WYNIKOWY KLASA IV SZKOŁY PODSTAWOWEJ

W poniższym rozkładzie materiału i planie wynikowym zawarto osiągnięcia ucznia wynikające z realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego, a zaplanowane na podstawie serii Podróże w czasie.

Ponieważ wymagania ogólne, które w podstawie programowej zostały ujęte w trzech obszarach, odnoszą się do umiejętności nabywanych w toku całego kształcenia historycznego, plan wynikowy uwzględnia tylko wymagania szczegółowe. Cele i materiał poszczególnych tematów zostały sformułowane w ujęciu operacyjnym i zakwalifikowane na dwa poziomy wymagań: podstawowy (P) i ponadpodstawowy (PP).

Przedstawiony plan wynikowy jest jedynie propozycją, z której nauczyciel może skorzystać, dostosowując ją do możliwości konkretnego zespołu klasowego.

Kursywą zostały zaznaczone tematy wykraczające poza podstawę programową.

PUNKT PODSTAWY PROGRAMOW EJ

TEMAT

LICZBA GODZIN

CELE KSZTAŁCENIA W UJĘCIU OPERACYJNYM

ZAPAMIĘTYWANIE ROZUMIENIE UMIEJĘTNOŚCI

Czego będziemy się uczyć w klasie IV szkoły

podstawowej?

1 Zapoznanie uczniów z tematyką zajęć i przedmiotowym systemem oceniania.

Omówienie zasad kontroli i oceny osiągnięć ucznia.

III.1)

1. Co to jest

historia? 1 Uczeń rozumie:

 pojęcia: historia (dzieje), historyk, historia

prywatna (P), historia rodzinna, historia państw (PP),

 historię jako cykl zmian dokonanych przez człowieka (PP),

 konieczność poznawania historii w sposób

chronologiczny (P).

Uczeń potrafi:

 opisać Kraków w różnych okresach historycznych (PP),

 wyjaśnić, czym zajmuje się historyk (P),

 podać przykłady wydarzeń należących do historii prywatnej (P), rodzinnej i państw (PP),

 wyjaśnić, w jakim celu poznaje się historię (P).

III.2)

2. O mierzeniu

czasu 1 Uczeń zna:

 sposób mierzenia czasu, którym posługują się ludzie w Europie (P),

 wydarzenie, które dało początek obowiązującemu w Europie systemowi datacji (P),

 rzymski sposób zapisu cyfr i liczb (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: oś czasu, nasza era (n.e.), przed naszą erą (p.n.e.), wiek (stulecie), tysiąclecie, zegar,

kalendarz (P), chronologia (PP),

 dlaczego korzystamy z osi czasu (P),

 znaczenie umieszczania wydarzeń w kolejności chronologicznej (P),

 zasady ustalania wieku i połowy wieku dla danego wydarzenia historycznego (P).

Uczeń potrafi:

 wyjaśnić, w jakim celu mierzy się czas (PP),

 obliczać upływ czasu między wydarzeniami historycznymi i umieszczać je na osi czasu (P),

 opowiedzieć historię zegarów (PP),

 wymienić poznane typy zegarów (PP),

 określić wiek i połowę wieku dla danego wydarzenia

historycznego (P).

III.1) oraz III.3)

3. Jak poznać

przeszłość? 1 Uczeń zna:

 okoliczności powstania i upadku osady

w Biskupinie (PP),

 podział źródeł historycznych (P),

 przykłady muzeów (PP).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: archeologia, archeolog, źródła

historyczne, źródła pisane, źródła materialne, źródła ustne, muzeum (P), wykopaliska

archeologiczne, kronika, dziedzictwo historyczne (PP),

 rolę, jaką w poznawaniu historii odgrywają źródła historyczne (PP),

 związki między archeologią a historią (PP).

Uczeń potrafi:

 opowiedzieć, na czym polega praca archeologa (PP),

 podać przykłady odkryć dokonanych przez archeologów (PP),

 opowiedzieć o odkryciach dokonanych przez archeologów w Biskupinie (PP),

 podać przykłady źródeł pisanych i materialnych (P),

 opowiedzieć, na czym polega praca historyka (P),

 wyjaśnić, w jaki sposób badania archeologiczne

przyczyniają się do poszerzania naszej wiedzy o przeszłości (PP),

 przedstawić zadania muzeów (P),

 wyjaśnić, dlaczego trzeba chronić dziedzictwo historyczne (PP).

I.1)

4. Moja rodzina 1 Uczeń zna:

 nazewnictwo stosowane do określania relacji między poszczególnymi członkami rodziny (P),

 sposoby umożliwiające poznanie historii rodziny (PP),

 tradycje własnej rodziny (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: rodzina, rodzina mała, rodzina wielka, krewny, przodek, pamiątka rodzinna, tradycje rodzinne (P), genealogia, drzewo genealogiczne (PP),

 znaczenie zdjęć i innych pamiątek rodzinnych jako źródeł historycznych (PP).

Uczeń potrafi:

 na przykładzie własnej rodziny wymienić osoby wchodzące w skład rodziny małej i rodziny wielkiej (P),

 określić związki pokrewieństwa między poszczególnymi członkami rodziny (P),

 wyjaśnić, w jaki sposób można poznać historię swojej rodziny (PP),

 opowiedzieć o wydarzeniu z historii swojej rodziny (PP),

 sporządzić drzewo genealogiczne swojej rodziny (PP),

 wymienić przykłady pamiątek rodzinnych (P),

 opowiedzieć o własnej pamiątce rodzinnej (PP),

 wyrazić opinię na temat gromadzenia pamiątek rodzinnych

i kultywowania tradycji rodzinnych (PP).

I.2) oraz II.3)

5. Ojczyzna

małych ojczyzn 1 Uczeń zna:

 sąsiadów Polski (P),

 nazwy regionów wchodzących w skład Polski (P),

 lokalizację największych zabytków w Polsce (P),

 zabytki, wydarzenia (P), znane postacie i legendy związane z historią własnej miejscowości (PP),

 herb własnej miejscowości (PP).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: region, ojczyzna, mała ojczyzna, patriotyzm (P),

 rolę, jaką w życiu

człowieka odgrywa mała ojczyzna (PP).

Uczeń potrafi:

 wskazać na mapie Polskę i jej regiony (P),

 podać podstawowe informacje na temat ukształtowania powierzchni kraju (PP),

 przedstawić zalety i wady ukształtowania powierzchni Polski (PP),

 opisać główne regiony Polski (P),

 powiązać najważniejsze zabytki i symbole kultury polskiej z właściwymi regionami i wskazać je na mapie (PP),

 wyjaśnić różnicę między małą ojczyzną a ojczyzną (P),

 opisać swoją małą ojczyznę (PP),

 wskazać na mapie miejscowość, w której mieszka (P),

 zebrać informacje o własnej miejscowości (PP),

 posługiwać się planem miejscowości (P).

II.1)

6. Polskie symbole i święta narodowe

1 Uczeń zna:

 postacie: Jana Henryka Dąbrowskiego, Józefa Wybickiego (P),

 oficjalną nazwę państwa polskiego (P),

 polskie symbole narodowe (P),

 najważniejsze miejsca pamięci narodowej (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: rzeczpospolita (republika), symbole narodowe, obywatel, flaga, godło, hymn państwowy (narodowy), miejsca pamięci narodowej, święto narodowe (P).

Uczeń potrafi:

 zachować odpowiednią postawę wobec polskich symboli narodowych (P),

 wymienić najważniejsze miejsca pamięci narodowej i wytłumaczyć ich znaczenie (PP),

 wyjaśnić, co zadecydowało o nadaniu konkretnym terenom, budowlom i obiektom statusu miejsc pamięci narodowej (PP),

 opisać najważniejsze miejsca pamięci narodowej (PP),

 wyjaśnić, z jakimi wydarzeniami są związane miejsca pamięci narodowej (PP),

 zlokalizować (P) i opisać lokalne miejsca pamięci narodowej (PP),

 wymienić najważniejsze święta narodowe (P) i wytłumaczyć ich znaczenie (PP),

 wyjaśnić, dlaczego obchodzimy święta narodowe (PP),

 odśpiewać trzy pierwsze zwrotki i refren Mazurka

Dąbrowskiego (P).

II.2)

7. Legendy o początkach Polski

1 Uczeń zna:

 najważniejsze legendy związane z początkami Polski (P),

 głównych bohaterów polskich legend (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: plemię, gród, dynastia, legenda, kolebka (P),

 znaczenie legend dla poznania początków państwa polskiego (PP).

Uczeń potrafi:

 opowiedzieć najważniejsze polskie legendy (P),

 rozpoznać cechy charakterystyczne legendy (PP),

 wymienić różnice między legendą a historią (P),

 odróżniać fikcję od prawdy historycznej (PP),

 wskazać na mapie Wielkopolskę i Gniezno (P),

 wyjaśnić, kim byli Słowianie (PP),

 wskazać na mapie siedziby Słowian (PP).

T.N.1

Dawni Słowianie 1 Uczeń zna:

 nazwy głównych plemion słowiańskich

zamieszkujących ziemie polskie (P),

 główne zajęcia Słowian (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcie: rzemieślnik (PP),

 rolę i znaczenie grodów (PP).

Uczeń potrafi:

 wskazać na mapie tereny w Europie zamieszkane przez plemiona słowiańskie (PP),

 opisać wygląd grodu słowiańskiego (PP),

 opisać wygląd słowiańskiej chaty (PP),

 opisać warunki naturalne panujące na ziemiach polskich w X w. (PP),

 przedstawić warunki życia Słowian w X w. (PP).

IV.1)

8. Chrzest Polski 1 Uczeń zna:

 datę: 966 (P), ok. 960 (PP),

 postacie: Mieszka I, Dobrawy (P),

 przyczyny, które skłoniły Mieszka I do przyjęcia chrztu (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: poganin (P), kurhan, gród, palatium, kultura

zachodnioeuropejska (PP),

 znaczenie chrztu jako wydarzenia, które zapoczątkowało historię Polski (PP).

Uczeń potrafi:

 wskazać na mapie (P) i określić zasięg terytorialny państwa Mieszka I (PP),

 omówić wierzenia Polan (PP),

 wyjaśnić, dlaczego Mieszko I przyjął chrzest (P),

 przedstawić okoliczności, w których doszło do chrztu Mieszka I (PP),

 opisać wygląd grodu w Gnieźnie (PP),

 opisać zmiany, jakie zaszły w państwie polskim po 966 r.

(P),

 wyjaśnić, jak zmieniła się sytuacja polityczna Polski w Europie po chrzcie Mieszka I (P),

 wymienić elementy kultury zachodniej, którą Polska

przyjęła po 966 r. (P).

T.N.2

Początki

chrześcijaństwa w Polsce

1 Uczeń rozumie:

 pojęcia: zakonnik (mnich) (P), łacina (PP),

 co się zmieniło w państwie Polan po przyjęciu chrztu przez Mieszka I (P),

 znaczenie niektórych słów Słowian (PP).

Uczeń potrafi:

 opisać życie i obyczaje Polan przed przyjęciem chrztu (PP),

 wymienić najważniejsze zmiany, jakie w życiu Polan wprowadziła religia chrześcijańska (P),

 dostrzec przykłady wpływu obcych języków na język Polan i język polski (PP).

IV.2)

9. Pierwszy król Polski

1 Uczeń zna:

 daty: 992, 997, 1000, 1025 (P),

 postacie: Bolesława Chrobrego, biskupa Wojciecha (P), Ottona III (PP).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: wyprawa misyjna, zjazd

gnieźnieński, wojowie (P), diadem (PP),

 znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego (PP),

 znaczenie symbolicznej koronacji Bolesława Chrobrego dokonanej przez Ottona III (PP),

 znaczenie właściwej koronacji Bolesława Chrobrego (PP).

Uczeń potrafi:

 scharakteryzować postać biskupa Wojciecha (PP),

 wyjaśnić przyczyny zorganizowania wyprawy misyjnej do Prus (PP),

 omówić przebieg i skutki wyprawy misyjnej do Prus (PP),

 opisać okoliczności powstania Drzwi Gnieźnieńskich i wyjaśnić, co przedstawiają (PP),

 wskazać na mapie zmiany terytorialne państwa polskiego w czasie panowania Bolesława Chrobrego (P) i wyjaśnić, w jakich okolicznościach nastąpiły (PP),

 opowiedzieć historię zjazdu gnieźnieńskiego (P),

 wymienić decyzje ogłoszone podczas zjazdu (P),

 zlokalizować na mapie grody, które ogłoszono w 1000 r.

biskupstwami (P),

 omówić dokonania Bolesława Chrobrego (PP).

T.N.3

Wojna Bolesława Krzywoustego z Niemcami

1 Uczeń zna:

 datę: 1109 (PP),

 postacie: Bolesława Krzywoustego, Zbigniewa (P), Henryka V (PP),

 przyczyny konfliktu między Bolesławem a Zbigniewem (PP).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: rycerz (P), trybut, katapulta, trebusz, wieża oblężnicza (PP).

Uczeń potrafi:

 wyjaśnić, kim byli rycerze (P),

 omówić przebieg konfliktu Bolesława Krzywoustego z Henrykiem V (PP),

 opisać przebieg oblężenia Głogowa (PP),

 ocenić postawę obrońców Głogowa (PP),

 wskazać na mapie Głogów (P),

 opowiedzieć o machinach oblężniczych używanych

T.N.4

Zakony w Polsce 1 Uczeń zna:

 postacie: św. Benedykta, św. Franciszka (PP).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: reguła, jałmużna, skryba, skryptorium (PP),

 znaczenie działalności zakonów dla rozwoju nauki i kultury na ziemiach polskich (PP).

Uczeń potrafi:

 opisać tryb życia mnichów (P),

 wyjaśnić, czym zajmowali się zakonnicy (P),

 wyjaśnić, w jaki sposób działalność benedyktynów

przyczyniła się do rozwoju Europy, w tym ziem polskich (PP),

 opisać dokonania św. Franciszka (PP),

 wyjaśnić, czym zajmowali się franciszkanie i dominikanie (PP),

 opisać wygląd skryptorium (PP),

 przedstawić działalność skrybów (PP).

IV.3)

10. Król

Kazimierz Wielki 1 Uczeń zna:

 daty: 1333, 1333–1370, 1364, 1370 (P), 1138 (PP),

 postacie: Kazimierza Wielkiego (P), Władysława Łokietka, Mikołaja

Wierzynka (PP).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: zakon krzyżacki, żak, uniwersytet (P), rozbicie dzielnicowe Polski, rajca (PP),

 przyczyny utworzenia Akademii Krakowskiej (PP).

Uczeń potrafi:

 opisać okoliczności, w jakich doszło do rozbicia dzielnicowego Polski (PP),

 opisać sytuację państwa polskiego na początku panowania Kazimierza Wielkiego (PP),

 wymienić najważniejsze osiągnięcia Kazimierza Wielkiego (P),

 wskazać na mapie zmiany terytorialne państwa polskiego w czasie panowania Kazimierza Wielkiego (P),

 wyjaśnić, co oznacza stwierdzenie, że Kazimierz Wielki zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną (PP),

 opowiedzieć o panowaniu Kazimierza Wielkiego z uwzględnieniem powstania Akademii Krakowskiej, zjazdu monarchów w Krakowie i uczty u Wierzynka (PP),

 wymienić uczestników uczty u Wierzynka (PP),

 wskazać na mapie i umiejscowić w czasie państwo Kazimierza Wielkiego (P),

 ocenić panowanie i dokonania Kazimierza Wielkiego (PP).

IV.4)

11. Unia Polski

z Litwą 1 Uczeń zna:

 daty: 1385, 1386, 1386–1572 (P), 1384, 1399 (PP),

 postacie: Jadwigi, Władysława Jagiełły (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: unia, dynastia Jagiellonów (P),

 dlaczego Jadwigę nazywa się królem Polski (P),

 konsekwencje unii dla relacji między Polską, Litwą a zakonem krzyżackim (PP).

Uczeń potrafi:

 opisać okoliczności, w jakich Jadwiga stała się władczynią Polski (PP),

 wskazać na mapie Krewo i Wielkie Księstwo Litewskie oraz obszar państwa polsko-litewskiego po zawarciu unii (P),

 przedstawić najważniejsze informacje o państwie litewskim w II połowie XIV w. (PP),

 wyjaśnić przyczyny unii polsko-litewskiej (P),

 opisać okoliczności, w jakich doszło do zawarcia unii Polski i Litwy (PP),

 scharakteryzować osobę Jadwigi i wymienić jej zasługi dla kultury polskiej (P).

T.N.5

Rycerze i ich

zamki 1 Uczeń zna:

 najważniejsze elementy konstrukcji zamków rycerskich służące obronie (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcie: rycerz (P),

 co oznacza określenie rycerz bez skazy (PP).

Uczeń potrafi:

 wyjaśnić, czym się zajmował i jak się utrzymywał rycerz (PP),

 opisać wygląd rycerskiego zamku (P).

IV.4)

12. Wielka wojna z zakonem krzyżackim

1 Uczeń zna:

 daty: 1409–1411, 15 lipca 1410, 1411 (P),

1308–1309 (PP),

 postać: Zawiszy Czarnego z Garbowa (P),

 postacie najważniejszych uczestników bitwy pod Grunwaldem (PP),

 postanowienia pierwszego pokoju toruńskiego (P).

Uczeń rozumie:

 konsekwencje przegranej pod Grunwaldem dla zakonu krzyżackiego (PP).

Uczeń potrafi:

 opisać relacje polsko-krzyżackie w XIV w. (PP),

 wyjaśnić, dlaczego w XIV w. Polska nie mogła odzyskać ziem utraconych na rzecz zakonu krzyżackiego (PP),

 omówić relacje między Polską, Litwą a zakonem krzyżackim po 1386 r. (PP),

 opowiedzieć o przyczynach i skutkach bitwy pod Grunwaldem (P),

 opisać przebieg bitwy pod Grunwaldem (P),

 zlokalizować na mapie Grunwald, ziemię dobrzyńską

i Toruń (P).

T. N.7

Polska spichlerzem Europy

1 Uczeń zna:

 daty: 1466 (P), 1454–1466 (PP),

 postanowienia drugiego pokoju toruńskiego (P),

 najważniejsze budowle Gdańska (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: drugi pokój toruński, żuraw (P), wojna trzynastoletnia, koga, Hanza, spichlerz (PP),

 znaczenie dla Polski odzyskania dostępu do morza (PP).

Uczeń potrafi:

 wskazać na mapie zmiany terytorialne Polski po wojnie trzynastoletniej (P),

 opisać wygląd kogi (PP),

 omówić zmiany gospodarcze na ziemiach polskich w związku z odzyskaniem Pomorza Gdańskiego (PP),

 opisać wygląd XVI-wiecznego Gdańska (PP),

 wyjaśnić, z czego wynikała potęga Gdańska (PP).

IV.5)

13. O Akademii

Krakowskiej 1 Uczeń zna:

 datę: 1400 (PP),

 postać: Mikołaja Kopernika (P),

 okoliczności odnowienia Akademii Krakowskiej (PP).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: Uniwersytet Jagielloński, żak, astronom (P), teolog, absolwent, teoria (PP),

 dlaczego odkrycie Mikołaja Kopernika zostało poddane krytyce (PP).

Uczeń potrafi:

 opowiedzieć o działalności Akademii Krakowskiej w XV w.

(PP),

 opisać życie krakowskiego żaka (P),

 wymienić przedmioty wykładane w Akademii Krakowskiej (PP),

 przedstawić poglądy uczonych w XV w. na temat budowy wszechświata (PP),

 opowiedzieć o życiu Mikołaja Kopernika (PP),

 opisać i umieścić w czasie odkrycie Mikołaja Kopernika (P).

T.N.6

Złoty wiek kultury

polskiej 1 Uczeń zna:

 daty: 1507, 1518 (PP),

 postacie: Zygmunta I Starego, Zygmunta II Augusta, królowej Bony, (P),

 ramy chronologiczne złotego wieku w kulturze polskiej (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: czasy

zygmuntowskie, złoty wiek, arras (P),

 na czym polegał wpływ królowej Bony na rozwój kultury polskiej w XVI w.

(PP).

Uczeń potrafi:

 opisać wygląd zamku królewskiego na Wawelu i kaplicy Zygmuntowskiej (PP),

 przedstawić wkład Zygmunta I Starego oraz Zygmunta II Augusta w rozwój kultury polskiej w XVI w. (P),

 scharakteryzować postać Zygmunta II Augusta (PP).

IV.6)

14. Założyciel

Zamościa 1 Uczeń zna:

 daty: 1572 (P), 1576, 1577–1582, 1580, 1581–1582, 1582 (PP),

 postacie: Stefana Batorego, Jana Zamoyskiego (P), Iwana Groźnego (PP),

 przyczyny wojny

Rzeczpospolitej z Moskwą (P),

 główne budowle Zamościa (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: szlachta, wolna elekcja, Rzeczpospolita, Moskwa, magnat

(magnateria), rozejm, mąż stanu (P),

 na czym polegały zagrożenia związane z wolną elekcją (PP).

Uczeń potrafi:

 wyjaśnić, na czym polega różnica między rycerstwem a szlachtą (P),

 wyjaśnić cele polityczne Stefana Batorego (PP),

 omówić politykę prowadzoną przez Stefana Batorego (PP),

 wskazać na mapie najważniejsze wydarzenia związane z wojną Rzeczpospolitej z Moskwą (PP),

 opisać działalność Jana Zamoyskiego (P),

 wymienić urzędy sprawowane przez Jana Zamoyskiego (PP),

 opisać wygląd XVI-wiecznego Zamościa (PP),

 uzasadnić tezę, że Jan Zamoyski był mężem stanu (PP).

T.N.8

Warszawa stolicą

Polski 1 Uczeń zna:

 daty: 1587, 1596 (PP),

 postać: Zygmunta III Wazy (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: srebrny wiek, stolica (P).

Uczeń potrafi:

 opisać rolę i znaczenie Krakowa oraz Warszawy w państwie polsko-litewskim (PP).

IV.7)

15. Potop 1 Uczeń zna:

 daty: 1655, 1660 (P), 1654, 1656 (PP),

 postacie: Jana Kazimierza, przeora Augustyna Kordeckiego, Stefana Czarnieckiego (P), Karola X Gustawa, (PP),

 postanowienia pokoju kończącego wojnę ze Szwecją (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: potop, wojna szarpana, hetman (P), oddziały partyzanckie (PP),

 znaczenie obrony Jasnej Góry dla przebiegu konfliktu ze Szwecją (P).

Uczeń potrafi:

 wyjaśnić przyczyny konfliktu Rzeczpospolitej ze Szwecją i z Moskwą w XVII w. (PP),

 opisać przebieg konfliktu między Rzeczpospolitą a Szwecją (PP),

 wskazać na mapie Częstochowę (P),

 opisać przebieg obrony klasztoru na Jasnej Górze (PP),

 wyjaśnić przyczyny reakcji Polaków na wieść o ataku szwedzkim na klasztor (PP),

 wyjaśnić, jaki wpływ na przebieg konfliktu miała taktyka wojny szarpanej (P),

 opisać, jak zakończył się konflikt Rzeczpospolitej z Moskwą (PP),

 opisać skutki wojen prowadzonych przez Rzeczpospolitą

IV.7)

16. Bitwa pod

Wiedniem 1 Uczeń zna:

 daty: 1683 (P), 1672, 1673 (PP),

 postacie: Jana III Sobieskiego (P), Kara Mustafy (PP),

 elementy uzbrojenia husarza i janczara (PP).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: islam, muzułmanie, odsiecz Wiednia, husaria (P), sułtan, imperium, Allah, wielki wezyr, janczar (PP),

 znaczenie zwycięstwa pod Wiedniem (PP).

Uczeń potrafi:

 opisać organizację państwa tureckiego i jego cele polityczne (PP),

 opisać przebieg oblężenia Wiednia (PP),

 usytuować w czasie i opisać wyprawę wiedeńską Jana III Sobieskiego (P),

 porównać uzbrojenie husarza i janczara (PP),

 opisać prywatne życie Jana III Sobieskiego (PP),

 opisać wygląd pałacu w Wilanowie (P).

T.N.9

W czasach Stanisława Augusta

1 Uczeń zna:

 daty: 1764–1795 (P),

 postacie:

Stanisława Augusta Poniatowskiego (P), Augusta II Mocnego, Augusta III Sasa, Ignacego Krasickiego (PP),

 ramy chronologiczne czasów saskich (PP),

 główne zabytki znajdujące się w zespole pałacowo- -parkowym w Łazienkach (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: Łazienki Królewskie, czasy

stanisławowskie (P), czasy saskie (PP),

 wpływ Stanisława Augusta Poniatowskiego na kulturę polską w XVIII w. (P).

Uczeń potrafi:

 opisać sytuację Rzeczpospolitej w czasach saskich (PP),

 przedstawić okoliczności wyboru Stanisława Poniatowskiego na króla Polski (PP),

 opowiedzieć o wyglądzie Łazienek Królewskich i znajdujących się tam zabytkach (PP),

 wyjaśnić, w jakim celu odbywały się obiady czwartkowe (P),

 opisać przebieg obiadów czwartkowych (PP),

 ocenić dokonania Stanisława Augusta Poniatowskiego

w dziedzinie kultury (PP).

IV.8)

17. Powstanie

kościuszkowskie 1 Uczeń zna:

 daty: 1772, 3 V 1791, 1793, 1794, 1795 (P), 1792, X 1794 (PP),

 postacie: Tadeusza Kościuszki (P), Wojciecha Bartosa (PP),

 państwa biorące udział w I, II i III rozbiorze Rzeczpospolitej (P),

 główne postanowienia Konstytucji 3 maja (P),

 przyczyny wybuchu powstania

kościuszkowskiego (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: rozbiór, patrioci, konstytucja, Naczelnik powstania, insurekcja, kosynierzy (P),

 przyczyny utraty niepodległości przez Polskę (PP).

Uczeń potrafi:

 opisać okoliczności, w jakich doszło do I rozbioru Rzeczpospolitej (PP),

 opisać okoliczności uchwalenia Konstytucji 3 maja i II rozbioru Rzeczpospolitej (PP),

 wskazać na mapie ziemie odebrane Rzeczpospolitej w I, II i III rozbiorze (P),

 opisać okoliczności wybuchu i przebieg powstania kościuszkowskiego (P),

 wskazać na mapie miejsca najważniejszych bitew powstania kościuszkowskiego (P),

 wyjaśnić znaczenie polskiego zwycięstwa pod Racławicami (PP),

 opisać okoliczności klęski powstania kościuszkowskiego i III rozbioru Rzeczpospolitej (PP).

IV. 9)

18. Jak powstał Mazurek Dąbrowskiego?

1 Uczeń zna:

 daty: 1797 (P), 1927 (PP),

 postacie: Jana Henryka Dąbrowskiego, Józefa Wybickiego (P), Napoleona Bonaparte (PP),

 cele utworzenia Legionów Polskich we Włoszech (PP),

 słowa Mazurka Dąbrowskiego (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: emigracja, Legiony Polskie we Włoszech (P),

 co oznacza

sformułowanie: „wolność, równość, braterstwo”

(PP).

Uczeń potrafi:

 wyjaśnić, jak doszło do wyemigrowania części Polaków z kraju po powstaniu kościuszkowskim (P),

 przedstawić okoliczności powstania Legionów Polskich we Włoszech (P),

 opisać działalność Legionów Polskich we Włoszech (PP),

 opisać okoliczności powstania Pieśni Legionów Polskich we Włoszech (PP),

 odśpiewać trzy pierwsze zwrotki hymny narodowego (P),

 wyjaśnić, jak doszło do rozwiązania Legionów Polskich we Włoszech (PP),

 ocenić dokonania Legionów Polskich (PP).

IV.10)

19. Powstanie

styczniowe 1 Uczeń zna:

 daty: 1830, 1831, 22/23 I 1863, 1863, 1864 (P), 1799, 1815 (PP),

 postać: Romualda Traugutta (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: Królestwo Polskie (Królestwo Kongresowe), branka, tajne państwo, Rząd Narodowy (P), kongres wiedeński, konfiskata mienia, zsyłka (PP),

 przyczyny wybuchu powstania listopadowego i powstania styczniowego (P),

 charakter powstania styczniowego (P).

Uczeń potrafi:

 wymienić decyzje kongresu wiedeńskiego w sprawie ziem polskich (PP),

 opisać funkcjonowanie Królestwa Polskiego w latach 1815–1830 (PP),

 porównać stosunek sił między Polakami a wojskiem rosyjskim w 1863 r. (PP),

 zlokalizować w przestrzeni powstanie styczniowe (P),

 opisać przebieg i okoliczności upadku powstania styczniowego (PP),

 wyjaśnić, czym było tajne państwo (P),

 omówić funkcjonowanie tajnego państwa (PP).

T.N.10

O polską mowę 1 Uczeń zna:

 datę: 1901 (P),

 postać: Michała Drzymały (P),

 cele rusyfikacji i germanizacji (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: rusyfikacja, germanizacja, strajk szkolny we Wrześni (P),

 przyczyny podjęcia przez władze rosyjskie polityki rusyfikacyjnej oraz przyczyny podjęcia przez władze niemieckie polityki germanizacyjnej (PP).

Uczeń potrafi:

 omówić działalność władz rosyjskich i władz niemieckich wobec Polaków (PP),

 wyjaśnić, w jaki sposób Polacy walczyli z rusyfikacją

i z germanizacją (P).

IV.11)

20. Polska laureatka Nagrody Nobla

1 Uczeń zna:

 postacie: Marii

Skłodowskiej-Curie (P), Alfreda Nobla (PP),

 największych wynalazców XIX w. (PP).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: Nagroda Nobla (P), pierwiastek (PP).

Uczeń potrafi:

 opisać dzieciństwo Marii Skłodowskiej (PP),

 przedstawić sytuację kobiet w XIX w. (PP),

 wskazać różnice w położeniu kobiet i mężczyzn w XIX wieku (PP),

 opisać działalność Marii Skłodowskiej-Curie we Francji (PP),

 wymienić najważniejsze wynalazki XIX w. (P),

 wyjaśnić, jak zmieniło się życie człowieka dzięki wynalazkom XIX w. (PP),

 opowiedzieć o działalności naukowej Marii Skłodowskiej- -Curie (PP).

IV.12)

21. Odzyskanie niepodległości

1 Uczeń zna:

 daty: 1914–1918, 11 XI 1918 (P), VIII 1914, IV 1917, 1917 (PP),

 postać: Józefa Piłsudskiego (P),

 przyczyny wybuchu I wojny światowej (PP).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: Pierwsza Kompania Kadrowa, Legiony Polskie (P), państwa centralne, ententa (PP),

 na czym polegała różnica między I wojną światową a wcześniejszymi

konfliktami (PP),

 co było przyczyną tzw.

kryzysu przysięgowego (P).

Uczeń potrafi:

 wymienić państwa wchodzące w skład wrogich obozów polityczno-wojskowych (PP),

 opisać skutki I wojny światowej (PP),

 omówić działalność polityczną i wojskową Józefa Piłsudskiego (PP),

 wyjaśnić okoliczności, w jakich powstały Legiony Polskie (P),

 dostrzec związki między sytuacją międzynarodową podczas I wojny światowej a wydarzeniami na ziemiach polskich (PP),

 wyjaśnić, jak doszło do odzyskania przez Polskę

niepodległości (P).

T.N.11

Wojna polsko-

-radziecka 1 Uczeń zna:

 daty: 1919–1921,

13–16 VIII 1920 (P), 1917, II 1919, 1921 (PP).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: Rosja Radziecka, Bitwa Warszawska, Cud nad Wisłą (P), komunizm, kontratak (PP),

 cel powstania obrazu

„Cud nad Wisłą” (PP),

 znaczenie polskiego zwycięstwa w Bitwie Warszawskiej (P).

Uczeń potrafi:

 scharakteryzować ideologię komunistyczną (PP),

 opisać sytuację w Rosji po przejęciu władzy przez komunistów (PP),

 wskazać symboliczne elementy ukazane na obrazie „Cud nad Wisłą” (PP),

 opisać przebieg wojny polsko-radzieckiej (P),

 wyjaśnić, dlaczego Bitwę Warszawską nazwano Cudem nad Wisłą (P).

IV.13)

22. Polskie

osiągnięcia 1 Uczeń zna:

 daty: 1922, 1926, 1937 (PP),

 postać: Eugeniusza Kwiatkowskiego (P),

 postanowienia konferencji pokojowej kończącej I wojnę światową dotyczące granic Polski (P),

 główne budowle w Gdyni okresu międzywojennego (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: magistrala

węglowa, Centralny Okręg Przemysłowy (COP) (P),

 z czego wynikały trudności w integracji ziem polskich po rozbiorach (PP),

 przyczyny budowy Gdyni (P),

 przyczyny powstania Centralnego Okręgu Przemysłowego (P).

Uczeń potrafi:

 opisać sytuację gospodarczą na ziemiach polskich po odzyskaniu niepodległości (PP),

 opisać okoliczności powstania portu i miasta Gdyni (PP),

 opisać architekturę Gdyni (PP),

 zlokalizować na mapie Gdynię, magistralę węglową, COP (P),

 omówić proces tworzenia COP (PP).

IV.14)

23. Szare Szeregi 1 Uczeń zna:

 daty: 1 IX 1939, 17 IX 1939, 1943 (P), 1941 (PP),

 postacie: Adolfa Hitlera, Aleksego Dawidowskiego

„Alka”, Jana Bytnara

„Rudego”, Tadeusza Zawadzkiego „Zośki” (P),

 jedną z przyczyn wybuchu II wojny światowej (P),

 najważniejsze akcje przeprowadzone przez Szare Szeregi (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: okupacja, hitlerowcy, ruch oporu, Szare Szeregi, Armia Krajowa (AK), mały sabotaż, akcja pod Arsenałem (P), obóz koncentracyjny, kryptonim (PP).

Uczeń potrafi:

 wskazać na mapie państwa, które we IX 1939 r.

zaatakowały Polskę (P),

 opisać działalność hitlerowców wobec ludności polskiej na ziemiach okupowanych (PP),

 przedstawić organizację ruchu oporu na ziemiach polskich (PP),

 omówić organizację Szarych Szeregów w czasie okupacji niemieckiej (PP),

 omówić działalność Szarych Szeregów (P),

 opisać cele i przebieg wybranych akcji przeprowadzonych przez Szare Szeregi (PP).

IV.15)

24. O żołnierzach

niezłomnych 1 Uczeń zna:

 daty: 1944, 8 V 1945 (P), 1943 (PP),

 postacie: Józefa Stalina, Witolda Pileckiego, Danuty Siedzikówny „Inki” (P),

 plany Stalina wobec Polski (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: rząd londyński (emigracyjny), żołnierze niezłomni (wyklęci) (P), bezwarunkowa

kapitulacja, Urząd Bezpieczeństwa (PP),

 tragedię żołnierzy niezłomnych

prowadzących walkę z komunistami w Polsce (PP).

Uczeń potrafi:

 opisać, w jaki sposób Stalin realizował swoje plany wobec Polski (PP),

 przedstawić okoliczności zakończenia II wojny światowej (PP),

 przedstawić sposoby walki komunistów z przeciwnikami (PP),

 opisać działalność Witolda Pileckiego i Danuty Siedzikówny „Inki” w czasie wojny (P),



przedstawić okoliczności aresztowania, procesu i śmierci

Witolda Pileckiego oraz Danuty Siedzikówny „Inki” (PP).

IV.16)

25. Papież Polak 1 Uczeń zna:

 daty: 1920, 1978, 1978–2005 (P), 1946, 1956 (PP),

 postacie: Stefana Wyszyńskiego, Karola Wojtyły (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: Polska

Rzeczpospolita Ludowa (PRL), (P), prymas, odwilż (PP),

 powód, dla którego władze komunistyczne dążyły do

podporządkowania sobie wszystkich organizacji w Polsce (PP).

Uczeń potrafi:



opisać sytuację w państwie polskim po przejęciu władzy przez komunistów (PP),



wyjaśnić przyczyny odwilży i wskazać jej główne przejawy (PP),



opisać życie Karola Wojtyły (PP),



opisać działalność Karola Wojtyły jako papieża Jana Pawła II (P).

IV. 17

26. Pokojowa rewolucja

„Solidarności”

1 Uczeń zna:

 daty: 14 VIII 1980, 31 VIII 1980, 13 XII 1981, 1989 (P), 1981, 1983 (PP),

 postacie: Lecha Wałęsy, Anny Walentynowicz, Wojciecha Jaruzelskiego (P),

 wybrane żądania robotników zawarte w 21 postulatach (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: postulaty,

porozumienia sierpniowe, NSZZ „Solidarność”, stan wojenny, walka bez przemocy, rozmowy okrągłego stołu (P), internowani (PP).

Uczeń potrafi:

 omówić gospodarcze skutki rządów komunistów (PP),

 opisać przebieg strajku robotników w Stoczni Gdańskiej (PP),

 przedstawić stosunek władz komunistycznych do

„Solidarności” (PP),

 opisać okoliczności wprowadzenia i przebieg stanu wojennego w Polsce (PP),

 wyjaśnić, na czym polegała walka bez przemocy (P),

 dostrzec krajowy i międzynarodowy odzew, jaki wywołała walka bez przemocy (PP),

 wyjaśnić, jakie były skutki rozmów okrągłego stołu (P).

ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA I PLAN WYNIKOWY KLASA V SZKOŁY PODSTAWOWEJ

Podstawa programowa, opublikowana w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 14 lutego 2017 roku, wprowadziła nowy system nauczania i wychowania. Zostały w niej określone cele kształcenia sformułowane w języku wymagań ogólnych oraz treści nauczania i oczekiwane umiejętności uczniów wyrażone w języku wymagań szczegółowych.

Ponieważ wymagania ogólne (ujęte w trzech obszarach: I. Chronologia historyczna, II. Analiza i interpretacja historyczna, III. Tworzenie narracji historycznej) odnoszą się do umiejętności nabywanych w toku całego kształcenia historycznego, plan wynikowy uwzględnia tylko wymagania szczegółowe dotyczące poszczególnych jednostek lekcyjnych.

Cele i materiał poszczególnych tematów zostały sformułowane w ujęciu operacyjnym i zakwalifikowane na poziomy wymagań: podstawowy (P) i ponadpodstawowy (PP).

Przedstawiony plan wynikowy jest jedynie propozycją rozwiązań metodycznych, z której nauczyciel może skorzystać, dostosowując ją do kryteriów

oceniania sporządzonych na potrzeby jego uczniów.

PUNKT PODSTAWY PROGRAMOWEJ

TEMAT

LICZBA GODZIN CELE KSZTAŁCENIA W UJĘCIU OPERACYJNYM

ZAPAMIĘTYWANIE

ROZUMIENIE UMIEJĘTNOŚCI

Czego będziemy się uczyć w klasie V szkoły

podstawowej?

1 Zapoznanie uczniów z tematyką zajęć i przedmiotowym systemem oceniania.

Omówienie zasad kontroli i oceny osiągnięć ucznia.

III. 2) [wymaganie szczegółowe dla klasy IV]

1.

Czas w historii

1 Uczeń zna:

 sposób mierzenia czasu, którym posługują się ludzie w Europie (P),

 wydarzenie, które dało początek obowiązującemu w Europie systemowi datacji (P),

 rzymski system zapisywania liczb (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: nasza era (n.e.), przed naszą erą (p.n.e.), wiek (stulecie), tysiąclecie, historia, prehistoria, epoka (P), chronologia (PP),

 zasady ustalania wieku i połowy wieku dla danego wydarzenia historycznego (P).

Uczeń potrafi:

 wyjaśnić, czym historia różni się od prehistorii (P),

 wymienić epoki należące do prehistorii i historii (P),

 przedstawić ramy chronologiczne epok historycznych (P),

 wyjaśnić, co oznacza stwierdzenie, że podział na epoki jest umowny (PP).

I.1)

2. Od myśliwych do rolników

1 Uczeń zna:

 ramy chronologiczne epoki paleolitu i neolitu (PP),

 podstawowe zajęcia ludzi epoki paleolitu

i neolitu (PP).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: paleolit (starsza epoka kamienna), neolit (młodsza epoka

kamienna), rewolucja neolityczna, rzemiosło (P),

 znaczenie rewolucji neolitycznej (PP).

Uczeń potrafi:

 zlokalizować na mapie obszar Bliskiego Wschodu (P),

 scharakteryzować epokę paleolitu i neolitu (PP),

 wymienić najważniejsze informacje dotyczące warunków życia ludzi w epoce paleolitu i neolitu (PP),

 porównać koczowniczy tryb życia z osiadłym (P),

 wyjaśnić, dlaczego zmiany w sposobie życia ludzi epoki neolitu nazwano rewolucją neolityczną (PP),

 wyjaśnić skutki rewolucji neolitycznej (P).

I.2)

3. Cywilizacje Sumerów, doliny Indusu i Chin

(2) 1 Uczeń zna:

 nazwy rzek, nad którymi powstały pierwsze cywilizacje (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: Mezopotamia, Żyzny Półksiężyc, pismo obrazkowe (P),

społeczeństwo, cywilizacja, podział pracy, miasto- -państwo (PP).

Uczeń potrafi:

 wskazać na mapie Żyzny Półksiężyc (P),

 wymienić wspólne cechy pierwszych cywilizacji (P),

 wyjaśnić, w jaki sposób narodziła się cywilizacja Sumerów (PP),

 zlokalizować w czasie i przestrzeni cywilizacje Starożytnego Wschodu (Mezopotamii), cywilizacje nad wielkimi rzekami (Indie i Chiny) (P),

 wymienić osiągnięcia Sumerów (PP),

 przedstawić dokonania mieszkańców doliny Indusu oraz Chin (PP).

I.2), I.3), I.4)

4.

Starożytny Egipt

1

(2) Uczeń zna:

 system sprawowania władzy w Egipcie (P),

 organizację społeczeństwa w starożytnym Egipcie (P),

 rodzaje pisma stosowane w starożytnym Egipcie (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: państwo, faraon, monarchia, pisarz, hieroglify, papirus (P), ustrój, monarchia despotyczna, danina, wezyr, prowincja (PP),

 z czego wynikała i na czym polegała nieograniczona władza faraona (PP),

 na czym polegała trudność w posługiwaniu się pismem hieroglificznym (PP).

Uczeń potrafi:

 zlokalizować w czasie i przestrzeni cywilizację starożytnego Egiptu (P),

 przedstawić warunki naturalne panujące w Egipcie (P),

 dostrzec zależność między położeniem geograficznym a narodzinami cywilizacji egipskiej (PP),

 umiejscowić w czasie istnienie monarchii w Egipcie (P),

 scharakteryzować funkcjonowanie państwa egipskiego (PP),

 wytłumaczyć, co oznacza stwierdzenie, że Egipt był darem Nilu i jakie znaczenie miała ta rzeka dla starożytnego Egiptu (P),

 wymienić uprawnienia faraona (PP),

 scharakteryzować strukturę społeczeństwa w Egipcie (PP),

 wyjaśnić, jaką rolę w państwie egipskim odgrywali pisarze (PP),

 rozpoznać starożytne pismo egipskie (P).

I.3)

Wierzenia starożytnych Egipcjan

 głównych bogów

starożytnego Egiptu (P).  pojęcia: politeizm (wielobóstwo), mumia, piramida (P),

balsamowanie, sarkofag, sąd Ozyrysa, tzw. Księga Umarłych (PP).

 scharakteryzować system wierzeń w Egipcie (P),

 wyjaśnić, jaką rolę w wierzeniach Egipcjan odgrywał faraon (PP),

 opowiedzieć, w jaki sposób faraonowie próbowali zapewnić sobie życie wieczne (PP),

 przedstawić jedną z teorii na temat sposobu, w jaki budowano piramidy (PP),

 przedstawić wyobrażenia Egipcjan na temat życia pozagrobowego (PP),

 wymienić etapy procesu mumifikacji zwłok (PP),

 omówić poszczególne etapy sądu Ozyrysa nad duszą zmarłego Egipcjanina (PP).

I.2), I.3)

6. Starożytny Izrael

1 Uczeń zna:

 postacie: Abrahama, Dawida, Salomona (P),

 daty związane z dziejami Żydów (PP),

 symbole judaizmu (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: Biblia, monoteizm (jedynobóstwo), Stary Testament, Nowy Testament, Ziemia Obiecana, Izrael, judaizm, Dekalog (P), Biblia hebrajska, tzw. niewola babilońska, Tora (PP),

 dwoistość znaczenia słowa Żydzi (P),

 z czego wynika ostrożność, z jaką historycy podchodzą do Biblii jako źródła historycznego (PP).

Uczeń potrafi:

 zlokalizować na mapie pierwsze siedziby Żydów (P),

 wyjaśnić znaczenie Biblii (PP),

 wyjaśnić różnicę między monoteizmem a politeizmem (P),

 podać różnicę między Biblią hebrajską a Biblią chrześcijańską (PP),

 wskazać na mapie Palestynę, królestwo Judy, królestwo Izraela oraz Jerozolimę (P),

 opowiedzieć o losach narodu żydowskiego (PP),

 scharakteryzować system wierzeń w starożytnym Izraelu (P),

 ocenić znaczenie Biblii w dziejach ludzkości (PP).

Początki cywilizacji (lekcja

powtórzeniowa)

1

Sprawdzian

wiadomości 1

I.2), I.3), I.4)

7. Demokracja ateńska

1 Uczeń zna:

 postać: Peryklesa (P),

 organizację społeczeństwa w Atenach peryklejskich (PP).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: polis, demokracja, zgromadzenie ludowe, rada pięciuset, sąd ludowy, ostracyzm (P), Hellada, Hellenowie,

barbarzyńcy (PP),

 dlaczego Grecy nie utworzyli jednego państwa (PP),

 na czym polegała demokracja ateńska (P),

 na czym polega

wyjątkowość demokracji ateńskiej (P).

Uczeń potrafi:

 zlokalizować na mapie Grecję i Ateny (P),

 scharakteryzować organizację polityczną starożytnej Grecji (PP),

 umiejscowić w czasie powstanie i rozwój demokracji ateńskiej (P),

 scharakteryzować system sprawowania władzy w Atenach peryklejskich (PP),

 przedstawić procedurę ostracyzmu (PP),

 scharakteryzować strukturę społeczeństwa Grecji (PP),

 porównać pozycję mężczyzny, kobiety i niewolnika w społeczeństwie ateńskim (PP),

 dostrzec różnice między demokracją ateńską a demokracją współczesną (PP).

I.3)

8.

Mitologia grecka

1 Uczeń zna:

 najważniejszych bogów greckich (P) oraz dziedziny życia i zajęcia, którym patronowali (PP),

 bohaterów mitów greckich:

Prometeusza, Heraklesa (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: bogowie

olimpijscy, mitologia, mit, heros, Hades (P), Chaos, Tartar, wyrocznia, Pytia (PP),

 rolę, jaką w greckiej religii odgrywała mitologia (PP).

Uczeń potrafi:

 zlokalizować na mapie Olimp (P),

 wyjaśnić, jak mieszkańcy Grecji wyobrażali sobie bogów (P),

 przedstawić wyobrażenia Greków na temat życia po śmierci (PP),

 scharakteryzować system wierzeń w Grecji (PP),

 zlokalizować na mapie Delfy (P),

 wytłumaczyć, w jakim celu Grecy korzystali z wyroczni (PP),

 wymienić główne cechy religii starożytnych Greków (P).

I.3), I.5)

9. Na olimpijskim stadionie

1 Uczeń zna:

 datę: 776 p.n.e. (P),

 zasady obowiązujące zawodników

uczestniczących

w starożytnych igrzyskach olimpijskich (PP),

 dyscypliny sportowe rozgrywane podczas starożytnych igrzysk olimpijskich (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: igrzyska olimpijskie, olimpiada, dyscypliny lekkoatletyczne, ciężka atletyka, wieniec oliwny (P), pokój boży, atleci, gimnazjon, stadion (PP),

 cele wychowania

starożytnych Greków (PP),

 rolę i charakter igrzysk

Uczeń potrafi:

 wymienić cechy starożytnych igrzysk olimpijskich (P),

 wskazać na mapie Olimpię (P),

 przedstawić zasady organizacji igrzysk (PP),

 wskazać budowle odnoszące się do sportowego i religijnego charakteru igrzysk (PP),

 przedstawić przebieg igrzysk olimpijskich (PP),

 przedstawić najważniejsze podobieństwa i różnice między igrzyskami rozgrywanymi w starożytności i współcześnie (P),

 dostrzec na przykładzie igrzysk olimpijskich wpływ starożytności na współczesność (P).

I.5)

Co zawdzięczamy starożytnym Grekom?

 postacie: Fidiasza, Homera, Sokratesa (P), Myrona, Sofoklesa, Archimedesa, Hipokratesa (PP).

 pojęcia: Akropol, Partenon, tragedia, komedia,

filozofia (P), maska, filozofowie przyrody (PP),

 co oznacza stwierdzenie Sokratesa: Wiem, że nic nie wiem (P).

 opisać wygląd ateńskiego Akropolu (P),

 przedstawić dokonania Greków w dziedzinie architektury i teatru (P),

 opowiedzieć o okolicznościach narodzin teatru (PP),

 opisać wygląd starożytnego teatru greckiego (PP),

 wskazać różnice między grecką tragedią a komedią (P),

 wskazać wyrazy pochodzenia greckiego obecne we współczesnym języku polskim (PP),

 streścić Iliadę i Odyseję (PP),

 wyjaśnić, czym zajmowali się pierwsi filozofowie (P),

 omówić działalność Sokratesa (PP),

 wymienić najważniejsze osiągnięcia naukowe starożytnych Greków (PP),

 dostrzec wpływ kultury starożytnej Grecji na współczesną kulturę (P),

 ocenić dokonania starożytnych Greków (PP).

Starożytna Grecja (lekcja

powtórzeniowa)

1

Sprawdzian

wiadomości 1

I.2), I.4) 11.

Od republiki do cesarstwa

1 Uczeń zna:

 daty: 753 p.n.e.,

ok. 500 p.n.e. (P), 49 p.n.e., 30 p.n.e. (PP),

 postacie: Juliusza Cezara, Oktawiana Augusta (P),

 bohaterów mitów rzymskich: Romulusa i Remusa (P),

 legendę o założeniu Rzymu (PP).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: Imperium Rzymskie, legion, imperium, republika, zgromadzenia ludowe, konsulowie, senat, senatorowie, trybun ludowy, prawo weta, cesarstwo (P), arystokracja (PP),

 różnice w sposobie rządzenia państwem w okresie istnienia republiki i cesarstwa (PP).

Uczeń potrafi:

 zlokalizować na mapie Italię i Rzym (P),

 określić zasięg terytorialny Imperium Rzymskiego w II w. n.e. (P),

 opowiedzieć o organizacji armii rzymskiej (PP),

 wymienić elementy uzbrojenia rzymskiego legionisty (P),

 zlokalizować w czasie okres istnienia monarchii w Rzymie (P),

 przedstawić organizację republiki rzymskiej (PP),

 przedstawić organizację cesarstwa rzymskiego (PP),

 porównać republikę rzymską i demokrację ateńską (PP).

I.3), I.4)

12.

Społeczeństwo antycznego Rzymu

1 Uczeń zna:

 różne grupy wchodzące w skład społeczeństwa rzymskiego (PP),

 uprawnienia kobiety i mężczyzny w rzymskiej rodzinie (PP).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: proletariusze, niewolnik, wyzwoleniec, arystokraci (PP).

Uczeń potrafi:

 określić pozycję arystokratów i proletariuszy oraz niewolników i wyzwoleńców w rzymskim

społeczeństwie (PP),

 wymienić najważniejsze informacje na temat trybu życia arystokratów, proletariuszy, niewolników

i wyzwoleńców (PP),

 opowiedzieć o wyglądzie Rzymu w starożytności (PP),

 przedstawić warunki życia mieszkańców starożytnego Rzymu (P),

 przedstawić stosunek Rzymian do niewolników (P),

 opowiedzieć o życiu rzymskiej rodziny (PP).

I.5)

Osiągnięcia starożytnych Rzymian

 postacie: Wergiliusza, Horacego, Owidiusza (PP),

 przykłady rozwiązań architektonicznych stosowanych przez Rzymian (P).

 pojęcia: Forum Romanum, łuk architektoniczny, akwedukt, kopuła, Panteon, łuk triumfalny, termy, amfiteatr, igrzyska, gladiator, amfiteatr Flawiuszów (Koloseum), cyrk, łacina (P), bazylika, Circus Maximus, języki romańskie (PP),

 znaczenie dróg w starożytnym Rzymie (PP).

 opisać wygląd Forum Romanum (PP),

 scharakteryzować osiągnięcia starożytnego Rzymu (PP),

 wyjaśnić, do czego służyły termy, amfiteatry, cyrki i akwedukty (P),

 przedstawić sposób budowy akweduktu (PP),

 wyjaśnić, w jaki sposób Rzymianie budowali drogi (PP),

 zinterpretować sformułowanie: Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu (PP),

 przedstawić dokonania wybitnych przedstawicieli literatury rzymskiej (PP),

 dostrzec na przykładzie prawa rzymskiego i łaciny wpływ starożytności na współczesność (P).

I.3), I.6)

14.

Narodziny chrześcijaństwa

1 Uczeń zna:

 daty: 6 p.n.e., 30 n.e., 64, 313, 380 (P),

 postacie: Jezusa Chrystusa (P), św. Pawła, św. Piotra, Nerona, Konstantyna Wielkiego (PP),

 wybranych bogów rzymskich i ich greckich odpowiedników (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: tolerancja religijna, Ewangelia, chrześcijaństwo, apostoł, Kościół, chrześcijanie (P).

 przyczyny, które spowodowały, że chrześcijaństwo przetrwało mimo prześladowań (PP).

Uczeń potrafi:

 wskazać na mapie Palestynę (P),

 wymienić główne cechy systemu wierzeń starożytnych Rzymian (P),

 opowiedzieć o życiu i działalności Jezusa Chrystusa (P),

 opowiedzieć o narodzinach chrześcijaństwa i jego rozpowszechnianiu się w czasach starożytnych (PP),

 wyjaśnić, dlaczego Żydzi i Rzymianie prześladowali pierwszych chrześcijan (PP),

 przedstawić metody prześladowania pierwszych chrześcijan (P),

 zlokalizować obszary rozprzestrzeniania się chrześcijaństwa w III–V w. (P).

Antyczny Rzym (lekcja

powtórzeniowa)

1

Sprawdzian

wiadomości 1

II.2), III.3) 15.

Cesarstwo bizantyjskie

1 Uczeń zna:

 daty: 476, 1453 (P), 395, 1054 (P),

 postać: Justyniana I Wielkiego (P),

 przyczyny podziału Imperium Rzymskiego na część zachodnią i wschodnią (P),

 podstawowe różnice między Kościołem katolickim i Kościołem prawosławnym (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: Bizancjum, Hagia Sophia, spór

o pierwszeństwo

w Kościele, wielka schizma wschodnia, Kościół katolicki, Kościół

prawosławny (P), „Nowy Rzym”, Germanie, tzw. Kodeks Justyniana, ikona, patriarcha, klątwa (PP),

 przyczyny rozłamu chrześcijaństwa (P).

Uczeń potrafi:

 wskazać na mapie Konstantynopol (P),

 przedstawić okoliczności powstania i rozwój Konstantynopola (PP),

 umiejscowić w przestrzeni zasięg i zmiany terytorialne cesarstwa bizantyjskiego (P),

 wymienić wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku zachodniego cesarstwa rzymskiego (P),

 przedstawić okoliczności upadku cesarstwa bizantyjskiego (PP),

 przedstawić dokonania Justyniana Wielkiego (PP),

 ocenić postać Justyniana Wielkiego (PP),

 wymienić największe osiągnięcia Bizancjum w dziedzinie kultury (P),

 opisać wygląd świątyni Hagia Sophia (PP),

 opowiedzieć o dokonaniach Bizancjum w dziedzinie architektury (P),

 scharakteryzować relacje między wschodnimi i zachodnimi chrześcijanami (PP),

 przedstawić okoliczności, w których doszło do wielkiej schizmy wschodniej (PP).

II.1)

Początki

islamu  datę: 622 (P),

 postać: Mahometa (P),

 zasady islamu (P),

 przykłady osiągnięć cywilizacji arabskiej (P).

 pojęcia: Arabowie, islam, muzułmanin, Koran, ramadan, dżihad (święta wojna) (P), Al-Kaba, hidżra, kalif, kalifat (PP),

 wpływ religii na politykę ekspansji prowadzoną przez Arabów (PP),

 rolę Arabów jako pośredników między cywilizacją Wschodu i Zachodu (PP).

 wskazać na mapie Półwysep Arabski, Mekkę i Medynę (P),

 opisać warunki naturalne panujące na Półwyspie Arabskim (P),

 scharakteryzować życie i wierzenia plemion arabskich przed VII w. (PP),

 wyjaśnić, jak doszło do powstania islamu (PP),

 scharakteryzować system religijny stworzony przez Mahometa (PP),

 dostrzec związki między islamem a judaizmem i chrześcijaństwem (PP),

 opowiedzieć o podbojach arabskich (P),

 wyjaśnić, co zadecydowało o sukcesach podbojów arabskich (PP),

 zlokalizować na mapie podboje dokonane przez Arabów od VII do IX w. (P),

 zlokalizować na mapie główne ośrodki polityczne Arabów (PP),

 opowiedzieć o osiągnięciach cywilizacji arabskiej (PP),

 dostrzec wpływ kultury islamskiej na Europę (PP),

 wskazać wyrazy pochodzenia arabskiego obecne we współczesnym języku polskim (P).

III.1) 17.

Państwo Karola Wielkiego

1 Uczeń zna:

 daty: 756, 800 (PP),

 postacie: Karola Wielkiego (P), Chlodwiga, Pepina Krótkiego (PP).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: odrodzenie karolińskie (P), sztuki wyzwolone (PP),

 przyczyny, które skłoniły Chlodwiga do przyjęcia chrztu (P),

 znaczenie porozumienia między Pepinem Krótkim a papieżem dla losów obu tych przywódców (PP).

Uczeń potrafi:

 wskazać na mapie pierwsze siedziby Franków (P),

 określić rolę chrześcijaństwa w umacnianiu państwa Franków (P),

 przedstawić okoliczności utworzenia Państwa Kościelnego (PP),

 opowiedzieć o podbojach dokonanych przez Karola Wielkiego (PP),

 przedstawić okoliczności odnowienia zachodniego cesarstwa rzymskiego (PP),

 porównać Imperium Karolińskie ze starożytnym cesarstwem rzymskim (PP),

 wskazać na mapie zasięg Imperium Karolińskiego (P),

 scharakteryzować organizację państwa Karola Wielkiego (PP),

 wyjaśnić, w czym przejawiało się odrodzenie karolińskie (P),

 ocenić rolę Karola Wielkiego w rozwoju cywilizacji europejskiej (PP).

III.2)

18.

Nowe państwa w Europie

1 Uczeń zna:

 daty: 843 (P), 955, 962 (PP),

 postacie: Ottona I (P), Lotara, Karola Łysego, Ludwika Niemieckiego (PP),

 postanowienia traktatu w Verdun (P),

 największe zagrożenia dla wczesnośredniowiecznej Europy (PP).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: możnowładca, Święte Cesarstwo Rzymskie, Słowianie (P), Normanowie (PP).

Uczeń potrafi:

 przedstawić okoliczności rozpadu monarchii Karola Wielkiego (PP),

 zlokalizować na mapie państwa powstałe w wyniku postanowień traktatu w Verdun (P),

 przedstawić sytuację polityczną w Europie od II połowy IX w. (PP),

 wyjaśnić, jak doszło do powstania Królestwa Niemiec i Królestwa Węgier (PP),

 opowiedzieć o dokonaniach Ottona I (PP),

 przedstawić okoliczności powstania Świętego Cesarstwa Rzymskiego (PP),

 zlokalizować na mapie obszary wchodzące w skład Świętego Cesarstwa Rzymskiego (P),

 scharakteryzować relacje między Słowianami a władcami niemieckimi (PP),

 wymienić państwa słowiańskie utworzone w X w. (P),

 zlokalizować na mapie nowe państwa powstałe w Europie od IX w. (P).

III.3)

Walka cesarza z papieżem

 daty: 1122 (P), 1059, 1077 (PP),

 postacie: Grzegorza VII, Henryka IV (P),

 postanowienia ugody w Wormacji (P).

 pojęcia: inwestytura (P), pastorał, reforma kluniacka, konklawe, kardynał, antypapież (PP),

 istotę sporu o inwestyturę (P),

 istotę sporu między Grzegorzem VII a Henrykiem IV (P).

 scharakteryzować sytuację panującą we wczesnośredniowiecznym Kościele (PP),

 przedstawić relacje między papieżem a cesarzem do X w. (PP),

 wyjaśnić założenia reformy kluniackiej (PP),

 przedstawić poglądy Grzegorza VII na temat pozycji papieża w Europie (P),

 przedstawić poglądy Henryka IV na temat pozycji cesarza w Europie (P),

 opisać przebieg sporu o inwestyturę (PP),

 wyjaśnić, jaki wpływ na pozycję papieża i cesarza w Europie miał spór o inwestyturę (P).

III.4)

20.

Wyprawy krzyżowe

1 Uczeń zna:

 daty: 1095, 1096, 1099 (P), 1204, 1291 (PP),

 postać: Urbana II (P),

 nazwy zakonów rycerskich utworzonych przez krzyżowców (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: Turcy seldżuccy, krucjata (wyprawa krzyżowa), zakon rycerski (P), krzyżowiec,

rekonkwista (PP),

 znaczenie Jerozolimy dla wyznawców trzech wielkich religii

monoteistycznych (P),

 cele istnienia zakonów rycerskich (P).

Uczeń potrafi:

 wyjaśnić okoliczności, w jakich Jerozolima i Palestyna znalazły się w rękach Turków seldżuckich (PP),

 wyjaśnić, co wydarzyło się na synodzie w Clermont (PP),

 wyjaśnić przyczyny krucjat (P),

 przedstawić przebieg pierwszej krucjaty (PP),

 wskazać na mapie państwa założone na Bliskim Wschodzie przez krzyżowców (P),

 scharakteryzować organizację państw założonych przez krzyżowców (PP),

 przedstawić przebieg i skutki czwartej wyprawy krzyżowej (PP),

 przedstawić skutki wypraw krzyżowych (P).

Czasy

średniowiecza (lekcja

powtórzeniowa)

1

Sprawdzian

wiadomości 1

IV.1) 21.

Feudalna Europa

(2) 1 Uczeń zna:

 stany średniowiecznego społeczeństwa (P),

 ramy chronologiczne feudalizmu (P),

 podstawowe zasady obowiązujące w systemie feudalnym (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: stan, rycerstwo, lenno, senior, wasal, suzeren, poddany, feudalizm, hołd lenny, inwestytura, rozdrobnienie feudalne (P),

ciężkozbrojny (PP),

 zasady, na jakich opierała się organizacja

społeczeństwa średniowiecznej Europy (P),

 wpływ feudalizmu na sytuację polityczną, gospodarczą i społeczną średniowiecznej Europy (PP).

Uczeń potrafi:

 przedstawić proces kształtowania się rycerstwa (PP),

 określić cechy charakterystyczne feudalizmu (PP),

 przedstawić prawa oraz obowiązki seniora i wasala (P),

 przedstawić zależności społeczne oparte na prawie lennym (P),

 wyjaśnić, jak przebiegała uroczystość nadania lenna (PP),

 ocenić funkcjonowanie systemu feudalnego (PP).

IV.3)

22.

Na rycerskim zamku

1 Uczeń zna:

 elementy uzbrojenia średniowiecznego rycerza (PP),

 najważniejsze elementy zabudowy średnio- wiecznego zamku (P).

Uczeń rozumie:

 pojęcia: rycerz, turniej rycerski, rozejm boży, rycerz bez skazy,

pasowanie na rycerza (P), paź, giermek (PP),

 rolę Kościoła w zmianie wizerunku

średniowiecznego rycerza (PP).

Uczeń potrafi:

 wyjaśnić, jakie były cele organizowania turniejów rycerskich (P),

 opowiedzieć o przebiegu turnieju rycerskiego (PP),

 przedstawić cechy charakterystyczne wzoru osobowego średniowiecznego rycerza (P),

 scharakteryzować zamek średniowieczny (PP),

 wyjaśnić, jakie warunki należało spełnić, aby zostać rycerzem (PP),

 opowiedzieć, jak wyglądała uroczystość pasowania na rycerza (PP),

 przedstawić wychowanie dziewczynek w średniowieczu i pozycję kobiety w średniowiecznym społeczeństwie (PP).