PUBLIC
RADA
UNII EUROPEJSKIEJ Bruksela, 18 czerwca 2009 r. (23.06) (OR. en)
11125/09
LIMITE JUR 292 PI 56 COUR 55
NOTA
Od: Służba Prawna Rady
Do: Komitet Stałych Przedstawicieli (część I)/Rada
Dotyczy: Wniosek o opinię Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich w sprawie zgodności z Traktatem WE przewidywanego porozumienia
ustanawiającego jednolity system sądowego rozstrzygania sporów patentowych
Delegacje otrzymują w załączeniu zmieniony tekst projektu wniosku o opinię Trybunału Sprawiedliwości (bez załączników).
_______________________
RADA
UNII EUROPEJSKIEJ Bruksela, 18 czerwca 2009 r.
SŁUŻBA PRAWNA
DO PRZEWODNICZĄCEGO I CZŁONKÓW
TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
WNIOSEK O OPINIĘ
przedłożony przez
RADĘ UNII EUROPEJSKIEJ,
reprezentowaną przez XX i XX, doradców prawnych w Służbie Prawnej Rady, działających jako pełnomocnicy, którzy zgodzili się, że opinia może im zostać doręczona faksem (nr
00.32.2.281.56.56) oraz w razie konieczności na poniższy adres: Rada Unii Europejskiej, Sekretariat Służby Prawnej, do wiadomości XX i XX, rue de la Loi, 175, 1048 Bruksela,
na mocy art. 300 ust. 6 TWE w sprawie następującej kwestii:
„Czy przewidywane porozumienie ustanawiające jednolity system sądowego rozstrzygania sporów patentowych (obecnie zwany „sądem ds. patentów europejskich i wspólnotowych”) jest zgodne z postanowieniami Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską?”.
SPIS TREŚCI
I. KONTEKST 3
A) Patent europejski 3
B) Patent wspólnotowy 4
C) Opis planowanego jednolitego systemu sądowego rozstrzygania sporów patentowych 5
II. DOPUSZCZALNOŚĆ WNIOSKU O OPINIĘ 9
III. CEL PRZEWIDYWANEGO POROZUMIENIA 10
IV. KOMPETENCJE WSPÓLNOTY 11
V. ANALIZA PRAWNA 14
A) Zgodność z Traktatem przyznania jurysdykcji sądowi ds. patentów europejskich i wspólnotowych (ECPC) w sprawach
dotyczących ważności lub stosowania patentów wspólnotowych 14
B) Nadrzędność prawa wspólnotowego 18
C)Wnioski o wydanie orzeczenia prejudycjalnego przedkładane Trybunałowi przez sądy inne niż
krajowe 19
D) Artykuł 229a TWE 19
VI. PROPOZYCJE PROCEDURALNE 21
VII. WNIOSKI 22
WYKAZ ZAŁĄCZNIKÓW 23
I. KONTEKST
A) Patent europejski
1. Konwencja o patencie europejskim z dnia 5 października 1973 (dalej zwana „EPC”) jest traktatem regionalnym zawartym między 35 umawiającymi się stronami1; jej celem jest wprowadzenie scentralizowanego systemu udzielania patentów w Europie. Na mocy EPC patenty udzielane przez Europejski Urząd Patentowy (dalej zwany „EPO”) są ważne w tych państwach stronach konwencji, które wskazano w zgłoszeniu patentowym. Tak udzielane patenty stanowią patenty krajowe zapewniające krajową ochronę lub stanowią zbiór patentów krajowych, jeżeli w zgłoszeniu wymieniono kilka państw stron.
2. Wspólnota Europejska nie jest stroną EPC. Rada omówiła kwestię zmiany tej konwencji, tak by umożliwiła ona Wspólnocie przystąpienie do niej i dokonanie dostosowań koniecznych do wprowadzenia planowanego patentu wspólnotowego. Realizacja tej przewidywanej zmiany jest uzależniona od wyniku dyskusji o przyszłym rozporządzeniu w sprawie patentu
wspólnotowego.
3. Na konferencji międzyrządowej w Paryżu w dniu 25 czerwca 1999 r. umawiające się strony EPC powołały grupę roboczą ds. sporów, która przygotowała projekt porozumienia w sprawie ustanowienia europejskiego systemu rozstrzygania sporów patentowych (dalej zwanego
„EPLA”) oraz projekt statutu europejskiego sądu patentowego2. Teksty te nie zostały przyjęte przez konferencję dyplomatyczną.
1 Wszystkie państwa członkowskie UE są stronami tej konwencji. Jej stronami są również Chorwacja, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, Islandia, Liechtenstein, Monako, Norwegia, San Marino, Szwajcaria i Turcja.
2 Projekt porozumienia i projekt statutu są dostępne pod adresem:
http://www.epo.org/patents/law/legislative-initiatives/epla.html.
B) Patent wspólnotowy
4. Po raz pierwszy próbowano ustanowić patent wspólnotowy w ramach konwencji w sprawie europejskiego patentu na wspólnym rynku podpisanej w Luksemburgu w dniu 15 grudnia 1975 r.3 Konwencja ta została zmieniona na mocy porozumienia o patentach wspólnotowych
sporządzonego w Luksemburgu w dniu 15 grudnia 1989 r., na mocy którego dodano do
konwencji dwa protokoły: protokół o rozstrzyganiu sporów dotyczących naruszania i ważności patentów wspólnotowych oraz protokół w sprawie statutu wspólnego sądu odwoławczego ds.
patentów wspólnotowych.4 W porozumieniu tym przewidziano przede wszystkim, że
wyznaczone krajowe sądy patentowe mają orzekać w sprawie naruszeń i ważności patentów wspólnotowych, w tym w sprawie uchyleń, a zarazem na mocy tego porozumienia utworzono wspólny sąd apelacyjny mający wyłączną jurysdykcję w zakresie określania kwestii
poruszanych w odwołaniach dotyczących skutków patentów wspólnotowych oraz ważności patentu wspólnotowego. Ciągłe trudności dotyczące ratyfikacji porozumienia przez niektóre państwa członkowskie sprawiły, że nie weszło ono w życie.
5. W roku 2000 Komisja przedstawiła wniosek dotyczący rozporządzenia Rady w sprawie patentu wspólnotowego5. We wniosku rozważano powołanie wspólnotowego sądu ds. własności
intelektualnej. Po wejściu w życie w dniu 1 lutego 2003 r. traktatu z Nicei, na mocy którego włączono do Traktatu WE art. 229a i art. 225a, Komisja przedstawiła wniosek dotyczący decyzji Rady przyznającej Trybunałowi Sprawiedliwości jurysdykcję w zakresie sporów mających związek z patentem wspólnotowym6, której podstawą ma być art. 229a TWE, a także wniosek dotyczący decyzji Rady ustanawiającej sąd do spraw patentów wspólnotowych oraz dotyczącej odwołań do Sądu Pierwszej Instancji7. Zgodnie z art. 225a i art. 245 Traktatu WE w sprawie tego drugiego wniosku8 zasięgnięto opinii Trybunału Sprawiedliwości9.
3 Dz.U. L 17 z 26.1.1976, s. 1.
4 Dz.U. L 401 z 30.12.1989, s. 1.
5 COM(2000) 412 wersja ostateczna, Dz.U. C 337 z 22.11.2000, s. 278.
6 COM (2003) 827 wersja ostateczna.
7 COM (2003) 828 wersja ostateczna.
8 Dokument Rady 14349/04.
9 W niniejszym wniosku określenie „Trybunał” lub „Trybunał Sprawiedliwości” odnosi się do Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich.
6. Połączone przepisy tych wniosków w wersji przewidzianej we wspólnym podejściu politycznym przyjętym przez Radę w roku 2003 miały wprowadzić jednolitą jurysdykcję w zakresie patentów wspólnotowych wraz z wyłączną jurysdykcją w zakresie powództwa i roszczeń dotyczących uchylenia lub naruszenia patentu i w zakresie innych powództw dotyczących patentów wspólnotowych. Decyzją Rady na mocy art. 225a TWE miała zostać utworzona izba sądowa, zwana sądem ds. patentów wspólnotowych, która miała działać przy Sądzie Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich. Od ostatecznych orzeczeń sądu ds.
patentów wspólnotowych można by było się odwołać do Sądu Pierwszej Instancji.
7. Rada nie była w stanie przyjąć rozporządzenia i decyzji zaproponowanych przez Komisję.
Komisja nie wycofała tych wniosków. Obecnie w Radzie toczą się dyskusje na temat
rozporządzenia w sprawie patentu wspólnotowego. Najnowsze informacje o ich stanie można znaleźć w dokumencie roboczym prezydencji dotyczącym proponowanego rozporządzenia w sprawie patentu wspólnotowego, który to dokument będzie w najbliższych miesiącach stanowił podstawę dalszych dyskusji i prac nad nierozstrzygniętymi kwestiami. Tekst tego dokumentu znajduje się w załączniku I.
C) Opis planowanego jednolitego systemu sądowego rozstrzygania sporów patentowych
8. W kwietniu 2007 roku Komisja przedstawiła Parlamentowi Europejskiemu i Radzie komunikat zatytułowany „Ulepszenie systemu patentowego w Europie”10 w celu wznowienia debaty o ewentualnych sposobach na osiągnięcie postępów w tym zakresie. W komunikacie skupiono się na możliwości wprowadzenia zintegrowanego systemu jurysdykcyjnego dotyczącego patentów na jednolitym rynku. Komisja przedstawiła trzy opcje:
a) dalsza praca nad EPLA;
b) ustanowienie wspólnotowej jurysdykcji w zakresie spraw dotyczących patentów europejskich i wspólnotowych;
c) rozwiązanie nazwane „kompromisem Komisji”, polegające na utworzeniu
jednolitego i wyspecjalizowanego organu sądownictwa patentowego właściwego do rozpatrywania sporów dotyczących patentów europejskich, a w przyszłości – patentów wspólnotowych.
10 COM (2007) 165 wersja ostateczna.
9. Na podstawie tego komunikatu członkowie Rady rozpoczęli dyskusje w sprawie
ogólnoeuropejskiej jurysdykcji dotyczącej patentów europejskich i przyszłych patentów wspólnotowych. Komisja w pełni uczestniczyła w pracach prowadzonych w Radzie.
10. W dyskusjach tych przewidziano zawarcie mieszanego porozumienia z udziałem Wspólnoty Europejskiej, jej państw członkowskich i niektórych państw trzecich i ustanowienie nowej jednolitej jurysdykcji o nazwie „sąd ds. patentów europejskich i wspólnotowych” (dalej zwany
„ECPC”) o wyłącznej właściwości do rozpatrywania powództw o naruszenie patentów europejskich, wspólnotowych i powództw lub roszczeń wzajemnych dotyczących uchylenia, powództw o odszkodowanie związanych z tymi patentami, a także innych powiązanych powództw.
11. ECPC składałby się z sądu pierwszej instancji (obejmującego oddział centralny i oddziały lokalne lub regionalne) oraz z sądu apelacyjnego. W jego skład wchodziliby sędziowie o odpowiednich kwalifikacjach prawniczych i sędziowie o odpowiednich kwalifikacjach
technicznych, których mianowałby komitet mieszany złożony z przedstawicieli poszczególnych umawiających się stron.
12. ECPC, orzekając we wniesionych do niego sprawach, byłby zobowiązany do przestrzegania prawa wspólnotowego, a swoje orzeczenia opierałby na przewidywanej umowie, na prawie wspólnotowym, EPC i międzynarodowych umowach wiążących wszystkie umawiające się strony. W przewidywanym porozumieniu ustanowiono by także zasady orzekania o prawie krajowym stosowanym w odpowiednich przypadkach przez ECPC. Umawiające się państwa, które nie są stronami Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym, musiałyby
wprowadzić w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do tego, by spełnić wymogi prawa wspólnotowego dotyczącego prawa patentowego materialnego.
13. Prowadzono szerokie dyskusje na temat sposobów zagwarantowania autonomii porządku prawnego Wspólnoty w realizacji jej celów11. Przewidywano, że od orzeczeń ECPC będzie można wnieść rewizję lub odwołanie (kasację) do Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich wyłącznie w kwestiach prawnych. Zatem, jeżeli chodzi o prawo wspólnotowe w ogóle i przepisy w sprawie patentów europejskich w szczególe, Trybunał Sprawiedliwości pozostałby najwyższą instancją w sprawach wykładni, co leży w interesie autonomii
wspólnotowego porządku prawnego. Jednak w szczególności co do sporów w sprawach
patentów europejskich Trybunał Sprawiedliwości uzyskałby w ten sposób nowe uprawnienia do interpretowania i stosowania prawa krajowego w przypadku sporów (w tym między stronami przywatnymi), których kierowanie do Trybunału nie jest i nie będzie przewidziane w Traktacie.
Pojawiły się wątpliwości, czy planowany przepis, który to przewiduje, można by uznać za przepis zmieniający zasadniczy charakter uprawnień przyznanych instytucjom wspólnotowym na mocy Traktatu12, co sprawiłoby, że przewidywane porozumienie będzie niezgodne
z Traktatem.
14. Większość członków Rady sprzeciwiła się idei, zgodnie z którą do Trybunału Sprawiedliwości odwołać można by się wyłącznie w kwestiach prawnych (kasacja). Są oni natomiast za tym, by nałożyć na ECPC obowiązek występowania do Trybunału Sprawiedliwości o orzeczenie prejudycjalne, w przypadku gdy w ECPC podniesione zostanie pytanie o wykładnię Traktatu lub ważność i wykładnię aktów instytucji Wspólnoty Europejskiej. Opcję tę zawarto w art. 48 przewidywanego porozumienia, który stanowi także, że orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości są wiążące dla ECPC. Większość członków Rady uważa, że w ten sposób osiągnięto by cel, którym jest zagwarantowanie autonomii wspólnotowego porządku prawnego.
11 Opinia 1/00, europejska wspólna przestrzeń powietrzna, Rec. [2002] s. I-3493, pkt 11, 12 i 26.
12 Opinia 1/92, Europejski Obszar Gospodarczy II, Rec. [1991] s. I-2825 pkt 32, oraz opinia 1/00, ibidem, pkt 20.
15. Przewidywane porozumienie zawiera szczególne postanowienia dotyczące systemu języka odwołującego się do języka urzędowego państwa będącego siedzibą oddziałów lokalnych lub regionalnych i wprowadza możliwość odstępstwa, jeżeli państwo to postanowi je zastosować, a strony wyrażą na to zgodę. Język ten byłby także używany w późniejszych odwołaniach, chyba że strony uzgodnią, że stosować się będzie język, w którym udzielono patentu, lub sąd odwoławczy postanowi o stosowaniu innego języka urzędowego. Językiem postępowania w oddziale centralnym jest ten język, w którym udzielono danego patentu13.
16. Przewidywane porozumienie weszłoby w życie w następstwie jego ratyfikacji przez państwa członkowskie UE. Do porozumienia mogą przystąpić państwa strony EPC. Zakłada się, że Wspólnota również zostanie stroną tego porozumienia.
17. Tekst przewidywanego porozumienia, w tym projekt statutu ECPC, zostaje przedłożony Trybunałowi jako załącznik 2. Choć zredagowano go z dbałością, tekst ten nadal pozostaje dokumentem roboczym; Rada nie zatwierdziła go jeszcze ani nie zobowiązała się do tego. Tekst ten został przedstawiony przez prezydencję Rady w następstwie obszernych dyskusji na forum Rady i z udziałem Komisji. Jest on traktowany jako propozycja, która pozwoli na zbliżenie się do osiągnięcia szerokiego porozumienia w sprawie patentu wspólnotowego i jednolitej
jurysdykcji dotyczącej patentów wspólnotowych i patentów europejskich. Kwestie takie jak podstawa prawna w dalszym ciągu pozostają otwarte, choć w tym kontekście kilku członków Rady wspomniało o art. 308 TWE jako ewentualnej podstawie prawnej, na której Wspólnota mogłaby zawrzeć przewidywane porozumienie. Wspomniano również o możliwości
zastosowania bardziej szczegółowych podstaw prawnych.
18. W dniu 23 marca 2009 r. Komisja przedstawiła zalecenie dla Rady, zgodnie z którym ma zostać upoważniona do rozpoczęcia negocjacji w sprawie przyjęcia porozumienia ustanawiającego jednolity system sądowego rozstrzygania sporów patentowych. Zalecenie to zostaje przedłożone Trybunałowi jako załącznik 3. Porozumienie, którego wynegocjowanie zaleca Komisja, szeroko pokrywa się z projektem tekstu, który zostaje przedłożony Trybunałowi Sprawiedliwości do zaopiniowania w ramach tego postępowania. Rada nie udzieliła jeszcze Komisji upoważnienia, o którym mowa w tym zaleceniu.
13 Patenty europejskie muszą być udzielane w języku angielskim, francuskim lub niemieckim.
Dotąd nie ustalono, jaki system językowy będzie miał zastosowanie do udzielania patentów wspólnotowych.
19. Rada uważa za właściwe zwrócenie się do Trybunału o opinię w sprawie zgodności przewidywanego porozumienia z Traktatem WE, zanim zostaną podjęte dalsze kroki w kierunku negocjowania tej kwestii z państwami trzecimi.
II. DOPUSZCZALNOŚĆ WNIOSKU O OPINIĘ
20. Na mocy art. 300 ust. 6 TWE Rada może uzyskać opinię Trybunału Sprawiedliwości w sprawie zgodności przewidywanego porozumienia z postanowieniami Traktatu.
21. Artykuł 107 ust. 2 regulaminu Trybunału Sprawiedliwości stanowi, że opinia ta może dotyczyć nie tylko kwestii zgodności danej umowy z postanowieniami Traktatu WE, ale również
kompetencji Wspólnoty lub jej instytucji do zawarcia takiej umowy.
22. Niniejszy wniosek o opinię spełnia wymóg ustanowiony w art. 300 ust. 6 TWE, zgodnie z którym porozumienie musi być „przewidywane”. Tekst przewidywanego porozumienia nie jest jeszcze – jak wyjaśniła Rada – wersją ostateczną14. Jednak, mimo że brzmienie niektórych klauzul jest ciągle omawiane, wydaje się, że podstawowa struktura systemu przewidziana w porozumieniu jest szeroko akceptowana przez Radę. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału w sprawie dopuszczalności wniosku o opinię na temat kompetencji Wspólnoty wystarczy, że znany jest cel przewidywanego porozumienia15. Rada jest zdania, że projekt tekstu
przewidywanego porozumienia zawiera wystarczająco jasny opis jego celu.
14 Patrz pkt 17.
15 Opnia 2/94, Przystąpienie do Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka, Rec.[1996], s. I-1759, pkt 11.
23. Ponadto Trybunał stwierdził już, że nieprzyjęcie decyzji o rozpoczęciu negocjacji nie może stanowić podstawy podważenia dopuszczalności wniosku o opinię.16. W opinii 2/94 Trybunał zauważył również, że „fakt, że Rada zastosowała procedurę określoną w art. 228 ust. 6 [obecnie art. 300 ust. 6] oznacza, że przewiduje ona możliwość negocjowania i zawarcia takiego
porozumienia”.17
24. Stosując niniejszą procedurę, Rada uważa, że jak najszybsze wyjaśnienie kwestii zgodności przewidywanego porozumienia z Traktatem leży w interesie wszystkich zainteresowanych stron, także państw nienależących do Wspólnoty.
III. CEL PRZEWIDYWANEGO POROZUMIENIA
25. EPC ustanawia wspólne zasady udzielania patentów europejskich. Wprowadza także procedurę odwoławczą, w ramach której decyzje EPO o przyznaniu lub odmowie patentu mogą zostać podważone przed izbą odwoławczą. Jednak spory dotyczące naruszenia lub uchylenia patentu europejskiego mogą być rozpatrywane wyłącznie przed sądami w różnych umawiających się państwach, na które udzielono danego patentu europejskiego18. Istnieje zatem faktyczne ryzyko, że orzeczenia będą rozbieżne, na co zwróciła uwagę Komisja i niektórzy członkowie Rady.
26. Na mocy przewidywanego porozumienia stosowano by tę samą jurysdykcję w odniesieniu do patentów europejskich i wspólnotowych, co prowadziłoby do spójnego orzecznictwa
w stosunku do obu rodzajów patentów przyznawanych przez EPO i do obniżenia kosztów po połączeniu tych dwu równoległych jurysdykcji (jedna dla patentów europejskich, druga dla patentów wspólnotowych).
16 Idem, pkt 13.
17 Idem, pkt 14.
18 Zob. wyrok Trybunału z dnia 13 lipca 2006 r. w sprawie C-539/03 Roche Nederland, Zb.Orz.
[2006], s. I-6535, pkt 29–31.
27. Konieczność rozpatrywania sporów przez różne sądy podnosi koszty i zmniejsza pewność prawa dla przedsiębiorstw działających we Wspólnocie. Skutkiem tego jest hamowanie
innowacyjności i konkurencyjności na rynku wewnętrznym, zachodzi także ryzyko wystąpienia przeszkód w realizacji podstawowych swobód przewidzianych w Traktacie.
28. Jednolita ogólnoeuropejska jurysdykcja dla powództw dotyczących patentów europejskich ograniczyłaby koszty ponoszone przez przedsiębiorstwa, które obecnie muszą występować z wieloma powództwami o naruszenie we wszystkich państwach członkowskich UE
związanych z daną sprawą, oraz zmniejszyłaby prawdopodobieństwo uzyskiwania rozbieżnych orzeczeń (w przypadkach gdy wynikają one z różnych podejść stosowanych przez sądy krajowe do kwestii ochrony zapewnianej przez patenty europejskie).
29. Przewidywane porozumienie skutkowałoby powstaniem takiej jednolitej jurysdykcji dla
patentów europejskich i wspólnotowych na terytorium Wspólnoty i innych europejskich państw stron EPC, co eliminowałoby zagrożenia i koszty związane z potrzebą prowadzenia spraw w wielu jurysdykcjach.
IV. KOMPETENCJE WSPÓLNOTY
30. Większość delegacji uznała, że niektóre postanowienia przewidywanego porozumienia wchodzą w zakres kompetencji Wspólnoty, która powinna zatem uczestniczyć w negocjowaniu
i podpisywaniu porozumienia.
31. Analiza kompetencji Wspólnoty musi być inna, gdy chodzi o patenty europejskie, a inna w przypadku patentów wspólnotowych, gdyż na pierwszy rzut oka zakres kompetencji
Wspólnoty w określaniu organizacji i uprawnień jurysdykcji, która ma zostać ustanowiona, nie jest ten sam w sytuacji, gdy sprawa wniesiona w tej jurysdykcji dotyczy prawa własności przemysłowej przyznanego przez Wspólnotę, co w sytuacji, gdy prawo takie jest stworzone i regulowane prawem międzynarodowym i krajowym.
32. Jeżeli chodzi o patenty europejskie, cel i treść środka polegającego na ustanowieniu
i zorganizowaniu wyspecjalizowanej jurysdykcji o charakterze międzynarodowym dla spraw dotyczących patentów zasadniczo podlegają kompetencjom państw członkowskich. Jednak niektóre postanowienia przewidywanego porozumienia dotyczą kwestii, w odniesieniu do których Wspólnota już skorzystała ze swoich wewnętrznych kompetencji, ustanawiając wspólne zasady. W świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości państwa członkowskie nie mają już prawa – niezależnie od tego, czy działają indywidualnie czy zbiorowo – do przyjęcia względem państw trzecich zobowiązań, które mogłyby wpłynąć na te wspólne zasady lub zmienić ich zakres zastosowania19.
33. Można uznać, że postanowienia art. 15 i 15a przewidywanego porozumienia wpływają na przepisy rozporządzenia (WE) nr 44/2001 w sprawie jurysdykcji w sprawach cywilnych i handlowych; postanowienia te przewidują, że niektóre powództwa mają być wnoszone przed sąd nowej jurysdykcji przewidzianej w porozumieniu, co nieuchronnie prowadzi do pominięcia wspólnych zasad dotyczących jurysdykcji wprowadzonych we wspomnianym rozporządzeniu.
34. Można jednak dowodzić, że wraz ze stworzeniem jurysdykcji międzynarodowej zasady dotyczące jurysdykcji określone w rozporządzeniu 44/2001 nie mogą mieć zastosowania, a zatem pozostają nienaruszone20.
35. Należy jednak zaznaczyć, że z brzmienia tego rozporządzenia niekoniecznie wynika, że zasady takie powinny być stosowane jedynie wówczas, gdy państwa członkowskie przyznają
jurysdykcję sądom „krajowym”, niezależnie od tego, co w tym kontekście oznacza „krajowy”.
36. Dodatkowo można uznać, że art. 56 przewidywanego porozumienia wpływa na przepisy rozporządzenia (WE) nr 44/2001 tylko w takim stopniu, w jakim orzeczenia sądów państw członkowskich (np. ECPC) uznaje się za wchodzące w zakres zastosowania przepisów o wykonywaniu wyroków w tym rozporządzeniu, w szczególności jego art. 38 i at. 71.
19 Orzeczenie Trybunału z dnia 31 marca 1971 r. w sprawie 22-70 AETR, Rec. [1971], s. 263.
20 W zaleceniu do Rady (zob. pkt 18 powyżej) Komisja odnotowuje, że „obowiązujące przepisy prawa wspólnotowego dotyczą procedur sądów krajowych i stąd mogą nie dotyczyć
porozumienia bezpośrednio. Zasady proponowanego jednolitego systemu sądownictwa różniłyby się od obowiązujących zasad dotyczących struktur sądów krajowych, o ile byłoby to konieczne do jego funkcjonowania”.
37. Ponadto jest prawdopodobne, że wywarto by wpływ na Konwencję lugańską o jurysdykcji i uznawaniu oraz wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych zawartą na mocy decyzji Rady z dnia 15 października 2007 r.21 Konwencja ta ma zastosowanie
„w sprawach cywilnych i handlowych, niezależnie od rodzaju sądu”.
38. Można również uznać, że art. 14a przewidywanego porozumienia (dotyczący kwestii prawa, które ma stosować ECPC) wpływa na przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I)22 oraz na przepisy rozporządzenia (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II)23.
Mimo że w art. 14a przedmiotowego porozumienia bezpośrednio odniesiono się do tych dwóch rozporządzeń, po to by określić prawo mające zastosowanie, Trybunał wyjaśnił, że kwestia kompetencji Wspólnoty musi zostać rozstrzygnięta przed zawarciem porozumienia i że mogą zostać naruszone przepisy wspólnotowe, choć między nimi a zobowiązaniem
międzynarodowym nie występuje konflikt24.
39. Ponadto postanowienia przewidywanego porozumienia dotyczące osób uprawnionych do objęcia zakresem zastosowania tego porozumienia (art. 27), środków tymczasowych i zabezpieczających (art. 37), nakazów stałych (art. 37a), środków naprawczych w postępowaniu o naruszenie (art. 38), nakazu przekazania informacji (art. 39), przyznania odszkodowania (art. 41), kosztów sądowych (art. 42) oraz publikacji wyroków (art. 54)
obejmują kwestie, które są uregulowane w dyrektywie 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej25, w szczególności jej art. 4, 9, 11 oraz 12, 10, 8, 13 i 14. Można zatem stwierdzić, że, ponieważ przewidywane porozumienie wpływa na te przepisy wspólnotowe, Wspólnota jest uprawniona do zawarcia porozumienia dotyczącego tych kwestii.
21 Dz.U. L 339 z 21.12.2007, s. 1.
22 Dz.U. L 177 z 4.7.2008, s. 6.
23 Dz.U. L 199 z 31.7.2007, s. 40.
24 Zob. wyrok Trybunału z dnia 5 listopada 2002, Komisja przeciwko Danii, sprawa C-467/98, Rec. [2002] s. I-9519, pkt 101 oraz opinia Trybunału 1/03 z dnia 7 lutego 2006 r., konwencja lugańska, Zb.Orz. [2006], s.I-1145, pkt 130 i 154.
25 Dz.U. L 157 z 30.4.2004, s. 45.
40. Jeżeli chodzi o patent wspólnotowy, wydaje się, że określenie systemu jurysdykcyjnego, którego zadaniem będzie orzekanie w sporach na temat zastosowania i ważności patentów wspólnotowych, może wchodzić w zakres kompetencji Wspólnoty. W opinii 1/0326 Trybunał zauważył, że Wspólnota już przyjęła wewnętrzne przepisy dotyczące jurysdykcji na podstawie przepisów szczególnych zawartych w uregulowaniach sektorowych, takich jak tytuł X
rozporządzenia 40/9427 lub art. 6 dyrektywy 96/7128.
41. Wyrażano wątpliwości, czy Wspólnota może wykonywać swoje kompetencje, wraz
z państwami członkowskimi, w celu utworzenia systemu jurysdykcji dotyczącego patentów wspólnotowych, zaciągając zobowiązanie międzynarodowe. Kwestia ta zostanie omówiona poniżej w ramach analizy zgodności przewidywanego porozumienia z art. 229a Traktatu.
V. ANALIZA PRAWNA
42. Większość członków Rady uważa, że przewidywane porozumienie stanowi prawnie możliwy sposób osiągnięcia przewidywanych celów. W Radzie zgłoszono jednak i omówiono kilka problemów natury prawnej. Na potrzeby analizy w Trybunale zostały one opisane i streszczone poniżej; należy zaznaczyć, że poszczególne kwestie zamierzano przedstawić w sposób
neutralny, nie wskazując, w jakim stopniu zostały one poparte w ramach różnych podejść i że Rada nie preferuje żadnego rozwiązania w stosunku do jakiegokolwiek innego.
A) Zgodność z Traktatem przyznania jurysdykcji sądowi ds. patentów europejskich i wspólnotowych (ECPC) w sprawach dotyczących ważności lub stosowania patentów wspólnotowych
26 Op.cit., pkt 134.
27 Dyrektywa 96/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1996 r. dotycząca delegowania pracowników w ramach świadczenia usług, Dz.U. L 18 z 21.1.1997, s. 1.
28 Rozporządzenie Rady (WE) nr 40/94 z dnia 20 grudnia 1993 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego, Dz.U. L 11 z 14.1.1994, s. 1.
43. Przewidywane porozumienie stanowi, że ECPC będzie miało wyłączną jurysdykcję w odniesieniu do powództw m.in. o uchylenie lub o naruszenie patentów wspólnotowych.
Oznacza to, że rozpoznawanie spraw dotyczących patentów wspólnotowych, a nawet ich
ważności, należałoby do nowego sądu, a nie do Trybunału Sprawiedliwości (zgodnie z art. 225a i art. 229a TWE) ani do sądów krajowych.
44. Zgodnie z proponowanym rozporządzeniem o patencie wspólnotowym omawianym obecnie przez Radę29 patentów wspólnotowych udzielałby EPO, niebędący instytucją ani organem Wspólnoty, ale organem ustanowionym i regulowanym przez EPC, której jedną
z umawiających się stron byłaby Wspólnota. Warunki, na jakich uznaje się ważność patentów wspólnotowych oraz uprawnień nabywanych przez ich posiadaczy, byłyby regulowane prawem wspólnotowym.
45. Zgłoszono wątpliwości co do tego, czy system, w którym prawo wspólnotowe –
w szczególności dotyczące ważności patentów wspólnotowych – ma być stosowane przez sąd (ECPC) niepodlegający systemom sądowniczym Wspólnoty ani państw członkowskich, jest zgodny z Traktatem.
46. Należy stwierdzić przede wszystkim, że umowa międzynarodowa nie może wpływać na wyłączną jurysdykcję Trybunału. Jednak Trybunał nie ma wyłącznej jurysdykcji, jeżeli chodzi o jakiekolwiek powództwa wymagające stosowania prawa wspólnotowego. Można raczej dowodzić, że, w przypadku gdy Trybunał nie ma wyłącznej jurysdykcji istnieje ogólna zasada, zgodnie z którą – z wyjątkiem art. 229a TWE omówionym poniżej – spory podlegają
jurysdykcji sądów i trybunałów państw członkowskich, niezależnie od tego, czy dotyczą stosowania prawa wspólnotowego. W tym kontekście można zauważyć, że spory dotyczące ważności i interpretacji wspólnotowych znaków towarowych mogą być kierowane do sądów krajowych zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 40/94 dnia 20 grudnia 1993 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego, zwłaszcza z jego art. 91 i 92.
29 Patrz pkt 7.
47. Można by dowodzić, że art. 229a TWE nie ustanawia obowiązku kierowania sporów
dotyczących stosowania aktów, które tworzą wspólnotowe prawo własności przemysłowej, do Trybunału Sprawiedliwości, ale Rada „może przyjąć przepisy przyznające Trybunałowi
Sprawiedliwości w określonym przez nią zakresie właściwość” w odniesieniu do takich sporów (podkreślenie własne). Można zatem uważać, że Rada ma prawo decydowania, czy przyznaje tę jurysdykcję Trybunałowi Sprawiedliwości. Można rozważyć umożliwienie ECPC
przekazywania Trybunałowi Sprawiedliwości pytania w sprawie wykładni Traktatu lub ważności i wykładni aktów Wspólnoty, tak by odzwierciedlić opcję, na mocy art. 229a TWE, przyznawania Trybunałowi Sprawiedliwości jurysdykcji w ograniczonym zakresie. Można także rozważyć możliwość odwrotną, a mianowicie, że przewidywane porozumienie nie ma przyznawać jurysdykcji Trybunałowi Sprawiedliwości, jako że taką możliwość przekazania pytania już przewidziano w art. 234 TWE, ale że Rada nie będzie zobowiązana do przyznania Trybunałowi jurysdykcji w sprawie sporów dotyczących patentów wspólnotowych.
48. Przewidywane porozumienie nie odbierze Trybunałowi Sprawiedliwości wyłącznej jurysdykcji w sprawie sporów dotyczących stosowania aktów, które ustanawiają patent wspólnotowy, gdyż takie powództwa nie wchodzą w zakres jego wyłącznej jurysdykcji. O ile uprawnienia
Trybunału pozostaną nienaruszone, państwa członkowskie powinny mieć prawo zorganizować strukturę systemu sądowniczego, którą uznają za odpowiednią, także przez utworzenie sądu na mocy umowy międzynarodowej, pod warunkiem że zachowane zostaną uprawnienia Trybunału Sprawiedliwości. Przewidywane porozumienie służy osiągnięciu tego celu przez nałożenie na ECPC obowiązku występowania do Trybunału Sprawiedliwości o orzeczenie prejudycjalne, w przypadku gdy podniesione zostanie pytanie o wykładnię Traktatu lub ważności i wykładni aktów instytucji. W ten sposób ECPC, stosując prawo wspólnotowe, uzyskałby podobne możliwości co sądy krajowe.
49. Argumentacja, zgodnie z którą przewidywane porozumienie jest niezgodne z Traktatem, dotyczy przede wszystkim wymogu zagwarantowania autonomii porządku prawnego Wspólnoty w realizacji jej własnych celów. Zauważono, że sytuacja ECPC jest inna niż sytuacja sądów krajowych. Sądy krajowe podlegają bezpośrednio postanowieniami Traktatu i systemowi sądowniczemu ustanowionemu w Traktacie, natomiast funkcjonowanie ECPC regulowałoby tylko nowe porozumienie. A zatem ECPC musiałby stosować prawo
wspólnotowe i przestrzegać go tylko w stopniu przewidzianym w porozumieniu. Choć zadbano o to, by prawo wspólnotowe było przestrzegane, sytuacja prawna ECPC nie może być taka sama, gdyż zależy ona od postanowień przewidywanego porozumienia.
50. Ponadto planowany system nie przewiduje żadnego rodzaju odwołań w kwestiach prawnych (kasacja) do żadnego sądu poza ECPC, a w szczególności do Trybunału Sprawiedliwości.
Wyrażono wątpliwości co do zgodności z Traktatem takiego systemu, w którym nie ma takich samych środków odwoławczych, jakie przewidziane są w Traktacie na wypadek
nieprawidłowego stosowania prawa wspólnotowego.
51. Wyrażono również wątpliwości w kwestii tego, czy przyznawanie sądom innym niż krajowe jurysdykcji w zakresie wykładni i stosowania prawa wspólnotowego jest zgodne z Traktatem.
Ponadto wdrożenie systemu, o którym mowa w przewidywanym porozumieniu, może doprowadzić do tego, że oddziały lokalne lub regionalne ECPC w państwie trzecim (złożone głównie lub wyłącznie z obywateli państw trzecich) uzyskają prawo decydowania o ważności i stosowaniu patentów wspólnotowych, a skutki tych decyzji będą odczuwalne we Wspólnocie.
Wyrażono wątpliwości co do zgodności takiego efektu z Traktatem, w szczególności z art. 5, 220 i 292. Można jednak również dowodzić, że podobne zabezpieczenia miałyby zastosowanie w celu zapewnienia autonomii porządku prawnego Wspólnoty, niezależnie od umiejscowienia oddziału ECPC lub przynależności państwowej sędziów w tym oddziale.
52. Choć zgłoszone wątpliwości dotyczą głównie stosowania przez ECPC przepisów
wspólnotowych dotyczących patentu wspólnotowego, należy zauważyć, że ECPC – orzekając w sporach dotyczących patentów europejskich – może być proszony o wykładnię i stosowanie innych przepisów wspólnotowych, które mogą wpłynąć na przedmiot sporu lub go regulować.
B) Nadrzędność prawa wspólnotowego
53. Używając podobnej argumentacji do tej przedstawionej w poprzednim rozdziale, zgłoszono uwagi co do tego, czy przewidywany system może zapewnić skuteczną realizację zasady nadrzędności prawa wspólnotowego.
54. W przewidywanym porozumieniu nakłada się na ECPC obowiązek przestrzegania prawa wspólnotowego i opierania swoich orzeczeń na, między innymi, prawie wspólnotowym mającym bezpośrednie zastosowanie (art. 14a). Ponadto, w przypadku gdy przed ECPC podnoszone jest pytanie o wykładnię Traktatu lub ważność i wykładnię aktów instytucji, sąd pierwszej instancji ma możliwość, a sąd odwoławczy – obowiązek zwrócenia się do Trybunału Sprawiedliwości o wydanie orzeczenia w tej sprawie. Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości jest wiążące dla ECPC (art. 48).
55. Planuje się, że nałożony na ECPC obowiązek przestrzegania prawa wspólnotowego będzie miał bardzo szeroki zakres i będzie obejmował nie tylko Traktat i akty instytucji, ale także mające zastosowanie zasady ogólne i orzecznictwo. Można dowodzić, że tym samym ECPC będzie zobowiązany do stosowania prawa wspólnotowego w ten sam sposób, w jaki stosują je sądy krajowe, i że będzie podlegać podobnemu obowiązkowi zwracania się w razie konieczności do Trybunału Sprawiedliwości o wydanie orzeczenia.
56. Można jednak także twierdzić, że nadrzędność prawa wspólnotowego nad przewidywanym porozumieniem nie jest absolutna w świetle art. 14a tego porozumienia i że – jak zauważono w pkt 50 powyżej – niezastosowanie się przez ECPC do prawa wspólnotowego rozumianego zgodnie z wykładnią Trybunału Sprawiedliwości (jeżeli taka sytuacja zaistnieje) mogłoby nie podlegać odwołaniu.
C)Wnioski o wydanie orzeczenia prejudycjalnego przedkładane Trybunałowi przez sądy inne niż krajowe
57. Artykuł 48 przewidywanego porozumienia ustanawia procedurę, zgodnie z którą ECPC może przedkładać wnioski o wydanie orzeczenia prejudycjalnego na tych samych zasadach, które przewidziano w art. 234 TWE.
58. Zgłoszono wątpliwości co do tego, czy umożliwienie składania takich wniosków jest zgodne z Traktatem w przypadkach, gdy Traktat tego nie przewiduje.
59. Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że umowa międzynarodowa zawarta przez Wspólnotę może przyznawać nowe uprawnienia Trybunałowi lub innym instytucjom, pod warunkiem że nie zostaje tym samym zmieniony zasadniczy charakter uprawnień przyznanych instytucjom Wspólnoty na mocy Traktatu30. W opinii 1/0031 Trybunał uznał, że możliwość przekazywania mu wniosków o orzeczenie prejudycjalne przez sądy państw trzecich jest zgodna z Traktatem, pod warunkiem że spełnione zostaną pełne warunki. Można wnioskować, że danie tej
możliwości sądowi takiemu jak ECPC, ustanowionemu na mocy umowy międzynarodowej, nie zmieniłoby zasadniczego charakteru uprawnień przyznanych w Traktacie Trybunałowi
Sprawiedliwości.
D) Artykuł 229a TWE
60. Jak wyjaśniono powyżej, przewidywane porozumienie przyznaje ograniczoną jurysdykcję – poprzez orzeczenia prejudycjalne – Trybunałowi Sprawiedliwości w przypadku sporów dotyczących stosowania przyjętych na podstawie Traktatu aktów, które ustanawiają patent wspólnotowy.
30 Zob. przypis 11.
31 Op. cit. zob. pkt 30 – 33.
61. Zgłoszono wątpliwości dotyczące tego, czy możliwe jest wykonywanie tej kompetencji poprzez zawarcie umowy międzynarodowej. W swoim orzecznictwie Trybunał Sprawiedliwości określił bowiem warunki i granice doktryny domniemanych uprawnień Wspólnoty w stosunkach
zewnętrznych. Trybunał uznał, że „kompetencja Wspólnoty umożliwiająca przyjmowanie zobowiązań międzynarodowych może nie tylko zostać bezpośrednio przyznana przez Traktat, ale może też wynikać przez domniemanie z jego postanowień. Taka domniemana kompetencja zewnętrzna istnieje nie tylko wówczas, gdy skorzystano z kompetencji wewnętrznej w celu przyjęcia środków wdrażających wspólną politykę, ale także wówczas, gdy środki wspólnotowe przyjmowane są tylko w związku z zawarciem i wdrożeniem umowy międzynarodowej. Zatem kompetencja umożliwiająca przyjęcie przez Wspólnotę zobowiązań względem państw
nienależących do Wspólnoty może wynikać przez domniemanie z postanowień Traktatu ustanawiających kompetencje wewnętrzne, pod warunkiem że uczestnictwo Wspólnoty
w umowie międzynarodowej jest konieczne do osiągnięcia jednego z celów wspólnotowych (zob.
opinię 1/76, pkt 3 i 4).”32
62. Wyrażono wątpliwości co do potrzeby zawierania umowy międzynarodowej do celu
polegającego na przyznaniu jurysdykcji Trybunałowi Sprawiedliwości w odniesieniu do aktów wspólnotowych, jako że udział państw trzecich może się wydawać jednoznacznie zbędny, jeżeli chodzi patenty wspólnotowe. Można dowieść, że domniemane uprawnienia zewnętrzne
Wspólnoty nie mogą wynikać z art. 229a Traktatu WE.
32 Zob. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 5 listopada 2002, Komisja przeciwko Danii, sprawa C-467/98, Rec. [2002] s. I-9519, pkt 56.
63. Jednak można także argumentować, że umowa międzynarodowa jest konieczna do tego, by zapewnić jednolitą jurysdykcję dla patentów wspólnotowych i patentów europejskich, co jest celem przewidywanego porozumienia służącego zniesieniu barier na wspólnym rynku, i że takiej jednolitej jurysdykcji nie można by osiągnąć innymi sposobami. Jak wyjaśniono
powyżej33, można także dowodzić, że przewidywane porozumienie nie przyznaje Trybunałowi Sprawiedliwości jurysdykcji. Uprawnienia nadane Trybunałowi w art. 48 przewidywanego porozumienia służyłyby jedynie wykluczeniu utraty możliwości zwrócenia się o orzeczenie prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości, wskutek przyznania jurysdykcji w sprawie sporów między stronami prywatnymi sądowi innemu niż sąd krajowy.
VI. PROPOZYCJE PROCEDURALNE
64. Rada uważa, że jak najszybsze osiągnięcie postępów w zakresie ochrony własności intelektualnej w Europie ma ogromne znaczenie dla Wspólnoty oraz dla przedsiębiorstw europejskich. Z tej przyczyny Rada z całym szacunkiem zwraca uwagę Trybunału, że niniejszy wniosek uważa za pilny i że byłaby wdzięczna za jak najszybsze jego rozpatrzenie
z uwzględnieniem procedur Trybunału i jego aktualnego obciążenia pracą.
65. Artykuł 107 ust. 1 regulaminu Trybunału Sprawiedliwości przewiduje, że jeżeli wniosek o wydanie wstępnej opinii, o której mowa w art. 300 Traktatu WE, został złożony przez Radę, doręcza się go Komisji i Parlamentowi Europejskiemu. Inaczej niż w przypadku wniosku o opinię złożonego przez Komisję lub przez państwo członkowskie, wniosek przedłożony przez Radę nie zostaje zatem automatycznie doręczony państwom członkowskim, tak by mogły zgłosić pisemne uwagi.
33 Patrz pkt 48.
66. Jednak nic nie stoi na przeszkodzie, by Trybunał Sprawiedliwości doręczył taki wniosek także państwom członkowskim i zwrócił się o zgłoszenie do niego uwag. Trybunał zrobił tak
w ramach procedury dotyczącej opinii 2/9434 i 1/0335.
67. Rada jest zdania, że w niniejszym przypadku konieczne jest umożliwienie państwom
członkowskim wyrażenia opinii w sprawie pytania zadanego przez Radę. Z dyskusji w Radzie wynikło, że jej członkowie mają rozbieżne zdania na temat znaczenia wyrażonych prawnych wątpliwości co do zgodności przewidywanego porozumienia z Traktatem.
68. W związku z tym Rada proponuje, by Trybunał doręczył niniejszy wniosek o opinię także państwom członkowskim i zachęcił te państwa, które wyrażą taką wolę, do zgłaszania pisemnych uwag.
VII. WNIOSKI
69. Podsumowując, Rada:
− zwraca się o opinię Trybunału Sprawiedliwości, na mocy art. 300 ust. 6 TWE, w następującej kwestii:
„Czy przewidywane porozumienie ustanawiające jednolity system sądowego rozstrzygania sporów patentowych (obecnie zwany „sądem ds. patentów europejskich i wspólnotowych”) jest zgodne z postanowieniami Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską?”
− proponuje, by Trybunał doręczył niniejszy wniosek o opinię także państwom
członkowskim i zachęcił te państwa, które wyrażą taką wolę, do zgłaszania pisemnych uwag.
________________________
34 Op.cit.
35 Op.cit.
WYKAZ ZAŁĄCZNIKÓW
Numer Załącznika
Data sporządzenia
dokumentu
Opis dokumentu Liczba stron
Strona i punkt Załącznik 1 7 kwietnia 2009 r. Zmieniony wniosek dotyczący
rozporządzenia Rady w sprawie patentu
wspólnotowego – dokument roboczy prezydencji Rady przeznaczony dla Grupy Roboczej ds. Własności Intelektualnej (patenty) Dokument Rady 8588/09
31 s. 5, pkt 7 wniosku o opinię
Załącznik 2 23 marca 2009 r. Projekt porozumienia w sprawie Europejskiego i Wspólnotowego Sądu
Patentowego oraz projekt jego statutu – dokument roboczy:
zmieniony tekst prezydencji Dokument Rady 7928/09
76 s. 8, pkt 17 wniosku o opinię
Załącznik 3 23 marca 2009 r. Zalecenie Komisji dla Rady w sprawie upoważnienia Komisji do rozpoczęcia negocjacji dotyczących przyjęcia porozumienia ustanawiającego jednolity system sądowego rozstrzygania sporów patentowych
Dokument Rady 7927/09
9 s. 8, pkt 18 wniosku o opinię
