Kozdrowski, Stanisław
Organizacja i wyszkolenie Policji Śledczej w II Rzeczypospolitej
"Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska", 19, 2006, s.
[84]-98
Zdigitalizowano w ramach projektu pn. Budowa platformy "Podlaskie Czasopisma
Regionalne", dofinansowanego z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (umowa SONB/SP/465121/2020).
Udostępniono do wykorzystania w ramach dozwolonego użytku.
Słupsk
Organizacja i wyszkolenie Policji Śledczej w n Rzeczypospolitej
1. Powstanie i przemiany organizacyjne służby śledczej
Instytucja służby śledczej (kryminalnej) istniała w stmkturze organów Policji Państwo
wej przez cały okres trwania Polski międzywojennej. Jeszcze podczas I wojny światowej
w polskich organach bezpieczeństwa utworzono Wydział Wywiadowczo-Kryminalny. Był 'zorganizowany w Straży Obywatelskiej na terenie Warszawy i Zagłębia Dąbrowskiego.
Z inicjatywy Henryka Wardęskiego - tymczasowego prezydenta policji w Warszawie, 22 listopada 1918 r. utworzono Inspektorat Policji Klyminalnej, którym kierował dr Jurek. Zadania i cel policji kryminalnej polegały na ofiarnej i bezwzględnej służbie spo-
łeczeństwul. W tym czasie policja śledcza działała również we Lwowie, Krakowie, Łodzi i innych miastach. Organizowano ją w pozaborowych urzędach policyjnych2• Pojęcie
policji bezpieczeństwa, jakie funkcjonowało w okresie dwudziestolecia międzywojen
nego, zawierało w sobie całokształt działań podejmowanych przez państwowe organa
bezpieczeństwa na rzecz zapobiegania wszelkim zagrożeniom: państwa, społeczeństwa
i poszczególnym osobom, spowodowanych występną działalnością oddzielnych jedno- stek lub zorganizowanych zrzeszeń tychż&.
Zgodnie z postanowieniami ustawy o Policji Państwowej z 24 lipca 1919 r.4, policja
stanowiła państwową organizację służby bezpieczeństwa, powołaną do ochrony bezpie-
czeństwa, spokoju i porządku publicznego (art. 1 i 2). Już w pierwszej fazie działalności
policji ujawniły się problemy związane z koniecznością istnienia wyspecjalizowanych komórek służbowych. Na skutek przemian organizacyjnych, na początku roku 1920, w strukturze PP ukształtowały się trzy podstawowe piony: służba śledcza (policja krymi- nalna), policja ogólna (mundurowa) i policja polityczna (defensywa polityczna)5. Ustawa o PP (art. 7) zapowiadała tworzenie przy komendach okręgowych urzędów śledczych.
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w swym okólniku, skierowanym w sierpniu 1919 roku do komendantów okręgowych, zaleciło udzielanie wszystkim funkcjonariuszom
urzędów śledczych daleko idącej pomocy w ich pracy. Polecono komendantom wyty-
pować zdolniejszych funkcjonariuszy PP do wywiadowczej służby śledczej.
W październiku 1919 roku ogłoszono przepisy o organizacji urzędów policyjno-śled
czych. Służba śledcza stanowiła część wyspecjalizowanego pionu Policji Państwowej. Na szczeblu okręgu powołano Urząd Policyjno-Śledczy. Natomiast w powiatach tworzono
podległe mu ekspozytury I,II,III i IV rzędu. Ekspozytury I rzędu obejmowały co naj-o mniej 50 etatów, II rzędu - od 25-50, III rzędu - od 10-25 i IV rzędu - od 3-10 etatów.
Naczelnik OUŚ był równocześnie referentem komendanta okręgowego PP w sprawach
śledczych. Ekspozytury od I - III kategorii, pod względem organizacji, uzupełnienia, wyszkolenia, spraw personalnych i dyscyplina1"nych podlegały komendantom okręgo
wym. Ekspozytury IV rzędu podporządkowano służbowo miejscowym komendantom, a w zakresie dochodzenia przestępstw, funkcjonariusze policyjno-śledczy podlegali
Organizacja i wyszkolenie Policji Śledczej w II Rzeczypospolitej. 85
urzędom wymiaru sprawiedliwości6. W praktyce okazało się, że kierownicy ekspozy- tur śledczych starali się uzyskać autonomię. Z tych względów Komendant Główny PP w dniu 21 stycznia 1921 r. zlikwidował stanowisko kierownika ekspozytury śledczej
i podporządkował ściśle te urzędy komendantom powiatowym7.
Na szczeblu centralnym służbą kryminalną kierował Wydział IV Rejestracyjno-Kamy Komendy Głównej Policji Państwowej. Jego uroczyste otwarcie nastąpiło 19.01.1920 r.
w Warszawie przy ul. Długiej nr 38. Podczas przemówień okolicznościowych policyjne
władze zwierzchnie zapowiedziały rozbudowę służby śledczej w poszczególnych okrę
gach i podniesienie na wyższy poziom wyszkolenia Policji8. Pierwszym naczelnikiem tego Wydziału został Wiktor Ludwikowski. W skład Wydziału IV, wchodziły następujące działy: IV a - fotografii, daktyloskopii, rejestru karnego, N b - agentów, listów gończych,
kaltoteki przestępstw, kartoteki podejrzanych, IV c - instrukcji śledczej, szkolenia agen- tów, IV d - korespondencji dotyczącej prowadzenia rejestracji i raportów dotyczących
stanu bezpieczeństwa9 .
Kolejny etap procesu kształtowania się struktur służby śledczej nastąpił na począt
ku 1922 rokuJo. Na mocy Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych w każdej
komendzie okręgowej PP został zorganizowany urząd śledczy. Natomiast w miastach
stanowiących samodzielną jednostkę organizacyjną oraz w miastach, w których swoją siedzibę miały sądy okręgowe, a także i w innych miastach (w miarę potrzeb) - Ol·gani- zowano ekspozytury okręgowych urzędów śledczych, podporządkowane pod względem służbowym lokalnym komendantom policji (§ l Rozp.). W czynnościach swych urzędy śledcze były zależne od organów wymiaru sprawiedliwości. Podstawowym zadaniem
urzędów śledczych oraz ich ekspozytur było zapobieganie przestępstwom, ich ujawnia- nie i ściganie sprawców. Przedstawiony akt prawny uchylił moc obowiązującą przepi- sów o organizacji urzędów policyjno-śledczych. Na szczeblu centralnym, w strukturze organizacyjnej Komendy Głównej Policji Państwowej, nadal istniał m. in. Wydział IV,
obejmujący zakresem działania statystykę przestępstw, ogólnopaństwową rejestrację przestępców oraz ł:>ościgi. Wydział nadzorował funkcjonowanie policji śledczej w ca- łym państwie. Wydawał fachowe czasopismo pt. "Służba Śledcza". Temu Wydziałowi była również bezpośrednio podporządkowana hodowla i tresura psów policyjnych.
W okresie pótniejszym utworzono tam również centrum walki z fałszerstwami pieniędzy
i zwalczania nielegalnego obrotu narkotykamill.
Praca służby śledczej była regulowana szczegółowymi przepisami. Komendant Głów
ny PP Wiktor Hoszowski 20 maja 1922 r. wydał instrukcję służbową, w której określono
nowe zasady działania policji klyminalnej. Na podstawie tego dokumentu okręgowe urzędy śledcze zajmowały się prowadzeniem dochodzeń w sprawach skomplikowanych o poważnym ciężarze gatunkowym (np. morderstwa, rozboje, działanie w bandZie), instruowaniem i kontrolą policji śledczej oraz sporządzaniem miesięcznych wykazów statystycznych przestępczości i sprawozdań kwartalnych12. Ekspozytury śledcze, ulo- kowane w terenie, realizowały główne zadania w zakresie wykrywania i zwalczania
przestępczości. W tym celu stosowano obserwację, służbę patrolową i współpracę z sie-
cią konfidentów. W instrukcji akcentowano potrzebę ścisłej współpracy policji ogólnej (mundurowej) i funkcjonariuszy służby śledczej. Podział kompetencji śledczych był
dwuszczeblowy. Urzędy policyjne I instancji: posterunki, komisariaty, komendy powia-
towe, i od 1922 roku ekspozytury śledcze, wykonywały bezpośrednio zadania dotyczące
ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Natomiast organy II instancji: komendy
okręgowe i urzędy śledcze, miały sprawować funkcje administracyjne i inspekcyjne13.
Innym przykładem regulacji prawnych była instrukcja inwigilacyjna. Przepis ten precy- zyjnie ujmował m. in.: istotę inwigilacji, określał metody jej prowadzenia (obserwacja,
pościg, poszukiwania), ustalał treść zasad prowadzenia dokumentacji, wreszcie zalecał
określony tryb prowadzenia tej fOlmy pracy operacyjnejl4.
W związku z przystąpieniem Policji Państwowej do Międzynarodowej Policji Kry- minalnej w Wiedniu, Komendant Główny PP wydał Rozkaz nr 299 w sprawie między
narodowej służby informacyjnejls. Na mocy tego przepisu wprowadzono do praktyki policyjnej ewidencję międzynarodowych przestępców. Było to bardzo pomysłowe.
Prowadzono odrębne kartoteki, w zależności od kategorii zarejestrowanych osób. Na
przykład złodziei, oszustów i fałszerzy umieszczono na formularzu A i B, osoby poszu- kiwanie figurowały w formularzach od D - K itd. Ewidencję prowadził wspomniany
wyżej Wydział IV KG PP. Natomiast Międzynarodowa Komisja Policji Klyminalnej pu-
blikowała nadesłane doniesienia w piśmie policyjnym pt. "Międzynarodowe publiczne
bezpieczeństwo"16.
Na uwagę zasługują również przepisy regulujące kwestię nadzoru nad osobami
uprawiającymi nierząd zawodowo, wydane przez Ministra Zdrowia Publicznego, w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych z 6.09.1922 r., wraz z instrukcją 17.
W instrukcji przewidziano cały szereg zadań dla policji. Zadania te doprecyzowano w kolejnej "Instrukcji dla organów Policji Państwowej", opracowanej przez KG pp l8.
Chodziło w niej głównie o określenie czynności wykonawczych policji obyczajowej, w której służbę pełniły kobiety - policjantki. W lipcu tego roku przy Urzędzie Śledczym w Warszawie utworzono kobiecą brygadę sanitarno - obyczajową pod kierownictwem . Stanisławy Paleolog. Pod koniec 1929 roku absolwentki kolejnych kursów zasiliły policję
kryminalną w Warszawie, Łodzi, Wilnie, Gdyni, Lubliniel9. W 1925 r. 30 kobiet ukończyło
pierwszy trzymiesięczny kurs specjalny, obejmujący problematykę obyczajową. Ukazały się również przepisy w sprawie utworzenia w Departamencie III MSW Centralnego Biura dla Międzynarodowego Zwalczania Handlu Kobietami i Dziećmi w RP, wyda- ne na mocy okólnika MSW z 22 maja 1923 r. Na tej podstawie utworzono ewidencję
przestępców i osób podejrzanych parających się tym procederem. Rejestr prowadziły władze administracji publicznej I instancji2o. Wreszcie warto wspomnieć o uregulowa- niach prawno-służbowych dotyczących daktyloskopowania osób. Opracowano w tym celu "Instrukcję służby daktyloskopijnej" (Rozkazy KG PP Nr 18, pkt. 2, nr 40, nr 274 i nr 360)21. Przepisy obejmowały procedury postępowania przy daktyloskopowaniu i monodaktyloskopii (wzory kadr, tryb postępowania itd.).
Kolejny etap przemian w służbie śledczej nastąpił w 1924 roku. Postulowano likwi7
dację wszystkich urzędów śledczych przy komendach okręgowych i skupienia całości
kompetencji w ekspozyturach śledczych na szczeblu komend miejskich i powiatowych22• Jednak Komendant Główny PP W. Hoszowski nie zaakceptował tak radykalnych zmian.
Zgodził się tylko, aby urząd śledczy sprowadzić do poziomu jednej z komórek organiza- cyjnych komendy okręgowej PP w randze co najwyżej referatu23 . W rezultacie podjętych
Organizacja i wyszkolenie Policji Śledczej w II Rzeczypospolitej. 87
działań, we wszystkich komendach okręgowych PP skasowano urzędy śledcze, tworząc
w to miejsce referaty kryminalne, które rozbudowano pod względem kadrowym.
Nowy etap organizacyjny służby śledczej miał miejsce z chwilą likwidacji w 1926 r.
policji politycznej i jej organów: okręgowych urzędów i ekspozytur. Jej zadania przejęła
policja śledcza. Oceniono, że służba mundurowa (ogólna) jest już dostatecznie przygo- towana do częściowego wykonywania zadań policji śledczej. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 21.07.1926 r. zapowiadało, że przy komendach powiatowych, miejskich, komisariatach i innych jednostkach wykonawczych PP mają być, w miarę
potrzeby, utworzone urzędy śledcze z zadaniem zapobiegania przestępstwom karnym, ich ujawniania i ścigania24• Tworzenie i likwidowanie urzędów śledczych leżało w gestii Ministra Spraw Wewnętrznych. Zapowiadano podporządkowanie tych urzędów jednost- kom policji ogólnej, przy których istniały, a w zakresie czynności dochodzeniowych - bezpośrednio organom wymiaru sprawiedliwoścj25. Działając w zapowiedzianym kie- runku, Minister Spraw Wewnętrznych 7 sierpnia 1926 r. wydał polecenie zlikwidowania dotychczasowych okręgowych urzędów śledczych, które miały być podporządkowane
miejscowym jednostkom policji ogólnej. Równocześnie nakazano powołanie takich
urzędów w 23 miastach (m. in. w Warszawie, Radomiu, Lublinie, Tarnopolu, Stanisła
wowie, Poznaniu, Lwowie)26. Kolejne Rozporządzenie MSW z 8.04.1927 r., zapowiadało
tworzenie, w miarę potrzeb, przy niektórych komendach powiatowych i komendach miast wydzielonych wydziałów śledczych (co zmieniało wcześniejsze ustalenia), a przy komendach wojewódzkich PP - urzędów śledczych. Wydziały śledcze były częścią danej komendy i podlegały ich kierownictwu. Natomiast urzędy śledcze podlegały komen- dom wojewódzkim, przy których były tworzone i obejmowały ten sam rejon działania.
Równocześnie Wydział IV KG PP zmienił nazwę na "Centralę Służby Śledczej'127.
W nowej koncepcji organizacyjnej CSŚ zajmowała się: nadzorem nad działalnością policji w zakresie służby śledczej, współdziałaniem w fachowym szkoleniu policjantów, prowadzenierlt centralnej rejestracji daktyloskopijnej (CRD) , gromadzeniem informacji o przestępczości z obszaru całego kraju, wydawaniem opinii i wniosków w sprawach personalnych policji śledczej, a także zarządzaniem pościgów. Ponadto na zlecenie Ministra Spraw Wewnętrznych, w sprawach wyjątkowych, CSŚ prowadziła bezpośrednio dochodzenia lub śledztwa. Początkowo naczelnikiem CSŚ był mjr Felicjan Bałabon-Plato - pochodzący z korpusu żandarmerii wojskowej, a od 1927 roku stanowisko to objął
mjr Adam Popowicz28• Centrala Służby Śledczej dzieliła się na trzy komórki: ogólną, polityczną i daktyloskopijno-rozpoznawczą. Każdy z tych działów składał się z kilku referatów. W 1939 roku CSŚ tworzyło osiem samodzielnych referatów, a mianowicie:
kryminalny, rozpoznawczy, rejestracyjno-pościgowy, techniki śledczej, ogólny" policji kobiecej, do spraw socjalnych, hodowli i psów rasowych29•
Po likwidacji policji politycznej najbardziej doświadczeni funkcjonariusze tego pionu
objęli ważne stanowiska w służbie śledczej. Chodziło o doświadczoną kadrę do akcji represyjnych o politycznym charakterze3o• W ten sposób, w obawie przed osłabieniem skuteczności działań w zwalczaniu ruchu komunistycznego (wywrotowego), pion służby śledczej przejął kompetencje policji politycznej.
Po 1927 roku służba śledcza nie przeszła istotnych modyfikacji. Ustalony wów- czas model funkcjonował do 1939 roku. W podsumowaniu można więc wskazać, że
(w przedziałach czasowych), policja śledcza przeszła następujące etapy organizacyjne:
lata 1919-1922, 1922-1924, 1924-1926 i 1926-1927. Od 1928 roku zapoczątkowano proces
włączania policji mundurowej do realizacji zadań z zakresu służby śledczej.
Na wszystkich etapach procesu przemian organizacyjnych służby śledczej pojawiały się problemy dotyczące efektywności pracy wykrywczej i dowodowej tej formacji31. Nie mniej ważną kwestią były zagadnienia związane z fachowym przygotowaniem funkcjo- nariuszy tego pionu do walki z ówczesną, wielokierunkową przestępczością.
2. Geneza szkolenia służby śledczej w fi Rzeczypospolitej
Wyszkolenie funkcjonariusza Policji Państwowej na odpowiednim poziomie fachowo-
ści było jednym z podstawowych zagadnień wśród natłoku innych prac organizacyjnych, podejmowanych w całym okresie międzywojennym. System szkolenia funkcjonariuszy Policji Państwowej, podobnie jak struktura i zasady funkcjonowania całej PP, ulegał
licznym zmianom organizacyjnym. Unifikacja służb policyjnych istniejących na obszarach
byłych zaborów, trudne warunki ekonomiczne państwa, nasilająca się przestępczość,
niepokoje społeczne, stwarzały konieczność doskonalenia policji we wszystkich zakre- sach. Poprawa poziomu wyszkolenia miała być jednym z fundamentalnych czynników
usprawniających efektywność działania aparatu policyjneg032.
Dostępne zbiory archiwalne wskazują, że początki szkolenia polskich formacji bez-
pieczeństwa sięgają czasów I wojny światowej. Chodzi tutaj o Straż Obywatelską i Milicję Miejską m. SL Warszawy. Formą szkolenia, działającej pod okupacją niemiecką, Straży
Obywatelskiej były kursy prawne. Celem takich kursów - jak to określono w Regulami- nie było: zapoznanie członków z obowiqzujqcym ustawodawstwem karnym33. Program szkolenia na kursach obejmował wykłady dotyczące problematyki zapobiegania prze-
stępczości, zasad prawa policyjnego, postępowania karnego, medycyny sądowej i zasad funkcjonowania sądów pokoju. Tematyka wykładów uwzględniała także potrzeby wydziału
wywiadowczo - kryminalnego, który mając pewne umocowanie prawne do prowadzenia dochodzenia - był zalążkiem policji kryminalnej. Kursy, o których tu mowa, trwały sześć
tygodni i miały na celu zapoznanie słuchaczy z praktyczną wiedzą potrzebną w trakcie
służby. Na wykłady mogli uczęszczać wszyscy członkowie Straży. Posterunkowych - stoją
cych niżej w hierarchii służbowej - nie obowiązywało szkolenie z postępowania karnego i medycyny sądowej. Zajęcia prowadził delegowany przez Komendanta SO naczelnik kursów prawnych lub przydzielony mu zastępca. Kurs kończył się egzaminem, składanym
przed trzyosobową komisją. Przewodniczył jej naczelnik rezerwy Straży. Absolwent kursu, po pomyślnym zdaniu egzaminu, otrzymywał świadectwo i prawo do noszenia znaku ustanowionego przez Komendanta Straży Obywatelskiej34.
Likwidacja Straży Obywatelskiej, w dniu 31 stycznia 1916 roku, przelwała funkcjono- wanie szkolenia w formie kursów prawnych. Prawdopodobnie było ono kontynuowane w ramach kolejnej formacji z tego okresu: Milicji Miejskiej m. st. Warszawy. Szkoła przy tej formacji powstała 1 lipca 1917r.35 Ulokowano ją w sali rezerwy MM XI Komisariatu,
znajdującego się na terenie okręgu mokotowskiego przy ul. Wielkiej36. Kierownikiem
szkoły został Marian Borzęcki, który wykłady dla słuchaczy prowadził wspólnie z Henrykiem Wardęskim. Pierwszy z nich był późniejszym Komendantem Głównym
Policji Państwowej (1923-1926), a drugi został zastępca Komendanta Głównego PP
Organizacja i wyszkolenie Polic fi Śledczej w II Rzeczypospolitej. 89
0922-1929). Program sześciotygodniowego kursu szkoły milicyjnej obejmował: prawo administracyjne, karne, procedurę karną ze szczególnym uwzględnieniem dochodzenia policyjnego oraz zajęcia z ratownictwa. Wykładano również antropometrię i daktylo-
skopię. Słuchaczy uczono także rozpoznawania fałszywych produktów spożywczych,
co miało im w przyszłości ułatwić skuteczną pracę w walce z oszustami handlowymi37. W ciągu pierwszych czterech miesięcy działania szkoły na zajęciach uczestniczyło 435
słuchaczy. Do egzaminów przystąpiło 321, a zdało go 28938.
W rezultacie porozumienia, zawartego z władzami okupacyjnymi, wiosną 1918 roku, do procesu kształcenia wprowadzono znacznie rozszerzone programy szkolenia,
obejmujące wiadomości o: państwie i prawie, systemie organów władzy i administracji
państwowej, historii oraz organizację policji, a także podstawowe zagadnienia z krymi- nalistyki. Program ten skonstruowano na systemie wyszkolenia żandarmerii austriackiej.
Z tych względów nie bardzo przystawał do polskich realiów. Realizację tego programu
rozpoczęto 15 kwietnia 1918 roku w Szkole Milicji Miejskiej m. st. Warszawy w ramach
trzymiesięcznych bezpłatnych kursów dla kandydatów na niższych i śledczych urzęd
ników policyjnych39 .
Z tego widać, że Milicja Miejska kontynuowała edukację śledczą rozpoczętą w Straży
Obywatelskiej, co stanowiło dość dobrą podstawę fachową dla przyszłych kadr Policji
Państwowej.
3. System szkolenia i doskonalenia zawodowego służby śledczej
(w latach 1919-1939)
Fachowe przygotowanie policjanta do wykonywania trudnych zadań służbowych było stałą troską władz zwierzchnich przez cały okres istnienia Polski przedwrześnio
wej. Potrzeby szkoleniowe były ogromne. Mimo prac komisji kwalifikacyjnych, szeregi korpusu PP zasilały osoby z niskim wykształceniem ogólnym. O skali problemu ilo-
ściowego świattczy fakt, że np. wiosną 1919 przyjęto do Policji Komunalnej około 20 tys.osób40• Większość z nich została wcielona do Policji Państwowej. Już od początku
1919 roku organizowano dorainie, kilkudniowe przeszkolenia dla posterunkowych, na które kierowano każdorazowo po około 80 słuchaczy. W drugiej połowie tego roku, przy Wydziale IV KG PP, rozpoczęto szkolenie na kursach dla daktyloskopów, fotogra- fów i rejestratorów ewidencji kryminalnej41. Szkolenie z tego zakresu przeprowadzały również urzędy policyjno-śledcze, działające w okręgach PP. Na przykład Komendant XII Okręgu PP w Toruniu, pismem z dnia 22.10.1920 r., zlecił podległym komendom powiatowym, aby wydelegowały najzdolniejszego policjanta ze swojej jednostki do wyszkolenia w dziale fotograficznym i daktyloskopii. Dodatkowo określono, ,że tacy kandydaci mają być biegli w pisaniu i posiadać zupełne zaufanie swych bezpośred
nich przełożonych, a ponadto: do których jest pewność, że pozostaną na stałe w służbie
Policji Państwowe/2.
Władze policyjne starały się, by nawet niskiego szczebla policjant, posiadał mini- mum wiedzy z zakresu służby śledczej. Program "uśledczenia" policji mundurowej był
zamiarem ambitnym, jego realizacja wraz z upływem czasu przynosiła dodatnie wyniki.
To była żmudna droga, zmierzająca do podnoszenia na wyższy poziom policyjnej pro- fesji - jako całości. Dlatego trudno jest przedstawić problematykę fachowego szkolenia
funkcjonariuszy służby śledczej w oderwaniu od procesów edukacyjnych, obejmujących cały korpus Policji Państwowej.
W strukturze organizacyjnej Komendy Głównej Policji Państwowej funkcjonował Wydział III. Komórce tej przypisano: wyszkolenie całkowite wyższych i niższych funk- cjonariuszy Policji oraz inspekcję szkolnictwa z ramienia Głównego Komendantct3.
Zadaniem szczególnym dla tego Wydziału było zorganizowanie szkoły policyjnej przy KG PP, zapewnienie dla całej policji niezbędnych podręczników i opracowanie pro- gramów nauczania.
Szkołę Policji Państwowej dla wyższych i niższych funkcjonariuszy policji uroczyście
otwarto 13.10.1919 r. w Warszawie. Jej podstawowym zadaniem było wychowanie pol- skiego, nowożytnego policyjnego- konstablct4• W tym samym roku opublikowany został
program kształcenia, obowiązujący w tej szkole45. Był to stosunkowo obszerny dokument.
Poza wykładami z prawa państwowego, administracyjnego i karnego, przewidywał, w roz- budowanym zakresie, nauczanie procedury karnej, elementów medycyny sądowej oraz taktyki i techniki kryminalistycznej. Natomiast w ramach programu służby śledczej reali- zowano 26 tematów. Dobór i układ tematów, w oryginalnym ujęciu, był następujący:
1. O znajomości stosunków miejscowych i osobowych, 2. O nadzorowaniu niebezpiecznych osób,
3. O rodzaju przestępców,
4. O Cyganach i włóczęgach,
5. O przestępstwach symulowanych, 6. O sugestiach,
7. O wątpliwych wypadkach choroby umysłowej,
8. O zabobonach,
9. O różnych rodzajach i sposobach używania broni, 10. O dokładnej pracy policyjnej,
11. O środkach pomocniczych przy służbie śledczej,
12. O postępowaniu na miejscu czynu, 13. O szkicowaniu,
14. O śladach (ślady palców, linie papilarne, daktyloskopia i jej znaczenie, ślady
nóg, krwi, zabezpieczenie i utrwalenie śladów przestępstwa),
15. O opisie osoby,
16. O przesłuchaniu podejrzanych i świadków,
17. O rzeczoznawcach, 18. O kradzieżach,
19. O praktykach złodziejskich i ich mowie, 20. O podpaleniach,
21. O uszkodzeniach ciała, pozbawieniu życia, oględzinach trupa, toalecie trupa, fotografowanie trupa,
22. O oszustwie,
23. O fałszowaniu papierów kredytowych i monety, 24. O dowodach rzeczowych,
25. Rewizja osoby, w szczególności przy podejrzeniu o szpiegostwo, 26. Rewizja mieszkania46•
Organizacja i wyszkolenie Policji Śledczej w II Rzeczypospolitej. 91
Nawet pobieżna analiza poszczególnych tematów uzasadnia wniosek, że zakres tematyczny programu dobrano dość trafnie. Można mieć uwagi krytyczne do braku merytorycznego uporządkowania treści kształcenia. Chaotycznie zestawiono i "pomie- szano" tematy z różnych dziedzin wiedzy.
Podstawowym, palącym problemem, była konieczność przeszkolenia bardzo dużej
liczby policjantów pracujących niejako lIna pierwszej linii" w posterunkach i komisaria- tach. Rozwiązaniem doraźnym było zorganizowanie szkół dla posterunkowych47. Szkoły
tego typu miały być organizowane własnym wysiłkiem poszczególnych okręgów PP, których wówczas było dziewięć. Zakładano, że w trakcie dwumiesięcznego szkolenia, w każdym okręgu, kurs szkolny ukończy 60 słuchaczy. Zalecano, aby wykładowca
mi zagadnień "Instrukcji i służby śledczej" byli doświadczeni policjanci, wachmistrze powiatowi lub kierownicy żandarmerii, co miało być gwarancją odpowiedniej jakości
nauczania z tego zakresu i wychowania słuchaczy w duchu wojskowym. Z tego powodu
przełożonymi szkół okręgowych byli oficerowie z wojska.
Liczba absolwentów kursów była wciąż mała. Przybywało okręgów PP, zwiększano rekrutację nowych kandydatów do pracy policyjnej, a szkoły posterunkowych mogły przeszkolić w każdym okręgu tylko po kilkaset policjantów rocznie. W tej sytuacji wspomagano kursy szkoleniowe, obligując wszystkich przełożonych do zbiorowego nauczania podwładnych. Szkolenie takie przeprowadzano w jednostce terenowej co najmniej dwa razy w tygodniu. Zgodnie z zaleceniami KG PP nauczać w tej formie
należało: kodeksu karnego z 1903 r., procedury karnej z 1904r., instrukcji Policji Pań
stwowej z 1918 r., instrukcji dla policji miejskiej i wiejskiej, administracji (wg odrębnego
programu), wiadomości z zakresu służby śledczej i medycyny sądowej. Ponadto uczono czytania, pisania, historii, geografii, rachunków, przepisów dyscyplinarnych, musztry, higieny i ratownictwa. Zalecano też wykłady z zakresu wychowania i zasad zachowania
się wobec publiczności. Odnośnie metod kształcenia, wskazane było, aby przełożeni
stosowali praktYczne przykłady i uczyli przez to poglądowo. Radzono zakładać małe muzea "dowodów rzeczowych", które miały służyć jako środki nauczania.
W praktyce, liczne kontrole potwierdzały, ze ta forma kształcenia była nieefekrywna,
często pozorowano zajęcia, gdyż przełożeni nie byli przygotowani do ich prowadzenia, a bieżące problemy służbowe miały pierwszeństwo przed szkoleniem.
Nowym etapem organizowanym w szkolnictwie był rok 1920. 28 września tego roku
ukazała się instrukcja ,,0 administracji szkolnej dla Policji Państwowej"48. Na mocy tego dokumentu ukształtował się trzypoziomowy system szkół policyjnych, dostosowany do struktury organizacyjnej jednostek policyjnych w kraju. Ustalono, że w Głównej Szkole Policyjnej kształceni będą wyżsi funkcjonariusze oraz przodownicy delegowani z całej
Polski. Okręgowe szkoły będą uczyć przodowników i posterunkowych z własnego
terenu, a powiatowe szkoły policyjne miały jedynie spełniać w szkoleniu funkcje pomoc- nicze, co oznaczało szkolenie posterunkowych zatrudnionych w jednostkach powiatu, na terenie którego zorganizowano szkołę. Instrukcja dl"9biazgowo regulowała proces
kształcenia i wychowania słuchaczy w szkole. Nauczano w nich m. in. prawa karnego, procedury karnej i służby śledczej. Istotną przeszkodą w rozwijaniu tego szkolnictwa
były bariery finansowe49. Nauczanie na szczeblu powiatowym nie przyniosło oczeki- wanych efektów. Dlatego w 1922 roku, rolę tych szkół przejęły w pełnym zakresie
jednostki okręgowych rezelw policji, przygotowujących kandydatów do pełnienia służby posterunkowych.
Mimo tych wszystkich trudności warto odnotować fakt, że starano się udoskonalić
proces szkolenia policji. W tym celu powołano instytucję oświatową w postaci Rady Pedagogicznej. Zadaniem Rady było ujednolicenie wyszkolenia, opracowanie progra- mów i podręczników szkolnych50. Jednak ze względów oszczędnościowych praktyczna
działalność Rady została znacznie ograniczona. Ponadto skasowano w Głównej Szkole Policyjnej kurs przodowników. Zostawiono tylko kurs wyższych funkcjonariuszy w si- le jednej kompanii, złożony z 50 słuchaczy. W okręgach zlikwidowano nauczanie na kursach posterunkowych, ograniczając liczbę słuchaczy w szkołach okręgowych do 1 kompanii szkolnej, liczącej 60 słuchaczy5l.
Stan zastoju w szkolnictwie policyjnym trwał aż do roku 1924. W tym roku we-
szły w życie kolejne regulacje prawne dotyczące organizacji i programów kształcenia
w szkołach policyjnych. Zgodnie z nowymi przepisami, wydanymi przez MSW i KG PP, każdy wyższy funkcjonariusz policji - do nadkomisarza włącznie - był obowiązany
do ukończenia z pomyślnym wynikiem odpowiedniej szkoły policyjno-fachowej52. Do- puszczano możliwość zdawania egzaminu w systemie eksternistycznym, co dotyczyło również przodowników53. Wyższych funkcjonariuszy posiadających studia wyższe
zwolniono ze zdawania egzaminów z przedmiotów, objętych programem uczelni, którą ukończyli. Ustalono trzy zasadnicze etapy edukacji policyjnej: podstawowe wyszkolenie posterunkowego, wyszkolenie przodowników i wyszkolenie wyższych funkcjonariu- szy. Tym szczeblom kształcenia odpowiadały rodzaje szkół: szkoły posterunkowych, kompanie rezerwy policyjnej, szkoły przodowników i Główna Szkoła Policyjna. Nowe przepisy nakładały na każdego przyjętego do służby funkcjonariusza policji obowiązek ukończenia szkoły posterunkowych. Kursy w szkołach posterunkowych organizowano na polecenie komendantów okręgowych PP. Przeprowadzano je w skoszarowanych kompaniach, lokowanych w pomieszczeniach oddziałów rezerwowych policji. Kurs
trwał sześć tygodni. Program wyszkolenia, obok zajęć typowych dla formacji mundu- rowych, przewidywał nauczanie policjantów właściwego zachowania się na miejscu czynu przestępczego oraz wyjaśniania spraw z prywatnego oskarżenia i na wniosek54•
W okręgach: II, III,Vr'yIII)CIV i XVI, zgodnie z Rozp. MSW z 5 grudnia 1923 r., tworzono kompanie szkolne rezerwy policyjnej. W kompanii realizowano program
kształcenia przodowników. Absolwent uzyskiwał takie same uprawnienia, jakie posiadali absolwenci dotychczasowych kursów i szkół przodowników. Odrębne szkoły przodow- ników powoływano z reguły w tych okręgach, gdzie nie było rezerwy policyjnej z jej kompaniami szkolnymi. Kierowano do tych szkół przodowników i starszych przodow- ników, którzy dotąd nie przeszli przeszkolenia oraz tych posterunkowych i starszych posterunkowych, którzy ze względu na swoje zalety moralne, pilność i gorliwość służ
bową dawali gwarancję ukończenia kursu z wynikiem dodatnim55.
Oprócz kształcenia w ramach przedstawionych szkół policyjnych, przewidywano jeszcze organizowanie wyszkolenia specjalistycznego. Uprawnienia do organizowania kursów z zakresu służby śledczej i politycznej oraz ćwiczeń wojskowych otrzymał
Komendant Główny PP. Odpowiedni rozkaz mógł być wydany na polecenie Ministra Spraw Wewnętrznych56.
Organizacja i wyszkolenie Policji Śledczej w II Rzeczypospolitej. 93
W uzyskiwaniu zadawalających efektów kształcenia, istotną przeszkodę stano-
wił brak profesjonalizmu wykładowców. Rozwiązaniu tego problemu miało służyć powołanie rocznego kursu instruktorów przy KG PPS7. Zapowiadano, że zadaniem
przyszłych wykładowców będzie szkolenie posterunkowych w szkołach policyjnych.
Obok wykładów dotyczących dziedzin policyjnych uczono tam pedagogiki, psycho- logii i dydaktyki. Kurs instruktorski zakończył się uroczyście 31 marca 1928 rokus8.
Ukończyło go 86 funkcjonariuszy, których planowano skierować do szkół policyjnych w Mostach Wielkich, Sosnowcu i Żyrardowie. Szkoły te miały jednorazowo szkolić około 1000 słuchaczy, czas nauczania określono na 5 miesięcy. Tak więc wszystkie trzy szkoły powinny wykształcić w ciągu roku około 2000 funkcjonariuszy niższych.
Zapowiedziano również wznowienie działalności centralnej szkoły dla oficerów PP, która poza programem kształcenia oficerów miała prowadzić specjalne kursy śledcze,
gospodarcze, uzbrojenia i łączności.
Kolejnym etapem gruntownej reorganizacji szkolnictwa policyjnego był rok 1928.
U podstaw nowej koncepcji legła potrzeba scentralizowania szkół i pogłębienia wyszko- lenia.59 Głównym elementem tych zmian było opracowanie szczegółowych programów
kształcenia oficerów i szeregowych w czterech szkołach policyjnych (Szkoła Oficerska Policji Państwowej w Warszawie i szkoły dla szeregowych PP w: Mostach Wielkich, Sosnowcu i Żyrardowie) Programy zostały wprowadzone do praktyki dydaktycznej na mocy Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z 3 czelwca 1928 r.60 Programy te były bardzo obszerne. Na przykład program szkoły oficerskiej przewidywał wykłady
i inne zajęcia dydaktyczne w zakresie 12 przedmiotów ogólnopolicyjnych oraz przed- mioty z wyszkolenia wojskowego. Ze względu na tematykę artykułu, zwrócimy uwagę
na wyszkolenie przydatne w służbie śledczej. W szkole tej, w ramach procedury kar- nej, przewidziano zajęcia m.in. z problematyki dotyczącej śledztwa wstępnego, zasad ogólnych procesu"", udziału policji w prowadzeniu śledztwa wstępnego, badania faktu
przestępstwa, podstawy wszczęcia śledztwa, oględzin, rewizji, badania przedmiotów, gro- madzenie i zabezpieczanie dowodu z przestępstwa, wzywania i badania świadków.
Zajęcia ze "służby śledczej" trwały 126 godzin i obejmowały: organizację służby śledczej, zadania służby śledczej, dochodzenie policyjne, obserwację, rozpoznanie, ustalenie istoty czynu przestępczego, zbieranie dowodów winy, psychologię zeznań świadków i podejrzanych, badanie świadków, badanie podejrzanych, odszukiwanie
śladów, zbieranie i zabezpieczanie śladów, znaczenie dowodów rzeczowych, metody identyfikacji, technikę policyjną, dziedziny nauk pomocniczych, rolę psów policyjnych,
rejestrację dossier, ekspertyzy i ekspertów, laboratoria i muzeum, kwalifikacje psycho- techniczne, szkolenie agenta śledczego. Ponadto, dość szeroko, uczono problematyki z zakresu medycyny sądowej (m.in. zagadnienia dot.: oględzin, ofiar, obrażeń ciała,
zbrodni, śmierci gwałtownej, otrucia, przestępstw seksualnych).
Równolegle z programem oficerskim, wprowadzono programy dla szkół szerego- wych PP. Programy te były również szeroko rozbudowane, przedmiotowo i godzinowo.
Obejmowały m.in.: prawo karne i procedura (120 godzin), prawo państwowe i admi- nistracyjne (120 godzin), instrukcja służbowa (40 godzin), służba śledcza (60 godzin),
biurowość (20 godzin), higiena, medycyna sądowa i ratownictwo (40 godzin), stowarzy- szenia (40 godzin), nauka o broni i wyszkolenie strzeleckie (40 godzin), terenoznawstwo
(40 godzin), stosunek do ludności i zasady zachowania w służbie i poza służbą (20 godzin), musztra i ćwiczenia sprawności fizycznej (120 godzin), nauka o Polsce (40 godzin). Oprócz tych przedmiotów, przeprowadzano wykłady z dyscyplin wojskowych (44 godziny). Nie sposób jednak zamieścić pełnego programu szkoły oficerskiej i szkół
szeregowych w stosunkowo krótkim opracowaniu.
Proces dalszych przemian szkolnictwa policyjnego znalazł prawne unormowanie w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych z 24.04.1931 r. ,,0 organizacji szkół Po- licji Państwowej"61. Na mocy tego przepisu powołano następujące szkoły typu stałego:
Szkoła dla Oficerów- kształciła oficerów bez przeszkolenia, oficerów spoza korpusu PP oraz kandydatów na oficerów spośród starszych przodowników, Normalna szkoła fachowa dla szeregowych,
Śledcza szkoła fachowa dla szeregowych, której przeznaczeniem było specjali- styczne szkolenie szeregowych w dziedzinie służby śledczej.
Należy podkreślić, że do śledczej szkoły fachowej byli posyłani tylko ci posterun- kowi, którzy ukończyli normalną szkołę fachową, w której cykl nauczania (5 miesięcy) był o jeden miesiąc krótszy niż w szkole śledczej (6 miesięcy).
Program śledczej szkoły fachowej dla szeregowych obejmował: przedmioty ogólno-policyjne (320 godzin), przedmioty w zakresie służby śledczej (554 godziny), nauki pomocnicze (65 godzin)62. Dobór poszczególnych przedmiotów w tych trzech blokach tematycznych był bardzo rozbudowany. Umieszczono tam tematy podobnie
ujęte - jak w przedstawionych wyżej programach edukacyjnych, lecz bardziej uszcze-
gółowione pod względem treści i obszerniejsze godzinowo. Uczono m.in.: taktyki pro- wadzenia dochodzenia, wykonywania służby rozpoznawczej, zagadnień dotyczących nierządu i narkomani, taktyki postępowania w przypadku śmierci człowieka, problemów
włóczęgostwa, zagadnień działalności antypaństwowej (szpiegostwo), identyfikacji
śladów, daktyloskopii, wykonywania odlewów gipsowych, fotografowania, socjologii kryminalnej, statystyki kryminalnej, polityki kryminalnej, logiki. Programy te zostały
jeszcze rozszerzone 27.XI. 1931 r.63 W programie szkoły dla oficerów zwiększono
wydatnie liczbę zajęć z przedmiotów zawodowych. Łączna liczba godzin przeznaczo- nych na realizację tego działu programu wraz z nauką o Polsce i etyką wynosiła 173l.
Poprzednio na ten dział poświęcono łącznie 1340 godzin. Zakres merytoryczny tych planów był podobny.
W tym samym roku, w celu doskonalenia pracy śledczej oficerów PP, 14 grudnia uruchomiono sześciomiesięczny kurs śledczy dla oficerów64• Oficerów do przeszkole- nia wytypował Komendant Główny PP w liczbie 50. Program obejmował pięć bloków tematycznych, m.in.: prawo karne, medycyna kryminalna, nauki kryminologiczne,
ćwiczenia praktyczne - 140 godz.(daktyloskopia, badanie fałszerstw dokumentów, za- bezpieczenie śladów). Ponadto, kursy specjalistyczne (śledcze) organizowano wcześniej
dla szeregowych z całego kraju. Zajęcia odbywały się w szkołach pp6S: Uruchomiono jeszcze inne specjalistyczne kursy, na przykład wspominany kurs dla kobiet-policjan- tek, czy utworzony 13.01.1933 r. czteromiesięczny kurs daktyloskopijno-fotograficzny dla 30 szeregowych pp66. Wreszcie ważnym elementem szkolenia było rozpoczęcie,
13 marca 1934 roku, w Szkole dla Oficerów w Warszawie sześciotygodniowych studiów
śledczych dla komendantów wojewódzkich PP. Przewidywano tam wykłady z tematów
Organizacja i wyszkolenie Policji Śledczej w II Rzeczypospolitej. 95
dotyczących tendencji rozwojowych w kryminalistyce oraz organizacji i kontroli służby śledczej w jednostkach policyjnych wszystkich szczebli67•
Warto podkreślić, że szkolenie fachowe polskich policjantów miało także wymiar
międzynarodowy. W 1928 roku skierowano na specjalistyczny kurs 31 oficerów policji śledczej do Instytutu Kryminologicznego, istniejącego przy Dyrekcji Policji w Wiedniu68.
Uczestnicy tego kursu musieli posiadać ukończone studia. Nie mogli przekroczyć 40 lat życia. Obowiązywała ich biegła znajomość języka niemieckiego - w słowie i piśmie
- oraz wysoka ocena kwalifikacji zawodowych. Ciekawym wymogiem było to, aby kandydaci posiadali możliwie jak najniższą szarżę, co dowodzi pewnej demokratyzacji w korpusie PP. Oczywiście wspomniany Instytut był słynną w Europie placówką nauko- wą. Szkolenie w niej przebiegało na wysokim poziomie - pod każdym względem69.
Tworzenie wyspecjalizowanych organów bezpieczeństwa publicznego było, w okre- sie II Rzeczypospolitej, ze wszech miar pożądane. Przemawiały za tym zarówno względy
natury służbowej, jak i uzasadniony interes społeczny. W strukturze Policji Państwowej pojawiły się takie wyspecjalizowane piony, jak policja ogólna (mundurowa), policja
śledcza, policja polityczna, a nawet bardziej wąskie specjalności: policja drogowa, po- licja kobieca, policja rzeczna, szwadrony policji konnej itd. Były też oddziały zwarte, przygotowane do działania na wypadek poważnego zagrożenia porządku publicznego.
Wśród tych specjalistycznych formacji PP, służba śledcza spełniała ważną rolę w całym
okresie międzywojennym. Zwłaszcza, gdy się uwzględni fakt pojawienia się na ziemiach polskich swoistego chaosu, powstałego na skutek zmian powojennych. Taka sytuacja
rodziła wielokierunkową przestępczość i powodowała narastanie innych zjawisk patolo- gicznych. Znaczenie policji śledczej szczególnie wzrosło z chwilą zlikwidowania policji politycznej. Jednak w zależności od warunków organizacyjnych i konkretnej sytuacji
społecznej, zakres kompetencji pionu śledczego poszerzał się albo malał. Efektywna realizacja zadań związanych ze zwalczaniem przestępczości kryminalnej i politycznej
wymagała od funkcjonariuszy tego pionu szczególnych predyspozycji psychofizycznych, a nade wszystko solidnego fachowego przygotowania. Nie jest bowiem łatwo, i nigdy nie było, prowadzić skuteczną działalność wykrywczą i dowodową.
Z tych wszystkich powodów ówczesne władze zwierzchnie Policji Państwowej przy-
wiązywały dość dużą wagę do właściwego wyszkolenia i doskonalenia zawodowego funkcjonariuszy całego korpusu PP. Organizację pionu służby kryminalnej (w tym także
szkolenie) poddawano licznym modyfikacjom, co wydaje się uzasadnione chociażby
z tej przyczyny, że bez wdrożenia zmian, nie ma postępu w żadnej dziedzinie życia.
Przypisy:
l A. Pepłoński, Organizacja policji kryminalnej w JJ Rzeczypospolitej "Problemy Kryminali- styki", 1984, nr 165, s. 466-467.
2 A. Misiuk, Policja Państwowa 1919-1939, Warszawa 1996, s. 289.
3 M. Waśkowski, Podręcznik prawa administracyjnego z uwzględnieniem ogólnych zasad prawa państwowego, część ogólna, Warszawa 1922, s. 119-120.
4 "Dziennik Praw Państwa Polskiego", R. 1919, nr 61, poz. 363.
; A. Pepłoński, Rozwój szkolnictwa policyjnego w 11 Rzeczypospolitej, "Przegląd Policyjny", nr 1, Szczytno, 1991, s. 78.
6 "Monitor Polski", 1919, nr 235, s. L
7 A. Misiuk, Policja Państwowa ... , s. 290.
8 "Monitor Polski", 1920, nr 15, s. 3.
9 A. Pepłoński, Organizacja policji kryminalne}. .. , s. 467.
10 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych (dalej MSW) z 4 stycznia 1922 r. o organi- zacji urzędów śledczych, Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej (dalej OU RP) R.1922, nr 7, poz. 54.
11 W. Strzelecki, Bezpieczeństwo na ziemiach polskich. Od kmiecia grodowego do granatowej armji, Warszawa 1934, s. 196.
12 AAN. Zespół MSW, sygn. 154. k.9.
13 A. Misiuk, Policja Państwowa ... , s. 297.
J4 Archiwum Akt Nowych (dalej AAN), Zespół Komendy Głównej Policji Państwowej (dalej KG PP) II, sygn. 89.
15 AAN, Zespół KG PP II, sygn. 89.
16 Tamże.
17 Dz. U. RP, Nr 78, poz. 715
18 Obowiązujące rozkazy i okólniki KG PPw układzie rzeczowym, Warszawa 1927, s. 205-206.
19 A. Misiuk, Policja kobieca w II Rzeczypospolitej na tle międzynarodowym, "Przegląd Poli- cyjny", 1992, nr 4, s. 92-101
20 Tamże s. 205-266.
21 Tamże s. 232-234.
22 A. Misiuk, Policja państwowa ... , s. 298.
23 Tamże.
24 R. Litwiński, Policja Państwowa w województwie lubelskim w latach 1919-1939, Lublin 2001, s. 235.
25 Rozporządzenie MSW z 21.07.1926 r. o organizacji urzędów śledczych, Dz. U. RP, R. 1926, nr 82, poz. 455.
26 "Na Posterunku", 1926, nr 36, s. 9.
27 Rozporządzenie MSW z 8.04.1927 r. o wydziałach i urzędach śledczych, Dz. U. RP, 1927, nr 40, poz. 358.
28 A. Misiuk, Historia Policji. Skrypt dla studentów Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie, Szczytno 1997, s. 50.
29 Tamże.
30 A. Misiuk, Policja Państwowa ... , s. 304.
31 Wykrywalność ważniejszych przestępstw przez policję kryminalną (rabunek i rozbój w bandzie, morderstwo i zabójstwo w bandzie, podpalenie zbrodnicze, kradzieże z włama
niem i kradzieże koni) wynosiła: w 1927 r. - 57%, w 1930 r. - 51,1%, w 1933 r. - 48,49%, w 1936 r. - 57,59%, w 1937 r. - 54,45%, AAN, Zespół KG PP, sygn. 89, k. 48.
32 A. Pepłoński, Rozwój organizacyjny szkolnictwa policyjnego w II Rzeczypospolitej, "Przegląd
Policyjny" nie 1 1999, Szczytno 1991, s. 77. .
33 Kalendarz informacyjny Straży Obywatelskiej na rok 1916, Warszawa-Lwów 1916, s. 30 i n.
34 Tamże.
35 Kalendarz- informator Milicji Miejskiej m. st. Wa1:>zawy na 1918 rok, Warszawa 1918, s. 45.
Organizacja i wyszkolenie Policji Śledczej w II Rzeczypospolitej. 97
36 W. Strzelecki, Bezpieczeństwo na ziemiach polskich, Warszawa 1934, s. 162; L. Nagler, Policja Państwowa [w:} Dziesięciolecie Polski Odrodzonej, Księga pamiątkowa, Warszawa 1929, s. 321 i nast.
37 Kalendarz-informator Milicji Miejskiej m. st. Warszau,ry na 1918 rok, Warszawa 1918 s. 45.
38 Tamże.
39 AAN, Zespół akt KG PP, sygn. 32, k. 15., "Monitor Polski" R. 1918, nr 32, k. 15.
40 A. Pepłoński, Wyszkolenie w Policji Państwowe); "Problemy Kryminalistyki", 1981, nr 153- -154, s. 597.
41 A. Abramski,]. Konieczny, justycjariusze, hutmani, policjanci, Katowice 1987, s. 214.
42 Archiwum Państwowe w Gdańsku. Zespół Komendy Powiatowej Policji Państwowej
w Kartuzach, sygn. 20, s. 19.
43 AAN, Zespół KG PP, sygn. 1, s. 3.
44 "Monitor Polski" nr 228 z dnia 21.09.1919 r.
45 "Monitor Polski" nr 239 i 240 z 1919 r.
46 Tamże.
47 Okólnik Wydziału Wyszkolenia KG PP z 7.08.1919 r., w sprawie organizacji szkół poste- runkowych, zamieszczony w Rozkazie Komendanta Głównego PP nr 24, AAN, Zespół KG PP, sygn. 2, s. 25.
48 AAN, Zespół KG PP. sygn. 2, s. 132.
49 Wielkość środków na szkolenie policjantów określały - preliminarze - zob. np. zestawie- nie, AAN, Zespół KG PP, sygn. 2. k. 45. Mimo trudności ekonomicznych państwa w 1921 roku nastąpił wzrost nakładów na szkolnictwo policyjne. Przeznaczono na ten cel 51 mln 500 tys. marek, a na uzbrojenie policji - 34 mln marek. Łączne wydatki służby śledczej wyniosły w tym czasie 12 mln marek, AAN, PRM, t. 14, Preliminarz budżetowy PP, k. 7, s.409.
50 J. Kozolubski, Dwudziestolecie Policji Palistwowej w Polsce, "Przegląd Policyjny", Warszawa 1938, nr 6, s. 409 i nast.
51 Tamże.
52 AAN, Zespół KG PP, sygn. 6.
53 Procedurę eksternistyczną regulowały szczegółowe przepisy KG PP. Zob. AAN, Zespół KG PP, sygn. 6 s. A (dodatek do Rozkazu).
54 AAN, Zespół KG PP, sygn. 6, s. 2.
55 Tamże.
56 Tamże.
57 Rozkaz Nr 353 KG PP z 5.04.1927 r., AAN, Zespół KG PP, sygn. 9, s. 19; GA i PP, nr 4/1927.
58 Zakończenie pierwszego kursu instruktorów szkolnych PP, GA i PP nr 4/1928, s. 377.
59 J. Popławski, Organizacja szkolenia Policji Państwowej w Polsce w okresie międzywojennym,
"Problemy Kryminalistyki" nr 161, 1983, s. 500-501.
60 Rozporządzenie MSW z 3,06,1928 r. w sprawie programów szkół policyjnych, "Monitor Polski" nr 182 i 183 z 9 i 10 08.1928 r., poz.395 i 398.
61 Rozporządzenie to w całości przytacza. Rozkaz KGPP nr 532 z 28.04.1931 r., AAN Zespół
KGPP sygn.13. k 19 i n.
62 Tamże.
63 Zarządzenie MSW z 27.11.1931 r. W sprawie programów szkół policyjnych - zamieszczone w Rozkazie KGPP, nr 550 z 3.12.1931 r., AAN, Zespół KGPP, sygn.13.
64 AAN, Zespól KGPP, sygn.13, k.59 i n.
65 Np. Rozkaz KG PP nr 498 z 17.07.1939 r., AAN, Zespół KG PP, sygn. 12, K. 52 in.
66 AAN, Zespól KG PP, sygn. 15, K. 14 in.
67 AAN, Zespól KG PP, sygn. 16, K. 14 in.
68 J. Kozolubski, Dwudziestolecie ... , s. 448.
69 Zob. Pierwszy kurs śledczy dla Polskich oficerów PP przy Wiedeńskim Instytucie Krymino- logicznym, "Na Posterunku" 1928, nr 29.
