K
R
O
N
I
K
A
W iosną 1961 roku u k a za ł się w R zy m ie n o w y k w a r ta ln ik pn. „A u g u s t i a - n u m ”, w y d a w a n y p rzez k a p itu łę za k o n u a u g u stia n ó w (sek retarz re d a k c ji o. J. J. Gavigam , O. E. S. A.). P ism o p o św ię c o n e je s t d ziejo m k o śc io ła , p rob lem om p a tr y - sty k i, P ism a Ś w ię te g o , te o lo g ii i p ra w a k a n o n iczn eg o .
W 1961 rok u p o w sta ło n o w e c z a so p ism o a r c h iw is tó w ra d ziec k ich pn. „W o p r o - s y A r e h i w o w i e d i e n i j a ”. C zasop ism o p o ś w ię c o n e je s t p ro b lem o m a r c h iw i s t y k i i a r ch iw o zn a w stw a , z u w z g lę d n ie n ie m e le m e n tó w n a u k p o m o cn iczy ch h istorii.
A u str ia c k ie T o w a rzy stw o H isto r ii W sp ółczesn ej u tw o r z y ło p rzy U n iw e r sy te c ie W ied eń sk im I n s t y t u t H i s t o r i i W s p ó ł c z e s n e j . C elem In s ty tu tu b ę d zie p u b lik o w a n ie d o k u m en tó w d o d z ie jó w I i II rep u b lik i w A u strii, a z w ła szcza z ok resu II w o jn y św ia to w e j.
W p o czą tk a ch 1961 r. o g ó l n e z e b r a n i a B u ł g a r s k i e j A k a d e m i i N a u k w y b r a ło n a czło n k a r z e c z y w iste g o A k a d e m ii — p rof, d r D y m itra K o s e w a — d o ty ch cza so w eg o czło n k a k o resp o n d en ta i d y rek to ra In s ty tu tu H isto ry cz n e g o B u łg a rsk iej A k a d e m ii N au k , w y b itn e g o b a d a cza n o w o ży tn ej i n a jn o w sz e j h isto r ii B u łg a rii. P o u k o ń czen iu stu d ió w w S o fii p ro f. K o s e w s p e c ja liz o w a ł się w P olsce.
P ra c e archeo lo g iczne w N ovae w B ułgarii w 1961 ro k u
* W drugim s e z o n ie b ad ań a rch eo lo g iczn y ch p ro w a d z o n y c h na te r e n ie m ia sta N o v a e p rzez b u łg a r s k o -p o ls k ą e k sp ed y cję, p r a co w a ły d w ie e k ip y arch eo lo g ó w : p o l sk a p o d k ie r o w n ic tw e m prof, d r K a zim ierza M a j e w s k i e g o i b u łg a r sk a pod k ie r o w n ic tw e m ,prof. dr D. P. D y m i t r o w a .
N a w ią z u ją c do od k ryć z 1960 rok u i z a k ła d a ją c n o w e od cin k i w y k o p a lis k o w e ek ip a p r o f. M a je w sk ie g o b a d a ła z a b y tk i b u d o w n ic tw a ob ron n ego, ch arak ter za b u d o w y w o b ręb ie m ia s ta N o v a e oraz z a ch o w a n e re sz tk i sy ste m u w o d o c ią g o w e g o .
B ie g m u r ó w ob ron n ych zrek o n stru o w a n o h ip o te ty c z n ie w 1960 rok u d z ię k i k il k u p u n k to m o r ie n ta c y jn y m i od k ryciom n a d w ó ch od cin k ach za ło żo n y ch p rzy z a c h o d n iej i p ó łn o cn ej g ra n icy m ia sta . W d r u g im se z o n ie p r a c e z m ierza ły do u ś c iś le n ia d o ty c h c z a so w y c h dan ych . O d sło n ięto d a lsz e p a r tie ob ron n ego m u ru m ie jsk ie g o p o str o n ie zach od n iej i p ó łn o c n o -z a c h o d n ie j, k o n ty n u o w a n o ek sp lo r a c ję p ro sto k ą t n e j, d obrze za ch o w a n ej b a sz ty d o g łę b o k o śc i 4 m , tj. do c ie n k ie j w a r s tw y za p ra w y m u ra rsk iej w y p e łn ia ją c e j d n o i o d sło n ię to d ru g ą b a sztę, b ardzo zn iszczon ą, w p ó ł» n o cn o -za ch o d n im n a ro żn ik u m u r ó w tu ż n a d sk a rp ą D u n a ju . M a k sy m a ln a szero k o ść m u ru z z a c h o w a n y m d w u str o n n y m lic o w a n ie m z c io s ó w k a m ie n n y c h w y n o si 2,40 m. W s ą s ie d z tw ie b a sz ty zn a lezio n o m . in. 9 k a m ien n y ch k u l, m a rm u ro w y o d -PRZEO LĄ D H ISTORYCZNY
K R O N IK A
399
w a ż n ik o śred n icy 0,21 m i liczn e o d ła m k i c e g ie ł z e ste m p le m I le g io n u ita lsk ie g o . W w y n ik u b ad ań so n d a ż o w y c h p ro w a d zo n y ch w p o sz u k iw a n iu m u ru za ch o d n ieg o n a tr a fio n o n a n ie w ie lk ie j g łę b o k o ś c i n a fr a g m e n t z b u d o w a n e g o z n ie r e g u la r n y c h k a m ie n i m u ru (d łu g o ści 10,90 m , szero k o ści 0,70 m) b ieg n ą c e g o sk o ś n ie w sto su n k u do lin ii m u r ó w m ie jsk ic h . T ru d n o n a r a z ie o k r e ślić z n a c z e n ie te g o m u ru ; m ó g ł o n sta n o w ić r e sz tk i fu n d a m e n tó w ja k ie jś p óźn ej b u d o w li a lb o część n a w ierzch n i. R e sz tk i m u r ó w w y d łu ż o n e j b u d o w li o c z y te ln y m p la n ie p r o sto k ą tn y m o d sło n ięto p o te j sam ej str o n ie (za ch o d n i k r a n ie c m ia sta ). Jej śro d k o w e, n a jle p ie j z a ch o w a n e p o m ie sz c z e n ie z e śla d a m i p a le n isk a m ia ło w y m ia r y w e w n ę tr z n e 4,95 m X 1,95 m . Z teren u tej b u d o w li i z w y p e łn is k a o d k o p a n y ch ta m d w ó c h ja m p o ch o d zą m . in . fr a g m e n ty rzy m sk iej am fory, fr a g m e n ty n a czy n ia t e r r a n i g r a i ce r a m ik i tra ck iej, c z ę śc io w o u szk o d zo n e la m p y g lin ia n e , tera k o to w a g łó w k a i od ła m ek m a rm u ro w ej p ły t y z r e lie fe m w y o b r a ż a ją c y m p o sta ć (D ionizosa?).
W o b ręb ie m ia sta , w je g o p ó łn o c n o -z a c h o d n ie j c z ę śc i k o n ty n u o w a n o p r a c e n a d zb a d a n iem z a się g u i b ie g u m u r ó w d użej p ro sto k ą tn ej b u d o w li, k tórej d o ln e, k a m ie n n e p a rtie za c h o w a ły s i ę n a różnej g łęb o k o ści. S to su ją c m e to d ę so n d a ż y o d sła n ia ją c y c h jed n ą k ra w ęd ź m u r u u c h w y c o n o p o łu d n io w o -z a c h o d n i n a ro żn ik b u d o w li i p rześled zo n o b ie g jej za ch o d n ieg o m u r u n a o d cin k u d łu g o ś c i p o n a d 50 m , b ie g je j p o łu d n io w eg o m u ru n a o d c in k u d łu g o ś c i ok. 25 m oraz zb a d a n o b ie g n ie k tó r y c h śc ia n d z ia ło w y c h . W p o łu d n io w o -w sc h o d n ie j c z ę śc i b a d a n ej b u d o w li o d sło n ięto p iw n ic ę h y p o k a u sty c zn ą z a ło żo n ą n a p la n ie k o ła o śr e d n ic y 2,3 m . W jej w n ę tr z u za c h o w a ły s ię i n s i t u n ie k tó r e s łu p k i su sp e n so r o w e z ło ż o n e z g lin ia n y c h p ły t ok rą g ły c h i k w a d ra to w y ch , łą c z o n y c h za p ra w ą . Z a c h o w a ł s ię t e ż n ied u ży od ła m ek su sp en su ry p rzy za ch o d n iej śc ia n ie z p ie r w o tn y m u k ła d e m ca łej k o n str u k c ji s łu p k ó w . P o sa d zk a z r eg u la rn y ch k w a d r a to w y c h p ły t z g lin y z n a jd o w a ła s ię na g łę b o k o śc i 3,20 m. Z b u d o w a n e z c e g ie ł ścia n y tej ok rą g łej k o n str u k c ji d och od zą do w y so k o śc i 2,25 m . Jej p ółn ocn a stro n a je s t c a łk o w ic ie zn iszczo n a . Z w n ę tr z a k o n stru k cji w y p e łn io n e j ziem ią m iesza n ą z gru zem , p o ch o d zi k ilk a o d ła m k ó w p ły t g lin ia n y ch ze ste m p le m legio I Italica.
D o o d k rytej c z ęścio w o w 1960 r. w p ó łn o cn ej cz ę śc i od cin k a IV b u d o w li z p ły tą w o ty w n ą 'ku czci tria d y k a p ito liń sk ie j, p rzy leg a ją od w sc h o d u i p o łu d n ia p łyty- k a m ien n eg o b ru k u o d sło n ię te na g łę b o k o śc i 1,70 m . N a zach ód od n iej n a tr a fio n o n a re sz tk i k o lu m n a d y (na r a z ie o d sło n ięto 3 b a zy k o lu m n z o d ła m k a m i trzon ów ) n a le ż ą c e do b u d o w li z in n e g o okresu.
B a d a n ie n a d r esztk a m i k o n str u k c ji z w ią z a n y m i z sy ste m e m d op row ad zan ia w o d y do m ia sta N o v a e, p ro w a d zo n o p o z a obrębem m u r ó w m ie jsk ic h w op arciu o o p u b lik o w a n y p r z e z S. S t e f a n o w a („R im sk ite w o d o p ro w o d y .na N o v a e ”, „ Izw iestija IB A N ” t. V I, 1030— 1931) p la n N o v a e i o k o licy z zazn a czen iem śla d ó w sta ro ży tn y ch w o d o cią g ó w . W 1961 r. p rzep row ad zon o b a d a n ia te r e n o w e w k ilk u p u n k ta ch n a tr a s ie w o d o cią g u rzy m sk ieg o N ovae— B e lia n o w e c (na p łd .-zaeh . od sta r o ż y t n e g o m ia sta ) o raz N ovae— S w is z to w (na zach ód od m ia sta ). P o c z y n io n o doikładne p o m ia ry za ch o w a n y ch fr a g m e n tó w m u ró w , -zbiorników , k a n a łó w i w o d o c ią g ó w oraz u sta lo n o ich fu n k c ję w sy s te m ie d o p ro w a d za n ia w o d y do m ia sta . P on ad to k ie r u
ją c się w y n ik a m i b ad ań p o w ie r z c h n io w y c h z a ło żo n o son d aż w o d le g ło śc i 130 m od p ó łn o c n o -z a c h o d n ie g o n arożn ik a m u r ó w o ta cza ją cy ch N o v a e, tu ż n a d sk arp ą D u n a ju . O d sło n ięto ta m część zb io rn ik a (m ury d w ó ch ścia n o b su n ę ły s ię zn a czn ie w cześn iej), fra g m en t p o sa d zk i z g lin ia n y c h p ły t z e ste m p le m le gio I Ita lica oraz g lin ia n e ru ry w o d o c ią g o w e ró żn ej d łu g o ści.
O b szern iejsze sprawOBdaniie z p rzeb ieg u w y n ik ó w prac a rch eo lo g iczn y ch p r o w a d z o n y c h w N o v a e w 1961 rok u z a m ie śc i r o c z n ik „ A rch eo lo g ia ” i w y d a w n ic tw o B u łg a r sk ie j A k a d e m ii N a u k „ Iz w ie s tija ” In s ty tu tu A rch eo lo g ii.
