View of The rrdination of deaconess in the Byzantine Church

ŚWIĘCENIA DIAKONISY

W KOŚCIELE BIZANTYŃSKIM

Już Nowy Testament zna określone funkcje kobiet w działalnoś­ ci ewangelizacyjnej: I List do Koryntian wspomina o prorokiniach /i2,2; i4,33-36/, I List do Tymoteusza o wdowach /5,3-16/, a w Liś­ cie do Rzymian św.Paweł przekazuje pozdrowienia diakonisie Febie z Kościoła w Kenchrach /i6,i/. Z późniejszych zachowanych dokumentów wynika, że szczególne znaczenie w Kośoiele odgrywały w d o w y L Bardziej znaczące są świadectwa z syryjskiego kręgu kulturowego, gdzie "Didas- calia" z i. poł. III w. nazywają diakonisy obrazem Ducha Świętego^ i wyraźnie mówią o ich określonych funkcjach liturgicznych przy cho­ rych kobietach i przy ohrzoie kobiet. Pochodzący z tego samego re­ gionu "Testamentum Domini" /koniec V w./ wspomina, że diakonisy za­ noszą komunię chorym kobietom, a także służą radą biskupowi i prez­ biterom**. Z powyższych dokumentów widać, że funkcje liturgiczne dia­ konis ograniczają się wyłącznie do asystowania podczas ohrztu kobiet. Ale już w V-VI w. na Zachodzie spotykamy się z zakazem święcenia diakonis . Na Wschodzie jednak w 535 r., za czasów Justyniana, doku­ menty wyliczają przy Hagia Sophia w Konstantynopolu aż 90 subdiako- nów, 100 diakonów, 40 diakonis, 60 prezbiterów,ilO lektorów, 25

kan-1 Por. iiermas, Pastor 8,2-3; 38,kan-10; 50,8-9; 56,7; kan-103,kan-1-2; kan-104,kan-1-2, SCh 53,96,180,212,232,342,344-346; iiippolytus, Traditio Apostolica 10, SCh ii,66.

2 Didascalia 2,26,1—8, ed.X.Funk /Didascalla et Constitutiones Apostolorum, Paderbornae 1905/, 102,i-104,10.

3 Testamentum Domini 1,40—43, ed. I.E.Rahmani /Testamentum Domini Nostri Jesu Christi, Moguntiae 1899/, 94-105.

4 Concilium Arausicanum /Orange/ I /anno 411/, can.26, Mansi 6,440: "Diaconae omnlmodis non ordinandae; si quae lam sunt, benediotio- ni quae populo impenditur caplta submittant"; Concilium Epaonense /anno 517/, can.2i, CC 148A: 29: "Veduarum oonseorationem, quas dlaconas vocitant, ab omnl reglone nostra paenitus abrogamus, so­

la ois poenitentiae benedictione, si converti amblunt, inponenda". Szerzej na temat diakonis por. L.A.Szafrański, Diakonisa, "Novum" 9/1979/, z.4-5, 170-i92.

torów 1 100 ostiariuszyS. I to są właściwie jedyne dane historyczne na temat diakonis i ich roli w Kościele wschodnim.

Również przepisy starożytnego prawa kościelnego nie były pod tym względem zbyt obfite. Określały przede wszystkim wymagany wiek do święceń diakonis zezwalając wyświęoać tylko te kobiety, które przekroczyły czterdziesty rok życia . Z kanonów tych można również wnioskować, że diakonisami były dziewice lub wdowy. Nie mogły one występować w związki małżeńskie , a w wypadku ich zawarcia były au­ tomatycznie ekskomunikowane. Rola jednak diakonis malała wraz ze wzrostem znaczenia życia mniszego, i w końcu dwa różne powołania, mnisze 1 diakonisy, zlały się w jedno — powołanie zakonne^. Mateusz Blastares /ok. 1335 r./ informuje, że za jego czasów diakonisy już nie uczestniczyły w Eucharystii, podozas gdy św.Symeon z Tesaloniki /XV w./ o diakonisach już nie wspomina . Diakonisy najprawdopodobniej przestały istnieć wtedy, gdy zaozęto przyjmować mnisze porządki Ty- plkonu św.Sawy jako ogólnie obowiązujące zasady dla całego Kościoła

5 Por. Justiniani Novella 3,1,1 /Ad Bplphanlum Patriarcham Constantl- nopolitanum, anno 535, Martii 16/,'ed.C.Klrchner 1030 /Enchlrldion fontium historiae eoolesiasticae antiąuae, Freiburg Ł965/, 572. 6 Por. Concilium Chaloedonense /451/, can. 16, Mansi 6,1228, tłum.

A.Znosko /Kanony Kościoła Prawosławnego, Warszawa 1978, t.1,3 s.62: "Nie należy konsekrować niewiasty na diakonisę przed jej czterdziestym rokiem życia 1 przed jej dokładnym sprawdzeniem. Jeśli zaś po konsekraoji 1 sprawowaniu przez pewien czas swoioh funkcji wyjdzie za mąż, należy ją obłożyć karą ekskomuniki razem z tym, z którym się związała, albowiem znieważyła łaskę Bożą"; Concilium Constantinopolitanum III /a.681/, can. 14, Mansi 11,950, Znosko 79: "diakonisy przed ukończeniem lat czterdziestu wyzna­ czać na urząd nie należy".

7 Concilium Laodicenum /a.34i-381/ can. 11, ed. E.J.Jonkers /Acta et Symbola conolŁlorum quae saeculo quarto habita sunt, Lelden 1954/ 88, Znosko 165: "Nie wolno ustanawiać w Kościele tak zwanych prezblterid /starszych kobiet/ czyli prowadzących"; Basilius, Epis­ toła 199,44 /Ad Antphllochium oanonica/, PG 32,729 B, tłum. W.Krzy­ żaniak /Sw.Bazyli Wielki, Listy, Warszawa 1972/ 211: "Diakonisa, która z poganinem dopuściła się nierządu, może być dopuszczona do wspólnoty, do ofiary jednak dopiero w siódmym roku pokuty, 1 to oczywiście pod tym warunkiem, że żyje w czystości. Poganin, który po przyjęciu wiary ponownie zaczyna znieważać Boga, powraoa do swe­ go wymiotu. My natomiast nie pozwollmy, żeby ciało diakonisy, jako że jest uświęcone, popadło w niewolę cielesną". Por. notę 6.

8 S.W.Trolckij, Diakonisy w prawosławnej Cerkwi,SPetershurg 19i2. 9 S.H. The Bazantlne Deaconoss, Sobornost 1978, 595.

274

-b iz a n ty ń s k ie g o * ° . Pro-blem przyw rócenia d ia k o n is z o s t a ł w K o ś c ie le pra wosławnym postaw iony d o p ie ro w XX w. podczas przygotowań do soboru K o ś c io ła r o s y j s k ie g o przed I wojną św iatow ą, zw ła szc za p rzez b isk u ­ pa E u lo g iu sz a G ie o r g ije w sk ie g o * * . O sta te c z n ie w la t a c h p l ę ć d z l e s i ą - ty c h wznowiono w greckim K o ś c ie le prawosławnym p o słu g ę d ia k o n is , a le bez św ięceń *^ .

S ąd zę, że pewno ś w ia t ło na problem f u n k c ji lit u r g ic z n y c h d ia ­ k o n is może r z u c ić zachowany w sta r y c h E u chologionach b iza n ty ń sk ich r y t św ięceń d ia k o n is y . Jakub Ooar za m ieszcza go w wydanym p rzez s i e ­ b ie " E u ch ologion le" , w c z ę ś c i zwanej "Varlae l e c t l o n e s " , obejmują­ c e j różne w arian ty tekstu**^. Obrzęd te n m iał zapewne powszechne za­ s to s o w a n ie , bo św iad czy o tym je g o ob ecn ość w w ie lu zachowanych za­ bytkach** .

z

"Po odpraw ieniu ś w ię te j an afory 1 otw orzeniu wrót /k r ó le w sk ie j bram y/, zanim diakon w y g ło si form ułę: "W szystkich św iętych w spom niaw szy"^, przyprowadza s i ę kandydatkę do b isk u p a, k tó

-10 M.Arranz, I s t o r i c z e s k i j e za m letk l o czyn op osled ow an ljach ta in stw po ru k opisiam g r io c z e sk o g o J c w c h o ło g lja , Leningrad 1979, 153. 11 Otzywy je p a r c h la ln y c h a r c h ije r e jó w po woprosu cerkownoj r l e f o r -

my, S p etersb u rg 1906, t . l , B4; t . 3 , 551. 12 L .A .S z a fr a ń sk i, D ia k o n isa , a r t . c y t . , 178-179.

13 E u ch ologlon s i v e r i t u a l o graecorum , V e n o tiis 1730^, Graz 1960**, 2 i8 -2 1 9 /O r a tio ln d ia c o n is s a e o r d in a t io n e /.

14 P or. E u ch ologlon G arborlnl gr 336 z V III w ., 169; E uchologlon B e ssa r io n a z X I-X II w ., 45; Euchologium Koalom gr 213 z 1027 r . , 3 2 .

15 P or. He " c h e lr o to n ia " , he " o h e ir o te s ia " to n d la k o n ls s o n , "Theo- lo g ia " 2 5 - 2 6 /1 9 5 4 -1 9 5 5 /.

16 M.Arranz, d z . c y t . , 170.

17 P or. H .D en zin ger, T ltu s O rion taliu m , Wdrzburg 1864, B d .2, 71, 261.

ry g ło ś n o mówi: "Boska ła sk a " .K a n d y d a tk a p oohyla g ło w ę, a b isku p k ła d z ie na j e j g ło w ie swą ręk ę i c z y n ią o tr z y zn a k i k rzy ż a m odli s i ę w te n sp osób :

Ś w ięty i Wszechmogąoy Boże,

Który p rzez n a ro d zen ie w c i e l e Jednorodzonego Syna Twego i Boga n aszego z D z ie w ic y ,

u ś w i ę c i ł e ś n ie w ia s t ę ,

i n ie t y lk o mężczyznom, a le rów n ież i n iew iastom u d z i e l i ł e ś ł a s k i p r z y j ś c ia Twojego Ducha Ś w ię te g o , Sam, Władco, w ejrz y j t e r a z na t ę o to s łu ż e b n ic ę Twoją, w ezwij j ą do d z i e ł a sw ej p o s łu g i /6 n x K o v (c tę /,

i z e ś l i j na n ią o b f it y dar Twego Ducha Ś w ię te g o , zachowaj j ą w praw ow itej w ie r z e

i w ż y c iu n iesk alan ym według Twojej w o li,

w y p e łn ia ją c ą zaw sze sw oje p osłu giw an ie/^ st.T O V p Y fav/.

T obie bowiem p r zy n a le ży w sze lk a ch w ała, c z e ś ć i u w ie lb ie n ie , Ojcu i Synowi i Duchowi Świętem u,

t e r a z i zaw sze 1 na w ie k i wieków. Amen. Po od pow iedzi: Amen, je d e n z diakonów odmawia e k to n lę :

Módlmy s i ę w pokoju do Pana:

0 pokój z w yso k o ści i pom yślność d la w s z y s tk ic h , módlmy s i ę do Pana.

0 pokój d la c a łe g o ś w ia ta ,

módlmy s i ę do Pana.

Za A rcybiskupa n aszego N ., za j e g o k ap ła ń stw o , p om yśln ość, tr w a n ie , p o k ó j, zd ro w ie , zb a w ien ia 1 za d z i e ł a rąk j e g o ,

módlmy s i ę do Pana.

Za w yśw ięcaną t e r a z d ia k o n is ę N ., 1 za j e j z b a w ie n ie , módlmy s i ę do Pana.

Aby łaskaw y Bóg d a ł j e j n ie s k a la n e i b ezg r ze szn e p o słu g iw a n ie módlmy s i ę do Pana.

Za n a jp o b o ż n le jsz e g o 1 m iłu ją c eg o Boga c e s a r z a N aszego N ., za j e g o urzędy i w ojsko,

módlmy s i ę do Pana.

275

-Abyśmy z o s t a l i wybawieni od w sz e lk ie g o u tr a p ie n ia , zagn iew an ia i n ie d o s ta tk u ,

módlmy s i ę do Pana.

Wspomóż, zbaw, zm iłu j s i ę i zachowaj n a s, Boże, sw oją ła s k ą . Podczas gdy d iak on odmawia t ę e k t e n ię , b iskup trzym ając ręk ę na g ło w ie w y św ięca n ej, m odli s i ę tymi słow y:

Władco i P a n ie , Który n ie od rzu casz n ie w ia s t p o św ięca ją cy ch s i ę z bożego n a tc h n ie n ia

na godne posługiw anie/X st-ToupyEbo/ w Twych św ię ty c h przybytkach a le d o p u szcza sz j e do r e g u la r n e j p o s łu g i i, Xet.toupYBv/, u d z ie l ł a s k i Ś w ięteg o Ducha Twego i t e j Twojej s łu ż e b n io y , k tó r a p ragn ie Ci s i ę p o św ięo ió

i p e łn ió t ę z a s z c z y tn ą słu ż b ę /6!a,tovć<xę <Łnon\ł)pSacn podobnie ja k o n g iś u d z i e l i ł e ś ł a s k i s łu ż e n ia

Twojej Fobie /R z 1 6 , 7 / wezwanej do d z i e ł a p o słu g iw a n ia . Pozwól j e j rów n ioż, B oże,

trwaó n ien agan n ie przy Twoich św ią ty n ia c h /A yC oH vtxoTę/ i tr o s z c z y ó s i ę s ta r a n n ie o Twój p rzyb ytek .

Spraw, by s i ę o k a za ła d osk on ałą Twoją s łu ż e b n ic ą , z a b ie g a ją c ą s z c z o g ó ln lo o swą skromnośó,

aby 1 ona s t a j ą c przed sądem C h rystu sa,

otrzym ała godną nagrodę za w ierno w y p e łn ia n ie obowiązków. P rzez ła s k ę , m iło s ie r d z ie i m iło ś ć ku ludziom

Jodnoroózonego Syna Twego,

z którym wraz z p rze n a jśw ię tsz y m , dobrym i życiodajnym Twoim Duchem j e s t e ś b ło g o sła w io n y , t e r a z 1 za w sze, i na w iek i wieków. Amen.

Po odpow iedzi: Amen, biskup zak ład a wokół j e j s z y i o r a r io n pod maphorium , o p u szcza ją c obydwa jo g o końce z przodu; diakon z a ś z ambony rozpoczyna odmawiać e k t e n ię : "W szystkich św ię ty c h

20 "Orarion" = s t u ł a d iakoń sk a; ^maphorion" * s z a l k ob iecy po­ dobny w s p o so b ie n o sz e n ia do b isk u p ieg o om oforlonu, a l e okry­ w ający g ło w ę.

wspomniawszy". N a stęp n ie po komunii C ia ła i Krwi P ań sk iej biskup podaje j e j ś w ię ty k i e l i c h , k tó r y ona przyjm uje, a potem sta w ia na św iętym o łta rz u " ^ ^ .

Trzy w yższe ś w ię c e n ia w K o ś c ie le b izantyńskim m iały i mają podobną s t r u k t u r ę . S k ła d a ją s i ę bowiem ze s p e c ja ln e j in w o k a c ji, k tó r ą b iskup wypowiada g ło ś n o , i z dwóch m odlitw odstawianych po c ic h u z n ałożeniem rąk na głow ę kandydata, k tó ry k lę c z y przy o ł t a ­ rzu ; po czym u b ie ra s i ę go w s z a ty l i t u r g i c z n e , odpow iednie do s t o p n ia k tó r y o trz y m a ł. Przy ic h w kładaniu b isku p mówi "A ksios", c z y l i " j e s t godny", co śpiewem p otw ierd zają-d uchow n i i w ie r n i, da­ j ą c p rzez to znak, że a k cep tu ją f a k t dokonanej o r d y n a c ji. Oznaoza t o , że forma św ię ce ń j e s t bardzo skondensowana i "m ateria" odpo­ wiada "form ie", t o zn a czy , że słow a uważane za w łaściw ą formę s a ­ kram entu, wymawiane s ą rów n ocześn ie z nałożeniem rąk , uważanym za m a te rię te g o sakram entu.

W K o ś c ie le b izan tyń sk im słow a sakram entalnych m odlitw są wy­ mawiane podczas n a ło ż e n ia rąk na głow ę wyśw ięcanego i w tymże c z a ­ s i e c a ły K o ś c ió ł m odli s i ę za w yśw ięcanego. Nie r o z s t r z y g n ię t y zaś p o z o s t a je problem , któraś z m odlitw powinna byó uważana za w ła ś c i­ wą m odlitw ę spraw czą te g o sakram entu. Przeważa o p in ia , żo j e s t n ią p ier w sza in w ok acja, k tó r ą b iskup odmawia g ło ś n o , trzym ająo ręce na g ło w ie kandydata.

ś w ię o e n la d ia k o n is y w niczym n ie o d b ie g a ły od tę g o za sa d n ic z e go schem atu, z czeg o w ynika, że b y ły t o ś w i ę c o n i a w y ż sz e . S ta r o ż y t ­ ne E u ch ologion y podawały t y lk o początkowe słow a in w o k a c ji. Dla porównania przytaczam słow a ze św ię ce ń diakona:

"Boska ła s k a , zawsze choryoh u zd raw iająca i c ie r p ią c y c h n ie d o s t a ­ te k u z u p e łn ia ją c a , p rzez n asze rę c e okazu je c i e b i e , najp oboż­ n ie j sz e g o subdiakona N. diakonem . Módlmy s i ę p rze to za n ie g o , aby z s t ą p i ł a nań ła s k a N a jś w ię tsz e g o ttucha"^^.

W s t a r o ż y t n o ś c i słow a t e b y ły za p isa n e na s p e c ja ln e j urzędowej k a r c i e , k tó r ą o f i c j a l n y u rzędn ik zwany c h a r to fila k s e m , p r z y n o s ił

21 J .G o a r, d z . o y t . , 2 1 8 -2 1 9 . 22 Tamże 2 0 8 .

278 biskupow i w c h w ili św ię c e ń .

N ależy w ięc s t w ie r d z ić , że ś w ie c e n ia d ia k o n isy n ie r ó ż n ią s i ę i s t o t n i e od św ięceń d iak on a. Zauważamy w n ich je d y n ie n atępu jące r ó ż n i c e :

i / według E u ch ologion u Koalem gr 213 ż 1027 roku kandydatkę do św ięceń prowadzono do o łt a r z a (_przez k rólew ską bramę] z "głową p ok rytą maphorium".

2 / d ia k o n is a n ie k lę k a ła przy p ie r w sz e j in w o k a c ji, jak to czy­ n i ł d ia k o n , a le t y lk o p o c h y la ła g ło w ę. Nie j e s t to z r e s z t ą is t o t n a r ó ż n ic a , gdyż zw yczaj k lę k a n ia podozas św ięceń z a k o r z e n ił s i ę w grec k i e j p rak tyce l i t u r g i c z n e j d o p ie ro od XV w ieku. S tare za ś rękop isy mówią o p o c h y le n iu głow y t y lk o podczas wymawiania form uły "Boska ła sk a " i o k lę k a n iu podczas dwóch następn ych modlitw^**.

3 / d ia k o n is a po komunii b le r z e z rąk biskupa św ię ty k ie li c h nikomu go jednak n ie p rze k a z u je , a le od razu sta w ia na o łt a r z u .

W m odlitw ach św ięceń [ ] o h lr o t o n ia j d ia k o n isy na uwagę za słu ­ g u je u ż y c ie terminów: \et-rovpYETv -tcE^et XetToupyC!v występujących t e ż w m odlitw ach św ię ce ń d iak on a. Można z te g o wnioskować, że d ia­

k o n is a b r a ła aktywny u d z ia ł w sakram encie E u c h a r y s tii. Mateusz B la s t a r e s o d rzu ca ł jednak te g o rod za ju m ożliw ość, b lorąo pod uwagę f a k t , że d ia k o n is a p o słu g iw a ła bez ryp id y / p t n t ó t o ę / c z y li w a ch la rz a l i t u r g i c z n e g o ^ . J e s t to jednak św iadectw o stosunkowo póź­ n e, bo z XIV w ., c z y l i z o k resu , w którym ś w ię c e n ie k o b ie t wycho­ d z i ł o z p r a k ty k i, u t r a c i ł p ju ż w ła ś c iw ie sw oje poprzednie zn aczenie, a ic h fu n k c je u le g a ły sto p n io w ej r e d u k c j i.

I s t o t n e z n a c z e n ie ma t e ż u ż y c ie term inu X%PtS ła sk a w p ołą­ c z e n iu z 6tooiovtct , _ d ia k o n a t. Łaska d iakon atu j e s t bowiem terminem tech n iczn y m , związanym z p o słu g ą d iak oń sk ą. Również przyjmowanie E u c h a r y s tii przy o łt a r z u , a n a stę p n ie w ręczan ie k i e l i c h a , świadczy o zw iązku p o s łu g i d ia k o n is z m isterium E u c h a r y s tii. Powołanie s i ę

23 Tamże 244 -2 4 8 ; A .A .D m itr lje w sk lj, S ta w len n lk , Kijów 1904,98. Na b iz a n ty ń s k ie św ię c e n ia duży wpływ wywarł ceremoniał^ dworski, według k tó r eg o c e s a r z m ianując u rzędnika w y g ła sz a ł form ułę: "W im ię Ojca i Syna i Ducha Ś w ię te g o , Amen. Moja w ie lk o ść z bo­ ż e j ł a s k i p rzem ien ia o l ę na N . . . "Były t e ż p rzew idzian e trzy pokłony przed cesarzem 1 całow an ie rąk lub nóg.

w d r u g ie j m o d litw ie na p rzyk ład d ia k o n isy Feby /R z 1 6 , 1 / w sk azu je, że c h o d z iło tu t e ż o p o słu g ą b raciom , z czego można w nioskow ać, że p o łą c z e n ie obu obowiązków - lit u r g ic z n e g o i ch arytatyw n ego n a le ż a ­ ł o do p ierw szorzęd n ych zadań p o s łu g i d ia k o n is , k tó r e obok f u n k c ji charytatyw nych u c z e s t n ic z y ł y n ie t y lk o w ce re m o n ii o h rztu a le rów­ n ie ż w l i t u r g i i E u c h a r y s t ii.

Na uwagę z a s łu g u j e j e s z c z e 11 kanon synodu w Laodyoel /I V w . / , k tó r y z a b r a n ia ł w yśw ięcać w K o ś o ie le tzw . " p r e z b lte r id " c z y l i p r z e ­ w odniczących^". Były t o jakb y p r z e d s t a w ic ie lk i " k o rp o ra c ji d ia k o n is" na k tó ry ch spoozyw ał obowiązek k a t e c h i z a c j i k o b ie t 1 p rzygotow ania ic h do c h r z tu . Swlęoono j e w edług s p e c ja ln e g o c e re m o n ia łu , choć n ie znamy b l i ż e j a n i r y t u ic h ś w ię c e ń , an i obowiązków, a n i t e ż za ­ k resu ic h fu n k o j i lit u r g io z n y o h . I s t o t n a jednak j e s t t u t a j sama lo b

nazwa, zb ie ż n a z terminem " p r e z b ite r " , będącym o k re śle n ie m k a p ła n a . W yczerpujące zb ad an ie p rob lem atyk i św ię ce ń d ia k o n is y b ęd zie m ożliwe d op iero po opublikow aniu p o z o s ta ły c h ź r ó d e ł lit u r g ic z n y c h . Za M.Arranzem, są d zę jed n a k , że podstawowym źródłem j e s t t u Rucho- lo g io n K o ś c io ła W ie lk ieg o c z y l i k o n s ta n ty n o p o lita ń s k ie g o ^ ^ . Inne E uchologiony mogą dać w arian ty t e k s t u , rów nie in t e r e s u j ą c e , ja k prze badane d o ty c h c za s ź r ó d ła l i t u r g i c z n e . W ic h ś w ie t le ord yn acja d ia ­ k o n is w starożytn ym K o ś c ie le n ie może b u d zić żadnych w ą t p liw o ś c i.

Obecnie pewne K o ś c io ły ś w ię c ą m ężczyzn 1 k o b ie t y , in n e z a ś t y lk o k o b ie t y , co powoduje is t o t n ą p rzeszk od ę we wzajemnym uznaniu k a p ła ń stw a . Te b a r ie r y jed n a k , jak g ł o s i dokument Św iatow ej Rady K ościołów na tem at k a p ła ń stw a , n ie powinny być uważane za p r z e sz k o ­ dy d ecy d u ją c e , k tó r e u n ie m o ż liw ia ły b y wzajemne u znanie św ię c e ń . Wzajemne o tw a r c ie stw a rza m o żliw o ść, że je d e n K o śo ió ł r o z j a ś n ia s y -

tu a o ję t e o lo g i c z n ą w drugim K o ś c ie le . Rozważania ekumeniczne winny w ięc pobudzać do p r z e a n a lizo w a n ia p rob lem atyk i św ię ce ń k o b i e t " ^ . D otyczy to o o z y w iś c le t y lk o d ia k o n is , bo nadal o tw a rta p o z o s ta je k w e stia o r d y n a c ji k a p ła ń s k ie j k o b ie t . N ie da s i ę udowodnić, że w K o ś c ie le sta ro ży tn y m , poza n ie lic z n y m i se k ta m i, k o b ie ty b y ły d o p u

sz-25 P or. n o tę 7 .

26 M.Arranz, d z . c y t . , 174.

27 Baptęme, B łM h a r istie , M in is te r e . Convergenoe de l a f o l , T a ize 1982) 80 / 9 54 dokumentu o k a p ła ń s t w ie /.

- 280

ozane do św ięceń k a p ła ń sk ic h , Decydowały o tym n ie t y l e przeszkody natu ry t e o l o g i c z n e j , i l e tr a d y c je k u ltu ro w e. Z punktu w id z e n ia t e o ­ lo g ic z n e g o argument g ło s z ą c y id e n t y f ik a c j ę m ężozyzny-kapłana z Chrys tusem j e s t b ezzasad ny, gdyż c z ło w ie cz eń stw o C hrystusa j e s t esch a ­ t o lo g ic z n e , i rozw ażanie go w k a te g o r ia c h p ł c i n ie ma s e n s u . S ta ­ ro ż y tn a tr a d y c ja u to ż sa m ia ła na p rzyk ład k o b t e t ę - d la k o n ls ę z Du­ chem Świętym, a le w t r a d y c j i s y r y j s k ie j o k r e ś le n ie "Duch Św ięty" gram atycznie j e s t rod za ju ż e ń s k ie g o . Jednakże sa m .fa k t n ieo b ec n o ś­ c i r y tu o r d y n a cji k o b ie t-k a p ła n św w K o ś c ie le starożytn ym j e s t tu n ie w ą tp liw ie ważkim argumentem, bo j e s t to pewna o ią g łb ś ń w ie lo w ie ­ kowej t r a d y c j i , k tó r a nigdy n ie u le g ła p rzerw an iu, w p r z e c iw ie ń ­

s t w ie do św ię ce ń d ia k o n is , k tó r e i s t n i a ł y , a le z czasem z a n ik ły . Argument z t r a d y c j i odgrywa jednak w K o ś c ie le ważną r o l ę . N ależy p r z e c ie ż p am iętaó, że K o ś c ió ł warunkuje, u stan aw ia i form uje kapłań­ stw o , a n ie kapłaństw o d ecyduje o I s t n i e n iu K o ś c io ła .

K s. Henryk P aprocki - Warszawa CHAT L'ORDINATION DES FEMMES-DIACONESSES

DANS L'EGLISE BYŻANTIN /R esum e/

Cet a r t i o l o e s t oon saore a l a p rob lem atląu e de l'o r d i n a t lo n d es d la o o n e s s e s , s u r to u t su r l a base d es docum entes l l t u r g i ą u e s . L'A uteur a n a ly se l e t e x t e de l ' o r d i n a t l o n s e lo n l'E u o h o lo g io n de Goar e t d 'a u t r e s docum entes l i t u r g i ą u e s e t h ls t o r ią u e a . L'Anylyse donnę p o s s i b i l l t ó de r e c o n s t r u c t lo n de r o l e d es d ia c o n e s s e s dans l a l i t u r g i e , a u s s i dans la m essa. L'Auteur a u s s i oonsaore ąuelęue p a ssa g e su r 1 ' a n a ly se de document du ^-E-M / I ł i n i s t e r e , ( 5 4 / e t s i g n i f i c a t i o n t h e o lo g ią u e de l ' o r d i n a t l o n d es femmes.