D O K U M E N T Y
LIST APOSTOLSKIPAPIEŻA JANA PAWŁA I I
NA 16OO-LECIE ŚMIERCI ŚWIĘTEGO BAZYLEGO*
I
OJCAMI KOŚCIOŁA /PATRES ECCLESIAE/ s ł u s z n i e nazyw a s i ę t y c h ś w i ę t y c h , k t ó r z y w c i ą g u p ie r w s z y c h w iek ów p o t ę g ą sw ej w i a r y , w z n i o s ł o ś c i ą i b ogactw em sw e j n a u k i w n i e ś l i weń nowe s i ł y ż y w o tn e i s p r a w i l i , ż e s i ę w s p a n ia le r o z w i j a ł * . Są r z e c z y w i ś c i e " o jc a m i" K o ś c i o ł a , p o n ie w a ż od n ic h p o p r z e z Ewan g e l i ę K o ś c i ó ł o t r z y m a ł ż y c i e ^ . Są r ó w n ie ż j e g o b u d o w n ic z y m i, p o n ie w a ż na jed y n y m fu n d a m e n c ie , p o ło żo n y m p r z e z A p o s t o łó w , k tó r y m j e s t C h r y s t u s ^ , b u d o w a li K o ś c i ó ł Boży w j o g o z a s a d n i c z y c h s t r u k t u r a c h . K o ś c i ó ł j e s z c z e d z i ś ż y j e ż y c ie m z a c z e r p n ię t y m od sw ych Ojców i na p o d w a lin a c h p o ło ż o n y c h p r z e z p ie r w s z y c h b u d o w n ic z y c h , d z i ś j e s z c z e j e s t budowany w śr ó d p r z e c i w n o ś c i t o w a r z y s z ą c y c h j e g o w ędrów ce i j e g o c o d z i e n n e mu w y s i ł k o w i . Tak w ię c b y l i o n i i p o z o s t a n ą na z a w sz e O jc a m i, sa m i bow iem s ą ja k b y s t a ł ą k o n s t r u k c j ą K o ś c i o ł a i p o p r z e z w s z y s t k i e w i e k i p e ł n i ą d l a K o ś c i o ł a w ie r n ą s ł u ż b ę . S tą d t e ż k a ż d e n a s t ę p n e g ł o s z e n i e E w a n g e lii i n a u c z a n ie , j e ś l i c h c e b y ć a u t e n t y c z n e , m u si b y ć u z g o d n io n e z ic h n a u c z a n ie m , k a ż dy c h a r y z m a t i k a żd y u rz ą d m usi c z e r p a ó z żyw ego ź r ó d ł a i c h
x AAS 7 2 / 1 9 8 0 / 5 - 2 3 . T e k s t p o l s k i O sR o m /w y d .p o l./ 1 9 8 0 , nr 3, 1 4 - 1 6 .
1 P o r . Gal 4 , 1 9 ; W in c e n ty z L e ry n u , Com m onitorium I , 3 ,P L 5 0 , 6 4 1 .
2 P o r . i Kor 4 , 1 5 . 3 P o r . 1 Kor 3 , l i .
o jo ^ stw a , każdy nowy kamipń d o ło ż o n y do ś w i ę t e j b u d o w li, k t ó r a a t a l e r o ś n ie i p o s z e r z a s i ę \ musi m i e ś c i ć s i ę w ramach p o d w alin p o ło ż o n y c h p r z e z n ic h i z podw alinam i ty m i b yć z e s p o lo n y . Prowadzony t ą p e w n o śc ią , K o ś c ió ł n ie s t r u d z e n ie wra c a do i c h p ism , p e łn y c h m ądrości i zaw sze ś w ie ż y c h , i s t a l e przyw od zi j o na p a m ię ć . Z w ie lk ą w ię c r a d o ś c ią , z a w s ie na nowo,spotykam y n a szy ch Ojców w o ią g u roku l i t u r g i c z n e g o i za każdym razem je s te ś m y p o k r z e p ie n i w w ie r z e i u m ocnieni w na d z i e i . J e s z c z e w ię k sz a j e s t n a sz a r a d o ś ć , gdy s z c z e g ó ln e oko l i c z n o ś c i s p r a w ia ją , że spotykamy s i ę na d łu ż e j i w sp o só b p e ł n i e j s z y z tym i O jcam i. O kazję ta k ą d a je obchodzone w tym roku s z e s n a s t e s t u l e c i e ś m ie r c i o j c a n a sz e g o B a z y le g o , b is k u pa C e z a r e i.
I I
Pośród Ojców g r e c k ic h B a z y li j e s t nazywany "Wielkim"; w b iz a n t y j s k io h k s ię g a c h l i t u r g i c z n y c h wzywany j e s t ja k o
" ś w ia t ło p o b o ż n o śc i" i " ś w ia t ło ś ć K o ś c io ła " . R z e c z y w iśo ie bo wiem o ś w i e c i ł on K o ś c ió ł i o ś w ie c a go ta k ż e o b e c n ie , p op rzez n i e s k a z i t e l n o ś ć ż y c ia i z n a k o m ito ść n a u k i. P ie r w sz ą bowiem i n a jw a ż n ie js z ą nauką dawaną p r z e z ś w lę ty o h j e s t p rz y k ła d ic h ż y c i a . Urodzony w r o d z in ie ś w ię t y c h , B a z y li k o r z y s t a ł z d o b r o d z ie js tw a zn ak om itych stu d ió w u n a jb a r d z ie j poważanych n a u c z y c ie li K o n sta n ty n o p o la i A te n . Sam jed n ak u w a ż a ł, że d o p ie r o w te d y , gdy mógł p ozn ać C h r y stu sa ja k o sw ego Pana, r o z p o c z ą ł ż y c ie w sp osób p e łn y i zdecydow any, to z n a c z y , gdy
- 249
p o c ią g n ię t y p r z e z N iego z w ie lk ą mocą oderw ał s i ę o a łk p w ic ie od w s z y s t k ie g o i s t a ł s i ę J ego uczniem - t ę z a sa d ę ż y c ia u s i l n i e s t a r a ł s i ę potem w p o ić w um ysły słu ch aczy**. R ozp oczął w ię c n a śla d o w a ć C h r y stu sa ohcąc s i ę u p od ob n ić t y l k o do N ie g o , w N ie g o s i ę t y l k o w p a tr u ją c , J e g o t y l k o słuchając** i we w sz y stk im Jemu b ę d ą c p o słu szn y m ja k o "Panu, k r ć lo w i, le k a r z o - wi i n a u c z y c ie lo w i prawdy" . Bez o c ią g a n ia s i ę te d y p o r z u o ił ukochane s t u d i a , z k tć r y o h z a c z e r p n ą ł ta k w i e l k i e bogactw o nauki**; p od jąw szy d e c y z j ę s ł u ż e n i a t y l k o Bogu, n ie c h c i a ł z n a ć n io z e g o w ię c e j ó p r ć c z Chrystusa** i uw ażał z a p rćżn ą w s z e lk ą m ądrość p o za m ą d r o śc ią k r z y ż a . Pod k o n ie c ż y c ia t y mi słow am i w spom inał sw o je n a w r ć c e n ie : "W iele c z a s u zmarno wałem na p r ć ż n o , c a ł ą praw ie m ło d o ść moją s t r a c iłe m na p r ó ż nym t r u d z i e , k tó r y p o d ją łe m , thy zdobyć w ied zę t e j m ą d r o śc i, k tó r ą Bóg u o z y n ił głupstwem***, a ż pewnego d n ia , jak b y budząc s i ę z g łę b o k ie g o s n u , u jr z a łe m p r z e d z iw n e ś w i a t ł o prawdy E w a n g e lii i d o s tr z e g łe m n ie u ż y t o c z n o ś ć m ąd rości k s i ą ż ą t te g o ś w ia t a , k tó r z y p r z e m ij a j ą ! * . Opłakiwałem mocno me nędzne ż y -
i2 c i e , p r a g n ą c , by dana mi b y ła nauka ż y c i a C hrystusow ego" . O p łak iw ał w ię c swe ż y c i e , mimo że - w edług św ia d ectw a G rzego r z a z N a z ja n z u , j e g o to w a r z y sz a stu d ió w - b y ło ono po ludzku są d z ą c wzorowe***; n ie m n ie j jemu wydawało s i ę ono "nędznym", poniew aż n ie b y ło c a łk o w ic ie i b ez r e s z t y , z w y łą czen iem i n
-5 P o r . R egu lae f u s i u s t r a o t a t a e 8; PG 3 1 , 933 C - 9 4 i A. 6 P or. M o r a lia LXXX 1; PG 3 i , 860 BC.
7 De b ap tism o I 1; PG 3 1 , 1516 B.
8 P or. G rzegorz z N a z ja n z u , In laudem B a s i l i i ; PG 3 6 , 525 C - 528 C. 9 P or. 1 Kor 2 , 2 . 10 P or. 1 Kor 1, 2 0 . 11 P o r . 1 Kor 2 , 6 . 12 E p i s t u l a 223; PG 3 2 , 824 A. 13 In laudem B a s i l i i ; PG 3 6 , 521 CD.
nych r z o c z y , p o św ięco n e Bpgu, k tó r y j e s t jedynym Panem. Z niepohamowaną n i e c i e r p l i w o ś c i ą p rzerw a ł w ięc p o d ję te s t u d ia i o p u śc iw sz y n a u c z y c i e l i m ądrości g r e c k ie j p r z e m ie r z y ł " w ie le lądów i m ó r z " ^ w p o szu k iw a n iu in n y ch n a u c z y c i e l i : ty c h uchodzących z a " g łu p ic h " i b ie d n y c h , k tó r z y wśród p u s t y n i ć w ic z y li s i ę w z u p e łn ie in n e j m ą d r o śc i. Z a o zą ł *v t e n sp osób pojmować t o , co n ig d y w s e r c e lu d z k ie n ie w s t ą p i ł o ^ , prawdę, k t ó r e j a n i r e t o r z y , a n i f i l o z o f o w i e n ie z d o ł a l i b y go n igd y n auczyć^ ^ . Z każdym dniem w z r a s t a ł w t e j nowej mądroś c i , ja k i w przedziw nym ż y o lu ł a a k i : p o p r z e z m o d litw ę , umart w i e n i e , czynną m iło ś ć oraz obcow anie z Pismem Świętym i nauką
Oj ców^?.
Wkrótce powołany z o s t a ł na u r z ą d . W p o s łu g iw a n iu d u sz p a s te r s k im p o t r a f i ł zachować r o z tr o p n ą równowagę m iędzy n i e s tru d zon ą d z i a ł a l n o ś c i ą k a z n o d z ie js k ą a okresam i sa m o tn o śc i i c z ę s t e j m odlitw y w e w n ę tr z n e j. Utrzymywał bowiem, że j e s t t o b e z w z g lę d n ie k o n ie c z n a z a sa d a " o c z y s z c z a n ia duszy" ^ ^ , by p r z e p o w ia d a n ie Słow a b y ło zaw sze p o tw ie r d z o n e " oczyw istym przykładem " ż y c i a ^ . w t e n sp osób B a z y li s t a ł s i ę p a ste r z e m , p o z o s t a j ą c r ó w n o c z e śn ie mnichem w podstawowym z n a c z e n iu te g o sło w a ; co w i ę c e j , można go b ez w ą t p ie n ia z a l i c z y ć do n a jw ię k sz y c h mnichów - p a s te r z y w K o ś c i e l e , uznać za s z c z e g ó l n i e d o sk o n a ły i znakom ity wzór b isk u p a oraz w ie lk ie g o prom otora i prawodawcę ż y c ia z ak on n ego. Mocny własnym d o św ia d c z e n ie m ,
i i E p is t u la 204; PG 3 2 , 753 A. 15 P or. i Kor 2 , 9 . 16 P or. E p is t u la 223; PG 3 2 , 824 BD. 17 P o r . z w ła s z c z a E p is t u la e 2 i 2 2 . 18 E p is t u la 2; PG 3 2 , 228 A .P o r . E p is t u la 2 1 0 , 769 A. 19 R egulae f u s i u s t r a c t a t a e 43; PG 3 1 , 1028 A - 1029 B. P or. M o ra lia LXX 10; PG 3 1 , 824 D - 825 B.
251
m ia ł d o n io s ły u d z ia ł w k s z t a łt o w a n iu w sp ó ln o t c h r z e ś c i j a n c a ł k o w ic ie oddanych " s łu ż b ie B o ż e j "20, p o d ją ł s i ę t e ż obow iązku i tru d u w spom agania i c h p r z e z c z ę s t e o d w ie d z in y 2 1 . D la swego i ic h zbudow ania naw iązyw ał z nim i podziw u godne rozmowy, z k tó r y c h w i e l e d z i ę k i B ożej ła s k a w o ś c i z o s t a ł o nam p r z e k a z a nych w / j e g o / p ism a c h 2 2 . z n ic h c z e r p a ło sw o je p r z e p is y w ie lu prawodawców ż y c i a za k o n n eg o , p r z e d e w sz y stk im sam ś w ię ty Bene d y k t, k tó r y uw ażał B a z y le g o z a swego m is tr z a 2 3 ; pism a t e , zn a ne w p r o st lu b p o ś r e d n io , n a tc h n ę ły w ię k s z o ś ć t y c h , k tó r z y ta k na W sc h o d z ie , ja k i na Z a ch o d z ie p o d j ę l i ż y c ie za k o n n e. D la t e go t e ż p rzyjm u je s i ę p o w s z e c h n ie , że owa tak d o n io s ła d l a c a łe g o K o ś c io ła s t r u k t u r a , ja k ą j e s t ż y c ie zak o n n e, z a w d z ię c z a w i e l e św iętem u Bazylem u lu b p r z y n a jm n ie j, że z o s t a ł a ona o - k r e ś lo n a w s o b ie w ła ś c iw e j n a tu r z e d z i ę k i j e g o decydującem u w k ła d o w i.
B a z y li c i e r p i a ł b ardzo z powodu z ł a i t r u d n o ś c i, j a k ic h w tym c z a s i e d o ś w ia d c z a ł lu d B o ż y 2 \ g m ia ło j e wypominał i j a s no, z m i ł o ś c i ą w skazyw ał na ic h p r z y c z y n y , aby odw ażnie pod j ą ć ogromne d z i e ł o refo r m y : d z i e ł o - a tr z e b a j e podejmować w k a ż d e j ep o ce i odnaw iać w każdym p o k o le n iu - p o le g a j ą c e na p r z y w r ó c e n iu K o ś c io ło w i P aósk iem u , "za k tó r y C h ry stu s umarł i na k tó r y w y la ł o b f i c i e sw ego D ucha"23, je g o p ie r w o tn e j form y, owego normatywnego o b ra zu , p ię k n e g o i c z y s t e g o , j a k i p r z e k a
-20 R egu ła B e n e d i c t i , P r o lo g u s ..
21 P o r . G rzegorz z N a zja n zu , In laudem B a s i l i i ; PG 3 6 , 563 B. 22 P or. R egu lae b r e v iu s t r a c t a t a c , proemlum; PG 3 1 , 1080 AB. 23 P or. R egu ła * * e n e d ic ti, LXXIII B.
24 P o r . De i u d i c i o ; PG 3 i , 653 B. 25 Tamże.
z u ją nam sło w a C h ry stu sa i D g ie je A p o s t o ls k ie . I l e ż t o razy z zapałem i tw ó r c z ą t ę s k n o t ą wspomina ś w ię ty B a z y li t e c z a s y , w k tó r y c h "mnóstwo w ie r z ą c y c h m ia ło je d n o s e r c e i je d n ą dusz%"2? W swym d ą ż e n iu do reform z w r a c a ł s i ę w sp osób w ła śc iw y i d o s k o n a ły ku w szy stk im d z ie d z in o m ,a sp e k to m i zakresom ż y c ia c h r z e
ś c i j a ń s k i e g o .
Z samej natury swego urzędu b isk u p j e s t w pierw szym r z ę d z i e kapłanem swego lu d u , a lu d Boży p rzed e w sz y stk im ludem k a p ła ń sk im . P r z e to b isk u p r z e c z y w iś c ie z a tr o sk a n y o dobro Koś c i o ł a n ie może w żaden sp o só b z a n ied b a ń l i t u r g i i , j e j s i ł y i b ogactw a, j e j p ię k n a i"praw dy". Co w i ę c e j , w p racy d u sz p a s t e r s k i e j tr o s k a o l i t u r g i ę zajm uje l o g i c z n i e n a jw y ż sz e m ie js c e i j e s t jakby sz c z y te m wśród in n ych poczyn ań ; l i t u r g i a j e s t w r z e c z y w i s t o ś c i - ja k przypom ina Sobór W atykański I I - " sz c z y tem , do k tó r e g o z m ie r z a d z i a ł a l n o ś ć K o ś c io ła i je d n o c z e ś n i e j e s t źród łom , z k tó r e g o wypływa c a ł a j e g o moc"2?, t a k ,
że "żadna in n a d z i a ł a l n o ś ć K o ś c io ła n ie dorów nuje j e j s k u t e c z n o ś c i z te g o samego t y t u ł u i w tym samym s to p n iu " 2 8 , Tego w szys t k ie g o b y ł d o sk o n a le świadomy B a z y li; i ta k o to prawodawca zakonny29 p o t r a f i ł być ró w n ież mądrym tw órcą m od litw l i t u r g i c z n y c h ^ , Ze w s z y s tk io h j e g o d z i e ł na tym p o lu drogocenną po w sze c z a sy s p u ś c iz n ą d la K o ś c io ła p o z o s t a j e A n a fo ra , k t ó r a s ł u s z n i e n o s i je g o im ię : w ie lk a m od litw a e u c h a r y s ty c z n a , p rzez n ie g o p r z e k s z t a łc o n a i w zbogacona, j e s t uważana z a n a j
-26 Dz 4 , 32; p o r . De i u d i c i o 660 C; R egulae f u s i u s t r a c t a t a e 7 , 933 C; H o m ilia tem pore fa m is 325 AB.
27 KŁ, Sacrosanctum C o n c iliu m , 1 0 . 28 Tamże, 7 .
29 G rzegorz z N azjan zu , In laudem B a s i i i i , PG 3 6 , 541 C. 30 Tamże.
253
p i ę k n i e j s z ą wśród p ię k n y c h .,T o jed n a k n ie w s z y s tk o . Bowiem ta k ż e p ie r w o tn e op racow an ie m odlitw y psalmów m ia ło w nim j e d nego z n a jw ię k sz y c h in s p ir a to r ó w i twórców**!. W t a k i sp o só b , d z i ę k i im p u lso w i danemu p r z e z n ie g o , p sa lm o d ia - " k a d z id ło
32
duchowe" ducha lu d u B ożego i je g o p o c ie s z e n ie - c i e s z y s i ę s z c z e g ó ln ą m i ł o ś c i ą w ie r n y c h i p o z n a ły j ą d z i e c i , m ło d z ie ż ,
33
u c z e n i i l u d z ie p r o ś c i ; opow iada to sam B a z y li: "u nas lu d w s t a j e w n o c y , aby udać s i ę do domu m o d lit w y ... i sp ęd za noc
odm awiając na p rzem ia n psalm y i modlitwy"**^. Psalmy n ie tylk o ja k b u rza r o z l e g a ł y s i ę w ś w ią ty n ia c h * ^ , l e c z " rozbrzm iew ały ta k ż e w domach i w y c h o d z iły na place"**^.
B a z y li k o c h a ł K o ś c ió ł m i ł o ś c i ą zazdrosną**?; a poniew aż w i e d z i a ł , ż e d z ie d z ic tw e m K o ś c io ła j e s t j e g o w ia r a , z n a jw ię k s z ą c z u j n o ś o ią s t r z e g ł j e j c z y s t o ś c i . D la te g o m u sia ł i mógł w a lc z y ć o d w a ż n ie , n ie p r z e c iw lu d z io m , a le p r z e c iw f a ł s z e r
stw u S łow a Bożego**8, t o j e s t p r z e c iw w szelk iem u z n i e k s z t a ł c e n iu prawdy i n a r u s z a n iu ś w ię t e g o d epozytu^ ^ p r zek a za n eg o p r z e z Ojców. J e g o w alka n ie n i o s ł a z sob ą g w a łtu , bo s i ł a j e j p o l e g a ł a na m i ł o ś c i ; je g o z a ś p r z e n ik liw o ś ć n ie m ia ła n lo z a r o g a n c j i , bo ła g o d n o ś ć j e j p o le g a ła na m i ł o ś c i . P r z e to od p o o zą tk u do k oń ca sw ego u rzęd u d ą ż y ł do t e g o , aby zachować n i e t k n i ę t y s e n s form u ły n i c e j s k i e j o d n o sz ą c e j s i ę do bóstw a
31 P or. E p is t u la 2 i R egu lae f u s i u s t r a c t a t a e 37; PG 3 1 , 1013 B - 1016 C.
32 P o r . I n Psalmum 1; PG 2 9 , 212 A - 213 C. 33 Tamże.
34 E p i s t u l a 207; PG 3 2 , 764 AB.
35 P o r . G rzegorz z N azjan zu , In laudem B a s i l i l ; PG 3 6 , 561 CD 36 P or. I n Psalmum 1; PG 2 9 , 212 C.
37 P or. 2 Kor l i , 2 . 38 P or. 2 Kor 2 , 17.
40
C h r y s tu s a " w s p ó ł i s t o t n e g o " .O j c u ; w a lc z y ł ró w n ie ż o t o , aby n i e b y ł a p o m n ie js z o n a c h w a ła D ucha, k t ó r y - j a k w ierzym y - " p r z y n a le ż ą c do T r ó jc y Ś w ię te j j e s t u c z e s t n i k i e m J e j b o s k i e j i b ło g o s ła w io n e j n a t u r y " ^ , w in ie n b y ć s ta w ia n y n a ró w n i z Ojcem i Synem o r a z w s p ó ł u w i e l b i o n y ^ .
Z n i e z ł o m n o ś c i ą , w y s ta w ia ją c s i ę n a w i e l k i e n i e b e z p i e c z e ń s tw a , czu w ał t a k ż e B a z y li i w a lc z y ł o z a o h o w an ie w o ln o ś c i K o ś c i o ł a ; ja k o praw dziw y b is k u p n i e w ah ał s i ę s p r z e c i w i a ć rz ą d z ą c y m , aby b r o n i ć swego p raw a i p raw a lu d u B ożego do w yz-
43
n aw a n ia praw dy i do p o s łu s z e ń s tw a E w a n g e lii . Ś w ię ty G rz e g o rz z N a z ja n z u , k t ó r y o p o w iad a p e w ie n p a m ię tn y e p iz o d t e j w a l k i , j a s n o w s k a z u je , że t a j e m n i c a s i ł y B a z y le g o t k w i ł a w p r o s t o c i e je g o p r z e p o w ia d a n ia , w j a s n o ś c i ó w i a d e c t w a i w bezbronnym ma- j e s t a c i e g o d n o ś c i k a p ł a ń s k i e j . Z n i e m n ie js z ą s u r o w o ś c ią n i ż p r z e c iw h e re z jo m i ty ran o m w y stę p o w a ł B a z y li p rz e c iw r o z l u ź n i e n i u o b y czajó w i n adużyciom w ew n ątrz K o ś c i o ł a , s z c z e g ó l n i e z a ś p r z e c iw z e ś w ie c c z e n iu i c h c iw o ś c i. Powodowało nim zaw sze u m iło w a n ie E w a n g e lii; p r z e c z y ły bowiem E w a n g e lii i o d r z u c a ły j ą , c h o ć z ró ż n y c h powodów, zarów no b łę d y tw órców h e r e z j i , j a k i c h c iw o ś ć b o g a c z y .
W zw iązk u z tym godne p rz y p o m n ie n ia s ą t e k s t y z n i e k t ó r y c h j e g o p rzem ó w ień : " S p r z e d a j , co p o s i a d a s z i r o z d a j u b o g im ^ ; . . . j e ś l i n a w e t, j a k m ów isz, n i e z a b i ł e ś , n i e c u d z o ł o ż y ł e ś , n ie k r a d ł e ś , n i e m ó w iłeś p r z e c iw kom ukolw iek f a łs z y w e g o ś w ia
-40 P o r . E p i s t u l a 9 ; PG 3 2 , 272 A. E p i s t u l a 5 2 , 392 B - 396 A; Adv. Eunomium I ; PG 2 9 , 556 C. 41 E p i s t u l a 243; PG 3 2 , 909 A. 42 P o r . De S p i r i t u S a n c to ; PG 3 2 , 117 C, 43 P o r. G rz e g o rz z N a z ja n z u , I n laudem B a s l l i i ; PG 3 6 , 557 C - 5 6 i C. 44 P o r . ta m ż e , 561 C -45 Mt 19, 2 2 . 564 B
25S
-d e o tw a , t o je -d n a k p i l n o ś ć w w y p e łn ia n iu / t y c h p r z y k ą z a ń / c z y n i s z b e z p ło d n ą , j e ś l i n ie d o r z u c a sz do ty c h czynów t e g o , co p o z o s t a j e , bo t y l k o w t e n sp o só b b ę d z ie s z mógł w e jśó do k r ó le s t w a B o ż e g o " ^ . Kto bowiem w edług p r z y k a z a n ia Bożego ch ce m iłow ać sw ego b l i ź n i e g o ^ ? , " n ie może p o s ia d a ć n i c w lę o e j , n iż p o s ia d a b l i ź n i " . 0 w i e l e g w a łto w n ie j z a c h ę c a ł w c z a s i e g ło d u i s u s z y , "by n ie ok azać s i ę o k r u tn ie js z y m i od z w i e r z ą t . . , ; ukrywamy na swym ł o n i e t o , co j e s t w sp ó ln e , posiadam y sami t o , c o n a le ż y do w l e l u " ^ . Oto j e g o ż a r liw o ś ć budząca n ie p o k ó j w d u s z a c h , a zarazem p r z e p ię k n e w ezw anie sk iero w a n e do K o ś c io ł a w s z y s t k ic h c z a só w , aby p r z y j ą ł E w a n g e lię z c a ł ą powagą. I w ła ś n ie E w a n g e lii, k t ó r a n ak a zu je m iło ś ć i s łu ż b ę ubogim , B a z y li daw ał św ia d e c tw o n ie t y l k o sło w a m i, a l e i ogromnymi d z ie ła m i m i ł o s i e r d z i a , ja k im b y ło wybudowanie za murami C eza -
50
r e i w i e lk ie g o p r z y tu łk u d la p o tr z e b u ją c y c h ; s tą d t e ż b y ło t o praw dziw e m ia s to m i ł o s i e r d z i a , k tó r e od j e g o im ie n ia o t r z y m ało nazwę B a z y lia d y , b ę d ą c e j au ten tyczn ym św iadectw em je d y n e go o r ę d z ia e w a n g e lic z n e g o ^ ^ .
Ta sama m iło ś ć ku C h ry stu so w i i J e g o E w a n g e lii b y ła p r z y c z y n ą , że B a z y li c i e r p i a ł bardzo z powodu p o d z ia łó w K o ś c io ła i z w ie lk ą w y t r w a ło ś c ią , u f a j ą c wbrew n a d z i e i , p o sz u k iw a ł sk u t e c z n i e j s z e j i w y r a ź n ie j s z e j w sp ó ln o ty z e w sz y stk im i K o ś c io - ła m i5 2 ? N ie z g o d a bowiem wśród c h r z e ś c i j a n z a c ie m n ia prawdę
46 H o m ilia i n d i v i t e s ; PG 3 i , 280 B - 281 A. 47 P o r . Kpł 1 9 , 18; Mt 1 9 , 1 9 .
48 H o m ilia i n d i v i t e s ; PG 3 1 , 281 B. 49 H o m ilia tem pore fa m is ; PG 3 1 , 325 A. 50 P o r . E p i s t u l a 9 4 , 488 BC.
51 P o r . Sozom enus, H i s t o r i a B o c l. VI 34; PG 6 7 , 1397 A. 52 P o r . E p ls t u la e 70 i 2 4 3 .
E w a n g e lii i r o z d z ie r a samego C h r y stu sa * ^ . P o d z ia ł wśród c h r z e ś c i j a n z a p r z e c z a mocy je d n e g o c h r z tu , k tó r y w C h r y s tu s ie o z y n i nas j e d n o ś c i ą , a nawet jakby je d n ą m isty c z n ą osobą^^; s p r z e c iw ia s i ę t e ż n a jw y ż sz e j w ładzy C h r y stu sa , je d y n e g o Kró l a , którem u w szy scy jednakowo w in n i być p o d l e g l i ; z a p r z e c z a s k u te c z n o ś o i i je d n o c z ą c e j mocy samego sło w a B o ż e g o , je d y n e g o prawa, którem u w szy scy w ie r z ą c y w in n i okazywać zgodne p o s łu sz e ń stw o * ^ . j d la t e g o p o d z ia ł K o ś c io ła ta k mocno i b e z p o śr e d n io s p r z e c iw ia s i ę zarówno samemu C h r y stu so w i, ja k i nauce b i b l i j n e j , że - w edług ś w ię te g o B a z y le g o - je d y n ą drogą p r z y w r ó c e n ia j e d n o ś c i może być t y l k o nowe n aw rócen ie s i ę w s z y s t k ic h do C h ry stu sa i do Jego słów**?.
W wykonywaniu swego w io lo r a k ie g o p o s łu g iw a n ia B a z y li pos tęp o w a ł t a k , ja k n ie g d y ś nakazyw ał p ostęp ow ać w sz y stk im , k t ó rzy g ł o s z ą sło w o B oże: b y ł g ł o s i c i e l e m S ło w a , a p o sto łe m i s ł u gą C h r y stu sa , sz a fa r z e m ta je m n ic B ożych , zw iastunem k r ó le s tw a n i e b i e s k i e g o , wzorem i r e g u łą p o b o ż n o ś c i, okiem w o i e l e Koś c i o ł a , p a sterzem ow czarni C h r y stu so w e j, lekarzem pełnym w spół c z u c ia , ojcem i ż y w ic ie le m , pom ocnikiem Boga, ogrod n ik iem Bo żych r o ś l i n , budowniczym ś w ią t y n i B o ż e j^ ^ . T a k ie j o to s ł u ż b i e - m o z o ln e j,p r z y k r e j i w y tr w a łe j - B a z y li o fia r o w a ł sw oje ż y - c ie ^ P i w y n is z c z y ł s i ę ja k o f i a r a c a ło p a ln a . Zmarł mająo p ię ć d z i e s i ą t l a t , w yczerpany trudam i i a s c e z ą .
53 P or. 1 Kor 1, 1 3 . 54 P or. Ef 4 , 4 . 55 P or. Ga 3 , 2 8 .
56 P or. De l u d i c i o ; PG 3 1 , 653 A - 656 C. ST P or. tam że, 660 B - 661 A.
58 P or. M o ra lla LXXX 1 2 -2 1 ; PG 3 1 , 864 B - 868 B. 59 P or. M o ra lia LXXX 18; 865 C.
- 257
I I I
Po tym k ró tk im p rzyp om n ien iu ż y c ia B a z y le g o i głów nych asp ek tów i d z i e d z i n je g o c h r z e ś c ij a ń s k ie g o i b is k u p ie g o z a a n g a żo w a n ia w ydaje s i ę słu sz n y m , aby z b o g a te j sp u ś c iz n y j e g o p ism z a c z e r p n ą ć p r z y n a jm n ie j k i l k a n a j d o n io ś le j s z y c h w skazań. O dw ołanie s i ę do j e g o nauki może u ż y c z y ć ś w i a t ł a , k tó r e pozwo l i l e p i e j ro zw a ży ć problem y i t r u d n o ś c i n a szy ch cza só w , a w ięc p r z y n i e s i e nam pomoc w t e r a ź n i e j s z o ś c i i w p r z y s z ł o ś c i .
Wydaje s i ę nam, że n i e od r z e c z y b ę d z ie r o z p o c z ą ć od t e g o , ozego n a u c z a ł B a z y li o T r ó j c y ,P r z e n a j ś w i ę t s z e j . Z p ew n o ścią n ie może być le p s z e g o p o c z ą tk u , j e ś l i chcemy p r z e ś l e d z i ć j e g o m yśl;' Cóż p on ad to może b a r d z ie j s i ę nam n a r zu ca ć lub b a r d z ie j pomóc w ż y c i u , n i ż ta je m n ic a ż y c i a sam ego Boga? Czyż może być d l a o z ło w ie k a b a r d z ie j z n a c z ą c y i ży ciow o d o n io s ły tem at? Mó wimy o c z ło w ie k u nowym, k tó r y w n a j g łę b s z e j sw e j n a tu r z e
i e g z y s t e n o j i j e s t uformowany od p ow ied n io do t e j ta je m n ic y ; mówimy o każdym c z ło w ie k u , czy on o tym w ie , c zy t e ż n i e , po n iew a ż ń ie ma n ik o g o , k t o n ie b yłb y powołany p r z e z C h r y stu sa , o d w ieczn e S ło w o , o ra z p r z e z Ducha i w Duchu ku chr. 1 ; u jc a .
Oto podstawowa i n a jw a ż n ie js z a ta je m n ic a , T r ó jc a P r z e n a j ś w i ę t s z a , k t ó r a j e s t ta je m n ic ą samego B oga, Boga je d y n e g o , ż y - ś e g o i p raw d ziw ego.
R z e c z y w is to ś ć t e j ż e ta je m n ic y ś w ię ty B a z y li g ł o s i z c a łą s t a n o w c z o ś c ią : t r ó j c a im ion B o s k ic h , ja k sam t w i e r d z i , wska z u j e w sp o só b pewny na t r z y odrębne h y p o sta z y ^ ^ . A le z n ie m n ie js z ą s t a n o w c z o ś c ią w yzn aje on ic h c a łk o w itą n ie d o stę p n o ść . J a k że g łę b o k o b y ł świadom t e n znakom ity t e o lo g u łom n ości
i n ie w y s t a r c z a ln o ś c i w s z e lk io h d o c ie k a ń t e o lo g io z n y c h , N ik t , ja k sam m aw iał, n ie j e s t do n ic h z d o ln y z e w zględ u na godność 60 P o r . Adv.Eunomium I ; PG 2 9 , 529 A.
p rzed m io tu , a w ie lk o ś ć ta je m n ic y z w y c ię ż a w s z e lk ie s ło w a , tak że nawet j ę z y k i a n io łó w n ie mogą j e j w y sło w ić" .
J e s t w ię c Bóg żywy r z e c z y w is t o ś c ią ogromną ja k p r z e p a ść i n ie p r z e n ik n io n ą ] N iem niej B a z y li w ie , że "musi" o n ie j mó w ić p rzed e w szy stk im i w ię c e j n iż o czym kolw iek innym; mó wi z w ła s z c z a , że w ie r z y " ; a c z y n i t o z niepohamowanej m iło ś c i , z p o s łu s z e ń s tw a nakazowi Bożemu, d la zbudow ania K o ś c io ła , k tó r y "nigdy n ie j e s t s y ty s łu c h a n ia ty c h r z e c zy " ^ ^ ,
A le może byłob y l e p i e j s t w i e r d z i ć , że B a z y li ja k o praw dziw y " te o lo g " r a c z e j opiew a t ę t a je m n ic ę , n iż o n ie j mówi. Opiewa O jca: "zasadę w s z y s t k ie g o , p r z y c z y n ę t e g o , co i s t n i e j e , k o r z e ń ż y ją cy ch " ^ ^ , a s z c z e g ó l n i e "Ojca Pana n a sz e g o J e z u sa C h rystu sa" . I ja k O jc ie c j e s t w pierw szym r z ę d z ie w r e l a c j i do Syna, ta k Syn - S łow o, k tó r e s t a ł o s i ę cia ło m w ło n i e Maryi D z iew icy - j e s t p rzed e w szy stk im w r e l a c j i do O jca. W t e n w ła ś n ie sp o só b B a z y li k o n tem p lu je Go i opiew a j a ko " ś w ia t ło ś ć n ie d o s tę p n ą " , " p otęgę n iew y p o w ie d z ia n ą " , " w ie l k o ść n ie o g a r n ię t ą żadnymi g r a n ic a m i" , "chwałę j a ś n i e j ą c e j ogromnym św ia tłem " ta je m n ic y T ró jcy P r z e n a j ś w ię t s z e j , ja k o Boga u Boga66, "obraz d o b r o c i O jca, p i e c z ę ć równej Mu p o s t a c i " ^ . J e d y n ie w te n s p o só b , w yznając bez d w u zn aczn ości Chrys* t u s a ja k o " jed n ego z T ró jcy S w ię t e j # 8 , B a z y li mógł Oo u jr z e ó - rozważywszy u p r z e d n io prawdę o Nim - w w y n is z c z e n iu Jego
61 P or. H om ilia de f i d e ; PG 3 i , 464 B - 465 A. 62 P or. 2 Kor 4 , 13. 63 H om ilia de f i d e , 464 CD. 64 Tamże, 465 C. 65 A nafora ów.Bazy le g o . 66 H o m ilia de f i d e , 465 CD. 67 P or. A nafora św .B a z y le g o . 68 L it u r g ia św .Jana Z ło t o u s t e g o .
259
-c z ło w ie -c z e ń s t w a . T ja k m ało k to s k ł a n i a n a s , abyśmy b ą d a ją -c z a s t a n a w i a l i s i ę nad n iezm ierzon ym d ystan sem pokonanym p r z e z C h r y stu sa w p o sz u k iw a n iu n a s ; ja k mało k t o u w r a ż liw ia n a sz e um ysły na g ł ę b i ę u n iż e n ia T e g o , k tó r y " i s t n i e j ą c w p o s t a o i B o ż e j , o g o ł o c i ł samego s i e b i e , p r z y ją w sz y p o s t a ć s ł u g i "69.
W n a u c z a n iu B a z y le g o c h r y s t o l o g i a chw ały w n a jm n ie j szym nawet s t o p n iu n i e wpływa na o s ł a b i e n i e c h r y s t o l o g i i u n i
ż e n ia ; c o w i ę c e j , g ł o s i on z j e s z c z e w ię k sz ą mocą t ę głów ną t r e ś ć H w a n g e lii, t o j e s t sło w o krzyża?O i z g o r s z e n ie k r z y ż a ? ^ .
Są t o b e z w ą t p ie n ia głów ne l i n i ę , w ł a ś c i w e j e g o wypowie* dziom c h r y s to lo g ic z n y m : ś w i a t ł o chw ały o b jaw ia s e n s u n iż e n ia .
P o s łu s z e ń s tw o C h r y stu sa j e s t prawdziwą " ew an gelią" t o z n a czy r e a l i z a c j ą s z c z e g ó ln e j m i ł o ś c i o d k u p ia ją c e g o Boga; w ła ś n ie d l a t e g o - i t y l k o w tym wypadku - Ten, k tó r y j e s t po s ł u s z n y , j e s t "jednorodzonym Synem Bożym, Panem i Bogiem na szym , p r z e z k tó r e g o w s z y s t k ie r z e c z y z o s t a ł y stw orzon e" ; i w t e n w ła ś n ie sp o só b p o s łu s z e ń s tw o t o może złam ać n asze uporczyw e n ie p o s łu s z e ń s t w o . C ie r p ie n ia C h r y stu sa , Baranka n ie p o k a la n e g o , k tó r y n ie o tw o r z y ł u s t wobec b ij ą c y c h Go?3, m ają z a s i ę g i w a r to ś ć w ie c z n ą i pow szechną w ła ś n ie d la t e g o , że T en, k t ó r y t o w y c i e r p i a ł , j e s t " S tw o r z y c ie lem i Panem n ie b a i z i e m i , k tó r y o d b ie r a u w ie lb ie n ie od każd ego s tw o r z e n ia ducho wego i c i e l e s n e g o , k tó r y w s z y s tk o utrzym u je słowem sw ej p o t ę - g i" ? 4 ; w t e n w ła ś n ie sp o só b męka C h ry stu sa p o w śc ią g a n a sz ą
69 F lp 2 , 6 n . 70 P o r . i Kor 1, 1 8 . 71 P o r . Ga 5 , 11. 72 De i u d i c i o ; PG 3 1 , 660 B. 73 P or; I z 5 3 , 7 . 74 P o r . Hbr i , 3; Horn;, de i r a 369 B.
g w a łto w n o ść i u s p o k a ja g n ie w .
K rzy ż j e s t r z e c z y w i ś c i e n a s z ą " je d y n ą n a d z i e j ą " , n ie p r z e g r a n ą , l e c z w y d arzen iem zbawczym , "w yw yższeniem " i w sp a n ia ły m tryum fem t y l k o d l a t e g o , że T e n , k t ó r y z o s t a ł do n ie g o p r z y b i t y i n a nim u m a r ł, j e s t "Panem naszym i w s z y s t
77 k i c h " , " p r z e z k t o r e g o w s z y s tk ie r z e c z y w i d z i a l n e i ..i e w i - d z i a l n e z o s t a ł y s tw o r z o n e , k tó r y na ż y c ie t a k , j a k ma j e O j c i e c , k t ó r y Mu j e d a ł , k t ó r y od O jca o trz y m a ł w s z e lk ą w ła d z ę " ; na s k u te k te g o ś m ie r ć C h r y s tu s a u w a ln ia n as od " l ę -, 70
ku ś m i e r c i " , k tó re m u w szy scy b y liś m y p o d d a n i
Od C h r y s tu s a " p o c h o d z i Duch Ś w ię ty , Duch p raw d y , ł a s k a p r z y j ę c i a z a synów , z a d a te k p r z y s z ł e g o d z i e d z i c t w a , p i e r w ociny d ó b r w ie c z n y c h , moc o ż y w ia ją c a , ź r ó d ło u ś w i ę c e n i a , od k t ó r e g o k a ż d e s tw o r z e n ie o b d a rz o n e rozumem i um ysłem , u t w i e r dzo n e otrzym anym i d a ra m i c z c i O jc a i s k ł a d a Mu w ie c z n e u w i c l - b i c n i e " .
Ten hymn z A n afo ry ś w ię te g o B a z y le g o j e s t s y n t e z ą t e g o , eo mówi o n o r o l i Ducha w ek o n o m ii z b a w ie n ia .
Duch bow iem , k t ó r y dany j e s t każdem u o o hrzozonem u, w każdym w zbudza c h a ry z m a ty i każdem u p rzy p o m in a nakazy P a n a S l; t e n ż e sam Duch n a p e ł n i a życiem c a ł y K o ś c i ó ł , u r z ą d z a go i o żyw ia p o p r z e z swe d a r y , c a ły p r z e m i e n i a j ą c w je d n o c i a ł o "duchow e" i c tta iy z m a ty c z n e ^ ^ .
75 L i t u r g i a U orarum , W ie lk i T y d z ie ń , hymn n i e s z p o r n y . 76 P o r. J 8 , 32 n . , p a s s im . 77 P o r. Dz 10, 3 6 ; De b a p tis m o I I 12; PG 3 1 , 1624 B. 78 De b a p tis m o I I 13, 1625 C. 79 P o r . Hbr 2 , 15. 80 P o r . A n a fo ra św .B azy le g o . 81 P o r. De b a p tis m o I 2 ; PG 3 1 , 1561 A. 82 P o t. De S p i r i t u S a n c to ; PG 3 2 , 181 AB; De i u d i c i o ; PG 31 657 C - 660 A.
2 6 1
-Stąd św ię ty B a z y li w znosi s i ę do pogodnej kontemi&laoji chwały Ducha, ta je m n ic z e j i n ie d o s tę p n e j, w yznając, że j e s t On ponad w szelkim ludzkim stworzeniem ^^, Królem i Panem, po niew aż p rzez N iego je steśm y p r z e k s z t a łc e n i, abyśmy s t a l i s i ę u o zestn ik a m i B o sk iej n a t u r y ^ , oraz Świętym, ponieważ przez N iego je ste śm y u św ięoan i^ ^ . B a z y li tedy przyczyniw szy s i ę w te n sposób do sform ułow ania t r y n ita r n e j wiary K o ś c io ła , j e s z o z e d z iś przemawia do je g o s e r c a i p o c ie s z a g o , s z c z e g ó l n ie poprzez w z n io s łe wyznawanie je g o P o c ie s z y c ie la .
O lśn iew a ją ca ś w i a t ł o ś ć tajem n icy T rójcy Ś w ię te j n ie sz k o d z i o c z y w iś c ie chwale c z ło w ie k a , p rze ciw n ie , ze w s z y s tk ic h miar j ą wynosi i o b ja w ia . Człow iek bowiem n ie j e s t rywalem Boga n ie d o r z e c z n ie Mu s i ę p rzeciw staw iającym , n ie j e s t pozba wiony Boga i pozostaw iony rozpaczy w ła sn ej sa m o tn o ści, le c z j e s t odbitym obrazem Boga.
D la te g o im b a r d z ie j j a ś n i e j e Bóg, tym b a r d z ie j ś w ie c i Jego ś w ia t ło w cz ło w ie k u ; im b a r d z ie j Bóg j e s t czczo n y , tym b a r d z ie j wywyższona j e s t godność c z ło w ie k a . W te n oto sposób św ię ty B a z y li g ł o s i ł godność c z ło w ie k a : rozw ażając j ą jako o a łk o w io ie .z łą c z o n ą z Bogiem, to j e s t jak o pochodzącą od N ie go i W Nim zn a jd u ją cą swój c e l .
C złow iek bowiem otrzym ał rozum przede w szystkim po t o , aby poznał Boga, w oln ość z a ś , aby w y p e łn ia ł Jego prawo. I je d y n ie jak o obraz Boży c z ło w ie k p rzek ra cza c a ły porządek n a tu ry , "b ard ziej okryty chwałą n iż n ie b o , n iż s ło ń c e , n iż chóry gwiazd /c z y ż bowiem obraz n ieb a n ie j e s t nazwany ob razem Boga n a jw y ż s z e g o ? /" ^ .
83 Por. De S p ir it u S a n cto , ro z d z . 22. 84 Por. tam że, ro z d z . 20 n.
85 Por. tam że, r o z d z . 9 i 18. 86 In Psalmum 48; PU 2 9, 449 C.
W łaśn ie d la t e g o c a ła " c h w a ła c z ło w ie k a j e s t u z a le ż n io n a od Jego łą c z n o ś c i z Bogiem . Stąd t e ż c z ło w ie k utrzym uje w p e ł n i swą god n o ść "królew ską" j e d y n ie na t y l e , na i l e zachow uje w s o b ie wyraźny obraz B oży, s t a j e s i ę on p raw d ziw ie sob ą j e d y n ie w te d y , k ie d y p o zn a je i kocha T ego, od k tó r e g o otrzym ał rozum i w o ln o ść .
Już przed B azylim w y r a z ił t o w sp o só b znakom ity ś w ię ty I r e n e u s z : "Chwałą Boga j e s t c z ło w ie k ż y j ą c y , życiem z a ś c z ł o
w iek a - w id z e n ie Boga"8?, z d a ją c s i ę mówić: żywy c z ło w ie k ju ż sam w s o b ie j e s t u w ie lb ie n ie m Boga ja k o prom ień J eg o p ię k
na; ma on jednak ż y c ie t y lk o w ted y , gdy c z e r p ie j e od Boga p r z e z o s o b is t y z Nim z w ią z e k . Z an ied b a n ie te g o obow iązku z n a c z y ło b y d la c z ło w ie k a zdradę swego podstawowego p o w o ła n ia , a ta k ż e z a p r z e c z e n ie czynem w ła sn e j g o d n o śc i i j e j p o n iż e -„ ,-„ 8 8
n ie .
A na czym p o le g a g r z e c h , j e ś l i n ie na tym w ła ś n ie ? Czyż C h rystu s n ie p r z y s z e d ł po t o , by odnowić obraz B oży, którym j e s t c z ło w ie k i p r z y w r ó c ić mu c h w a łę , k tó r ą on p r z e z gr z e c h z a c ie m n ił^ ^ , s k a z i ł ^ i r o z b i ł ^ ? W ła śn ie d la t e g o , s tw ie r d z a św . B a z y li słowam i Pism a Ś w ię te g o : "Słowo s t a ł o s i ę
92
c ia łe m i z a m ie sz k a ło m iędzy nami , u n iż y ło s i ę , sta w sz y s i ę 93
posłusznym aż do ś m ie r c i i t o ś m ie r c i k rzyżow ej" . Zatem c z ło w ie k u , "mając w zgląd na cen ę za c i e b i e z a p ła c o n ą , zd aj
87 Adverus h a e r e s e s IV 2 0 , 7 . 88 Por. In Psalmum 48; 449 D - 452 A. 89 H o m ilia de m ało; PG 3 1 , 333 A. 90 In Psalmum 32; PG 2 9 , 344 B. 91 De baptism o I 2; PG 3 1 , 1537 A. 92 J 1, 14.
263
s o b ie spraw ę z tw ej w i e l k o ś c i , z o b a cz cen ę z a p ła c o n ą Z*a c i e - , ' 9 4
b i e , p r z n a j twą god n ość" .
Tak w ię c god n o ść c z ło w ie k a z a w ie r a s i ę w ta je m n ic y Boga 1 w ta je m n ic y k r z y ż a - ta k a j e s t nauka B a z y le g o o o z ło w le k u , c z y l i j e g o "humanizm" lu b p r o ś c i e j mówiąo "humanizm" c h r z e ś c i j a ń s k i .
D la te g o o d n o w ie n ie obrazu może dokonać s i ę j e d y n ie p r z e z moo k r z y ż a C h r y stu so w e g o . J e g o " p o słu sz e ń stw o aż do ś m i e r c i . . . s t a ł o s i ę d l a n a s od k u p ien iem grzech ów , u w oln ien iem od ś m ie r c i , k t ó r a p anow ała na s k u te k g r z e c h u p ierw o r o d n e g o , p o je d n a niem z B ogiem , mocą, d z i ę k i k t ó r e j podobamy s i ę Bogu i j e s t e ś my p r z e z N ie g o p r z y j ę c i , darem s p r a w ie d liw o ś c i, obcowaniem z e św ię ty m i w ż y c iu w iecznym , d z ie d z ic tw e m k r ó le s tw a n i e b i e s k ie g o " ^ ^ . To w s z y s tk o , w ed łu g B a z y le g o , j e s t równoznaczne ze s t w ie r d z e n ie m , że r e a l i z u j e s i ę t o mocą c h r z t u . Czymże z a ś j e s t w r z e c z y w i s t o ś c i c h r z e s t , j e ś l i n ie w ydarzeniem zbawczym ś m ie r c i C h r y stu sa , w k t ó r ą je s te ś m y w s z c z e p ie n i p o p rzez s p r a wowanie ta je m n ic y ? Oto bowiem ta je m n ic a sa k r a m e n ta ln a , t o j e s t " n a śla d o w a n ie" Jogo ś m i e r c i , zan u rza nas w Jego ś m ie r c i, ja k p i s z e św . P aw eł: "Czyż n ie w i e c i e , że w s z y s c y , którzyśm y o t r z y m a li c h r z e s t z a n u r z a ją c y w C h r y stu sa , z o s t a liś m y z a n u r z e
-96 n i w J e g o ś m ie r c i" ?
O p ie r a ją c s i ę w ła ś n ie na t a je m n ic z e j to ż sa m o śc i c h r z tu i t e g o , c z e g o d ok on ał C h ry stu s w c z a s i e , B a z y li n a u c z a ł id ą c z a Pawłem, że być ochrzczonym zn aczy być r z e c z y w iś o ie u k rzy żowanym, p r z y b ity m z C hrystusem do J e g o je d y n e g o k r z y ż a , praw
-94 P or. F lp 2 ,8 ; In Psalmum 48; PO 2 9 , 452*B. 95 De b a p tism o 1 2 ; PG 3 1 , 1556 B.
d z iw ie umrzeć Jego ś m ie r c ią , r z e c z y w iś c ie b yć z Nim p o g r z e banym w J e g o p o g r z e b ie i d la t e g o t e ż zm artw ychw stać J eg o
97 zm artwychwstaniem .
S ł u s z n i e w ię c ę d n o si on do c h r z tu t e same t y t u ł y chwa ł y , k t ć r e w y s ła w ia ją k r z y ż . D la te g o c h r z e s t j e s t "okupem w ię ź n ió w , od p u szczen iem dłu gów , ś m ie r c ią g r z e c h u , odrodzeniem d u s z y , s z a t ą ś w ie t la n ą , p i e c z ę c i ą n ie do p r z e ła m a n ia , p o j a z dem do n ie b a , ty tu ło m do o s i ą g n i ę c i a k r ó le s t w a , darem u sy n o - w ie n ia " 9 8 . P r z e z eń c z ło w ie k j e s t w ię c z e sp o lo n y z C hrystusem i p r z e z N ieg o w sz c z e p io n y w w ew nętrzne ż y c ie T r ó jc y ; s t a j e
99
s i ę duchem, p on iew aż zrodzony j e s t z Ducha i synem , p o n ie waż p r z y o b ló k ł s i ę w S yna, z łą c z o n y n a j ś c i ś l e j s z y m i w ięzam i z Ojcem J ed n orod zon ego, k tó r y s t a ł s i ę p r z e z to r z e c z y w iś c ie je g o OjcemlOO,
W ś w i e t l e ta k p r z e n ik liw e g o r o z w a ż a n ia ta je m n ic y c h r z tu odkrywa s i ę przed B azylim s e n s ż y c ia o h r z e ś o ij a ń s k ie g o . Z resz t ą ja k in a c z e j zro z u m ie ć t ę ta je m n ic ę nowego c z ło w ie k a , j e ś l i n ie p r z e z r o z w a ż e n ie j e g o nowych n a r o d z in ś w ie tla n y c h i B ożej mocy, k tó r a z r o d z i ł a go p r z e z c h r z e s t ? "Jaka c e c h a w y r ó ż n ia c h r z e ś c ij a n in a ? " - p y ta B a z y li - i odpow iadał " J e s t t o t e n , k tó r y r o d z i s i ę p o w tó r n ie z wody i Ducha p r z e z c h r z e st" ^ ^ ^ . J e d y n ie bowiem w tym, sk ą d p och od zim y, u ja w n ia s i ę t o , tzym je s te ś m y i d l a kogo j e s t e ś m y .
Poniew aż c h r z e ś c i j a n i n j e s t nowym stw o rzen iem nawet w te d y , gdy n ie j e s t te g o w p e ł n i świadomy, ż y je życiem nowym
97 P o r . De b ap tism o 1 2 .
98 I n sanctum b a p tism a ; PG 3 i , 433 AB.
99 P o r . M o ra lia XX 2; PG 3 1 , 736 D; tamże LXXX 2 2 , 869 A. 100 P or. De b ap tism o I 2; 1564 C - 1565 B.
- 265
i nawet j e ś l i postępow aniem temu z a p r z e c z a , w swym wn&trzu j e s t p r z e n ie s io n y do nowej o j c z y z n y , s t a j ą c s i ę jakby n i e b ian in em na z ie m i 10", p on iew aż d z i a ł a n i e B oże, n a jb a r d z ie j i n a jp e w n ie j s k u t e c z n e , w j a k i ś sp o só b p r z e k r a c z a każde lu d z k i e o d r z u c e n ie i z a p r z e c z e n ie .
Bez w ą t p ie n ia zadaniem c z ło w ie k a , tym , co stan ow i s e n s c h r z e ś c i j a ń s k i e g o ż y c i a i ma i s t o t n y zw ią z e k z ohrztem - j e s t s ta w a n ie s i ę tym , czym s i ę j e s t , d o r a s t a n ie do nowego wymiaru "duchowego" i e s c h a t o lo g ic z n e g o ta je m n ic y w ła sn e j o s o b o w o ś c i. Ś w ię ty B a z y li w yraża t o z w ła ś c iw ą s o b ie j a s n o ś c i ą : " Jak ie j e s t z n a c z e n ie i s e n s c h r z tu ? T a k ie m ia n o w ic ie , że o c h r z c z o ny z m ie n ia s i ę w u m y śle , m ow ie, d z i a ł a n i u i w edług mocy mu u d z ie lo n e j s t a j e s i ę ta k im , ja k im j e s t t o , z o ze g o s i ę naro d z i ł " ^ .
E u c h a r y s t ia , d o p e łn ie n ie i n i c j a c j i c h r z e ś c i j a ń s k i e j , zaw sze j e s t tr a k to w a n a p r z e z ś w ię t e g o B a z y le g o w n a j ś c i ś l e j s z e j w i ę z i z c h r z te m . P oniew aż j e s t ona jedynym pokarmem od pow iednim d l a nowego s ta n u c z ło w ie k a o c h r z c z o n e g o , pokarmem zdolnym podtrzym yw ać nowe ż y c ie i z a s i l a ć nowe e n e r g ie lO * , k u ltem w duchu i w p r a w d z ie , sprawowaniem nowego k a p ła ń stw a i o f i a r ą d o s k o n a łą nowego I z r a e la l^ ^ ; t y lk o E u c h a r y s tia u r z e c z y w i s t n i a i prow adzi ku s p e ł n i e n i u t o nowe s t w o r z e n ie , k t ó r e d ok on u je s i ę p r z e z c h r z e s t .
J e s t ona p r z e t o ta je m n ic ą ogromnej r a d o ś c i - n a le ż y w n i e j u c z e s t n i c z y ć j e d y n ie z e śpiew em l^^ - oraz ta je m n lo ą n i e s k o ń c z o n e j , n ap aw ającej b o j a ź n ią ś w i ę t o ś o i . Jak że t e n , k t o
102 P o r . De S p i r i t u S a n c to ; PG 3 2 , 429 B. 103 M o r a lia XX 2; PG 3 i , 736 D.
104 P o r . De b a p tism o I 3; PG 3 1 , 1573 B.
105 P o r . ta m że, I 2 n . i 8; 1601 C; E p is t u la 93; PG 3 2 , 485 A. 106 P o r . M o r a lia XXI 4; PG 3 1 , 741 A.
107
j e s t w g r z e c h u , może d o ty k a ć C i a ł a P a ń s k ie g o ? K o s c io ł s p ra w u ją c y Komunię ś w i ę t ą m usi być "b ez zmazy i z m a r s z c z k i, ś w ię ty i n ie n a g a n n y " , co z n a c z y , że z a w sz e , w p e ł n i świadom t a j e m n i c y , k t ó r ą s p r a w u je , ma b a d a ć s i e b i e s a m e g o ^ ^ , aby o c z y s z c z a ć s i ę c o r a z b a r d z i e j z " w s z e lk ie g o s k a ż e n i a i n i e c z y s t o ś c i "H O .
P o n a d to n ie w olno K o ś c io ło w i n ie r o z d z i e l a ć K om unii; l i i do E u c h a r y s t i i bowiem, k o n ie c z n e j d l a ż y c i a w ie c z n e g o , o d n o s i s i ę sam c h r z e s t , a lu d o c h rz c z o n y c h m usi być c z y s t y , aby u c z e s t n i c z y ć w E u c h a r y s t i i
Z r e s z t ą t y l k o E u c h a r y s t i a , p raw d ziw e u p a m ię tn ie n ie p a s c h a l n e j ta je m n ic y C h r y s t u s a , z d o ln a j e s t zach o w ać w n a s ży wą p a m ię ć J e g o m i ł o ś c i . I to j e s t p r z y c z y n a , d l a k t ó r e j K oś c i ó ł n i e p r z o s t a j e czu w ać; gdyby bowiem n ie p o r u s z a ł a go Bo ż a s k u te c z n o ś ć u s ta w ic z n e g o i s ł o d k i e g o p r z y p o m in a n ia , g d y by n i e c z u ł p r z e n i k a j ą c e j mocy zw ró co n eg o ku s o b ie s p o j r z e n i a swego O b lu b ie ń c a , ła tw o z a p o m n ie n ie i g n u ś n o ś ć d oprow a d z i ł y b y go do n i e w i e r n o ś c i . E u c h a r y s t i a - w ed łu g słó w P ana - z o s t a ł a u s ta n o w io n a w tym c e l u : "To c z y ń c ie n a m oją p a m ią t- k ę " H 3 _ i w tym t e ż c e l u w in n a być sp raw o w an a.
To w ł a ś n i e ś w ię ty B a z y li n i e s t r u d z e n i e p o w ta r z a : "n a 114
p a m ią tk ę " , co w ię c e j - n a w ie c z n ą p a m ią tk ę , " n a p a ia ią tk ę
107 P o r . De b a p tis m o I I 3 ; PG 3 1 , 1585 AB. 108 E f 5 , 2 7 ; M o r a lia LXXX 2 2 ; 869 B.
109 P o r . 1 Kor 11, 2 8 ; M o r a lia XXI 2 ; 740 AB. 110 De b a p tis m o I I 3 ; PG 3 1 , 1585 AB.
111 P o r . M o r a lia XXI 1; PG 3 1 , 737 C. 112 P o r . M o r a lia LXXX 2 2 ; 869 B. 113 1 Kor 11, 24 n . i p a r a ł . 114 M o r a lia XXI 3 ; 740 B.
- 2 6 7
n i e z a t a r t ą " 1 1 8 , abyśmy " s k u te c z n ie p am iątk ę T eg o , k tóyy d la nas umarł i z m a r tw y c h w sta ł" , w y r a ż a l i ^ ^ .
T y lk o w ię c E u c h a r y s t ia , z Bożego zam ysłu i d a ru , może u s t r z e c w s e r c u " p ie c z ę ć " ! ! ? t e j p a m ią tk i C h r y stu sa , k t ó r a p o b u d z a ją o n as i ham ując w strzy m u je od g r z e c h u . D la te g o św ię t y B a z y li s z o z e g ó l n i e do E u c h a r y s t ii o d n o si n a s tę p u ją c e s ł o wa A p o s t o ła : " M iło ść C h r y stu sa p r z y n a g la n a s , pomnych na t o , że sk o r o J e d e n um arł z a w s z y s t k ic h , t o w sz y sc y p o m a r li. A w ła ś n ie z a w s z y s t k ic h umarł C h r y stu s po t o , aby c i , c o ż y - j ą , j u ż n ie ż y l i d l a s i e b i e , l e c z d l a T ego, k tó r y z a n ic h umarł i z m a r t w y c h w s t a ł" ! ^ . Żyó d l a C h r y stu sa lu b "żyó c a ł k o w ic ie d l a Boga" o z n a c z a aamą i s t o t ę p r z y m ie r z a o h r z o i e l
-119
nego . I ta k ż e pod tym w zględem E u c h a r y s tia j e s t w y p e łn ie niem c h r z t u , p o n iew aż t y l k o ona p ozw ala w ie r n ie i c i ą g l e u r z e c z y w is t n ia ć moc j e g o ł a s k i .
D la te g o ś w ię t y B a z y li n ie obaw ia s i ę p o le c a ć c z ę s t e j K om unii, a nawet i c o d z ie n n e j : "Komunikować c o d z ie n n ie i b yć u c z e s t n ik ie m C ia ła i Krwi C h r y stu sa j e s t r z e c z ą dobrą 1 po ż y t e c z n ą , p o n iew aż On sam mówi: "Kto spożywa m oje C ia ło i p i j e moją Krew, ma ż y c i e w i e c z n e g o . K tóż w ię c w ą t p i, ż e s t a ł e u c z e s t n i c z e n i e w ż y c iu j e s t czym innym , ja k t y l k o życiem W p e łn i? " 1 2 1 115 M o r a lia XXI 3; 1576 D. 116 M o r a lia LXXX 22; 869 B. 117 P or. R eg u la e f u s i u s t r a c t a t a e 5; PG 3 1 , 921 B. 118 2 Kor 5 , 14 n . 119 P o r . De b a p tism o I I 1; PG 3 1 , 1581 A. 120 J 6 , 5 4 . 121 E p i s t u l a 93; PG 3 2 , 484 B.
P raw dziw ym "pokarm em ż y c i a w i e c z n e g o " , zd o ln y m k a r m i ć nowe ż y c i e o c h r z c z o n e g o j e s t n a r ó w n i z E u c h a r y s t i ą " k a ż d e s ło w o , k t ó r e p o c h o d z i z u s t B o ż y c h " ! ^ ^ . Sam ś w i ę t y B a z y l i u s t a l a z c a ł ą p o w ag ą o w ą .p o d s ta w o w ą w ię ź m ię d z y słow em B o - żym a C ia łe m C h r y s t u s a . A lb o w iem i P ism o Ś w i ę t e , c h o ć i n a
c z e j n i ż E u c h a r y s t i a , j e s t B o s k i e , ś w i ę t e i n i e z b ę d n e . Na p ra w d ę B o ż e , s t w i e r d z a z e s z c z e g ó l n ą s i ł ą B a z y l i , t o z n a c z y n a l e ż y do B oga w s e n s i e p raw d ziw y m i w ła ś c iw y m . Bóg sam j e n a t c h n ą ł ^ ! , Bóg j o p o t w i e r d z i ł ! ^ , g j g j e o g ł o s i ł p o p r z e z ś w i ę t y c h p i s a r z y M o jż e s z a , p r o r o k ó w , e w a n g e l i s t ó w , a p o s -, 127 128 to ło w - i p r z e d e w s z y s tk im p r z e z S y n a sw ego , j e d y n e g o P a n a , w S ta r y m , j a k i Nowym T e s t a m e n c i e ^ ^ c h o ć r ó ż n o , j e ś l i i d z i e o i c h moc i s t o p i e ń p e ł n o ś c i o b j a w i e n t a ^ O , w o ln e s ą , , 1 3 1 one od s p r z e c z n o ś c i .
W y ra żo n e w p ra w d z ie l u d z k i m i s ło w a m i, P ism o Ś w i ę te j e s t z i s t o t y B o s k i e , p o s i a d a n a jw y ż s z y a u t o r y t e t ) j a k o ź r ó d ł o w i a r y , w e d łu g w y r a ż e n i a P aw ła!* ^ ^ , j a k o f u n d a m e n t p e w n o ś c i c a ł k o w i t e j , n i e w ą t p l i w e j , n i e z a c h w i a n e j ! ^ ^ . P o c h o d z ą c w c a -122 M t 4 , 1; p o r . Pwt 8 , 3 ; De b a p t i s m o I 3 ; PG 3 1 , 1573 BC. 123 P o r . KO, D ci V erbum , 2 1 . 124 P o r . De i u d i c i o ; PG 3 1 , 664 D; De f i d e , ta m ż e , 677 A, i t d 125 P o r . De f i d e ; PG 3 1 , 680 B. 126 P o r . H e g u la e b r o v i u s t r a c t a t a e , 1 3 ; PG 3 1 , 1092 A; A dv. Eunomium I I ; PG 2 9 , 597 C i t d . 127 P o r . De b a p t i s m o I 1; PG 3 1 , 1524 D. 128 P o r . b e b a p t i s m o I 2 ; 1561 C . 129 P o r . H e g u l a e b r e v i u s t r a c t a t a e , 4 7 ; PG 3 1 , 1113 A. 130 P o r . H e g u la e b r e v i u s t r a c t a t a e , 2 7 6 ; PG 3 1 , 1276 CD, De b a p t i s m o I 2 ; PG 3 1 , 1545 B. 131 P o r . De f i d e ; PG 3 1 , 692 B. 132 P o r . Hz 1 0 , 1 7 ; M o r a l i a LXXX 2 2 ; PG 3 1 , 868 C. 133 T am że.
- 269
ł o ś c i od B o g a, c a ł e j e s t , n a w e t w n a j m n i e j s z e j c z ą s t c e , n i e s k o ń c z e n ie d o n i o s ł e i godne n a jw y ż s z e j uw agi 1 3 \
D la te g o Pism o t o s ł u s z n i e j e s t nazyw ane św ię ty m ; i j a k s tr a s z n y m ś w ię to k ra d z tw e m b y ło b y s p r o f a n o w a n ie E u c h a r y s t i i , t a k t e ż ś w ię to k ra d z tw e m j e s t p o ry w ać s i ę n a i n t e g r a l n o ś ć i c z y s t o ś ć s ło w a B o żeg o . N ie można go w ię c ro z u m ie ć w k a t e g o r i a c h l u d z k i c h , a l e w ś w i e t l e j e g o w ła s n e j n a u k i, ja k b y
" p r o s z ą c sam ego P an a o w y j a ś n i e n i e r z e c z y p r z e z N iego p o w ie d z ia n y c h " ; i n i e m ożna n ic z o g o o p u ś c ić a n i d o r z u c i ć do t y c h p ism B o s k ic h , p rz e k a z a n y c h K o ś c io ło w i po w s z y s tk ie w i e k i ; c h o d z i bowiem o ś w i ę t e s ło w a , w y p o w ied zian e p r z e z B oga r a z n a w s z y s t k i e c z a s y ^ .
D u sza w ię c zaw sze m usi z w ra c a ć s i ę ku sło w u Bożemu z c z c i ą , w i e r n o ś c i ą i m i ł o ś c i ą . Z n ie g o p r z e d e w sz y stk im K o ś c ió ł m usi c z o r p a ó d l a sw ego p r z e p o w i a d a n i a ^ ? , aby p row adzo ny sło w am i sam ego P an a^ , " ś w ię ty c h o r z e c z e ń n i e u c z y n ić czymś lu d z k im " 1 3 9 ,
Do P ism a Ś w ię te g o w in ie n w ię c "zaw sze i w s z ę d z ie " o d
-- 140 w oływ ac s i ę c h r z e ś c i j a n i n w ja k im k o lw ie k p r z e d s i ę w z i ę c i u , 141 " s t a j ą c s i ę d z ie c k ie m " , s z u k a j ą c w nim n a j s k u t e c z n i e j s z e go l e k a r s t w a n a w s z y s t k i e swe n i e m o c e ^ , n ie m a l n ie o ś m i e l a -134 P o r . I n H exaem ,V I; PG 2 9 ; 144 C; ta m ż e , V I I I ; 184 C. 135 De b a p tis m o I I 4 ; PG 3 1 , 1589 D. 136 P o r . De f i d e ; PG 3 1 , 680 AB; M o r a lia LXXX 2 2 , ta m ż e , 868 C 137 P o r . I n Psalmum 11 5 ; PG 3 0 , 105 C. 108 A. 138 P o r . De b a p tis m o I 2 ; PG 3 1 , 1533 C. 139 E p i s t u l a 140; PG 3 2 , 588 B. 140 F o r . R e g u la e b r e v i u s t r a o t a t a e , 2 6 9 ; PG 3 1 , 1268 C. 141 P o r . Mk 10, 15; R e g u la e b r e v i u s t r a c t a t a ć , 2 1 7 ; PG 3 1 , 1225 DC; De b a p tis m o I 2 ; PG 3 1 , 1560 AB. 142 P o r . I n Psalmum 1; PG 2 9 , 209 A.
j ą c s i ę u c z y n ić a n i je d n e g o kroku bez je g o ś w i a t ł n " 3 . Cało n a u c z a n ie ś w ię te g o B a z y le g o , ja k s t w i e r d z i l i ś m y , j e s t praw d z iw ie c h r z e ś c ij a ń s k ą " ew a n g o lią " , radosnym g ło s z e n ie m zb a w ie n ia . Czyż n ie j e s t p e łn ią i źródłem r a d o ś c i wyznawanie chwały B o ż e j, k t ó r a j a ś n i e j e w c z ło w ie k u , o b r a z ie Bożym? A ja k ż e w s p a n ia ła j e s t w ie ś ć o z w y c ię s tw ie k r z y ż a , p r z e z k tó r y "w ogrom ie m i ł o s i o r d z i a i o b f i t o ś c i z m iło w a n ia B o ż e - go"144 g r z e c h y n a sz e z o s t a ł y od p u szczon e zanim j e p o p e ł n i l i ś - my?1^5 c ó ż j e s t m ils z e g o od w i e ś c i o c h r z c i e , p r z e z k tó ry je s te ś m y o d r o d z e n i, o E u c h a r y s t ii, k t ó r ą je s te ś m y k a rm ien i czy o S ło w ie , k tó r e n a p e łn ia nas swoim św ia tłe m ? I w ła ś n ie d l a t e g o , że n ie z a n io d b a ł a n i n ie p o m n ie js z a ł zbaw czej i p r z e k s z t a łc a j ą c e j mocy d z i a ł a n i a B ożego i " s i ł y p r z y s z ł e go w iek u " 146, ś w ię ty B a z y li z w ie lk ą s ta n o w c z o ś c ią domaga s i ę od w s z y s tk ic h b e z w z g lę d n e j m i ł o ś c i ku Bogu, od d an ia p e ł nego i b ez z a s t r z e ż e ń , d o sk o n a łe g o ż y c i a w edług nauki Ewan g e l i i " ? .
Albowiem j e ś l i c h r z e s t j e s t ła s k ą - i t o ja k ż e s z o z e - g ó ln ą ła s k ą ! w s z y s c y , c o j ą u z y s k a l i , r z e c z y w iś c ie o t r z y
-, -, 143
m a li " z d o ln o ść i moc p od ob an ia s i ę Bogu" 1 s ą p r z e z t o "w szyscy na równi z o b o w ią z a n i do p o stę p o w a n ia w ed le c h r z tu " ,
149 c z y l i do " ż y c ia w edług E w a n g e lii" .
"Wszyscy na rów ni" - mówi; n ie ma bowiem o h r z e ś o ij a n d r u g ie j k a t e g o r i i , d la t e g o po p r o s t u , że n ie ma ró żn y ch ch rztów i p on iew aż sama z a sa d a ż y c ia c h r z e ś c ij a ń s k ie g o j e s t w o a ł o ś c i
143 P or. H egulae b r e v iu s t r a o t a t a e , 1} PG 3 1 , 1081 A. 144 R egu lae b r e v iu s t r a c t a t a e , 10; PG 3 1 , 1088 C. 145 P or. R egu lae b r e v iu s t r a c t a t a e , 12; i0 8 8 B. 146 P or. Hbr 6 , 5 .
147 P or. M o ra lla LXXX 22; PG 3 i , 869 C.
148 R egulae b r e v iu s t r a c t a t a e , 10; PG 3 1 , 1088 C. 149 De b ap tism o I I 1; Pg 3 1 , 1580 AC.
271
Zaw arta w jedynym p r zy m ierzu chrzcielnym *'^^ .
Mówi: "Żyć w edług E w a n g e lii" . Co t o - w edług św. B a z y le go - z n a czy w i s t o c i e r z e c z y ? Znaczy t o , by s i ę s t a r a ć g o r ą cym p r a g n ien iem * ^ * o r a z w s z y s tk im i nowymi mocami, którym i każ dy j e s t o b d a rzo n y , o p o z y s k a n ie " ła s k i B ożej" *^ ^ . Znaczy to na p r z y k ła d : " n i e . . . b yć bogatym , l e c z ubogim w edług słó w P a- n a n lS 3 , ^^y gpełni<$ podstawowy warunek n a śla d o w a n ia Go*^^ bez w lęzów *55; aby wbrew normom rządzącym życiem ś w ia ta o b ja w iła s i ę now ość E w a n g e lii* 5 6 . o z n a c z a t o z u p e łn e podporządkowanie c i ę sło w u Bożemu, w y r z e c z e n ie s i ę " w ła sn ej w o li" * 5 ? , b y le być p o słu sz n y m - na w zór C h r y stu sa - "aż do ś m ie r c i" * 5 8 ,
Ś w ię ty B a z y li r z e c z y w iś c ie n ie w s t y d z ił s i ę E w a n g e lii, bc b ęd ąc p r z e k o n a n y , że ona j e s t mocą Bożą ku z b a w ie n iu d la k a ż d e g o w ie r z ą o e g o * ^ ^ , g ł o s i j ą w o a łe j r o z c ią g ło ś c i* ^ ^ , aby w p e ł n i s t a ł a s i ę słow em ł a s k i i źród łem ż y c i a .
Na k o n ie o w ^ t o p r z y p o m n ie ć , że ś w ię ty B a z y li s ła w i d z ie w io tw o M aryi *^*, o h o c ia ż m niej n i ż b r a t j e g o , św . Grze g o r z z N yssy i p r z y j a o i e l , św. G rzegorz z N azjanzu; nazywa J ą " p r o r o k in ią " *^^ i z n a k o m ic ie o b j a ś n ia z a ś lu b in y Maryi 150 Tamże. 1 5 1 P o r . R eg u la e b r e v iu s t r a c t a t a e , 157; PG 3 1 , 1185 A. 152 P o r . M o r a lia I 5; PG 3 1 , 704 A, p a ssim . 153 P o r . M o r a lia XLVIII 3; PG 3 1 , 768 A. 154 P o r . R e g u la e f u s i u s t r a c t a t a e , 10; PG 3 1 , 944 D -945 A. 155 P o r . R eg u la e f u s i u s t r a c t a t a e , 8; 940 BC; R egu lae b r e v iu s t r a c t a t a e , 237; 1241 B. 156 P o r . De b a p tism o 1 ,2 ; PG 3 1 , 1544 D. 157 P o r . R e g u la e f u s i u s t r a c t a t a e , 6; PG 3 1 , 925 C; 4 1 ,1 0 2 1 A 158 P o r . F lp 2 ,8 ; R egu lae f u s i u s t r a c t a t a e , 28; 989 B; R egulae
b r e v iu s t r a c t a t a e , 119; 1161 D, p a ssim . 159 P o r . Rz 1 ,1 6 .
160 B or. M o r a lia LXXX 12; PG 3 1 , 864 B.
161 P o r . In sanctum C h r l s t i g e n e r a tio n e m , 5; PG 3 1 , 1468 B. 162 P o r . In Is a ia m , 208; PG 3 0 , 477 B.
z Józefem : s t a ł o s i ę t o , "aby d z ie w ic tw o b y ło u czczon e i aby m ałżeń stw o n ie z o s t a ł o w zgardzone" .
Wspomniana j u ż A nafora św .B a z y le g o z a w ie r a n ajw yższe pochwały d la " n a j ś w ię t s z e j , p r z e c z y s t e j , p r z e b ło g o s ła w io n e j , s ły n n e j P a n i, B o g a r o d z ic y i zaw sze D zie w ic y Maryi'?, " N iew ia s ty p e łn e j ł a s k i i r a d o ś c i w s z e lk ie g o s t w o r z e n i a . . . " .
ZAKOŃCZENIE
W szyscy w K o ś c ie le sz c z y c im y s i ę , że je s te ś m y u c z n ia mi i d z ie ć m i te g o w ie lk ie g o ś w ię te g o i n a u c z y c ie la ; d la t e g o t e ż j e s z c z e r a z rozważamy j e g o p r z y k ła d , w słuchujem y s i ę z szaounkiem w j e g o nau k ę, g o to w i p r z y j ą ć je g o n ap om n ien ia, p o c ie c h y i z a c h ę t y .
To n a sz e o r ę d z ie k ieru jem y w sp o só b s z c z e g ó ln y do lio z n y c h zgrom adzeń zakonnych, m ęsk ich i ż e ń s k ic h , k tó r e s z c z y o ą s i ę im ien iem i o p ie k ą ś w ię t e g o B a b i e g o i zachow ują j e g o r e g u ł ę . Wzywamy j e przy t e j r a d o sn e j o k a z j i do p o d j ę c ia z nowym zapałem ż y c ia a s c e z y i k o n te m p la c ji spraw B ożych , z k tó r y c h w ypływ ają o b f i c i e d z i e ł a ś w ię t e na ch w ałę Boga i ku zbudowaniu K o ś c io ła .
Na s z c z ę ś l i w e z r e a liz o w a n ie ty c h zadań przyzywamy mat c z y n e j pomocy D z ie w ic y Maryi i ja k o z a d a te k darów n i e b i e s k i c h i r ę k o jm ię n a s z e j ż y c z liw o ś c i z g o r ą c ą m i ł o ś c i ą u d zielam y Wam A p o s t o ls k ie g o B ło g o s ła w ie ń s tw a .
Dan w Rzym ie, u św. P i o t r a , d n ia 2 s t y c z n i a , w d n iu w spom nienia ś w ię ty c h B a z y le g o W ie lk ie g o i G rzegorza z N a z ja n - z u , Biskupów 1 Doktorów K o ś c io ła , roku 1980, d r u g ie g o n a sz e g o p o n t y f ik a t u .
JAN PAWEŁ I I , PAPIEŻ
