Kapituła katedralna łucka od XV do XVIII wieku

Ludwik Królik

Kapituła katedralna łucka od XV do

XVIII wieku

Studia Theologica Varsaviensia 18/1, 167-188

1980

Studia Theol. Vars.

18 (1980) nr 1

LUDW IK KRÓLIK

_ KAPITUŁA KATEDRALNA ŁUCKA

OD XV DO XVIII WIEKU

Zarys organizacji

T r e ś ć : Wstąp; I. Początki i uposażenie kapituły do końca XVI w ie ­

ku; II. Reorganizacja i dalszy rozwój prebend; III. Statuty; IV. P rzy­

w ileje; Zakończenie, Aneks nr 1 — Erekcja prepozytury łuckiej, i brze­

sk iej; A neks nr 2 — Statuty łuckiej kapituły katedralnej (Wyjątki).

WSTĘP

K apituły k atedralne należą do najw ażniejszych instytucji

•diecezjalnych. Powołane zostały, aby służyć radą i pomocą

ordynariuszow i w rządach diecezją, a w pew nym stopniu także

kontrolow ać jego posunięcia, aby nie były one sprzeczne z

przepisam i oraz interesem diecezji. Znaczenie kapituł opiera­

ło się zarówno na przesłankach społeczno-kośoielnydh, jak

i na podstawach, gospodarczych. Były one’najlepiej uposażone

po biskupstw ach i opactwach.

Zagadnienie łuckiej kapituły katedralnej przedstawiono w

'tym arty ku le na podstaw ie dostępnych m ateriałów źródłowych

i opracowań. Z racji jednak braku źródeł, niie udało się auto­

rowi prześledzić wsizystkich kw estii związanych z powstaniem

czy uposażeniem poszczególnych prebend prałackich i kanonic­

kich. W omawianym okresie (XV—XVIII w.) interesująca nas

diecezja, nazw ana początkowo mianem diecezji włodzimier­

skiej, następnie łuckiej, wreszcie łuckiej i brzeskiej, obejmo­

w ała Wołyń, Bracławszczyznę, Podlasie oraz okręg brzeski

.(część Polesia). Od końca XVI stulecia należała do gnieźnień­

skiej prow incji kościelnej. Pod względem rozległości tery to ­

rialnej zajmowała wówczas drugie miejsce (po diecezji w ileń­

skiej) w Rzeczypospolitej. Przedstaw iony poniżej zarys pro­

blem atyki, dotyczący powstania, uposażenia i organizacji k a ­

p itu ły łuckiej, stanow i pewnego rodzaju przesłankę, k tó ra

po-168

L U D W IK K R Ó L IK

zwoli nam odczytać dynam ikę i żywotność tej diecezji, żyjącej

życiem Kościoła polskiego.

'

I. POCZĄTKI I UPOSAŻENIE KAPITUŁY DO KOŃCA XVI WIEKU'

W diecezjach wschodnich, najwcześniej, bo już w r. 1388

została utw orzona za zgodą króla Jagiełły kapituła wileńska.®

Od roku 1390 istniała też kapituła katedralna w Przemyślu, za­

łożona przez bpa Eryka.2 N atom iast kapituła m etropolitalna

we Lwowie została ufundow ana w 1429 roku przez wspomnia­

nego już W ładysława Jagiełłę.3 W tym sam ym roku król J a ­

giełło uposażył kapitułę katedralną w Chełmie.4 Początki zaś:,

k ap itu ły katedralnej w Kamieńcu Podolskim przypadają na

rok 1454.5

Erekcja diecezji włodzimierskiej datuje się na dragą połowę;

XIV wieku. Wolno więc przyjąć, że w krótce po erekcji i wy­

budow aniu we W łodzimierzu Wołyńskim kościoła stanowiącego

katedrę biskupią, skupiła się grupa duchownych, pomocników

biskupa. Nie była to jeszcze kapituła. W prawdzie bulla papieża

Grzegorza XI „Apostolatus officium” z 5 V 1371 r., dotycząca

nom inacji Hinkona z zakonu augustdanów na stolicę włodzi­

mierską, poświadczałaby istnienie k a p itu ły 6, jednakże w rze­

czywistości jej tam n ie było. Początek łuckiej kapituły k ate­

dralnej przypada na rok 1428. Z tego właśnie roku posiadam y

inform ację o uposażeniu biskupstw a łuckiego i kapituły przez-

księcia W itolda.7 Należy jednak podkreślić, że pierw otna k a

-1

Por. J. O c h m a ń s k i , B i s k u p s t w o w i l e ń s k i e w ś r e d n io w ie c z u ,

u s t r ó j i u p o s a ż e n ie ,

Poznań 1972 s. 24.

2 Por. W. A b r a h a m , P o w s ta n i e o rg a n iza c ji K o śc io ła łaciń skiego nœ

R usi,

Lw ów 1904 s. 326; Por F. P a w ł o w s k i , . P r e m i s l ia sacra, C ra-

coviae 1870 s. 46.

3 Por. B. K u m o r , G ran ice m e tr o p o l ii i d ie c e z ji p o ls k ich , ABMK 19'

(1969) s. 331.

» . 4 Por. P r z y w i l e j f u n d a c y j n y d la k a p i t u ł y c h e łm s k i e j z r. 1429, w yd.

P. K ałw a, KH 47 (1933) s. 73—77.

5 Por. W. A b r a h a m , Z a ło że n ie b is k u p s t w a łaciń skiego w K a m i e ń ­

cu P o d o ls k i m ,

w: K s ię g a p a m i ą t k o w a k u u c z c z e n iu 250 r o c z n ic y z a ł o ­

ż e n i a U n i w e r s y t e t u l w o w s k i e g o ,

t. 1, Lw ów 1912 s. 1—39.

e Por. Theiner Mon, t. 1 nr 890, s. 660.

7

Por. C o d e x e p is to la ris V it o ld i m a g n i ducis L ith u a n ia e 1376— 1430'r

collectus opera A ntonii Prohaska, Cracoviae 1882 nr 1322 s. 795; F. A.

S y m о n, G eorgiu s C h w a l c z e w s k i ep is co p u s L u ceo rien sis 1536—1549

A cadem ia Caesarea Romano ·—■

Catholica E cclesiastica Petropolita-na·.

anno academ ico 1895—1896, Petropoli 1896 s. 22 pi.sze m. in. następują­

co: „Dotato episcopatu, dotavit quoque eodem adhuc anno 1428 unas

cum fratre suo Sw idridallo capitulum cathédrale per diploma die fe sto

A ssum ptionis BMV...”.

K A P I T U Ł A Ł U C K A

₁₆₉

pitiuła k atedralna posiadała niewielką liczbę członków. Składa­

ła się ona z dziekana i trzech kanomków.Zgodnie z tenorem

■dokumentu księcia W itolda uposażenie dziekana i jego następ­

ców stanow iła wieś Oleszów wra'z z młynem, ogrodami i wszel­

kimi dochodami. Natom iast kanonicy posiadali wsie; Buków

i W iktorzany z polem pod nazwą Urwichwosty oraz dziesięciny

z Targowicy, Krasnego i Sadowa. Nadto otrzym ywali rocznie

m. in. „tysiąc kam ieni soli i po dziesięć seksagenów” 8. W obe­

cnym stanie wiedzy trudno podać nazwiska pierwszych człon­

ków kapituły. Wiadomo tylko, że pierwszym dziekanem był bp

A ndrzej Spławski.9

W czterdziestych latach XVI stulecia, kiedy bp Jerzy C hw al-

czewski obejmował biskupstwo łuckie zastał trzech kanoników

katedralnych. Byli to następujący kanonicy: ks. Stanisław

Szczekocki, pleban w Łucku, ks. Franciszek ze Lwowa, pleban.

Suraża i ks. Jakub z Tuorbina.10 Ponieważ kapituła katedralna,

nie była dobrze zorganizowana, dlatego bp Chwalczewski po­

stanow ił m. in.. zająć się tą sprawą. W roku 1544 polecił w ybu­

dować przy katedrze w Łucku mieszkania dla kanoników i zo­

bowiązał ich do rezydencji. Ponadto ufundow ał i erygował

nowe godności w kapitule, mianowicie godność p rałata archi­

diakona (1541), kustosza (1544) oraz kanonika kaznodzieję i ka­

nonika torczyńskiego (1541).11 W ymieniony bp Chwalczewski.

powiększył także uposażenie kapituły. I ta k inko rporo w ał ko­

ściołowi katedralnem u bogate beneficjum w Brześciu Litew ­

skim, prałaturze dekanalnej — beneficjum kościoła parafial­

nego w K amieńcu Litewskim, prałatu rze archidiakonii — be­

neficjum parafialne w Janow ie na Podlasiu, a prałaturze ku­

stodii — beneficjum parafialne kościoła św. Jakuba w Łucku.

Tej ostatniej przeznaczył nadto wieś Łyszcze, środkową część

w si Niemieckie, ogród koło Żydaczowa oraz dom. Natomiast.

8 „...Inscripsit et donavit Andreae decano cathedrali eiusque suc­

cessoribus villam O leschow u-na cum m olendino ceterisque omnibus u si­

bus, pratis, nem oribus, canonicis vero confratribus eius villas Bokow et

W iktorzany cum campo dicto U rw ichw osty; item decimas: primam in

Targowica, secundam in Krasne, tertiam in Sadow, insuper ad quoli­

bet quartale — de anno ad annum — de theloneo Luceoriensi duas

sexagenas latorum grossorum L ithuanicalium m ille (lapidea) salis, d e­

cem sexagenas grossorum...’. Por. F. A. S y m о n, S upple m en ta ad histo­

riam narrationem de collegiata Olycensi, Academ ia Caesarea Roma­

no — C atholica Ecclesiastica Petropolitana- annus academ icus 1892-—

—1893, Petropoli 1983 s. 19.

L U D W IK K R Ó L IK

kanonik kaznodzieja otrzym ał wieś Ceperów z wszelkimi do­

chodami, a kanonik tarczyński dziesięciny ze wsi Chotiaczew.12

Prebendy prałaekie i kanonickie bp Chwalczewski powierzył

w roku 1545 nowym kandydatom . Pierw szym archidiakonem

został ks.

J e n z y A l b i n o ,

kustoszem — ks. Stanisław Birmski,

kanonikiem kaznodzieją ks. Jan Rzeczycki.13 Obowiązki dzie­

kana przejął ks. Mikołaj Kossobudzki.14 Należy tu odnotować,

że prawdopodobnie początkowo prebenda kanonika tarczyń­

skiego nie była obsadzona. Późniejszy przekaz inform uje nas,

że dopiero w r. 1574 kanonikat ten przekazano ks. Andrzejowi

Luniew skiem u.15

Uposażenie kapituły i prebend, które z praw a należały do

biskupa, świadczy z jednej strony o w yodrębnieniu się m a­

ją tk u łuckiej kapituły z m ensy biskupiej, z drugiej zaś miało

ten skutek, że kapituła „in grem io” i użytkownicy prebend

nie mogli nimi swobodnie rozporządzać. N atom iast biskupi —

jak zobaczymy niżej — w późniejszym okresie zmniejszali lub

zwiększali uposażenie poszczególnych prebend.

Po zorganizowaniu k apituły łuckiej prałaci i kanonicy zosta­

li zobowiązani do stałej rezydencji. W tym zakresie bp W ale­

rian Protasewicz-Suszkowski w ydał w r. 1550 specjalny sta tu t

„de residentia praelatorum et canonicorum ”. W powyższym

statucie biskup zaznaczył, iż obowiązek rezydencji w ynika

z samej fundacji prebendy i dotyczy zarówno prałatów , jak

i kanoników. Do ich obowiązków należy również uczestnictwo

w chórze. Z w ypełniania tych funkcji powinni członkowie ka­

p ituły zdać sprawę co roku ordynariuszowi. W wypadku za­

niedbania rezydencji — jak czytamy dalej w statucie ■

—■

p ra­

łaci i kanonicy nie będą uczestniczyli w dobrach wspólnych

'k apitu ły.16

Dokonywająca się na przełomie XVI i XVII stulecia recep­

cja reform y trydenckiej nie ominęła także diecezji łuckiej.

N iem ały w pływ w tej dziedzinie miał z pewnością pontyfikat

bpa B ernarda Maciejowiskiego (1588— 1600). Ponieważ statu t

bpa Suszkowskiego· nie był w praktyce realizowany, biskup

10 Por. F. A. S y m o n, G eorgiu s C h w a l c z e w s k i , dz. cyt. s. 30 n.

11 Tenże,

S u p p l e m e n t a ,

s. 21; Por. W. P o c i e c h a , C h w a l c z e w s k i J e ­

r z y ,

PSB, t. 4, Kraków 1938 s. 1—2.

12 Por. F. A. S y m o n , G eorgiu s C h w a l c z e w s k i , dz. cyt. s. 35, 71

n.;

.ArSi, D 42 k. 241.

13 Por. F. A. S y m o n , G eorgius C h w a l c z e w s k i , dz, cyt. s. 36 n.

14 Por. Tamże.

15 Por. ArSi, D 14 k. 116—117, 164v.

16 Por. ArSi, D 7 k. 22—23v.

K A P I T U Ł A Ł U C K A

M aciejowski w ydał m. in. rygorystyczne przepisy dotyczące

rezydencji prałatów i kanoników przy katedrze.17 Oprócz, tego

erygow ał Maciejowski w r. 1591 w kapitule katedralnej scho-

Jasterię, przeznaczając na ten cel dziesięciny ze wsi Chotia-

•czew.18 Pierw szym scholastykiem był ks. Tomasz Josicio, po

nim, od r. 1602, funkcję tę spełniał ks. Stanisław K rasowski.19

U schyłku więc XVI w ieku w łuckiej kapitule katedralnej było

ogółem 9 prebend kapitulnych. Składała się ona z 4 p rała tu r

(dziekania, archidiakonia, kustodia, scbolasteria) oraz 5 kano­

nikatów . Jej organizację ujęto n;a wzór francuski, gdzie pierw -

.szą godność stanowił dziekan. W pierwszych latach XVII stu­

lecia zreorganizowano kapitułę na model niemiecki, na jej

czele stanął wówczas prepozyt.

II, REORGANIZACJA I DALSZY ROZWÖJ PREBEND

Za przykładem innych katedr, bp Stanisław Gomoliński po­

wołał do istnienia 22 I 1602 r. w kapitule katedralnej łuckiej

godność i urząd prepozyta, oddając mu w posiadanie pierw ­

szą stallę prałacką. Na uposażenie prepozytury przeznaczył be­

neficjum kościoła parafialnego w Brześciu wraz ze wszystkimi

wsiami, poddanym i i dziesięcinami. Gdy chodzi o upraw nienia

i przyw ileje prepozyta, to były one szerokie. O trzym ał on

m. ,in. pozwolenie na odbywanie wizytacji kościołów parafial­

nych w województwie brzeskim (z w yjątkiem Brześcia). Wizy­

tacje takie, na podstawie dotychczasowej p raktyki odbyw ał ar­

chidiakon. Dokum ent erygujący wspomnianą prepozyturę zna­

leziono w całości wpisany w akta oficjałatu janowskiego.20

Tak więc prepozyt m iał pierwszeństwo przed innym i prałatam i

i kanonikami, przewodniczył odtąd całej wspólnocie członków

k apituły, reprezentow ał ją na zew nątrz, zwoływał i przew od­

niczył obradom.

17 „...gravissimas tulit leges de residentia praelatorum et canonico-

Tum, de vicariis perpetuis a capitularibus in suis parochiis habentis et

sustentandis, de praesentia capitulorum in choro...”. Por. F. A. S y m o n ,

D e ecclesiis, collegia ta, sem in a rio cle r ic o ru m , sch olisqu e a ca d e m ic is

■

q u o n d a m O ly c e n s i b u s ,

A cadem ia C aesarea Romano — Catholica E ccle­

siastica Petropolitana anno academ ico 1889—1890, Petropoli 1890— 1892

s. 24.

18 Por. F. A. S y m o n , S u p p le m e n ta , dz. cyt. s. 22—23.

18 Por. ArSi, D 17 k. 161—162; ArSi, D 18 k. 164.

20 „Erectio praepositurae Luceriensis et Brestensis ac de titulo, dote,

prim atu, praerogativis in loco, voce, officiis et residentia ac in capitulo

gen erali Luceoriensi Janoviae celebrata” — ArSi, D 17 k. 145— 149v.

L U D W IK K R Ó L IK

Pow staje jednak problem, czy erekcja prepozytury k ated ral­

n ej otrzym ała aprobatę Stolicy Apostolskiej. F. A. Symon pi­

sze, że bp Stanisław Gomoliński utw orzył preipozyturę za

zgodą Stolicy Apostolskiej i króla.21 W ydaje się jednak, że

prepozyturę w łuckiej kapitule katedralnej powołano bez zgo­

dy Stolicy Apostolskiej. W ynika to z relacji bpa Paw ła Wołuc-

kiego w ysłanej do Rzymu w r. 1613.22 Godność pierwszego

prepozyta piastował od r. 1602 ks. Franciszek Zajerski. N ato­

miast funkcje w icêprepozyta pełnił jako pierwszy ks. Andrzej

Lesinski.23

Upraw nienia i przyw ileje prepozyta tw orzyły prepozyturę-

brzeską jako okręg adm inistracyjny. Sam prepozyt poisiadał

pierwszą godność po biskupie. Pod względem terytorialnym

prepozytura brzeska obejmowała województwo brzeskie, a więc

3 dekanaty: janowski, szereszowski i kamieniecki. W r. 1721

prepozytura brzeska' została przekształcona w archidiakonat

brzeski.24

Na generalnym posiedzeniu kapituły, które odbyło się od

23—24 XII .1604 r., zadecydowano, ażeby funkcję kaznodziei:

katedralnego przejęli jezuici. Obowiązek ten dotychczas speł­

niał jeden z kanoników. W związku z powyższą decyzją prze­

kazano jezuitom parafię w K obryniu wraz z ołtarzem św. Anny

oraz ołtarz w katedrze po stronie ewangelii i kaplicę „więk­

szą”, a nadto 1000 florenów rocznie. Równocześnie, za zgodą

ordynariusza bpa M arcina Szyszkowskiego, postanowiono zlecić

jezuitom obowiązki penitencjarzy katedralnych z upraw nienia­

mi rozgrzeszania „od wypadków” zastrzeżonych biskupowi.

Władzę w zakresie sakram entu pokuty mogli jezuici sprawować

również poza katedrą, na terenie W ołynia.25

Dnia 22 w rześnia 1680 r. bp Stanisław Dąbski erygował no­

wą szóstą z kolei pr-ałaturę w kapitule katedralnej, mianowicie

21 „...erectaque anno 1602 in ecclesia cathedrali Luceoriensi cum con­

sensu Sedis A postolicae et regis...”. Zob. F. A. Sym on, D e ecclesiis, s. 46,_

22 „Praepositura in cathedrali mea a R everendissim o olim S tan islaa

Gom oliński antecessore meo erecta et in proventibus ecclesiae parochia-

lis Brestensis fundata, quae cum prima post pontificalem dignitas cen­

seatur, non video qua ratione sine Sedis A postolicae auctoritate fieri

potuerat — R ela tio st a tu s dioece sis L u cerien s is e t B re ste n sis an 1613

(M ikrofilm y w Instytucie Geografii H istorycznej Kościoła w Polsce —

KUL).

23 ArSi, P 17 k. 150— 151v.

24 Por. Processus consistoriales, Biblioteca A postolica Vaticana —

Rzym, (cyt. dalej BAV, Proc. cons.), vol. 118

к.

280v; vol. 145 k. 370^

Por. F. A. S y m о n, S u p p le m e n ta , s. 26.

K A P I T U Ł A Ł U C K A

₁₇₃

kantorię. K antor — jak wskazuje nazwa, m iał czuwać nad po­

praw nym wykonywaniem śpiewów w katedrze. W ymienioną

p rałatu rę ufundow ał ks. Ludw ik Gnatowski, przeznaczając

na ten cel wieś Kniehiemn. Pierw szym kantorem był sam

fu n d ato r.28

K apituła katedralna, będąc rozw iniętą organizacją, w ytw a­

rzała przy określonych czynnościach praw nych odpowiednie

akta. Stąd istniała konieczność zarządu nad kancelarią oraz

narastającym obok niej archiwum wytworzonym i przecho­

w ującym dokumenty. Dlatego też bp A leksander Wyhowski

(1703— 1714), idąc za przykładem innych diecezji, powołał do

istnienia w r. 1703 stanowisko kanclerza w kapitule. Nowy

p rałat objął prebendę kaznodziei. Uposażenie tej prebendy

stanow iła od r. 1541 wieś Ceperów z wszelkimi dochodami.27

Nie znamy, kto był pierwszym kanclerzem. Wiadomo natom iast,

że godność ta nie w ystępowała we wszystkich polskich kapitu­

łach. Nie m iały jej np. kapituły: chełmińska, przem yska i wi­

leńska.28

W skład łuckiej k apituły katedralnej wchodził od roku 1721,

obok stołecznego, również archidiakon terenow y brzeski ma

pełnych praw ach p rałata katedralnego.29 Nie było to zjawisko

odosobnione w Polsce. Podobnie było np. w kapitule kate­

dralnej krakow skiej, włocławskiej, poznańskiej i płockiej.30

Prebendę archidiakona brzeskiego ufundow ał w r. 1717 ks.

Eliasz Hulewicz, proboszcz Równego. Form alnej erekcji tej

p rała tu ry dokonał bp Stefan Rupmiewski w r. 1721.31 Mimo

usiłowań, nie udało się autorow i ustalić uposażenia wymie­

nionej prebendy. Wiemy tylko, iż dochód roczny archidiakona

brzeskiego wynosił W XVIII wieku około 100 dukatów rzym ­

skich 32, a pierwszym archidiakonem był ks. Eliasz Hule­

wicz.33

28 Por. ArSi, D 150 k. 9—12.

27 Por. F. A. S y m o n , S u p p le m e n ta , s. 25.

28 Por. W. M ü l l e r , D ie c e z j e w o k r e s ie p o tr y d e n c k i m , w: K o ś c ió ł w

P o ls c e ,

t. 2, K raków 1969 s. 148.

29 C onstitutiones synodales dioecesis Lueeoriensis et Brestensis ab

Illustrissim o... Stephano... Rupniewski... celebratae et prom ulgatae Anno

Dom ini 1726 die 21 m ensis Octobris et aliis duobus sequentibus, Var-

saviae 1726; BAV, Proc. cons., vol. 118 k. 280v—282v; vol. 122 k. 241;

vol. 125 k. 350—351v; vol. 145 k. 370; vol. 160 k. 352; ArSi, D 123 k. 144.

30 Por. przypis 28.

31 Por. F. A. S y m o n , S u p p le m e n ta , s. 26.

32 BAV, Proc. cons., vol. 118 k. 280v; vol. 145 k. 370.

33 ArSi, D 65 (karta tytułow a).

1 74

L U D W IK K R Ó L IK

_[81

Liczba kanoników grem ialnych zwiększała się z biegiem cza­

su. Tworzenie nowych prebend leżało w gestii biskupa, któ­

ry — gdy tylko znalazły się odpowiednie fundusze, za zgodą

kapituły mógł je erygować. Jak już wyżej nadmieniono, od

drugiej połowy XVI w ieku było w kapitule katedralnej 5 pre­

bend kanonickich. Liczba ta utrzym ała się aż do roku 1627.

Zarówno relacje, jak i procesy inform acyjne po r. 1627 w y­

m ieniały 7 prebend kanonickich.34 Nie udało się nam ustalić.

Uposażenia nowych prebend kanonickich ani też dokładnie:

prześledzić ich rozwoju w XVII i XVIII wieku. Posiadam y je­

dynie informację, że w r. 1726 bp Stefan Rupniewski powięk­

szył grono kanoników grem ialnych ustanaw iając kanonika „hu~

lewickiego” (Hulevicianus); prebendy tej nie było już po r..

1760. Za pontyfikatu zaś biskupa Franciszka Koibielskiego

(1740— 1755) pow stał nadto jeszcze jieden kanonikat grem ial­

ny „rokicjański”, ufundow any przez ks. Antoniego Jana Ro­

kickiego, proboszcza Kowla 35.

Papież Klemens X II w bulli prow izyjnej z r. 1732 skierow anej

do nowo mianowanego biskupa łuckiego i brzeskiego Aleksan­

dra Lipskiego zlecił, ażeby „biskup erygował prebendę kano­

nika teologa i penitencjarza” 36. "Był to bowiem wymóg soboru

try d enckiego 37. Prebendy tej nie było jeszcze w r. 1755.3S

W relacji do Rzymu z dnia 17 X 1757 r. bp Erazm Wołłowicz

wyjaśniał, że „wprawdzie nie ma jeszcze kanonika penitencja­

rza według przepisów soboru trydenckiego, lecz urząd ten zo­

stanie utw orzony w najbliższym czasie” 39. Erekcja wymienio­

nej godności mogła mieć miejsce .prawdopodobnie około 1760 ro-.

ku. Na uposażenie kanonika penitencjarza przeznaczono wów­

czas część dóbr scholastyka katedralnego, ks. Wojciecha Tem e-

szw ary.40 P rzy okazji wspom nijm y tylko, że funkcje pen iten -

cjarzy katedralnych w XVII wieku spełniali łuccy jezuici.

34 R elationes status an. 1613, 1621, 1625, 1630, 1643, 1666, 1671, 1727,

1749, 1755, 1759, 1765, 1773, 1777;

Proc. cons. vol. П А k. 207v, 214; vol.

24 к. 835v; vol. 32 k. 559v; vol. 36 k. 170v—174v; vol. 90 k. 321; vol.

96 k. 388—388v; vol.

105 k. 375; vol. 118 k. 280; vol. 122 k. 141; vol.

125 k. 346v—350; vol.

145 k. 370; vol. 160 k. 325; ArSi, D 123 k. 144; D

'150 k. 9— 12.

35 Por. F. A. S y m o n , S u p p le m e n ta , s. 26.

36 ArSi, D 62 k. 32—34v.

37 Por. W. M. P 1 ö с h 1, G esch ich te d e s K ir c h e n r e c h ts , t. 3, W ien 1959·

s. 295 nn.

38 BAV, Proc. cons., vol. 145 k. .370.

39 „Canonicus poenitentiarius ad m entem sacri concilii Tridentini non

est hucusque erectum ,sed brevi tempore-curatus erit” — ArSi, D 123 k. 144*

ί 9]

K A P I T U Ł A Ł U C K A

175:·

Podobnie jak w innych kapitułach polskich powstałych',

w średniowieczu, tak i w kapitule katedralnej łuckiej znani,

byli również kanonicy nadliczbowi (supernum erarii) i honoro--

wi (honorarii). Pierw si z nich nazyw ali się gracjalnym i (gra-

tiales), cieszyli się wszystkimi praw am i i przyw ilejam i kano­

ników gremialnych. Od tych ostatnich różnili się w zasadzie

tylko tym, iż uposażenie ich nie było oparte na stałych pre-

bendach kanonickich, lecz na funduszu wyznaczonym przez:

biskupa z dochodów stołu biskupiego lub z innych .źródeł przez,

biskupa wskazanych.41

Trudno jest dziś ustalić dokładną datę zaprowadzenia ka­

nonikatów nadliczbowych w kapitule łuckiej z racji braku m a­

teriałów źródłowych. Z relacji bpa Adama Naruszewicza z r.

1793 wiemy, iż ten rodzaj kanoników utw orzył biskup Feliks-

Turski (1771—1791).42 Jeśli chodzi o kanoników honorowych

kap ituły łuckiej, to w dostępnych aktach archiwalnych p ie rw --

sze w zmianki o nich spotykam y w roku 17 02.43 M ianowani oni

byw ali przez biskupa za zgodą kapituły, która też w czasie

instalacji przekazywała im. odpowiednią stallę w chórze. Mie­

li oni prawo do noszenia stro ju kanonickiego (rokieta, m anto­

let).44

Bp Adam Naruszewicz w relacji do Rzymu z r. 1793 in­

formował, że „w kapitule katedralnej obecnie znajduje się

8 prałatów : prepozyt, dziekan, archidiakon łucki, kustosz, a r­

chidiakon brzeski, kanclerz, kantor, scholastyk oraz 9 kano­

ników, z których 3 m ają swoje prebendy w . Wiktorzanach,

Urwichwostach i Bukowie... a 6 jest ponadliozbowych, utw o­

rzonych przez bpa Feliksa Turskiego, jednak bez udziału w do­

chodach wspólnych kapituły. Do tych ostatnich należy o d r. 1788

opat cysterski z Wistycz oraz prepozyt infułat z Ołyki” 45.

K apituła łucka w hierarchii liczby prebend w drugiej poło­

wie XVIII stulecia zajmowała w Polsce 4 miejsce (16 pre­

bend).46' Najwięcej, bo 38 prebend — posiadała kapituła po­

znańska, a najm niej (12) żmudzka. W drugiej połowie XVIII

41 Por. S. Z а с h o r o w s к i, R ozw ój i u strój kapituł polskich w w i e ­

kach średnich, Kraków 1912 s. 88—91.

42 Relatio status an. 1793.

43 Por. ArSi, D 41 k. 57v—60v. W tym okresie kanonik honorowy

b ył określany w źródłach „canonicus de m ensa” lub „canonicus m en­

s a li s ”.

44 Por. Tamże.

45 Por. przypis 42.

46 Por. B. Kumor, dz. cyt., t. 18, ss.'' 330, 334, 337, 352; t. 19, ss. 282,

290, 292, 295, 305, 312, 314, 332, 340, 344, 346, 351; t. 20, ss. 257, 278.

LUDWIK KRÓLIK

w ieku wszystkie kapituły katedralne w Polsce m iały łącznie

400 prebend.47

I I I . S T A T U T Y

K apituły były korporacjam i rządzącymi się w oparciu o w ła-

rsne statuty. O bejm ujący rządy biskup zobowiązywał się uro­

czyście do poszanowania statutów i przywilejów kapituły. Każ­

dy z członków miał w łasną stallę w chórze katedralnym oraz

praw o głosu w kapitule. Łucka kapituła katedralna posiadała

również swoje statuty. Pierwsze jej statu ty pochodzą z r.

1591.48 Z racji braku m ateriałów źródłowych, trudno dziś usta­

lić, jaka była ich treść. Po reorganizacji łuckiej kapituły k a­

tedralnej, w czasie generalnego posiedzenia kapituły dnia

21 XI 1606 r. zostały uchwalone nowe s ta tu ty .49 S ta tu ty te

odnalazł autor niniejszego artykułu. Były one wpisane w akta

oficjałatu janowskiego z lat 1604— 1607. To cenne odkrycie

nabiera ty m większej w artości z tych racji, że nie było dotąd

znane polskiej nauce.50

Nowe statu ty łuckiej kapituły katedralnej z r. 1606 oma­

w iały precedencję poszczególnych prałatów i kanoników w stal­

lach, czas odpraw iania posiedzeń, spoisób obchodzenia rocznic

zm arłych członków kapituły, wspólną kasę, kw estię wyboru

sędziów trybunalskich, problem rozwiązywania rozmaitych spo­

rów wśród członków kapituły i zagadnienie tajem nic kapituły.

Dla ilustracji omówimy niektóre statuty. Tak np. posiedzenia

generalne m iały się odbywać w uroczystość Sw. Trójcy. W w y­

padku nie przybycia któregoś z członków na posiedzenie ka­

pituły, obowiązywała kara pieniężna: p rałat powinien zapła­

cić trzy grzywny, a kanonik dwie. Członkowie kapituły mieli

obowiązek pozostania w Łucku aż do zakończenia O ktawy Bo­

żego Ciała, w celu uśw ietnienia n abożeństw 51. Zgodnie z za­

rządzeniem bpa B ernarda Maciejowskiego (1591) zebrania

ge-47 W i e l e n i e d o k ł a d n o ś c i o d n o ś n i e d o i l o ś c i p r e b e n d p o d a j e W . M ü l l e r , d z . c y t . , s . 1 5 2 ( t a b e l a ) . N p . w P r z e m y ś l u b y ł o 2 0 p r e b e n d , a n i e 1 3 ; c h e ł m i ń s k a k a p i t u ł a m i a ł a 1 3 p r e b e n d , a n i e 1 7 ; P o r . B . K u m o r , d z . c y t . i W . M ü l l e r , d z . c y t . ( t a b e l a ) . 48 P o r . A r S i , D 1 8 k . 1 8 0 . 49 P o r . A r S i , D 1 8 k . 1 7 7 v — 1 8 2 . 60 S t a t u t y k a p i t u ł y . k a t e d r a l n e j w ł o c ł a w s k i e j , z m a t e r i a ł ó w p r z y s p o ­ s o b i o n y c h p r z e z

X.

p r a ł a t a S t a n i s ł a w a C h o d y ń s k i e g o , w y d a ł i b i b l i o ­ g r a f i ą u s t a w o d a w s t w a k a p i t u l n e g o w P o l s c e p o p r z e d z i ł x . d r J a n F i j a - ł e k , K r a k ó w 1 9 1 5 s . V I I I — C C X X I . 51 P o r . A r S i , D 1 8 k . 1 8 0 v .

K A P IT U Ł A ŁU C K A

merałne m iały się odbywać również w jesieni, w Uroczystość

W szystkich Świętych.52 Na podstawie niektórych inform acji

źródłow ych z interesującego nas okresu można stwierdzić, iż

posiedzenia kapituły odbywały się nieregularnie. Są bowiem

n o tatk i, że kapituły generalne odprawiano w listopadzie, gru­

dniu, styczniu.53 Zatem kapituła jako korporacja mogła podjąć

sw oje decyzje tylko na drodze wspólnego porozumienia. W tym

■celu odbywała posiedzenia, które najczęściej zwano kapituła­

mi. Uwieńczeniem obrad było podjęcie uchwały, postanowie­

n ia lub sporządzenie dokum entu. Do uczestnictwa w zebraniu

Uyli obowiązani wszyscy prałaci i kanonicy gremialni. Zwo­

ły w anie posiedzenia i przewodniczenie na nim należało do

kom petencji prepozyta lub w jego zastępstwie do dziekana.

K ap itu ła katedralna, oprócz generalnych, odbywała swoje

zw ykłe zebrania co tydzień, w piątek. Na tych spotkaniach

m. in. załatwiano wszelkie spory zaistniałe wśród członków

k ap itu ły .54

M ajątek kapituły dzielił się na wspólny oraz przyw iązany

do poszczególnych prebend prałackich i kanonickich. W sta­

tu c ie kapituły z r. 1606 podano, iż „kasa wspólna kapituły

m a znajdować się w katedrze, po stronie lekcji oraz ma być

o tw ieran a, liczona i zam ykana w obecności wszystkich członków

k a p itu ły ” 55.

W świetle statutów można zauważyć, że kapituła k ated ral­

na, podejm ując w łasne uchwały, była instytucją dobrze zor­

ganizowaną. Do głównych obowiązków członków kapituły nale­

żały: uczestnictwo w zebraniach, wspólny brew iarz i msza kon­

w en tu aln a oraz rezydencja przy katedrze. Niektóre przepisy

s ta tu tó w 'z powodu kum ulacji beneficjów przez prałatów i k a­

noników łuckich b y ły częściowo tylko w ypełniane. W opisywa­

n ej diecezji, podobnie jak w innych, kapituła sprawowała za­

rząd nad kilku kolegiami niższego duchowieństwa katedralne­

g o pow stałym i w połowie XVI stulecia.

I V . P R Z Y W I L E J E

Z powodu swego znaczenia kapituła katedralna cieszyła się

szacunkiem i powagą duchowieństwa diecezjalnego,· od którego

w yróżniała się ty tu latu rą, strojem , posiadaniem własnego h er­

52 P o r . F . S z n a r b a c h o w s k i ,

Początek i dzie je rzym .-kat. diecezji

i

tu cko-żytom ie rskie j, obecnie łuckiej, w zarysie,

W a r s z a w a 1 9 2 6 s . 2 6 9 . ;5S P o r . n p . A r S i , D 1 8 k . 1 7 1 — 1 7 2 ; D 3 6 k . 7 9 — 8 1 ; D 1 5 9 k . 2 2 1 v — 2 2 2 v .

-54 P o r . A r S i , D 1 8 k . 1 8 1 v . :55 T a m ż e k . 1 8 1 .

bu i pieczęci z w yobrażeniem Trójcy Świętej. K apituła, dzięki

dobrej organizacji w ew nętrznej, rozległym przyw ilejom i szero­

kiej bazie m aterialnej, była w diecezji najw ażniejszą in sty tu ­

cją kościelną. Do łuckiej kapituły katedralnej, podobnie jak:

to miało miejsce w innych polskich kapitułach, przyjm ow ano

przeważnie synów szlacheckich. W stępujący do kapituły m usie­

li legitymować się pochodzeniem szlacheckim aż do 4 pokoleń

pod sankcją nieważności instalacji.56

Znaczenie kapituły wiązało się również — jak wyżej wspo­

mniano — z wieloma przywilejam i. Jednym z przyw ilejów

członków łuckiej kapituły katedralnej było pozwolenie na uży­

wanie rokiety. P rzyw ileju tego udzielił papież Klem ens V III

n-a prośbę szlachty wołyńskiej i bpa B ernarda Maciejowskiego·

w roku 1595. Bp Maciejowski zobowiązał się nadto bez zgody

k apituły nie więzić nikogo z członków kapituły.37 W roku:

1647 Stolica Apostolska udzieliła członkom kapituły łuckiej

przyw ileju na noszenie kapy rzym skiej.58 W związku z w y­

m ienianym i przywilejam i, można jeszcze dodać, że w dziesiąt-

tych latach XVIII stulecia bp A leksander Wyhowski zakazał

księżom nosić lisich czapek, a kanonikom polecił jeździć nie·

dwukołowym pojazdem, lecz francuską karetą (rheda gallica),,

używając przynajm niej parę koni. W ym ieniony ordynariusz:

otrzym ał też od papieża Klem ensa XI pozwolenie dla k ap itu ły

na noszenie kapy rzymskiej koloru fioletowego, z w ełnianej

m aterii, k aptura z jedw abnym czerwonym podszyciem albo-

białym i gronostajam i.59

W czasie kapituły generalnej w r. 1722 postanowiono, b y

z okazji instalacji prepozyt i dziekan spraw ili do k a te d ry

•ubiór za 1000 zł., inni prałaci za 500 zł., a kanonicy za 300 zŁ

K anonicy honorowi mieli co roku dostarczyć po 40 funtów,,

czyli 16,38 kg. wosku i przynajm niej raz na rok celebrować:

przy głównym ołtarzu. Na zebraniu kapituły w r. 1762 u sta­

lono, iż „pod karą 10 dukatów członkowie kapituły, w w ypad­

ku wyjścia na miasto, mieli być w asyście dwóch lokajów ” 60.

D ystynktorium łuckiej k apituły katedralnej stanow ił złoty

krzyż, na którym z jednej strony na tle białego orła znajdo­

wało się wyobrażenie Trójcy Świętej, a z drugiej św. Francisz­

k a Serafickiego. B:p Franciszek Kobielski otrzymał- od papieża

2 7 g l u d w i k k r ó l i k i [ 1 2 ] j 58 P o r . F . S z n a r b a c h o w s k i , d z . c y t . , s . 2 7 0 .. 37 P o r . F . A . S y m o n ,

S u p p l e m e n t a ,

s . 2 2 n n . . 68 P o r . T a m ż e . 59 P o r . p r z y p i s 5 6 . 80 F . S z n a r b a c h o w s k i , d z . c y t . , s , 2 7 0 n .

KAPITUŁA ŁUCKA

₁₇₉

B enedykta XIV przywilej na uzyskanie odpustu zupełnego „in

articulo m ortis” dla tych członków kapituły, którzy stale nosi­

li dystynktorium .61 Trzeba również odnotować, że bardzo cie­

kaw y przywilej otrzym ał od Stolicy Apostolskiej dnia 24 IX

1773 r. kanonik peinitencjarz. Otóż mógł zarówno on, jak i jego

zastępca korzystać z różdżki pokutnej w czasie sprawowania

funkcji penitencjarnych z możliwością uzyskania 10 dni od­

pustu.62

Największe znaczenie na arenie diecezjalnej uzyskiw ały ka­

p ituły w okresie wakansów (sede vacante) łub ew entualnej

niemożności sprawowania rządów przez biskupa (sede plena),

co zdarzało się oczywiście znacznie rzadziej. W okresie w a-

kamsów kapituła obejmowała pełne rządy w diecezji, stając się

w ten sposób czynnikiem zapewniającym ich nieprzerw aną

ciągłość. W ybierała wówczas ze swego grona wikariusza kapi­

tulnego, wyposażonego we władzę, zarówno „in spiritualibus”,

jak „in tem poralibus”, któ ry zostawał adm inistratorem diece­

zji „sede vacante” . Pełnił on rządy w diecezji aż do czasu

obioru nowego biskupa i jego ingresu do katedry.63 Znany był

jako adm inistrator diecezji łuckiej i brzeskiej ks. Mikołaj K ra­

sicki, archidiakon łucki, k tóry kierow ał diecezją w r. 1637,

po zgonie bpa Bogusława Radoszewskiego.64 W roku 1666, po

śm ierci bpa M ikołaja Prażmowskiego, funkcje adm inistratora

pełnił ks·. Mikołaj Siestrzewitowski, dziekan kapituły łuckiej,

a w r. 1667 ks. Stanisław Bedliński, archidiakon łucki, po

nim w r. 1668 ks. Jan Loski, kustosz katedralny, do momentu,

kiedy objął rządy w diecezji nowy bp Tomasz Leżeński.65

Z dalszych znanych adm inistratorów „sede vacante” diecezji

łuckiej i brzeskiej należy wymienić w r. 1701, po śmierci

bpa Franciszka Prażmowskiego, adm inistratora dziekana kate­

dralnego, biskupa sufragana przemyskiego K onstantyna D u-

brawskiego.66 W r. 1714, po zgonie bpa A leksandra W yhow-

skiego, adm inistratorem diecezji został w ybrany ks. K onstan­

ty n Kaszowski, dziekan kapituły łuckiej.67

01 P o r . A r S i , D 1 2 3 k . 3 7 9 — 3 8 0 . 62 „ I n g r o s s a t i o f a c u l t a t i s A p o s t o l i c a e s u p e r u s u v i r g a e p o e n i t e n t i a l i s c u m i n d u l g e n t i i s t a m c a n o n i c o p o e n i t e n t i a r o , q u a m e t e i u s s u b s t i t u t o s e u c o a d i u t o r i c o n c e s s a . . . f u i t c o n c e s s u m u s u m v i r g a e p o e n i t e n t i a l i s e t i n d u l g e n t i a r u m d e c e m d i e r u m c h r i s t i f i d e l i b u s s e e i d e m p o e n i t e n t i a l i v i r g a e h u m i l i t e r s u b m i t t e n t i b u s ” — A r S i , D 8 9 k . 6 7 . 63 P o r . W . M . P 1 ö с h 1, d z . c y t . , s . 2 9 5 n n . 64 P o r . A r S i , D 2 4 к . 1. 65 P o r . A r S i , D 3 0 , p a s s i m . 68 P o r . A r S i , D 4 1 k . 2 4 — 2 5 . 87 P o r . F . A . S y m o n ,

S u p p l e m e n t a ,

s . - 2 5 .

A dm inistrator „sede plena”, w ybierany na czas nieobecności

biskupa w diecezji, w aktach biskupów łuckich i brzeskich w y­

stępuje np. w r. 1735. W ybrano wówczas na czas nieobecności

bpa A ndrzeja Stanisław a Załuskiego (1735— 1736) ks. Eliasza

Hulewicza, archidiakona brzeskiego.68

Niezależnie od okresów wakansów znaczenie kapituły w bie­

żącym życiu diecezji wiązało się przede w szystkim z faktem,

że z jej grona wywodzili się najw ażniejsi urzędnicy diecezjal­

ni, a także współpracownicy biskupów i członkowie ich dworów.

Z kapituł w ybierani byli niekiedy sami ordynariusze. W ciągu

dziejów om awianej diecezji ordynariuszem jej został w 1623

roku łucki kanonik katedralny, ks. Andrzej Lipski.69 Również

biskupi pomocniczy byli ściśle z kapitułą katedralną związa­

ni, gdyż uposażenie ich stanowiła zwykle jedna z kanonii. Po­

wagę kapituły podnosiło ponadto prawo wysyłania przedsta­

wicieli na synody prowdncjalne, sejmiki. W synodach diece­

zjalnych kapituły miały, przynajm niej teoretycznie, uczestni­

czyć w pełnym składzie.70

Godność prałacka czy kanonicka była dożywotnia. Za życia

można ją było utracić na skutek popełnienia przewidzianych

przez prawo przestępstw .71 O takim w ypadku w kapitule łuc­

kiej nie słyszymy. N ajchętniej tracono kanonikat przez dobro­

wolne zrzeczenie się lub osiągnięcie lepszego beneficjum czy

stanowiska. Tak np. ks. Franciszek Zajerski był do roku 1602

archidiakonem łuckim. Z chwilą jednak erekcji prepozytury

zrzekł się funkcji archidiakona, a przyjął .godność prepozyta.72

Z A K O Ń C Z E N I E

W niniejszym artykule został podany zarys uposażenia i or­

ganizacji łuckiej kąpituły katedralnej. Poruszone tu zagadnie­

n ia nie w yczerpują całej problem atyki związanej z . tematem.

Z tych braków autor oczywiście zdaje sobie sprawę. W w yniku

naszych rozważań na szczególne podkreślenie zasługuje nie­

znana badaczom prepazytura okręgowa w Brześciu Litewskim,

k tó ra została utw orzona w związku z erekcją godności prepozy-

tu raln ej w kapitule. Cennym źródłem okazały się również od­

68 P o r . A r S i , D 6 5 , p a s s i m . 69 B A V , P r o c . c o n s . , v o l . 1 9 k . 4 7 . 70 P o r . L i b r o w s k i ,

K a p i t u ł a k a t e d r a l n a w ł o c ł a w s k a , Z a r y s d z i e j ó w

o r g a n i z a c j i ,

W a r s z a w a 1 9 4 9 s . 9 3 n n . 71 P r z e s t ę p s t w a , z a k t ó r e g r o z i ł a u t r a t a k a n o n i k a t u w y l i c z a i o m a w i a S . L i b r o w s k i , d z . c y t . , s . 5 9 . 72 P o r . A r S i , D 1 7 k . 1 5 0 — 1 5 1 v .

2

go

LUDWIK KRÓLIK

j - ^ J

[1 5 ]

KAPITUŁA ŁUCKA

181

nalezione w aktach oficjałatu janowskiego statu ty łuckiej ka­

pituły k ated raln ej. Te dwa wartościowe dokum enty zostały

zamieszczone w aneksach. Ze względu jednak na ograniczone

ram y arty k u łu podajem y tylko w yjątki .statutów łuckiej kapi­

tu ły katedralnej.

A n e k s n r 1 E R E K C J A P R E P Q Z Y T U R Y Ł U C K I E J I B R Z E S K I E J J a n ó w , 2 2 I 1 6 0 2 . B p S t a n i s ł a w G o m o l i ń s k i z a z g o d ą k a p i t u ł y e r y g u j e w t e j ż e k a p i t u l e n o w ą g o d n o ś ć p r e p o z y t a i t w o r z y j e d n o c z e ś n i e p r e p o z y t u r ę b r z e s k ą j a k o o k r ę g a d m i n i s t r a c y j n y . ' O r . n i e z n a n y . K o p . A r S i , D 1 7 k . 1 4 5 — 1 4 9 v . ( W p i s w g o r . 2 2 I 1 6 0 2 ) ; t y t u ł w p i s u : E r e c t i o p r a e p o s i t u r a e L u c e o r i e m ( s i s ) e t B r e s - t e n ( s i s ) a c d e t i t u l o , d o t e , p r i m a t u , p r a e r o g a t i v i s i n l o c o , v o c e , o f f i c i i s e t r e s i d e n t i a a c i n c a p ( i t u ) l o g ( e n e r a ) l i L u c e o r i e n ( s i ) J a n o v i a e c e l e b r a t a . S t a t u t u m a n n o D ( o m . i ) n i m i l l e s i m i s e x c e n t e s i m i p r i m i d i e q u a r t a M a i l i n c a p i t u l o g e n e r a l i i n e a t h e d r a l i e c c l e s i a f a c t u ( m ) e t r e c e p t u ( m ) a d I l . l ( u s t r i s s i ) m u m a u t e m D ( o m i ) n u m e p ( i s c o ) p u m p r o c o n f i r m a t i o n e a u c t o - r i s a b i l i n e c e s s a r i a r e m i s s u m ; e t i n a l t e r o c a p i t u l o p a r t i c u l a r i J a n o v i a e c e l e b r a t o d i e p r i m a O c t o b r i s t a m ( k . 1 4 5 v ) s e x c e n t i s s i m i p r i m i r e p e t i ­ t u m , d a t o c o n s e n s u o m n i u m c a p i t u l a r i u m , u t p r o v e n t u s i p s i u s p a r o c h i a - l i s B r e s t e n s i s p r o d o t e p r a e p o s i t i d e n t u r , a s s i g n e n t u r e t a d d i c e a n t u r p e r p e t u o ; n u n c i a m i n t e r t i o c a p i t u l o g e n e r a l i e x e o d e m c o n s t a n t i e t p e r p e t u o o m n i u m c a p i t u l a r i u m c o n s e n s u e t i u d i o i o c o n f i r m a m u s r o b u r p e r p e t u a e f i r m i t a t i s i r r e v o c a b i l e d e c r e t u m a p p o n i m u s . ' Q u o d a d l a u d e m D e i O m n i p o t e n t i s t o t i u s q u e c u r i a e t r i u m p h a n t i s e t c a t h e d r a l i s n o s t r a e t o t i u s q u e u t i l i t a t e m d i o e c e s i s c e d a t s i t q u e p e r p e t u u m e t s e m p e r m a n ­ s u r u m . I t a q u e n o v a m p r a e p o i s i t u r a e d i g n i t a t e m e c c l e s i a s t i c a m c r e a ­ m u s e t e r i g i m u s , t o t o a p p r o b a n t e c a p i t u l o , i t a q u o d p r a e p o s i t u r a e t i ­ t u l u m o b t i n e n s n u n c e t p r o t e m p o r e e x i s t e n s , s i t p r i m u s i n c a p i t u l o , e t o m n i a i u r a , p r i v i l e g i a , p r a e r o g a t i v a s r e t i n e a t e t e x e r c e a t , . - - s i c u t m a i o r e s i n c a p i t u l i s e x e r c e r e s o l e n t . Q u i a i n a t t r i b u e n d i s o f f i c i i s c e r ­ t a e d i g n i t a t i s s e r v a t u r d e i u . r e a l i a r u m c a t h e d r a l i u m c o n s u e t u d o . C u m i g i t u r c o n s t e t i n o m n i b u s f e r e m a i o r i b u s e c c l e s i s p r a e p o s i t u r a m p r i ­ m a m e s s e d i g n i t a t e m ( u n a C r a c o v i e n s d s e x c e p t a , i d q u e e x s p e c i a l i q u a e d a m c a u s a e t i a m i n h i s t o r i i s s c r i p t a ) . I d e o e a n d e m o m n i b u s a l i i s h a e c n o s t r o d e c r e t o - m - e d i a n t e p r a e l a t u r i s p r a e f e r i m u s m a x i m e c o n s i ­ d e r a n s m a x i m u m d u b i u m e x c a p i t u l a r i b u s n o s t r i s s i t m a i o r , u t ( k . 1 4 6 ) q u i d e m e x a r c h i d i a c o n i e t d e c a n i s c r i p t i s c o n t e n t i o n i b u s a p p a r e t . E a m - q u e c o n c e r t a t i o n e m I l l u s t r i s s i m u s e t R e v e r e n d i s s i m u s D ( o m i ) n u s a n

-Ï 8 2

L U D W IK K R Ó L IK

[16]

t e c e s s o r n o s t e r m o d e r n u s C r a c o v i e n s i s i n d e c i s a m r e l i n q u e r i t e t i n ’ d u ­ b i i s c a s i b u s i s t i u s m o d i t u t i s s i m a m s i t a l i a r u m e c c l e s i a r u m c o n s u e t u ­ d i n e s s e q u i . E x h i s a l i i s q u e r a t i o n i b u s a b r o g a m u s e d p i t u l a r e m c o n s t i ­ t u t i o n e m 1 6 0 1 , q u a e e i d e m p r a e p o s i t o l o c u m i n t e r p r a e l a t o s u l t i m i p e ­ n e s s c h o l a s t i c u m a s s i g n a v i t , p r a e s e n t i d e c r e t o d a n t e s f a c u l t a t e m , u t i n c o r n u E v a n g e l i i q u o d d i g n u s e s s e i u r a c o m m u n i a e t p r a x i s R o m a n a e E c c l e s i a e s e c u t i i u d i c a m u s , u t a a u t l o c o a r c h i d i a c o n o a s s i g n a r i c a p i a t , a u t a l i u d s t a l l u m i n l o c o q u o n u n c , a b e o d e m E v a n g e l i i c o r n u g r a d u s i n q u i b u s m i s s a m s o l e m n e m e p i s c o p i c a n t a n t a e d i f i c e t u r d e c e n t e r , n e u s u s e i u s l o c i d e s t r u a t u r , i m m o s i t a p t i o r ' e t i a m p r o c a p i t u l a r i b u s s o l e m n e s v e s p e r a s c a n t a n t i b u s t r i b u ? s u b s e l l i i s , s e u f o r m i s , u t v o c a n t , d i s t i n c t u s . A b r o g a m u s i t e m c a p i t u l a r e m s t a t u t u m q u a t e n u s e i d e m p r a e ­ p o s i t o p r o d o t e ' a s s i g n a v i t d e c i m a s i n T a r g o v i c a e t K r a s n e , п е с n o n d u a s s e x a g e n a s e x c e n s u t h e l o n e i L u e e o r i e n s i ; a l i a m a u t e m d o t e m c o n s t i t u i m u s e i d e m p r a e p o s i t u r a e , d a m u s , a d d i c i m u s , v i d e l i c e t p a r o - c h i a l e m e c c l e s i a m B r e s t e n s e m c u m o m n i b u s e i d e m i u r e f u n d a t i o n i s a n n e x i s ( k . 1 4 6 v ) v i l l i s e t s u b d i t i s e o r u m q u e c e n s i b u s , l a b o r i b u s a c o m n i b u s p r a e s t a t i o n i b u s , s y l v i s , m e l l e f i c i i s , c i v i b u s B r e s t a e l o c a t i s e o r u m q u e c e n s i b u s e t o b s e q u i i s d e c i m i s o b v e n i e n t i b u s , u t i l i t a t i b u s e t e m o l u m e n t i b u s , i t a u t n e c s p e c i a l i t a s , g e n e r a l i t a t i , n e c g e n e r a l i t a s s p e ­ c i a l i t a t i q u i ç q u a m d e r o g e t u m q u a t m , s a l v o i u r e c o l l a t i o n i s , q u o a b ' a n ­ t i q u i s t e m p o r i b u s e p i s c o p i u s i s u n t u s q u e a d n o s t r a t e m p o r a v i g o r e d o n a t i o n i s r e g i a e , h o c e n i m n o b i s e t s u c c e s s o r i b u s n o s t r i s r e l i n q u i m u s e t r e s e r v a m u s . N a m c u m p r a e s e n t a p a r o c h i a l i s e p i s c o p i s i n s u b s i d i u m v i c a r i o r u m d a t a ( t u m d u m b o n a m e n s a e v i c a r i o r u m d e s t i n a t a p r o s e x a - g i n t a s e x a g e n i s c i r c a v e l u l t r a a d t r e s a d v i t a l i t a t e s c o n s e n t i e n t e m e p i s c o p o e r a n t o b l i g a t a ) s o l v e r e p e n s i o n e m a n n u a m v i c a r i i s L u c e o r i e n - s i b u s e x h a c c a u s a , u t l e v a r e t i n o p i a m c o l l e g i i p e n d e n t i a d v i t a l i t a t e c o n c e s s a , i a m n u n c c e s s a n t e m p e n s i o n i s c a u s a p o s t q u i e t i o n e m t r i n a e a d v i t a l i t a t i s e t a u g m e n t u m b o n o r u m S a d o w 1 h u i u s m o d i , q u o d c a p i - t u l a r e s e t v i c a r i o s a l a t n e c e s s a r i o c e s s a v i t p e n s i o a b e n e f i c i o , s e d d u r a n t e p e n s i o n i s c a u s a , q u a f i n i t a f i n i t u r p e n s i o i p s a . O m n i s e n i m a c t u s e x c a u s a p e r m i s s u s c a u s a e s u a e c o m m e n s u r a r i e t c e s s a n t i i l l a c e s s a r e d e b e t ( k . 1 4 7 ) . Q u o d e u m i t a ś i t r e l i n q u i t u r p a r o c h i a l e m B r e ­ s t e n s e m i n e p i s c o p i d i s p o s i t i o n e m a n s i s s e , u t n o n i n a l i o s n i s i i n c a - t h e d r a l i s u s u m ( n a m h u i u s r e s p e c t u h a e c d o n a t i o f a c t a e s t ) . S i e n i m a l i i b e n e f i c i o u n i r e t u r d i s p o s i t i o i n c i d e r e t i n e u m c a s u m , u n d e i n c i ­ p e r e n o n p o s s e t o b s t a n t i T r i d e n t i n a d e u n i o n i b u s a m p l i u s n o n f a c i e n ­ d o p r o h i b i t i o n e , s i a u t e m s i m p l i c i t e r c o n f e r a t u r , p o s s e t d o n a t i o r e v o c a r i , u t p o t e c a u s a n o n s e c u t a a b q u a m f u i t d a t a . S o l u s i t a q u e c a s u s s u p e - r e s t , u t h a e c e c c l e s i a p a r o c h i a l i s i n e c c l e s i a c a t h e d r a l i ‘ m a n e a t , q u a m -1 S a d ó w , w i e ś , p o ł o ż o n a n a W o ł y n i u .

i 17]

KAPITUŁA ŁUCKA

₁₈₃

v i s a u t e m n o v o i u r e c a t h e d r a l i b u s u n i r i p a r o c h i a l e s p r o h i b e a n t u r . Q u i a t a m e n i s t a u n i o f a c t a l e g i t i m e e s t , n a m s o r t i t a f u i t a f f e c t u m a n t e C o n ­ c i l i i T r i d e n t i n i i n P o l o n i a r e c e p t i o n e m , a n n i s q u a d r a g i n t a c i r c a , i d e o m o d e r n a d i s p o s i t i o r e i t e r a r i n o n p o t e s t , l i c e t n u n c c a s u s e v e n i t a q u o n o n p o s s e t a l i a s i n c h o a r i . E t e x h i s s a n e c a u s i s p r a e f a t a m e c c l e s i a m e p i s c o p i p a r t i m e x d i s p e n s a t i o n e a p o ś t o l i c a r e t i n e b a t q u i d a m n o n t e n e b a n t i p s i , s e d c o n f e r e b a n t a l i i s , n u l l a m i n t e r i m v i c a r i i s s o l v e n t e s p e n s i o n e m e t q u i d e m i u r e o p t i m o , n a m ' i s t i p r o v e n t u s t e m p o r i b u s <-k. 1 4 7 v ) n o s t r i s v i x p r a e p o s i t o s u f f i c i e n t , p r o s u i s , p r o v i c a r i o r u m u s i b u s , p r o s c h o l a , p r o f a b r i c a e c c l e s i a e a l i i s q u e m u l t i s i d g e n u s o n e ­ r i b u s , u t r e s i p s a p e r s e l o q u i t u r . S e d n e q u e i l l a m e p i s c o p o r u m o r ­ d i n a t i o n e m v a l i d a m e s s e d e c e r n i m u s , q u a e m e d i e t a t e m o m n i u m f r u c ­ t u u m v i c a r i i s a t r i b u e b a t . Q u i a , p e n s i o p e r m o d u m q u a n t i t a t i s n o n e t i a m p e r m o d u m q u a l i t a t i s c o n s t i t u e n d a e s t , n e a l i q u i n s e c t i o b e n e f i c i i c a n o n i c i s p r o h i b i t a i n d u c a t u r . E t q u i a t a n t o m i n u s a d e c c l e s i a s t i c a ■ o n e ra s u f f e r e n d a s u f f i c e r e t , q u a m p r i m o c a s u . E x h i s i t a q u e i u r i d i c i s r a t i o n i b u s p r a e f a t a m p a r o c h i a l e m a b o m n i p e n s i o n e s i n e e a s i t i n q u a n t i t a t e m , s i n e i n q u o t a , p r a e s e n t i c a p i t u l a r i d e c r e t o l i b e r a m u s , e x i ­ m i m u s e t l i b e r a m o m n i q u e p e n s i o n i s o n e r a v a c u a e p r a e p o s i t u r a e c a - t h e d r a l i s p r o e i u s d o t e d a m u s , s u b d i c i m u s . N o n o b s t a n t e m a n t e c e s s o ­ r u m n o s t r o r u m d e s o l v e n d a h a c p e n s i o n e o r d i n a t i o n i b u s , n e c e t i a m n o s t r i s d e p r i o r i t a t e f u n d a n i d o d i s p o s i t i o n i b u s , q u i b u s e x p r e s s e d e ­ r o g a m u s . I n n o v a m u s p r a e t e r e a i n h a c i p s a e c c l e s i a v e t e r e m p r a e p o s i ­ t u r a e t i t u l u m v o l e n t e s , u t e i u s r e c t o r i n d e e t t e m p o r e e x i s t e n s p e r c o l l a t i o n e m e p i s c o p a l e m L u c e o r i e n s i s e t B r e s t e n s i s p r a e p o s i t u s ( k . 1 4 8 ) n o m i n e t u r e t i n s t i t u e t u r . E t q u i a m u l t a o p o r t e t e s s e i n d i o e c e s i e t c i r c a e p i s c o p u m p e r s o n a l i t e r o c c u p a t u m , i t a u t f o r m a l e m c u r a m p e r s e i p s e e x c e r c e r e n o n v a l e a t , i d e o s t a t u t o r u m i u r i s q u e B r e s t e n s i v i c e - p r a e p o s i t u r a e t i t u l u s e r i g a t u r , u t q u i d e m h o c c a p i t u l a r i d e c r e t o e r i g i ­ m u s , e x e r c i t i u m c u r a e p a r o c h l a l i s i n v i c e p r a e p o s i t u m a b i p s o p r a e p o ­ n i t o p r a e s e n t a n d u m e p i s c o p o a d i n s t i t u e n d u m t r a n s f e r e n t e s , s o l o h a b i ­ t u e i u s d e m c u r a e p e n e s i p s u m p r i n c i p a l e m p r a e p o s i t u m r e l i n q u e n t e s , q u i d u m i d . f a c e r e p o t e r i t c o m m o d e m a x i m e i n c o n v e n t i o n i b u s e t s o - t e m n i t a t i b u s m a i o r i b u s c o n c i o n a b i t u r e t i n o m n i b u s a t t e n d e t i v i g i l a - b i t q u e , u t c u r a p a r o c h i a l i s l a u d a b i l i t e r e x e r c e a t u r . P o r t i o n e m e i d e m v i c e p r a e p o s i t o i u x t a s t a t u t a c a p i t u l a r i a u s u r e c e p t a a s s i g n a b i t e t s o l ­ v e t s u i s t e m p o r i b u s e t p r a e t e r h u n c v i c e p r a e p o s i t u m à l i u m q u o q u e m a n u a l e m f o v e b i t v i c a r i u m c u r a b i t q u e , p o s t r e m o s c h o l a e p r o v i s i o e t J a b r i c a e s u m p t u s s o l i p r a e p o s i t o i n c u m b e n t p r o u t i u r e c o m m u n i d e ­ f i n i t u r , p r a e t e r e a v o l e n t e s p r a e p o s i t u m m o d e r n u m e t p r o t e m p o r e ( k . 1 4 8 v ) e x i s t e n t e m p r a e r o g a t i v i s , o r n a r e s e p a r a m u s e t e x i m i m u s , c a ­ p i t u l o n o s t r o a p p r o b a n t e

ab

a r c h i d i a c o n i L u c e o r i e n s i v i s i t a t i o n e e t s u ­ p e r i n t e n d e n t i a o m n e s e c c l e s i a s p a r o c h i a l e s e t s i m p l i c i a b e n e f i c i a i n

18 4

LUDWIK KRÓLIK

_[181

p a l a t i n a t u B r e s t e n s i , n i h i l i u r i s q u o d a d v i s i t a t i o n e m a r c h i d i a c o n i s - p r o t e m p o r e e x i s t e n t i r e l i n q u e n t u r ( e x c e p t a p a r o c h i a l e J a n o v i e n s i e t S t a v e n s i t a n t u m ) e t s u b i e c i m u s e a s p r a e p o s i t o m o d e r n o e t p r o t e m ­ p o r e e x i s t e n t e , o r d i n a t e , h a c n o s t r a p e r p e t u o v a l i t u r a e t i r r e v o c a b i l i ! c o n s t i t u t i o n e , u t i p s a m q u i d e m e c c l e s i a m B r e s t e n s e m , t a m i n c a p i t e , , q u a m i n m e m b r i s s o l u s e p i s c o p u s ( n o n p e r d e l e g a t u m ) v i s i t e t . R e l i ­ q u a s a u t e m o m n e s e c c l e s i a s p a r o c h i a l e s e t s i m p l i c i a b e n e f i c i a i n p a - l a t i n a t u B r e s t e n s i p r o u t e x a n t i q u i s t e m p o r i b u s p r o c e s s u s p e r p a r o ­ c h i a s m i s s u s d e c l a r a t ( e x c e p t i s J a n o v i e n s i e t S t a v e n s i ) i p s e p r a e p o s i t u s : e t n o n a r c h i d i a c o n u s p r o c e s s u p r o v i s i t a t i o n e s u b t i t u l o e t s i g i l l o s u i s s i n e e p i s c o p o r u m r e q u i s i t i o n e p r a e m i s s o , v i s i t e t d e t r i e n n i o i n t r i e n ­ n i u m , a u t q u o t i e s n e c e s s i t a s v i d e b i t u r . E t u t i n v i s i t a t i o n e p l e b a n o r u m e x c e s s u s , u t d e e b r i e t a t e , a l e i s , v e n a t i o n i b u s i n i u r i i s v e r b a l i b u s ( k . 1 4 9 ) ,. p o e n i s p e c u n i a r i i s i u x t a s t a t u t a p r o v i n c i a l i a e t d i o e c e s a n a , l o c i s i i s a p ­ p l i c a n d i s e t s i i n v i s i t a t i o n e m e i u s d e m i u s t e m a n d a t u m a l i q u i d d e f a ­ b r i c a e c c l e s i a e e t o r n a m e n t i s a l i q u i s p a r o c h o r u m n o n f e c e r i t , o m n i a : a d e p i s c o p u m a p p e l a t i o n e r e m o t a ( n i s i m o d u s i n c o r r e c t i o n e e x c e s s e r i t ) * p r o p r i a a u c t o r i t a t e p u n i r i p o s s i t . C a e t e r a c r i m i n a s u p r a e x p r e s s i s g r a ­ v i o r a a d e p i s c o p u m r e f e r r e t e n e b i t u r e t e r i t a s t r i c t u s . L i c e b i t p r a e t e r e a , e i d e m p r a e p o s i t o s y n o d o s d e c a n a l e s i u x t a s t a t u t a d i o e c e s a n a i n d i c e r e : e a s q u e p e r a c t a e t c l a u s o s u o s i g i l l o a d e p i s c o p u m r e m i t t e r e . I n d u l g e - m u s p r a e t e r e a p r a e p o s i t o , u t n o n s o l u m p e r s e , s e d e t i a m p e r c o m - m i s s a r i u m s u u m , v i s i t a t i o n e s e c c l e s i a r u m s u a r u m p e r a g e r e v a l e a t , s e d ! d e l e g a t u s h u i u s m o d i o n e r i s t a n t u m f a c i a t v i s i t a t i o n e m s i n e u l l a c o e r c i ­ t i o n e , h a n c a u t e m i p s i p r a e p o s i t o r e f e r a t , q u i p o s t d e l e g a t i o n e m d e l e ­ g a t i s u i , m i n o r a c r i m i n a p u n i e t , m a i o r a a u t e m a d e p i s c o p u m r e m i t t e t - I d e o q u e c o n c e d i m u s i d q u o d i n c o n s e q u e n t i a v e n i t , u t p r a e p o s i t u s s u ­ u m h a b e a t n o t a r i u m p u b l i c u m e t l e g a l e m , u t p r a e p o s i t i a c t i s ( k . 1 4 9 v > e t i u d i c a t i s i n i s t i s q u i c o n c e d u n t u r c a s i b u s s t e t u r e t p l e n a m h a b e a n t , f i d e m e t a u t o r i t a t e m . P o s t r e m o a d m a i o r a m n o s t r a m b e n i g n i t a t e m s i g ­ n i f i c a n d a m e i d e m p r a e p o s i t u r a e B r e s t e n s i u n i o n i s p r a e b e n d a e S a n c t a e - D o r o t h e a e a d v i t a m t a n t u m m o d e r n i p r a e p o s i t i n o v i t e r i n s t i t u t i e i u s ­ d e m c a p i t u l i n o s t r i a c c e d e n t e c o n s e n s u . S t a n i s l a u s e p i s c o p u s L u c e - o r i e n s i s 2. L o c u s s i g i l l i . A n e k s n r 2 S T A T U T Y Ł U C K I E J K A P I T U Ł Y K A T E D R A L N E J ( w y j ą t k i ) Ł u c k , 2 1 X I 1 6 0 6 . S t a t u t y ł u c k i e j k a p i t u ł y k a t e d r a l n e j o m a w i a j ą p r e c e d e n c j ę w s t a l ­ l a c h , c z a s o d p r a w i a n i a k a p i t u ł y , s p o s ó b o b c h o d z e n i a r o c z n i c z m a r ł y c h г S t a n i s ł a w G o m o l i ń s k i , b i s k u p ł u c k i w l a t a c h 1 6 0 0 — 1 6 0 4 .

KAPITUŁA ŁUCKA

₁₈₅

' c z ł o n k ó w k a p i t u ł y , k a s ę , s p r a w ę w y b o r u s ę d z i ó w d e p u t o w a n y c h , k w e s t i ę - z a ł a t w i a n i a s p o r ó w i p r o b l e m z a c h o w a n i a t a j e m n i c y o b r a d . O r . n i e z n a n y . K o p . A D S , D 1 8 k . 1 7 7 v — 1 8 1 v . ( W p i s w g o r . 3 1 V I I I 1 6 0 7 ) ; t y t u ł w p i s u : A c t a e t c o n s t i t u t i o n e s v e n e r a b i l i s c a p i t u l i L u c e o r i e n e i s i n e c c l e ­ s i a c a t h e d r a l d a n n o D o m i n i m i l l e s i m o s e x c e n t e s i m o s e x t o d i e X X I m e n ­ s i s N o v e m b r i s h a b i t a e e t c e l e b r a t a e . ... S t a l l a p r a e l a t o r u m e t c a n o n i c o r u m { k . 1 8 0 ) Q u a m v i s i a m d u d u m p r a e l a t i s e t c a n o n i c i s s t a l l a a s s i g n a t a f u e r i n t , , c u m t a m e n R / e v e r e n d i s s i / m u s D / o m i n u s / o l i m S t a n i s l a u s G o m o l m s k i 1 ' p i a e m e m o r i a e e p i s c o p u s L u c e o r i e n s i s p r a e p o s i t u r a e t i t u l o e r e x i t 2, e a n - d e m q u e p r i m a m i n c a p i t u l o d i g n i t a t e m e i u s d e m o r d i n a t i o n i s . , , s e r v a t o · d i g n i t a t u m o r d i n e m , u t p r i m u s s i t p r a e p o s i t u s , s e c u n d u s a r c h i d i a c o n u s , . t e r t i u s d e c a n u s , q u a r t u s c u s t o s , q u i n t u s s c h o l a s t i c u s . . . a p r i o r i b u s s t a ­ t u t i s a n n i 1 5 9 1 . I u x t a d e c r e t u m R / e v e r e n d i s s i / m i o l i m D / o m i / n i S t a n i — s l a i e / p i s c o / p i 3 d e c l a r a n t e s s e d i g n i u s r a t i o n e c a p i t u l a r i u m p e r s o n a r u m s e d e a n t i n p r i m i s p r a e p o s i t u s , p e n e s e u m d e c a n u s , d e i n d e s c h o l a s t i ­ c u s . A c o r n u a u t e m E p i s t o l a e a r c h i d i a c o n u s , d e i n d e c u s t o s . C a n o n i c i : a u t e m p e r s e n i u m . . . T e m p u s c a p i t u l i c e l e b r a n d i ( k . 1 8 0 v ) C a p i t u l u m c e l e b r a n d u m e s s e e t c e l e b r a n d u m d e b e r e s i n g u l i s ; a n n i s d i e f e s t o S a n c t i s s i m a e e t I n d i v i d u a e T r i n i t a t i s ; e t i n e o d e m p r a e l a t o s e t c a n o n i c o s m a n e r e t e n e r i u s q u e a d O c t a v a m C o r p o r i s . C h r i s t i . . . Q u o d s i q u i s a u t p r a e l a t o r u m a u t c a n o n i c o r u m v e n i s s e c o n ­ t e m p s e r i t , p r a e l a t u s q u i d e m t r i u m m a r c a r u m , c a n o n i c u s v e r o d u a s p r o · f a b r i c a e c c l e s i a e a p p l i c a n d a r u m p o e n a p u n i a t u r . A n n i v e r s a r i u m c a p i t u l o r u m ( k . 1 8 1 ) E x i g i t s u o q u e p r o p e i u r e e x p o s c i t c h a r i t a t i s r a t i o , u t q u o s v i ­ v i s c o n i u n x i t e i u s d e m h o n o r i s e t v i t a e c o m m u n i s r a t i o e o s d e m m o r t u o s p a r i a m o r i s p i e t a t i s q u e s t u d i o p r o s e q u a m u r . S t a t u i t i t a q u e v e n e r a b i l e c a p i t u l u m , u t i n g e n e r a l i c a p i t u l o , p r i m o q u i d e m d i e m i s s a d e S p i r i t u S a n c t o , a l t e r a a u t e m s e q u e n t i , n o n i m p e d i t o m i s s a p r o d e f u n c t i s p r a e ­ l a t i s e t c a n o n i c i s m o r e s o l e m n i c a n t e t u r , u t i n d e v i c a r i i s v e l s c h o l a e q u a c a n t a v e r i t m i s s a s c o n s o l a t i o t r i b u a t u r . I n f u t u r o a u t e m c a p i t u l o r a t i o n e i n v e n i e n d i i n t e r s e R ( e v e r e ) n d . i D o m i n i p r o m i s ś e r u n t d e c o m ­ p a r a n d o e x c o l l e c t i s c o m m u n i b u s f e r e r i s e r i c e o o p e r i m e n t o h o n e s t o e t . d e c e n t i . 1 S t a n i s ł a w G o m o l i ń s k i , b i s k u p ł u c k i w l a t a c h 1 6 0 0 — 1 6 0 4 . 2 E r e k c j a ł u c k i e j p r e p o z y t u r y k a t e d r a l n e j 2 2 I 1 6 0 2 . 3 P o r . p r z y p i s 1.