Politechnika Warszawska
Warsaw University of Technology http://repo.pw.edu.pl
Publikacja / Publication
Wpływ małych i średnich przedsiębiorstw na zatrudnienie w województwie mazowieckim,
Chybicki Grzegorz Adres publikacji w Repozytorium URL / Publication address
in Repository http://repo.pw.edu.pl/info/article/WUT404908/
Data opublikowania w Repozytorium / Deposited in
Repository on 2015-04-15
Cytuj tę wersję / Cite this version
Wpływ małych i średnich Chybicki Grzegorz:
przedsiębiorstw na zatrudnienie w województwie
mazowieckim, In: Wiedza, innowacje, przedsiębiorczość, a rozwój regionalny / Kludacz Magdalena (eds.), 2015, Politechnika Warszawska, Kolegium Nauk Ekonomicznych i Społecznych w Płocku, ISBN 9788393653874, pp. 191-205
1 mgr Grzegorz CHYBICKI
WPŁYW MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW NA ZATRUDNIENIE W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM
1. Wstęp
W literaturze przedmiotu istnienie sektora MSP określane jest jako podstawa istnienia każdej gospodarki europejskiej. Mimo, iż posiada on niewielki zasięg działania jego udział w kształtowaniu gospodarki jest ogromny. Sektor ten pełni kluczową rolę w procesie wzrostu gospodarczego, tworzenia PKB, kształtowania rozwoju regionalnego, a tym samym pełni ogromną rolę dla poprawy sytuacji społeczno gospodarczej kraju oraz poziomu życia jego mieszkańców. Przedsiębiorstwa te stymulują wzrost gospodarczy, a także generują nowe miejsca pracy. W Polsce w sektorze MSP znajduje zatrudnienie ponad 2/3 ogółu pracujących dlatego jest on tak ważny dla gospodarki. Problemy związane z rynkiem pracy stały się na początku nowego stulecia jednym z najważniejszych celów polityki gospodarczej krajów dobrze rozwiniętych. Konsekwencją tego jest fakt iż tworzenie nowych miejsc pracy pozostaje w centrum uwagi ekonomistów, polityków i opinii publicznej starających się rozstrzygnąć kto, gdzie i w jaki sposób ma te miejsca pracy tworzyć1.
Dlaczego istnienie sektora MSP w gospodarce jest tak istotne? W obecnych czasach zmiany w gospodarce zachodzą w bardzo szybkim tempie, co wymaga od podmiotów gospodarki narodowej umiejętności szybkiego dostosowania się do zmieniającej się sytuacji rynkowej. Przedsiębiorstwa należące do sektora MSP są niewielkie, często o małym zasięgu, posiadają, więc z racji swoich cech zdolność do szybkiego przystosowywania się, do zmieniających się warunków otoczenia. Podmioty te są niezwykle mobilne i elastyczne, posiadają zdolność szybkiego reagowania na nadchodzące zmiany również w kwestii dotyczącej profilu działalności, mają możliwość wprowadzania w szybkim tempie zmian profilu swojej działalności. Małe i średnie przedsiębiorstwa łatwo dostosowują się do miejsca, czasu i zasobów, są otwarte na postęp techniczny i organizacyjny. Szybko reagują na
1P. Dominiak, Sektor MSP we współczesnej gospodarce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 109
zmieniające się preferencje i potrzeby konsumentów ponieważ mają zazwyczaj dobre rozeznanie w sytuacji rynkowej.2 Dodatkową cechą sektora MSP jest jego występowanie niemalże we wszystkich działach gospodarki.
2. Liczebność i struktura podmiotów gospodarki
W Polsce sektor małych i średnich przedsiębiorstw swojego znaczenia nabrał dopiero po 1989 roku, kiedy to jego dynamiczny rozwój stał się jedną z charakterystycznych cech przemian ekonomiczno- ustrojowych mających wtedy miejsce w naszym kraju. Zmiany w sektorze MSP były spowodowane eliminacją pozostałości prawnych i administracyjnych barier rozwoju przedsiębiorczości.3 Transformacja systemu gospodarczego oraz przełom demokratyczny spowodowały, że samodzielność gospodarcza obywateli, a także zainteresowanie samo-zatrudnieniem znacznie wzrosło.4 Lata dziewięćdziesiąte określane są mianem przełomu gospodarczego polskiej przedsiębiorczości. Z początkiem lat 90-tych w Polsce odnotowano dwumilionowy przyrost nowych, prywatnych firm, który był efektem transformacji gospodarki. W 1989 roku odnotowano przyrost przedsiębiorstw o 50%, natomiast do końca 1991 roku liczba ta wzrosła aż o 162%. Obecnie w Polsce zarejestrowanych jest 3975334 podmiotów gospodarki narodowej ogółem (stan na 31.XII.2012). W stosunku do roku 2011 liczba podmiotów w REGON wzrosła o 2,7%5. W Polsce największa liczba przedsiębiorstw w 2012 roku została zarejestrowana w województwie mazowieckim- 699212, co stanowiło prawie 18% przedsiębiorstw zarejestrowanych tego roku w kraju. Tym samym województwo to zajęło pierwsze miejsce w Polsce pod względem liczby przedsiębiorstw. Mazowsze określane jest mianem najbardziej przedsiębiorczego regionu w kraju, charakteryzuje się szybkim rozwojem gospodarczym.
Poziom urbanizacji województwa jest wysoki, szacowany jest na 64,6% co daje Mazowszu piąte miejsce w kraju (średnia dla kraju 60,6%). Na tak dużą liczbę przedsiębiorstw w tym regionie wpływają specyficzne cechy jakie posiada województwo mazowieckie, do cech tych
2 E. Małecka, Znaczenie małych firm w okresie transformacji, „Gospodarka w teorii i praktyce” 1(4)/1999,Łódź, s.66;
J. Janiuk, Strategiczne dostosowanie polskich mały i średnich przedsiębiorstw do konkurencji europejskiej, Warszawa 2004, s.157-163; K. Safin, Zarządzanie małą firmą, Warszawa 2003, s.48-60.
3 Podstawowe znaczenie w rozwoju indywidualnej przedsiębiorczości miało wprowadzenie Ustawy z dnia 28 grudnia 1988 o działalności gospodarczej (Dziennik ustaw 1988, nr 41, poz. 324) zrównująca prawnie sektor prywatny i publiczny
4 M. Bednarczyk, Małe i Średnie przedsiębiorstwa w Polsce a integracja europejska, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2004, s. 30
5
3 należy: położenie, zlokalizowanie w nim stolicy państwa, liczba mieszkańców, oraz wiele innych cech, które sprzyjają zakładaniu przedsiębiorstw6.
WYKRES 1: Liczba podmiotów gospodarki narodowej województwa mazowieckiego na tle innych województw w 2012 roku
Źródło: opracowanie własne na podstawie strony internetowej: www.stat.gov.pl; stan na dzień 01.07.2013r.
Województwo mazowieckie składa się sześciu podregionów, do których należą:
podregion ciechanowsko- płocki, ostrołęcko- siedlecki, warszawski wschodni, podregion warszawski zachodni, radomski, oraz miasto stołeczne Warszawa. Położone jest w środkowo wschodniej części Polski, a w jego skład wchodzi 37 powiatów i pięć miast na prawach powiatu, do których należą: Warszawa, Ostrołęka, Płock, Siedlce, Radom. Powiaty dzielą się na 314 gmin, z czego 35 to gminy miejskie, które mają status miasta (zawiera się w administracyjnych granicach miasta). W powiecie znajduje się również 50 gmin miejsko- wiejskich, oraz 229 gmin wiejskich (gmina, która na swoim terytorium nie zawiera miasta)7. W województwie mazowieckim większa część osób mieszka w miastach niż na wsiach. Na terenie woj. pracuje 2262,1 tysięcy osób, przeciętne miesięczne wynagrodzenie w 2011 roku było tu znacznie wyższe niż w kraju i wynosiło 4243,41 zł podczas, gdy w kraju
6 Źródło: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru regionów w województwie mazowieckim w 2012 r., Wydane przez Urząd Statystyczny w Warszawie, informacje i opracowania statystyczne, Warszawa 2012.
7http://pl.wikipedia.org/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_mazowieckie; stan na dzień 30.06.2013r.
Mazowieckie
3403,51 zł. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych ukształtowała się na poziomie 246,7 tysięcy osób natomiast stopa bezrobocia wyniosła 9,8% podczas, gdy dla Polski 12,5%.
Największa liczba podmiotów gospodarki narodowej w 2012 roku została zarejestrowana właśnie w województwie mazowieckim. Należy podkreślić, iż w 2012 roku podobnie jak w 2011 roku zdecydowaną większość stanowiły podmioty należące do sektora prywatnego. Sektor publiczny skupia, zatem niewielką ilość przedsiębiorstw państwowych.
WYKRES 2: Podmioty gospodarki narodowej województwa mazowieckiego według sektorów własności w 2012r.
(stan na dzień 31.XII.2012)
Źródło: opracowanie własne na podstawie strony internetowej: www.stat.gov.pl: stan na dzień 02.07.2013r.
Obok podziału przedsiębiorstw ze względu na własność należy również przedstawić strukturę przedsiębiorstw ze względu na rodzaj wykonywanej działalności co jest równie istotne przy analizie struktury wybranych przedsiębiorstw znajdujących się na terenie województwa mazowieckiego. Strukturę podmiotów ze względu na rodzaj prowadzonej działalności prezentuje wykres 3.
5
WYKRES 3: Struktura podmiotów gospodarki narodowej według wybranych sekcji PKD (stan w dniu 31.XII.2012r.)
Źródło: opracowanie własne na podstawie strony internetowej www.stat.gov.pl: stan na dzień 07.07.2013r.
Według stanu na 31 grudzień 2012 roku, najliczniejszą grupę podmiotów - podobnie jak przed rokiem- stanowiły podmioty zajmujące się handlem i naprawą pojazdów samochodowych. Ich wzrost w ciągu roku nastąpił prawie o 1,6 % osiągając tym samym liczbę 187125. Jednostki należące do tego sektora skupiają ponad 32%, a dokładnie 32,53%
przedsiębiorstw mających siedzibę na terenie województwa mazowieckiego. Jednostki należące do sektora handel i naprawa pojazdów samochodowych mają najbardziej znaczący udział w rynku na tym terenie, który z roku na rok dodatkowo wzrasta.
Kolejnym ważnym działem polskiej gospodarki, który skupia na terenie województwa mazowieckiego równie znaczną liczbę przedsiębiorstw jest dział zajmujący się działalnością profesjonalną, naukową i techniczną. Do podkreślenia należy fakt, iż wśród podmiotów gospodarki narodowej zajmujących się działalnością profesjonalną, naukową i techniczną wzrost w stosunku do roku ubiegłego był najwyższy i wyniósł tym samym 4962 podmioty to jest 5,82% więcej podmiotów w stosunku do 2011 roku. Może to świadczyć o wzroście innowacyjności i konkurencyjności gospodarki Mazowsza. Znacznie mniejsze znaczenie na terenie Mazowsza odgrywają jednostki należące do działu transport i gospodarka narodowa, która znajduje się na „piątym” miejscu z liczbą podmiotów w 2012 roku 45375, stanowiąc tym samym 7,9% udziału wszystkich przedsiębiorstw regionu, następnie opieka zdrowotna i pomoc społeczna- 30298 podmiotów, z udziałem w rynku 5,3%, obsługa rynku nieruchomości- 29374 z udziałem 5,1% , oraz edukacja - 24314 podmiotów a udział w rynku kształtuje się na poziomie ponad 4%.
W porównaniu z rokiem ubiegłym największy wzrost podmiotów odnotowano w edukacji, w stosunku do 2011 roku ich liczba wzrosła aż o 3306 podmiotów. Tak duży przyrost w dziedzinie edukacji spowodowany jest wejściem w życie ustawy z dnia 18 kwietnia 2011 roku o systemie informacji oświatowej. Mazowsze posiada dobre zaplecze naukowo- oświatowe, występuje tu wiele uczelni wyższych, które w największym stopniu skupia Warszawa, a także w nieco mniejszym Płock, Siedlce, Pułtusk i Radom.
W porównaniu z rokiem 2011 liczba podmiotów w poszczególnych sekcjach wzrosła i systematyzując od największego wzrostu do najmniejszego, wzrosty wynoszą odpowiednio:
edukacja (13,6%), działalność profesjonalna naukowa i techniczna (5,8%), opieka zdrowotna i pomoc społeczna (5,6%), obsługa rynku nieruchomości (4%), przemysł (3,2%), budownictwo (1,9%), handel i naprawa pojazdów samochodowych (1,6%), transport i gospodarka narodowa (0,1%).
Województwo mazowieckie jest województwem bardzo zróżnicowanym pod wieloma względami, dlatego dla dokładniejszej analizy specyfiki województwa należy najlepiej rozpatrywać je przynajmniej z podziałem na poszczególne jego podregiony. Procentowy udział podmiotów gospodarczych w podregionach województwa mazowieckiego obrazuje rycina 1.
RYCINA 1: Struktura podmiotów gospodarki narodowej według podregionów województwa mazowieckiego w 2012 roku(stan na dzień 31.XII.2012r).
Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl: stan na dzień 10.07.2013r.
7 Na terenie województwa występują duże dysproporcje przestrzenne co do rozwoju tego obszaru. Największą część kapitału gospodarczego, kapitałowego i intelektualnego skupia Warszawa i aglomeracja warszawska. Subregiony natomiast w porównaniu do Warszawy charakteryzują się zdecydowanie słabszym potencjałem gospodarczym, a także niższą dynamiką rozwojową. Największą liczbę przedsiębiorstw skupia na swoim terenie miasto stołeczne Warszawa, jest to ponad połowa wszystkich przedsiębiorstw zarejestrowanych w 2012 roku na terenie województwa. Wśród powiatów i miast na prawach powiatu, oprócz miasta stołecznego Warszawa najwięcej jednostek zlokalizowanych było w podregionach z nim graniczących. Strukturę podmiotów gospodarki narodowej w 2011 i 2012 roku w poszczególnych podregionach przedstawia tabela 1
W 2012 roku we wszystkich podregionach na terenie województwa mazowieckiego przeważały przedsiębiorstwa należące do sektora mikro-przedsiębiorstw, czyli podmioty gospodarki narodowej zatrudniające do 9 osób. W 2012 roku liczba mikro-przedsiębiorstw wzrosła w stosunku do 2011 roku we wszystkich podregionach Mazowsza stanowiąc tym samym 95,6% ogółu zarejestrowanych jednostek. Tak więc na terenie województwa mazowieckiego przeważały podmioty gospodarki narodowej należące do grupy mikro- przedsiębiorstw. Pozostałe podmioty stanowią około 4.4%: małe przedsiębiorstwa zatrudniające od 10 do 49 osób stanowią 3,5%, podmioty średnie zatrudniające od 50 do 250 osób- 0,7%, natomiast duże ( powyżej 250 osób) 0,2%.
TABELA 1: Podmioty gospodarki narodowej w podregionach województwa mazowieckiego według liczby pracujących.
Jednostka terytorialna Jednostki gospodarcze według wielkości Rok wzrost/
spadek
2011 2012
woj. mazowieckie
liczba ogółem 675099 699212 24113
0-9 642595 668481 25886
10-49 26342 24618 -1724
50-249 5046 5021 -25
250-999 855 837 -18
1000 i więcej 261 255 -6
Podregion ciechanowsko-płocki
liczba ogółem 44686 45732 1046
0-9 42082 43328 1246
10-49 2169 1958 -211
50-249 384 395 11
250-999 44 44 0
1000 i więcej 7 7 0
Podregion ostrołęcko- siedlecki
liczba ogółem 55832 57182 1350
0-9 53288 54869 1581
10-49 2153 1910 -243
50-249 347 360 13
250-999 37 36 -1
1000 i więcej 7 7 0
Podregion radomski
liczba ogółem 50341 51213 872
0-9 47871 48968 1097
10-49 2072 1846 -226
50-249 356 359 3
250-999 36 34 -2
1000 i więcej 6 6 0
m. st. Warszawa
liczba ogółem 340848 355083 14235
0-9 323732 338581 14849
10-49 13406 12822 -584
50-249 2883 2859 -24
250-999 606 603 -3
1000 i więcej 221 218 -3
Podregion warszawski wschodni
liczba ogółem 81319 84329 3010
0-9 77911 81162 3251
10-49 2880 2666 -214
50-249 467 445 -22
250-999 56 52 -4
1000 i więcej 5 4 -1
Podregion warszawski zachodni
liczba ogółem 102073 105673 3600
0-9 97711 101573 3862
10-49 3662 3416 -246
50-249 609 603 -6
250-999 76 68 -8
1000 i więcej 15 13 -2
Źródło: opracowanie własne
9 W 2012 roku w rejestrze REGON zarejestrowały się 60786 nowe podmioty gospodarki narodowej było to o 3384 podmioty więcej niż w 2011 roku. W 2012 roku najwięcej nowo zarejestrowanych podmiotów zostało odnotowanych w mieście stołecznym Warszawa (29218), w podregionie warszawskim zachodnim (8753), oraz warszawskim wschodnim (7738). W podregionie ostrołęcko- siedleckim zarejestrowało się w 2012 roku 5275 podmiotów, w podregionie radomskim 4998 podmiotów, natomiast najmniejsza liczba podmiotów została zarejestrowana w podregionie ciechanowsko- płockim (4804). Największa liczba podmiotów gospodarki narodowej z wyjątkiem Warszawy została zarejestrowana w podregionie warszawskim zachodnim w powiecie piaseczyńskim (2657), pruszkowskim (1887), oraz warszawskim zachodnim (1388). Najmniejsza liczba nowo zarejestrowanych przedsiębiorstw z wyjątkiem Płocka została odnotowana w 2012 roku w podregionie ciechanowsko- płockim w powiecie żuromińskim (300), sierpeckim (338), oraz gostynińskim (359). Obecnie na terenie województwa mazowieckiego liczba nowo powstałych przedsiębiorstw jest większa od tej dotyczącej zlikwidowanych podmiotów, co świadczy o wysokim potencjale przedsiębiorczości Polaków.
Podsumowując w województwie mazowieckim w 2012 roku w rejestrze REGON znalazło się 699212 podmiotów gospodarki narodowej (o 24113 więcej niż w roku ubiegłym).
Wzrost liczby podmiotów odnotowano we wszystkich podregionach. Największy procentowy wzrost podmiotów odnotowano w mieście stołecznym Warszawa (4,2%), spadek natomiast odnotowano tylko w powiecie gostyńskim (2%). Ze względu na sektor własności największą liczbę stanowiły podmioty sektora prywatnego, tj. 686267 podmiotów (98,1%), natomiast podmioty sektora publicznego to zaledwie 1,9% Największa liczba podmiotów funkcjonowała w sektorze: handel i naprawa pojazdów samochodowych – 187.125 (26,8%
ogółu podmiotów), działalność profesjonalna, naukowa i techniczna – 85.312 (12,2%), a także budownictwo – 70.725 (10,1%) oraz przemysł z liczbą podmiotów 61.518 (8,8%). Do rejestru REGON w 2012 roku trafiło 60.786 nowych podmiotów gospodarki narodowej, tj. o 5,9% więcej niż w poprzednim roku. Największa liczba nowych jednostek została zarejestrowana w m. st. Warszawa (29.218) oraz w powiatach: piaseczyńskim (2.657), wołomińskim (2.521). natomiast najmniejsza liczba jednostek powstała w powiatach:
łosickim (193), lipskim (195), zwoleńskim (211), białobrzeskim (227) i przysuskim (271).
W 2012 r. z rejestru REGON wyrejestrowało działalność 37.976 podmiotów, tj. o 40,7% mniej niż przed rokiem. Najwięcej podmiotów zrezygnowało z działalności gospodarczej w miastach: Warszawa(15.423), Radom (1.872) a także w powiatach:
piaseczyńskim (1.638), wołomińskim (1.551) i pruszkowskim (1.291). Warto zaznaczyć
również, że spośród podmiotów zarejestrowanych na terenie województwa mazowieckiego aż 95,6% (668.481 podmiotów) stanowiły mikro-przedsiębiorstwa (podmioty zatrudniające do 9 osób). Udział podmiotów małych, (zatrudniające od 10 do 49 osób) wynosił w 2012 roku tylko 3,5% ogółu podmiotów (24.618 podmiotów), natomiast podmioty średnie (zatrudniające od 50 do 249 osób) stanowiły zaledwie 0,7% (5.021 podmiotów). Podmioty duże ,zatrudniające powyżej 250 osób stanowiły w badanym roku tylko 0,2% , czyli 1.092 jednostki gospodarcze.
3. Zatrudnienie w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw
Znaczenie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce potwierdza m. in.
wpływ tego sektora na rynek pracy. Sektor ten jest tak ważny ponieważ posiada potencjalną zdolność do tworzenia nowych miejsc pracy. Zatrudnianie nowych pracowników stanowi podstawowy cel społeczny. Małe i średnie przedsiębiorstwa tworzą nowe miejsca pracy przyczyniając się do obniżania stopy bezrobocia w kraju a tym samym przyczyniają się do poprawy sytuacji życiowej jego mieszkańców.
W 2011 roku w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw na terenie województwa mazowieckiego pracowało 2262092 osób (stan na dzień 31.XII), co stanowi 16,3% ogółu pracujących w tym roku w Polsce. Liczba ta wzrosła w stosunku do roku ubiegłego o 1,6%
co oznacza że w 2011 roku w województwie mazowieckim pracowało o 36528 osób więcej niż przed rokiem. Zarówno w sektorze publicznym jak i w sektorze prywatnym nastąpił wzrost liczby pracujących w gospodarce narodowej.
TABELA 2: Pracujący w gospodarce narodowej województwa mazowieciego
Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Pracujący ogółem: 2066841 2116141 2218546 2252575 2256701 2225564 2262092
Sektor publiczny 511375 508782 512268 518920 519409 521079 512422
Sektor prywatny 1555466 1607359 1706278 1733655 1737292 1704485 1749670 Źródło: opracowanie własne na podstawie Roczników Statystycznych Województwa Mazowieckiego 2003-2009, a także
„Pracujący w gospodarce narodowej w 2011 roku”, GUS, Warszawa 2012.
Rozpatrując liczbę pracujących według sektorów własności należy podkreślić, iż w województwie mazowieckim liczba pracujących kształtuje się podobnie do struktury kraju.
Jako pracodawca w znacznym stopniu przeważa tu sektor prywatny dając zatrudnienie 1749670 osób, tj. około 77,7% pracujących. W sektorze publicznym pracuje natomiast
512422 osób, czyli około 22,3%.
11 Województwo mazowieckie jest najbardziej rozwiniętym gospodarczo regionem w kraju. W regionie tym prymat pod względem zatrudnienia wiedzie sektor usług, w tym handel, usługi finansowe, telekomunikacja, czy ubezpieczenia. Obok usług ważne znaczenie ma również przemysł, w tym zwłaszcza przetwórstwo przemysłowe. Mazowiecki rynek pracy jest jednym z najbardziej specyficznych rynków w Polsce, znajdują się tu niemal wszystkie gałęzie przemysłu, za wyjątkiem przemysłu górniczego, stoczniowego i koksowniczego.
Obok przemysłu i usług swoją istotną rolę ma także na tym terenie rolnictwo, a zwłaszcza ogrodnictwo i sadownictwo. Należy jednak podkreślić, że największym pracodawcą wśród małych i średnich przedsiębiorstw w ujęciu sektorowym są firmy o profilu handlowym i przemysłowym. Dane dotyczące pracujących w gospodarce narodowej według sektorów ekonomicznych przedstawia tabela 3 8.
Tabela 3: Pracujący w gospodarce narodowej według sektorów ekonomicznych w województwie mazowieckim
Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Pracujący ogółem: 2066841 2116141 2218546 2252575 2256701 2225564 2262092 Sektor usług 1303948 1330451 1405384 1450090 1481215 1479529 1512072 Sektor przemysł i
budownictwo 441871 464732 491638 481401 459106 445254 449417
Sektor rolniczy 321022 320958 321524 321084 316380 300781 300603
Źródło: opracowanie własne na podstawie Roczników Statystycznych Województwa Mazowieckiego 2003-2009, a także
„Pracujący w gospodarce narodowej w 2011 roku”, GUS, Warszawa 2012.
Dane z tabeli potwierdzają rosnącą rolę usług w zatrudnieniu zarówno w całym kraju jak i analizowanym regionie. W 2005 roku w sektorze usług pracowało 63,1% pracujących natomiast w 2011 roku stan ten wzrósł do 66.8%. Udział pracujących w 2011 roku dla pozostałych dwóch sektorów wynosi odpowiednio dla przemysłu 19,9% oraz 13,3 % dla rolnictwa.
Sektor usług zapewnia miejsca pracy prawie ¾ osób pracującym na Mazowszu.
Skupia on wszystkie podmioty gospodarki narodowej wytwarzające usługi, a nie dobra materialne. Zaliczają się do niego takie działy jak: handel, bankowość, transport, ubezpieczenia, służba zdrowia, szkolnictwo, nauka, administracja9.
8 M. Bednarczyk, Małe i średnie przedsiębiorstwa w Polsce a integracja europejska, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2004, s.43
9 Praca zbiorowa: Encyklopedia dla dociekliwych 5000 tysięcy informacji. Belgia: Wydawnictwo Jarmołkiewicz Elżbieta, s.
540;
TABELA 4: Pracujący w gospodarce narodowej według sekcji PKD 200710
Wyszczególnienie Rok
Wzrost/ Spadek
2010 2011
Ogółem 2225564 2262092 36528
Handel; naprawa pojazdów samochodowych 385560 386398 838
Przemysł ogółem 316656 314746 -1910
Przemysł- w tym przetwórstwo przemysłowe 275221 272815 -2406
Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 300781 300603 -178
Budownictwo 128598 134671 6073
Transport i gospodarka magazynowa 132507 139435 6928
Zakwaterowanie i gastronomia 42700 42302 -398
Informacja i komunikacja 89796 88572 -1224
Działalności finansowe i ubezpieczeniowe 101375 106620 5245
Obsługa rynku nieruchomości 46445 46639 194
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 141507 148252 6745
Administrowanie o działalność wspierająca 77443 83647 6204
Administracja publiczna i ochrona narodowa 118323 117046 -1277
Edukacja 160589 163533 2944
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 111624 112945 1321
Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 28172 29225 1053
Pozostała działalność usługowa 43488 47458 3970
Źródło: Rynek pracy województwa Mazowieckiego w 2011 roku, Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie, Warszawa 2011, s. 7
W 2011 roku najwięcej osób pracujących odnotowały sekcje: handel i naprawa pojazdów samochodowych 386398 osób (czyli 17,1% ogółu pracujących). Kolejnym ważnym pracodawcą w 2011 roku były podmioty należące do działu rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo z liczbą 300603 osób pracujących i udziałem 13,3%, a także dział zajmujący się przetwórstwem przemysłowym, gdzie prace w 2011 roku znalazło 272815 osób czyli 12,1%
pracujących. Zaś najmniejszą liczbę pracujących odnotowano w sekcji działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją- 29225 osób, tj. zaledwie 1,3% pracujących w regionie. Dane na ten temat zawiera tabela numer 4
Województwo mazowieckie jest województwem o największej liczbie przedsiębiorstw i największym pod względem liczby pracowników w przedsiębiorstwach. Sektor MSP zatrudnia obecnie 2/3 wszystkich osób pracujących w gospodarce. Dzięki tak ogromnej liczbie przedsiębiorstw a także dużemu udziałowi w zatrudnieniu tego sektora, małe i średnie przedsiębiorstwa są największą szansą na sukces w walce z bezrobociem.
13 4. Prawdopodobne scenariusze rozwoju rynku pracy
Niestety trudno jest jednoznacznie określić dalsze kierunki rozwoju zmian mazowieckiego rynku pracy. Prawdopodobnie w kolejnych latach liczba pracujących w Warszawie jak i podregionach z nią bliskich (podregion warszawski wschodni i zachodni) będzie rosła. Analizując dane odzwierciedlające sytuację mazowieckiego rynku pracy, należy zwrócić uwagę, iż na sytuację tę ma wpływ nie tylko szereg czynników wewnętrznych regionu mazowieckiego, ale również rynek zewnętrzny o zasięgu krajowym, Europejskim, czy nawet światowym. Społeczno- ekonomiczna sytuacja mazowieckiego rynku pracy uwarunkowana jest więc także przez czynniki o zasięgu globalnym. Znaczący wpływ na wewnętrzną sytuację województwa mają nastroje z zewnątrz. Rynek pracy województwa mazowieckiego kształtuje się podobnie do rynku pracy w skali całego kraju. Wynika to z faktu, iż zachodzące zmiany na rynku światowym, europejskim czy krajowym przekładają się na zmiany na rynkach regionalnych czy lokalnych. Sytuacja województwa mazowieckiego jest konsekwencją nastrojów panujących w kraju. Prognozując zmiany rozwoju rynku pracy województwa mazowieckiego można przypuszczać iż w przyszłym roku liczba pracujących nieznacznie wzrośnie niestety wzrost ten prawdopodobnie nie będzie trwał długo i już w kolejnych latach nastąpi obniżenie liczby pracujących. Zmniejszenie się liczby pracujących spowodowane będzie prawdopodobnie pogorszeniem się koniunktury gospodarczej na rynku światowym. Zmniejszenie liczby pracujących mogą spowodować również problemy budżetowe występujące w gospodarce. Kolejnym determinantem potwierdzającym spadek liczby pracujących będzie wpływ procesu demograficznego, a mianowicie wejście na rynek pracy niżu demograficznego, a także jednoczesne wchodzenie w wiek emerytalny wyżu demograficznego lat pięćdziesiątych, co dodatkowo niekorzystnie wpłynie na sytuację rynku pracy11.
Dla poprawy sytuacji mazowieckiego rynku pracy ogromne znaczenie może mieć poprawa stanu infrastruktury transportowej. Poprawa infrastruktury może spowodować wzrost atrakcyjności miejsca dla potencjalnych inwestorów, w tym również inwestorów zagranicznych, co oznacza wzrost inwestycji. Aktywny wpływ inwestorów zwłaszcza zagranicznych przekłada się na kreowanie nowych miejsc pracy w polskich przedsiębiorstwach powiązanych ze spółką zagraniczną (więzy korporacyjne) co przekłada się
11 Mazowsze studia regionalne nr 12/2013, Mazowieckie biuro planowania regionalnego w Warszawie, Warszawa 2013, s.
34
tym samym na wzrost pracujących.12 Poprawa infrastruktury komunikacyjnej może również mieć duże znaczenie dla pracowników. Jednym z głównych problemów a zarazem wyzwań mazowieckiego rynku pracy jest niedopasowanie przestrzenne miejsc pracy z miejscem zamieszkania, to niedopasowanie powinno zostać jak najszybciej zniwelowane. Świetnym sposobem na poprawę jest więc poprawa łączności pozwalającej na szybki transfer ludzi.
Zatem można wysnuć tezę iż w przyszłości na mazowieckim rynku pracy może mieć miejsce jedna z trzech sytuacji. Pierwsza sytuacja zakłada iż istnieje bardzo dobrze rozwinięta infrastruktura transportu i łączności, rynek jest bardzo atrakcyjny dla inwestorów, w wyniku czego tworzone są nowe miejsca pracy a liczba pracujących ciągle wzrasta. Jest to scenariusz najbardziej optymistyczny i najbardziej pożądany. W przyszłości na mazowieckim rynku pracy może mieć również miejsce inna sytuacja, kiedy to nowe miejsca pracy powstają wyłącznie w sektorze nowych technologii natomiast w pozostałych sektorach gospodarki następuje redukcja etatów w wyniku, czego liczba pracujących nie zmienia się lub niestety maleje. Trzecią sytuacją, jaka może mieć miejsce w najbliższym czasie jest ucieczka inwestorów w wyniku bardzo wysokich kosztów pracy. Wywoła to wzrost bezrobocia oraz problemy budżetowe państwa, które musi utrzymywać bezrobotnych obywateli. Niestety jest to scenariusz najbardziej niepożądany.
Przedsiębiorstwa należące do małych i średnich przedsiębiorstw są najlepszą szansą na tworzenie nowych miejsc pracy, często są one o wiele bardziej skłonne do zatrudniania mniej wykwalifikowanych pracowników i osób bez doświadczenia zawodowego dzięki temu zapewniają zatrudnienie również osobom, które miałyby trudności ze znalezieniem pracy a co za tym idzie przyczyniając się tym samym do ograniczenia bezrobocia.13 Rząd powinien dołożyć wszelkich starań, tworząc wszelkiego rodzaju ulgi i programy wspierające sektor MSP aby sektor ten mógł się jak najszybciej rozwijać tworząc nowe miejsca pracy i poprawiając sytuację gospodarczą kraju a także jego poszczególnych podregionów, w tym województwa mazowieckiego.
12Pod redakcją Z. Dach, Rynek pracy w Polsce aspekty ekonomiczno- społeczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2008, s. 89
13 Pod redakcja A. Nehring, Rynek pracy a rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, Wydawnictwo Akademii
15 Bibliografia:
Akty prawne:
Ustawy z dnia 28 grudnia 1988 o działalności gospodarczej (Dziennik ustaw 1988, nr 41, poz. 324) Opracowania:
Pod redakcją J. Adamczyk, P. Bartkowiak, Determinanty rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 2004
M. Bednarczyk, Małe i Średnie przedsiębiorstwa w Polsce a integracja europejska, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2004,
Pod redakcją Z. Dach, Rynek pracy w Polsce aspekty ekonomiczno- społeczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2008,
P. Dominiak, Sektor MSP we współczesnej gospodarce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005,
J. Janiuk, Strategiczne dostosowanie polskich małych i średnich przedsiębiorstw do konkurencji europejskiej, Warszawa 2004,
J. A. Korol, P. Szczuciński, Sektor małych i średnich przedsiębiorstw w przestrzeni regionalnej Polski : studium z zakresu ekonometrii regionalnej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2011
E. Małecka, Znaczenie małych firm w okresie transformacji, „Gospodarka w teorii i praktyce” 1(4)/1999,Łódź 1999, Pod redakcja A. Nehring, Rynek pracy a rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2004,
K. Safin, Zarządzanie małą firmą, Warszawa 2003,
Pod redakcja A. Sławińskiego, Na ile wejście Polski do Unii Europejskiej ułatwia, a na ile komplikuje prowadzenie polityki gospodarczej, Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, Warszawa 2005
T. Tokarski, Statystyczna analiza regionalnego zróżnicowania wydajności pracy, zatrudnienia i bezrobocia w Polsce, Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, Warszawa 2005 Raport GUS: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru regionów w województwie mazowieckim w 2012 r., Wydane przez Urząd Statystyczny w Warszawie, informacje i opracowania statystyczne, Warszawa 2012.
Raport GUS: Pracujący w gospodarce narodowej w 2011 roku, GUS, Warszawa 2012.
Praca zbiorowa: Encyklopedia dla dociekliwych 5000 tysięcy informacji. Belgia: Wydawnictwo Jarmołkiewicz Elżbieta, Mazowsze studia regionalne nr 12/2013, Mazowieckie biuro planowania regionalnego w Warszawie, Warszawa 2013 Strony internetowe:
www.stat.gov.pl; stan na dzień 30.06.2013r.
