W O d E W Ó D Z K I U R Z Ą D S T A T Y S T Y C Z N Y W C Z Ę S T O C H O W I E
Egz. Nr £ ^
STAN I ROZWÓJ ROLNICTWA
W WOJEWÓDZTWIE CZĘSTOCHOWSKIM W LATACH \ 1976-1982
X
Częstochowo listopad 1983
I
SPIS - TREŚCI
str.
PRZEDMOWA ... 2 I. OGÓLNE WARUNKI PRODUKCJI ROLNEJ
1. Warunki przyrodnicze ... 3 a - klimat
b - ukształtowanie terenu c - gleby
2. Warunki ekonomiczno-społeczne ... 6 a - gospodarka ziemię
b - ludność 1 zatrudnienie c - infrastruktura rolnictwa d - warunki socjalno-bytowe II.ORGANIZACJA ROLNICTWA
1. Państwowe Gospodarstwo Rolne ... 19 2. Rolnicze Spółdzielnio Produkcyjne ... 20
3. Indywidualne rolnictwo ... 22
4. Kółka Rolnicze i Koła Gospodyń Wiejskich .... 25 III. NAUKA I OŚWIATA ROLNICZA
1. Poziom wykształcenia ludności rolniczej ... 28 2. Formy kształcenia w rolnictwie ... 29 IV. ZDROWIE I KULTURA
1. Ochrono zdrowia ... 29
2. Placówki kulturalne ... 29 V. PRODUKCJA ROLNICZA
1. Produkcja roślinna ... 30 2. Produkcja zwierzęca ... 31
Opracowanie: Stella Skierbiszowska - Kierownik Oddziału Rolnictwa i Gospodar
ki Żywnościowej
Przedruk w całości lub w części oraz wykorzystanie danych statys - tycznych w druku dozwolono wyłęczn^o z podaniem źródło.
2
PRZEDMOWA
Kierując się zapotrzebowaniem władz no publikacje o chara - kterze określającym stan rolnictwo w województwie,Wojewódzki Urząd Statystyczny podjął próbę scharakteryzowania stanu i rozwoju rol
nictwa województwa no przestrzeni lot 1976-1982.
Niniejsza publikacja składa się z pięciu rozdzlałówYktórych okreś
lono stan na koniec 1982 r. lub 1981 w porównaniu do lat poprzed
nich,niekiedy w porównaniu do danych krajowych.
Rozdział pierwszy zawiera Informacje o warunkach produkcji rolnej no tle charakterystyki środowiska przyrodniczego 1 warunków oko - nomlczno-społecznych.Pozostałe działy omawiają organizację roi - nlctwa,naukę 1 oświatę na wsi oraz stan 1 rozwój placówek służby zdrowia 1 placówek kulturalnych.Ostatni piąty rozdział przodsta - wla wyniki w produkcji rolniczej.
Przy opracowywaniu publikacji korzystano przede wszystkim z / materiałów już publikowanych wcześniej przez Wojewódzki Urząd Sta tystyczny bądź opracowań Głównego Urzędu Statystycznego jak również Urzędu Wojewódzkiego.
Zamierzeniem tej publikacji Jest dostarczenie dla władz tore nowych Informacji na temat stanu rolnictwa w województwie często
chowskim.
Uważam,że materiał ten powinien posłużyć dla Urzędu Wojewódzkiego do wyznaczenia bądź określenia tendencji rozwoju produkcji rolni
czej do roku 1990,ze szczególnym uwzględnieniom:
- intensyfikacji piodukcjl rolniczej, - ochrony środowiska naturalnego, - gospodarki ziemią,
- nakładów Inwestycyjnych, V usług.
- zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji
S S 'H . ' ■ »
Władysław Pudło Dyrektor
O,
Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Częstochowie
3 I . OGÖLNE WARUNKI PR00UKC3I ROLNEJ
1, Warunki przyrodnicze.
Województwo częstochowskie położone Jest w środkowej części Polski.Od zachodu graniczy z województwom opolskim,od północy z województwami:koliskim.sieradzkim i piotrkowskim,od wschodu z wo
jewództwem kieleckim a od południa z województwem katowickim.
Ogólna powierzchnia województwa wynosi 618222 ha z czego oko ło 60 % stanowię użytki rolne.
W okład województwa wchodzi 56 Jednostek administracyjnych,w tym 4 miasta, 13 gmin miejsko-wiejskich oraz 39 gmin wiejskich.
Województwo częstochowskie charakteryzuje się znacznym zróż
nicowaniem warunków przyrodniczych produkcji rolnej co Jest uwa - runkowane dużę zmiennośclę poszczególnych czynników środowiska przyrodniczego /budowa geologiczna,rzeźba terenu warunki w o d n e , klimat oraz pokrywa glebowa/.
Pokrywę geologiczna województwa stanowię utwory powierzchnlowe.po chodzęce głównie z okresu triasu,jury 1 kredy .2 okresu trzeclorzę du występuję tu iły oraz piaski żelaziete.Obszar województwa był dwukrotnie objęty zlodowaceniem / krakowskim i środkowopolskim/, Większość skał starszych formacji została wówczas przykryta utwo
rami po lodowcowymi o różnej mtęższoścl.Mięższość pokrywy czwarto
rzędowej Jest zmienna i waha się od kilku do kilkunastu metrów,a rynnie pra-Warty osięga 70 m.Na obszarze całego województwa po - krywa czwartorzędowa występuje prawie zwarcie,Jedynie na wyżynie Wieluńskiej 1 Częstochowskiej wylenieję się spod niej płaty wa - pieni, a lokalnie-izolowane pagóry wapienne.
Osady czwartorzędowe o różnej genezie występuję w formie utworów fluwioglacyJnych,zwałowych,eollcznych i orgonogenicznych.
Rzeźba terenu Jest urozmaicona tylko w centralnej części wojewódz twa.Dla obszaru Wyżyny Częstochowskiej i Progu Lclowskiego cha - rakterystyczna Jest rzeźba falista.
Obszar gmin:Lelów.Niegowa i Olsztyn wyróżnia się rzeźbę wysoko- falistę / Sokole Góry 400m npm / urozmaicone wapiennymi 1 leeso- watyml pagórkami.Tylko no tym terenie występuję trudności przy mechanicznej uprawie roli,Jak również silne procesy erozji wodnej glob.Pozostały obszar województwa ma rzeźbę niskofalistę i płaskę.
Rzeźba płaska Jest charakterystyczna zwłaszcza dla obszaru Niecki
WłoszczowokioJ 1 Równiny Opolskiej.
V/ rejonie eksploatocji rud żelaza,w ukształtowaniu terenu występuję charakterystyczne przeobrażenia.wynikojące z goop.odor- czej działalności człowieka.Mo to miejsce w obrębie gmintPoczcsna Konopiska,Kamienica Polska,Wręczyca Wielka.Rudniki 1 miasto Czę - atochowa.
Warunki wodne środowiska na obszarze województwa sę mało korzys - tne dla proaukcji rolnej.Obszar ton należy w większości do dorze
cza Warty,tylko Jego wschodnio część do zlewni Pili c y ,a zachodnia do zlewni Małej Panwl i Stobrawy / dopływ Odry /.
Wyżyna Częstochowska zbudowana z silnie spękanych i przepasz czalnych wapieni Jest prawie pozbawiona wód powierzchniowych.
Występujęce tu zjawiska krasowe powoduję infiltrację wód opado wych. Wody gruntowe w tym rejonie występuję na głębokości 10-40 m / Janów - 20 m.Rzęsswa - 25 m /.W osadach czwartorzędowych głę - bokość występowania zwierciadła wody gruntowej Jest ściśle zwię zana z głębokośclę zalegania utworów przepuszczalnych jak również z -morfologię terenu.W obniżeniach terenu zwierciadło wody grunto wej występuje na głębokości około 1 m, natomiast w miejscach wy - żej położonych na głębokości 7-9 m.
Poziom czwartorzędowy wód gruntowych Jest mało wydajny a sezonowe wahania zwierciadła wody gruntowej sę uwarunkowano częetotliwościę 1 intensywnoóclę opadów atmosferycznych.
Jednakże nie cały obszar województwa Jest ubogi w wodę.Spoty kamy tu również obszary nadmiernie uwllgotnlono,gdzie konieczna Jest regulacja stosunków wodnych.Na obszarach tych występuję gle
by wykształcono z utworów zwięzłych 1 sę okresowo lub stale podmo kłe / gminy .-Koziegłowy .Krzepice, Olesno i miasto Myszków /.
Obszary o zdeformowanych układach hydrologiczno-glebowych występuję na dawnych 1 obecnych terenach eksploatacji rud żelaza / gminy«Kamienica Polska,Poczesna.Poraj.Opatów.Panki.Blachownia.
Wręczyce Wielka /.W następstwie wydobycia rud powstały niecki osiadania,no których grunty orne uległy zawodnieniu.;'/ niektórych przypadkach na skutek odpompowonla wód kopalnianych występiło lokalne odwodnieniu gruntów.
Deformacje powierzchni oraz zaburzenia stosunków wodnych - Jako skutki eksploatacji kopalnianeJ-prowadzę do wymuszonej i nie
korzystnej dla rolnictwa zmiany struktury użytkowania gruntów no omawianym obszarze.
5
Warunki klimatyczno województwa są korzystne dla produkcji rolnej 1 pozwalają na terminowe wykonanie prac polowych.
Średnia roczna suma opadów waha się od 672 mm / Złoy Potok / do 630 mm / Częstochowa /.Najcieplejszym miesięcem jest lipiec /średnia temperatura mlesięca + 17°C /, a najzimniejszym luty /śred nia temperatura mlesięca -3,0°C /. Ostatnie przymrozki wiosenne w y stępuję w drugiej połowie kwietnia a pierwsze przymrozki Jesienne przypndeję no drugę dekadę października.Okres wegetacyjny trwa śred
nio 212 dni. W centralnej części województwa gdzie charakterystyczny jest wysoki stopień uprzemysłowienia i urbanizacji występuje defor
macja lokalnych warunków klimatycznych w sposób clęgły.
Przejawia się to w zmianie struktury fizycznej 1 chemicznej powie
trza, osłabienia natężenia promieniowania słonecznego,zmianie stc - sunków termicznych oraz zwlęzanych z tym zaburzeniach bilansu wod
nego,Na obszarze objętym emisję zanieczyszczeń atmosferycznych stwierdza się zapylenie i oparzenia roślin, a w konsekwencji spadek plonów oraz zmniejszenie ich wartości konsumpcyjnych.
W województwie w 1982 r. znajdowało się 24 zakłady szczególnie uclężllwe dla czystości powietrza atmosferycznego.Emisja pyłów w powietrze atmosferyczne tych zakładów w 1982 r. wyniosło 39,5 tys.
ton a emisja gazów 76,1 tys.ton. Zaznaczyć należy,że emisja pyłów i gazów w pow.atmosferyczne w 1982 r. znajdowała się poniżej pozio mu średniej rocznej emisji z lat 1 9 7 9 - 1 9 8 1 % 6,3 tys.ton , gazów o 18,6 tys.ton.
Warunki glebowe województwa charakteryzuję się duźę zmienności).
Zróżnicowanie typologiczne gleb Jeet spowodowane zmienności) llto- logii 1 rzeźby terenu.
Tło typologiczne to gleby pseudoblellcowe,ne przemian z gle - borni brunatnymi wyługowanymi.Ta grupo typów gleb o zbliżonych w ła
ściwościach zajmuje wśród gruntów ornych województwa około 88,3 % powierzchni,w t y m : 56,6 % stanowię gleby wykształcone z piaskowych skał macierzystych,21,6 % - gleby wykształcone z glin / głównie w zachodnich częściach województwa /, 4,0 % gleby wykształcone z iłów / występujęce płotami w trójkęcle gmlniMyszków-Lublinlec-Krzopice/
* 3,8 % - globy pyłowe / w północnej części województwa / oraz 2,3 % gleby leeeowate / g m i n y : Lelów 1 Niegowa /.
W obniżeniach terenu oruz w dolinoch cieków dominuję czarne ziemie niodoksztułcone oroz mody /przeważnie brunatne /a także gleby or - ganogoniczne / Przyrów,Koniecpol/.Łęcznlc zajmuję one około 5,2 % powierzchni gruntów ornych województwo.
Oakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej w dostatecznym stopniu charakteryzuję klasy bonitacyjne gleb,które poza glebę uwzględniają także klimat,rzeźbę terenu oraz warunki wodno tero nu.
Pod względem wskaźnika jakości rolniczej przestrzeni produk cyjnoj województwo częstochowskie na 49 województw zajmuje 39 miejsce w kroju.
Na ogólnę powierzchnię 283,1 tys.ha gruntów ornych z sadami największy powierzchnię zajmuję gleby słabe i bardzo słabe /R-V, R-l/y 50,3 % oraz globy średnie / R IVa-R IVb / 40.2 %.
Ogólny powierzchnię pod względem jakości gruntów ornych obrazuje procentowo zostawienie klas bonitacyjnych.
Klasy bonitacyjne
NIENIE I II III
a [II
b IV a
IV b
V VI VIz
Grunty orne - 0,2 3.1 6.2 16,2 24,0 34.4 15.4 0.5 Łęki 1 pastwis
ka - 0,3 8,3 X 46,9 X 32,6 11,8 1.1
Zestawienie powyższe w zarysie określa możliwości produkcyj ne i rezerwy tkwlęce w rolnictwie naszego województwa,uwidacznia się to szczególnie w użytkach zielonych gdzie klasy V 1 VI obej
muję prawie 45 % tych użytków.
2. Warunki ekonomiczno-społeczne.
Gospodarka ziemię
W lotach 1976 - 1982,mimo zwiększonych działań zmierzaję - cych do ograniczenia procesu przejmowania ziemi na cele nierol
nicze, obserwuje się systematyczny ubytek powierzchni gruntów użytkowanych rolniczo.
W 1982 r. użytki rolne, /według danych spisu czerwcowego/ zajmo wały 362,4 t y s . h % t j . 50,6 % powierzchni województwa i stanowi
ły około 2 Z Udziału w powierzchni użytków krajowych.Areał użyt
ków rolnych w województwie zmniejszył się w porównaniu z 1976 r. *"
o około 6 tys.ha tj. o 1,7 %.
Zmniejszyła się również w województwie powierzchnia 'wyżywienio
wa- tj. ilość ziemi użytkowanej rolniczo w przeliczeniu na 1 miosz końca.
7 W 1976 r. na 1 mieszkańca naszego' województwa przypadało 0,50 ha użytków rolnych,zaś w 1982 r. Już 0,47 ha użytków rolnych.
Zmniejszenie ,się powierzchni "wyżywieniowej" w tym czasie wyniosło 6
«.
Grunty orne w 1982 r. stanowiły 281,6 tys.ha tj. 77,8 % użyt
ków rolnych przy czym w porównaniu z 1976 r. Ich obszar zmniej
szył się o 4,9 tys.ha / o 1,7 % /.
Dane dotyczące zmian w użytkowaniu gruntów w poszczególnych latach okresu 1976 - 1982 prezentuje tablica 1.
TABL. 1 UŻYTKOWANIE GRUNTÖH Stan w czerwcu
Row.
ogól
na
W tym WYSZCZEGÓL
NIENIE
użytki rolne razem grunty
orne sady łąki pas - twiska lasy
w tysiącach hektarów '
W00EWÖDZTW0
1976 618,9 368,6 286,5 4.5 58,3 19,3 194,4
1977 618,2 366,8 285,7 4,2 58,1 18,8 193,9
1978 618,2 366,6 285,7 4,1 57,7 19,1 194,8
1979 618,2 365.5 284.9 4.1 57,6 18,9 193,4
1980 618,2 364,1 283,3 4,0 58,2 18.6 194,3
1981 618,2 362,8 261,6 3.9 58.3 19,0 194,3
1982a 618,2 362,4 281,2 3.7 58,5 19,0 194,4 1982b 615,8 360,2 279,4 3.7 58.2 18.9 193,6
U w a g a.Lata 1976-1981 dotyczą rozliczenia powierzchni w grani
cach administracyjnych, dla 1982 r. podano w a/ według granic administracyjnych b/według siedziby użytkownika.
Oznacza to.że według nowej metody spisu przeprowadzonego w 1982 r.
powierzchnią ogólną 1 użytkowanie ziemi można rozliczać zarówno w granicach administracyjnych Jak 1 według siedziby^gospodarstwa.
Natomiast powierzchnią zasiewów tylko metodą według siedziby uźyt kownlka.
W analizowanym okresie powierzchnio,trwałych użytków zielo - nych zmniejszyła się z 77583 ha w 1976 r . do 77103 ha w 1982 r.
tj. o 0,6 % w porównaniu do 1975 r, powierzchnie ta zmniejszyła się o 1470 ha tj. o 1,9%.
8
Powierzchnio łąk 1 pastwisk ogółem przypadająca na 1 sztukę bydła /według etanów Czerwcowych / wzrosła z 0,32 ha w 1976 do 0,33 ha w 1982 r.
Ubytek zl 1 ,użytkowanej rolniczo związany był z przekazywaniem gruntów pod budowę nowych obiektów przemysłowych 1 socjalnych,dróg oraz infrastruktury społecznej.Obok ubytku użytków rolnych no ce
le nierolnicze,każdego roku rejestruje się pewną ilość / w 1981 r, 557, w 1902 - 929 ho/ nie wykorzystanych użytków roi.-odłogi,ugory co nie bez wpływu pozostaje no racjonalną gospodarkę gruntami, Oest to istotna rezerwa produkcyjna.Obserwuje się także grunty, które nie stanowię wprawdzie odłogów,ale są źle użytkowane rolni
czo.
Na racjonalne wykorzystanie Zasobów gruntów we wszystkich sekto
rach bez wątpienia będą miały prace scaleniowe w myśl nowych us
taw z marca 1982 r. o scalaniu gruntów,ó ochronie gruntów rolnych i leśnych.Zakrcs prac scaleniowo-wymlonnych w latach 1975-1981 był stosunkpwo niewielki,a specyficzną cechą prowadzonych prac było w większości prawne usankcjonowanie nieformalnych żamian między Jednostkami gospodarki uspołecznionej o gospodarstwami lndywiduol nyml oraz odpowiednie ukształtowanie i zagospodarowanie rozłogu gruntów Państwowego Funduszu Ziemi.
Racjonalne wykorzystanie gruntów rolnych ma szczególne znaczenie w województwie częstochowskim,gdzie ponad 50 % gruntów ornycf)
oraz około 45 % użytków zielonych stanowią grunty najmniej przy
datne rolnictwu / V i VI klasy /. W toj sytuacji poza zwiększa - niom zdolności produkcyjnych gruntów wyłania się sprawo przywrócę nia czasowo wyłęczortych przez przemysł obszarów rolnictwu przy równoczesnym nadaniu tym gruntom cech wysokiej produktywności.
W okresie lat 1976-1982 no cele nierolnicze i nieleśne przekazano łącznie 1757 ha gruntów ale w tym samym okresie w wyniku przepro
wadzenia proc rekultywacyjnych przywrócono rolnictwu i leśnictwu łącznie 2324 ha gruntów oraz poprzez odkamienlcnie 1 odkrzoczofile poprawiono wartość użytkową 11615 ha gruntów.
Przy występującej tendencji zmniejszania się ogólnej powierz chni użytków rolnych miały Jednocześnie istotne zmiany w zagoepo- f darowaniu tej powierzchni,Lata 1976-1980 charakteryzowały się nie
znacznym procesom przepływu ziemi z gospodarki nie uspołecznionej do sektora uspołecznionego.
Wyniki w tym zakresie prezentuje tablico 2.
TABL. 2 STRUKTURA UŻYTKOWANIA WEDŁUG GRUP UŻYTKOWNIKÓW
Użytki rolne
WYSZCZEGÓLNIENIE 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982
w odsetkach
OGÓŁEM 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Gospodarka uspołeczniona 9.0 9,6 10,6 11.9 12,5 12,3 11*8 i
w tyet
Państwowe Gospodarstwa Rolne Ministerstwa Rolnic
twa 3,8 4,1 4,2 4,5 4,6 4,7 4.7
Rolnicze Spółdzielnie
Produkcyjne 2.0 '2.4 2,8 3,8 4.8 5,6 5.5
Kółka Rolnicze 1.3 2.0 2,3 2,1 1,8 0,1 0 . 1
Gospodarka nie uspołeczniona 91,0 90.4 89,4 88.1 81,5 87.7 88.2
Powierzchni•> użytków rolnych będących w dyspozycji gospodrr etw uspołecznionych zwiększyło się w latach 1976 - 1982 o 9382 ho / o 28,3 % /.Nadmienić należy,2e najwyższy przyrost gruntów w sek torze uspołecznionym w porównaniu do 1976 r. odnotowano w roku 1980 o 12405 h o t j . o 37,4 %.
Przyspieszenia procesu przekazywanie ziemi do gospodarki uspołecz
• ŁW O ifr *
nionej począwszy od 1979 r . spowodowane między innymi wydaniom nowych aktów prawnych np.ustawy z dnia 29 V 1974 r. o przekazaniu gospodarstw rolnych na własność Państwo.za rentę i spłaty pienię
żne, ustawy z dnia 26 X 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin.Przepisy te urno - źllwiły nabywanie gruntów za spłaty pieniężne przez Jednostki gos
podarki uspołecznionej 1 Skarb Państwa.
W wyniku przepływu ziemi udział sektora uspołecznionego w ogólnej powierzchni wzrósł z 9,0 % w 1976 r. do 11,8 % w 1982 r.
Największy udział w użytkach województwa ogółem posiadają rolni
cze spółdzielnie produkcyjne.Znaczny bo prawie trzykrotny wzrost powierzchni użytkowanej przez spółdzielnie produkcyjne nastąpił nie tylko w wyniku powiększenia obszaru spółdzielni już istnieją
cych,lecz w głównej mierze w wyniku powstawania nowych spółdziel
ni.
W latach 1976-1982 w gospodarce nie uspołecznionej notowano systematyczny spadek powierzchni użytków rolnych,wynoszący - 17,8 tye.ha / 6,3 % /.Zmniejszeniu uległa również liczba indywidual - nych gospodarstw rolnych tj. gospodarstw o powierzchni ogólnej powyżej 0,50 ha.
Zmiany w liczebności oraz s t r u k t u r « tych gospodarstw według grup obszarowych obrazuje tablica 3.
TABL. 3 STRUKTURA GOSPODARSTW INDYWIDUALNYCH Stan w czerwcu
LATA Ogółem
Gospoda ogólne
rstwa w ha
- w odsetk ach - o powierzchni
0,51-2 2 - 5 5 - 7 7-10 10 ho i wiece!
1976 89600 29.5 38,8 15,5 10,8 5,4
1977 88415 30,3 38,3 15.1 10.8 5,4
1978 87672 30,5 37.9 15,0 10,9 5,7
1979 64206 30.2 37,2 15,3 11.3 6,0
1980 82900 30,4 36.8 15.2 11,3 6,3
1981 81823 30,4 36.4 15,0 11.5 6,7
1982 80725 30,0 36.5 15,0 11,6 6,9
y
41 Należy Jednocześnie zaznaczyć,że przy spadku ogólnej liczby gospodarstw Indywidualnych następił wzrost udziału gospodarstw o najniższej powierzchni / do 2 ha /oraz gospodarstw o obszarze po
wyżej 7 ha.
Ludność 1 zatrudnienie
Ludność ogółem w województwie na koniec 1982 r. według sza - cunków Głównego Urzędu Statystycznego wyniosła 755 tys.osób i wzrosła w porównaniu do stanu z grudnia 1978 r. uzyskanego według danych Narodowego Spisu Powszechnego o 13 tys.osób.Według tych samych danych /brak późniejszych/ ludności utrzymującej się głów
nie z pracy w rolnictwie było 154 tys.osób,zatem liczbo Ich w po
równaniu z 1970 r. spadło o 38 tys.osób.
Liczba czynnych zawodowo osób w rolnictwie wyniosła w 1978 r. 120 tys. wobec 152 tys.osób w 1970 r. Spadek ludności czynnej zawodo
wo w rolnictwie znajduje odbicie w porównaniu osób pracujgcych głównie w rolnictwie których liczbo automatycznie spada,Liczba tych osób w 1970 r. wyniosła 138 tys.osób woboc 105 tys,osób w 1978 r .
Liczba osób zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej w dzia
le gospodarki narodowej "rolnictwo" wyniosła na koniec roku 1982 13,5 tys. / w 1977 r. - 15,7 tys./.Liczba osób zatrudnionych w tym dziale spada i odbywa się przy Jednoczesnym spadku zatrudnionych ogółem w województwie / w przeważajęcej części spowodowane jest to odpływem ludności do innych województw /.
Przomys 2*
Przemysł spożywczy w naszym województwie nie Jest najlepiej rozwinięty a liczba zakładów w porównaniu do 1975 rC^L- na konloc 1982 r. wyniosła 268,Udział zakładów przemysłu spożywczego w zakła dach przemysłowych ogółem zmniejszył się z 22,4 % w 1975 r. do 19,4 % w 1901 r.Produkcja globalna w tych zakładach w 1981 r./ce
ny z 1979 r,/ wyniosła 4056 min zł i zmniejszyła się w porównaniu Z rokiem 1980 / w tych samych cenach / o około 12,0 % /.
Infrastruktura w rolnictwie
Uzyskanie produkcji rolniczej o zróżnicowanych cyklach i okro sach prac wymaga zaangażowania większej niż gdzie indziej procy żywoj oraz różnorodnej techniki.Obscrwujgc zmniejszenie liczby czynnych zawodowo w rolnictwie nie możemy liczyć się ze wzrostom liczby pracujgcych w rolnictwie, n wręcz odwrotnie - ze zmniejsza-
nicm.Dlatego też obok odtworzenia 1 modernlzocji infrastruktury roi niczej trzeba będzie zapewnić zrekompensowanie technikę rolniczą ubywającej ze wsi siły roboczej.
Nakłady inwestycyjno w województwie w dziale gospodarki narodowej
“rolnictwo“ wyniosły w 1981 r . 1575,0 min zł / eony biożące / i sto nowiły około 22,0 % nakładów ogółem poniesionych w województwie.
Są one niższe w porównaniu z 1976 r. o 0,6 # 1 od najwyższych uzys kanych w 1979 r, o 16,0 w stosunku do przeciętnych uzyskanych w 1976-1980 są niższe o 10,1 %.
Wartość brutto środków trwałych w rolnictwie / w cenach bieżących / wyniosła w 1981 r. 34881 min zł,z wartości tej 21625 min zł przypa
dło na środki trwałe produkcyjne.Przy czym zaznaczyć należy,że’ śred nie tempo wzrostu wyposażenie rolnictwo w trwałe środki produkcyjne w latach 1976-1981 było szybsze niż w całej gospodarce województwa wyniosło bowiem średnio rocznie 6,99 % wobec 4,79 % w gospodarce ogółem,W wyniku wyższego tempa wzrostu,udział rolnictwa w ogólnej ^ wartości produkcyjnych środków trwałych województwa wzrósł z 20,2 % w 1976 r. do 22,9 % w 1981 r.
Na 1 ha użytków rolnych wartość brutto produkcyjnych środków trwałych w rolnictwie wzrosła / w cenach bieżących / z 39,1 tye.zł w 1976 r. do 59,6 tys.Zł w 1981 r.
Zaopatrzenie w wodę Jest głównym czynnikiem wpływajęcym no stan aenitarno-higieniczny wsi Jak też uzależnia wzrost produkcji rolni czej szczególnie hodowli zwierzęt gospodarskich.Intensyfikacja pro dukcji rolnej 1 zwierzęcej uzależniono Jeet zatem od zwiększenia dostaw wody.
W 1982 r. w województwie było 85 wodociągów lokalnych i zbio
rowych o łącznej produkcji wody wynoszącej rocznie 2,9 min m 3 . Liczba korzystających z wodociągów wiejskich wzrosła ^ 42,9 tys.
osób w 1978 do 55,2 tys.osób w 1982 r,produkcja wody w ty» okresie wzrosła z 2337,7 tye.m3 do 2917,3 tys.m“'.
Długość sieci wodociągowej na wsi / z przyłączeniami/ w 1982 r. wy niosła 673,7 km i wzrosła w stosunku do 1978 r. o 154,2 km t j . o 29.7 %.
Z wodociągów tych korzysta niewiele ponad 15,0 % ludności wiejskiej Potrzeby w tym zakresie są duże.Ogółem potrzeby w nakładach inweo- tycyjnych niezbędnych dla zwodociągowanla wsi w województwie czę - etochowakim łącznie z modernizacją Już istniejących obiektów i urządzeń w cenach z 1981 r. szacuje się no wartość 17,8 mld zł.
43 Ważnym zagadnieniem w realizacji przyrostu produkcji rolnej sę melioracje.Bez właściwego rozwiązania stosunków wodnych w gle
bie 1 rolnictwie nie będzie mógł być osięgnięty konieczny przyrost produkcji rolnej mimo dostarczenia rolnictwu niezbędnych ilości Innych środków produkcji takich Jakrnawozy,sprzęt techniczny,wy - daj niej sze odmiany ro'ślin itp.Mlmo trudności gospodarczych środki na melioracje i gospodarkę wodnę muszę być zabezpieczone w ilości większej niż dotychczas.
W województwie około 27 % gruntów zmeliorowanych Jest wypo - sażone w urządzenia eksploatowane od 40-tu 1 więcej lat a ponad 34,0 % urządzeń eksploatowanych Jest ponad 30 lat.
Obszar gruntów zmeliorowanych 1 eksploatowanych w roku 1980 wy -
niósł 96514 ha. •
Tempo robót melioracji szczegółowych w okresie powojennym kształ
towało się następująco:
w czasie od 1945 r. do 1950 r.zmeliorowano 6714 ^a gruntów od 1951 r. do 1960 r. -"- 11424 ha gruntów od 1961 r. do 1970 r. -*- 28983 ha gruntów od 1971 r . do 1975 r. -"- 14167 ha gruntów od 1976 r . do 1980 r. -"- 8975 ha gruntów Oak wynika z powyższego zestawienia w latach 1976-1980 nastąpił wyraźny spadek tempa robót melioracyjnych w stosunku do okresu 1961-1975 zbliżając się do poziomu pierwszych lat powojennych.
Aby zachować w eksploatacji aktualną powierzchnię gruntów zmeliorowanych koniecznym Jest wykorzystanie w najbliższym cza
sie systematycznej odbudowy urządzeń naturalnie zużytych,W prze
ciwnym wypadku grunty na których te urządzenia są wykonywane trze ba będzie wykreślić z ewidencji gruntów zmeliorowanych.
Potrzeby w zakresie melioracji szczegółowych no gruntach dotych
czas nie posiadających urządzeń melioracyjnych aktualnie wynoszą ogółem 28280 ha w tym wymagających drenowanie 19100 ha.
Ciągniki rolnicze są 1 będą podstawowym elementem dynamizu
jącym rozwój mechanizacji produkcji rolniczej.przyspieszającym substytucje pracy żywej /ludzi 1 koni/ pracą maszyn.Wzrost mecha
nizacji prac w rolnictwie oprócz zwiększenia wydajności pracy urno żllwl wycofanie z rolnictwa pewnej liczby koni roboczych.Zastąpie
nie żywej siły pociągowej siłą mechaniczną pozwoli przeznaczyć część użytków rolnych na produkcję towarową,stwarzając możliwość zwiększenia uprawy zbóż oraz hodowli zwierząt dzięki zlikwidowaniu potrzeby dostarczenia pasz objętościowych.
Liczba ciągników w Jednostkach fizycznych wzrosła z 6954 w 1976 r. do 11838 w 1982 r.Najwyższy relatywny przyrost ciągników odnotowano w spółdzielniach produkcyjnych oraz w gospodarce nie uspołecznionej.
W wyniku wzrastającego wyposażenia rolnictwa w ciągniki,znacz nie zmniejszyła się powierzchnie użytków rolnych przypadająca na 1 ciągnik przeliczeniowy,któro w 1982 r.wyniosła 23 ha wobec 41. ha w 1976 r.
Zwiększenie dostawy ciągników przyczyniło się do istotnego powiększenia zasobów siły pociągowej w rolnictwie.Ogólne zasoby siły "pociągowej były w 1981 r. w porównaniu do 1977 r. wyższe o 18.7 tys.Jednostek pociągowych.
Na 100 ha użytków rolnych przypadało w 1977 r. 23,1 Jednostek po
ciągowych ogółem,w tym 13,2 mechaniczne a w 1981 r. odpowiednio 26,5 oraz 20,2.Zasoby siły pociągowej mechanicznej w zasobach si
ły pociągowej ogółom wzrosły z 57,2 % w 1977 r. do 70,8 % w 1981r W latach 1976-1981 systematycznie wzrastało zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach rolnych.O ile w 1976 r. zużycie ene rgll wyniosło 102,8 min kWh.to w 1981 r . zwiększyło się do 186,2 min kV(h i wzrosło o 83,4 min kWh /o 81,1 % /.
Istotne znaczenie dla podniesienia poziomu produkcji rolnej zwłaszcza w gospodarce nie uspołecznionej,miał wzrost sprzedaży usług produkcyjnych.
W 1982 r. ogólna wartość odpłatnych usług produkcyjnych ówiad czonych na rzecz rolnictwa wyniosła 1626,2 min zł / w cenach bie
żących realizacji /.co w porównaniu z 1981 r. etanowi wzrost 2 krotny a w porównaniu z 1975 r. prawie 3 krotny wzrost sprzeda
ży usług produkcyjnych.Najwyższy wzrost odnotowano w tym okresie w zakresie uaług przemysłowych i rolniczych.Natomiast wartość sprzedanych usług transportowych obniżyła się o ponad 30,0 %„
Na wzrost sprzedaży uaług w 1982 r. miał niewętpliwiefwzrost eon za wykonywane usługi.
Rozwój produkcji rolniczej uwarunkowany Jest w dużym stopniu zaopatrzeniem rolnictwa w nawozy sztuczne.Na przestrzeni lot 1977-1982 najwyższe zużycie nawozów sztucznych w czystym składni
ku /NPK/ odnotowano w roku gospodarczym 1976/77.Wyniosło ono 169.7 kg na 1. ha użytków rolnych,wapna nawozowego /CaO/ wyniosło 96,0 kg.Najniższe wystąpiło w roku gospodarczym 1977/78 - 151.4kg i wapna 43,4 kg.
W latach 1978/79 - 1980/81 występuje systematyczny wzrost nawożę-
45 nia.W roku gospodarczym 1981/82 w porównaniu z poprzednim rokiem gospodarczym zużycie nawozów na 1 ha użytków rolnych zmniejszyło się o 3,0 % wapna nawozowego,o około 28,0 %.W 1982 r. pod zbiory 1983 r. zużycie nawozów na 1 ha w kg wyniosło 169,3 wapna 75,8 i wzrosło zarówno w porównaniu z rokiem 1978 Jak 1 1981 ;Niemniej Jednak jest niedostateczne i znajduje sif poniżej średniego nawożę-, nia w kraju,które w 1982 r. wyniosłosnawozów mineralnych 178,4 kg na 1 ha użytków rolnych i wapna 126,9 kg/ha.
Stały wzrost produkcji roślinnej powoduje konieczność objęcia w coraz większym zakresie zabiegami ochronnymi wszystkich podsta- wowych roślin uprawnych,Podstawowy metodę w ochronie roślin jest metoda chemiczna oparta o preparaty selektywne odznafczajęce się stabilnościę działania w różnych układach temperatur wilgotności i warunków glebowych.
Podstawowa działalność w ochronie roślin w latach 1975-1982 koncen
trowała się na następujęcych kierunkach:
- zaprawiania nasion siewnych zbóż w 50 % obszaru uprawy, - w 100 % buraków cukrowych,
- w 100 % l n u , - w 100 % kukurydzy,
- zwalczania stonki ziemniaczanej,
- stosowanie pełnego cyklu zabiegów na plantacjach roślin przemysło wych /rzepak.buraki cukrowe,len / co ograniczyło do minimum stra ty powodowane przez choroby 1 szkodniki występujęce w tych upra wach,
- chemicznego zwalczania chwastów w zb o ż a c h ,,
W 1982 r. zabiegami chemicznymi objęto między innymi powierz
chnię w zakresie:
- chemicznego zwalczania chwastów zbóż - 36,7 tys.ha / w 1979- 37,2 tys.ha/,
- zwalczanie chwastów kukurydzy - 4ßt y e .ha / w 1979 - 5,2 tys.ha/, - zwalczanie stonki ziemniaczanej - 60,0 tys.ha /w 1979-56,1 tys.ha/
- zwalczania zarazy ziemniaka - 3,4 tys.ho /w 1979 - 2,5 tys.ho/.
Czynnikami hamujęcymi dalszy niezbędny rozwój chemicznych za
biegów ochrony roślin Jest niedostatek w sprzęcie,o szczególnie zaprawiarek do zaprawy zbóż.Urzędzenia do zaprawiania sę przesta
rzało a przemysł nie podejmuje ich dalszej produkcji.
W 1982 r . zużycie środków ochrony roślin wyniosło 472,3 tys.t w tym chwastobójczych - 194,9 tys.ton,grzybobójczych - 15,3 tys.t wobec 737,0 tys.ton zużytych środków ochrony roślin w 1979 r. w tym chwastobójczych 153,2 tys.ton 1 491,0 tys.ton owadobójczych.
46
Warunkiem upowszechniania zabiegów ochrony rodlin jest prawidłowa organizacje usług.IV związku z dużym rozdrobnieniem gospodarstw rol
nych głównym wykonawcę uołuj oą-brygady SKR.Niekorzystnym zjawiskiem Jest likwidacja sprzętu ochrony roślin w Jednostkach SKR,Między in
nymi jest to przyczynę wzrostu zakupu opryskiwaczy przez rolników Indywidualnych,To z kolei zmniejsza możliwość nadzoru fachowego w zakresie stosowania chemicznych zabiegów ochrony roślin,
W procesie produkcji rolnej doniosłą rolę spełnia zaopatrze
nie rolnictwa w pasze treściwo.W 1982 r ,. sprzedaż pasz treściwych była najniższa z dotychczas notowanych i ma swój związek ze znacz
nym ograniczeniem importu.Sprzedaż pasz treściwych w 1982 r. wynio
sła ogółem 63,0 tys.ton i była o 48,0 tys.ton t j . o ponad 40,0%
niższa niż w roku poprzednim.W porównaniu do 1978 r, gdzie odnoto
wano najwyższą sprzedaż aa przestrzeni lat 1976-1982 w 1982 r. spa
dek ten wynosi około 60,0%. .
• W 1977 r. ilość sprzedanych rolnictwu pasz treściwych stanowiła 36.3 % zbiorów Zbóż.W 1978 r. w wyniku wzrostu zaopatrzenia roi - nlctwa w pasze relacja sprzedaży do zbiorów zbóż zwiększyła się do 38.3 % a w 1982 r, wyniosła zaledwie 16,5 % zbioru zbóż. / w kraju 16.4 % /. Wobec trudności w zaopatrzeniu w pasze treściwo konlecz nym Jest zwiększenie własnej bazy paszowej zarówno w gospodarstwach indywidualnych Jak i gospodarce uspołecznionej.
W województwie według stanu na dzień 30 czerwca 1980 r. w gos
podarstwach Indywidualnych znajdowało się 70687 budynków z pomiesz
czeniami inwentarskimi.Z liczby tej 46815 stanowiły budynki inwen
tarskie odrębne,8585 budynki w których były pomieszczenia lnwen - tarekle mieszane oraz 3526 stanowiły budynki,w których znajdowały się pomieszczenia Inwentarskie,stodoły 1 mieszone.
Stan techniczny wszystkich budynków z pomieszczeniami lnwentar - eklml sklasyfikowano według trzech zasadniczych grup:
- o stanie technicznym dobrym w ilości 42075 /59,5 % ogółu budyń./
- o etanie technicznym średnim w ilości 24419 /34,6 % ogółu budyń./
- o etanie technicznym złym w ilości 4193 / 5,9 % ogółu budynków/
Struktura poszczególnych pomieszczeń inwentarskich w stosun
ku do pomieszczeń Inwentarskich ogółom przedstawia się następująco:
- obory stanowią 23,9 %, - chlewnie - 8,2 %, - owczarnie - 2,6 %, - stajnie - 5.6 %,
- ogólno-inwentarskie - 59,7 %,
W latach 1945 - 1980 nastąpił znaczny wzrost budownictwa lnwen tarsklego,bowiem substancja wybudowana w tym okresie stanowi 77,1 % ogółu pomieszczeń Inwentarskich.Pozostała substancja budynków lnwen tarskich pochodzi sprzed 1944 r. w tym duły odsetek stanowią budynki które zbliżają się do tzw."śmierci technicznej“ a wybudowane zostały w okreoio lot 1918-1944.
Anollzarwyposożonia pomieszczeń inwentarskich w źródło energii i wody wykazała,że 87,4 % to pomieszczenia zelektryfikowane a tylko 16,9 % ma doprowadzoną wodę bieżącą.
Wyposażenie pomieszczeń Inwentarskich w inne urządzenia techniczne 1 mechaniczne,które mają wpływ na zmniejszenie pracochłonności przy obsłudze zwierząt gospodarskich Jest minimalne.Odsetek tych pomiesz czeń w stosunku do ogółu kształtuje się następująco:
- pomieszczenia wyposażone w urządzenia do zadawania pasz stanowią 0.2
%.
- pomieszczenia wyposażone w kompleks urządzeń mechanicznych sta- ' nowią 0,07 %,
- pomieszczenia wyposażone w urządzenia do usuwania obornika sta
nowią 0,3 %
- pomieszczenia wyposażone w urządzenia do pojenia stanowią 1.4 %, W województwie częstochowskim istnieje poważny odsetek / ponad 10%/
t j .7116 budynków z pomieszczeniami inwentarskimi,które stanowią poważne zagrożenie z powodu tego.że ściany Jak i w przeważającej części pokrycia dachu wykonane są z materiałów palnych.
Powierzchnia użytkowa w pomieszczeniach inwentarskich przypa
dająca na 1 sztukę zwierząt gospodarskich w 1980 r. była zróżnico
wana i przedstawiała się następująco:
- w oborach 14 m 2 na 1 sztukę, - w chlewniach 4 m 2 ,
-• w owczarniach 3,2 m , - w stajniach 19,6 m 2 ,
- w pomieszczeniach ogólno-inwentarskich 11,5 o 2 ,
Ze względu na brak Innych danych nie można dokonać porównań 1 określić czy w tym zakresie nastąpiło zagęszczenie lub rozgęszcze
nie powierzchni użytkowej.
Warunki socjalno-bytowe.
Stałym elementem polityki w stosunku do wsi i rolnictwa Jest dążenie do wyrównania warunków pracy i życia ludności wiejskiej 1 miejskiej.Niezmiernie ważnym krokiem w realizacji polityki społecz noj na wsi było oj?Jęcie ubezpieczeniami społecznym członków roi-
niczych spółdzielni produkcyjnych i ich rodzin na tych samych zasa
dach Jak pracowników zatrudnionych,ppza rolnictwem,a od 1972 r.
właścicieli indywidualnych gospodarstw rolnych oraz członków ich rodzin ubezpieczeniem społecznym w zakresie lecznictwa.Weżnę sprawę Jest zabezpieczenie ludności rolniczej na starość.
Przeciętna liczba emerytur 1 rent rolników indywidualnych w 1982 r.
wyniosła 15,8 tys.,wypłaty z t e g o ^ w y n i o s ł y 531,6 min zł a przecię tna miesięczne emerytura i renta bieżęca wyniosła 3846 zł,
W roku 1980 przeciętna liczba emerytur 1 rent rolników indywidual
nych wyniosła 3 tysięce .ja wypłaty z togo tytułu wyniosły 47 min złotych, przeciętna emerytura 1 renta wyniosła 1567 zł.
Rozwój sieci handlowej na wsi ma ułatwić rolnikom załatwianie codziennych niezbędnych potrzeb bez częstszych wyjazdów do miasta.
W 1982 r. sieć punktów sprzedaży detalicznej ogółom zmniejszyła się w porównaniu z 1977 r % o 95 natomiast znacznie wzrosła sieć handlu detalicznego uspołecznionego z 1352 w 1977 r. do 1944 w 1982 r.
Sieć zakładów gastronomicznych wzrosła z 138 w 1977 r. do 157 w 1982 Liczba abonentów telefonicznych na wsi wzrosła z 3961 w 1977 r do 4372 w 1982 r.
W latach 1975-1982 wzrosła też liczba odbiorców gazu płynnego na wsi z 10644 w 1975 do 16332 w 1982 r.
Mimo trudności n a d a O s ł a b n i e na wsi zainteresowanie budownictwem mieszkaniowym .W latach 1975-1981 przeciętnie rocznie odchwwus do uzyt- ku 1538 mieszkań w tym w gospodarce nie uspołecznionej 1391 miesz
kań.W 1982 r. oddano na wsi 1241 mieszkań w tym w gospodarce nie uspołecznionej 1185.
Rośnie też standart oddawanych do użytku mieszkań.Strukturę mieszkań według wyposażenia w instalacje według danych NSP przedstawiono w poniższej tablicy«
TABL. 4 STRUKTURA MIESZKAŃ WEDŁUG WYPOSAŻENIA W INSTALACJE
Ogó- Mieszkania - w odsetkach wyposażone w;
LATA w l i czbach bezwz fllęd.
wodo
ciąg
ustęp spłu
kiwa
ny . . . z Iow lub umywał kę
łazien
kę
ciepłę wodę
gez z sieci
centra ne ogrze
wanie WIEŚ
1970 95110 11.1 6,0 11,0 7.0 0.2 0.5 3,6
1970 97379 34,4 22.3 31,8 27,8 0.2 0,5 14,9
\ t
49 W latoch 1977-1982 wzrosła liczba przedszkoli na wsi z 253 do 396. Wzrosła toż liczba dzieci objętych wychowaniem przedszkol
nym z 7542 w 1977 do 9487 w 1982 roku.
II ORGANIZACJA ROLNICTWA
1. Państwowe gospodarstwa rolne.
Według danych czerwcowego spisu rolniczego 1982 r , liczba Jed nostek wchodzących w skład państwowych gospodarstw rolnych wynosi
ła 75 /w 1977 r. - 67/, w tym 13 Jednostek nadzorowanych przez Mi
nisterstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.
Powierzchnia gruntów państwowych gospodarstw rolnych wzrosła z 20886 ha w 1976 r. do 23191 ha w 1982 r., w tyra powierzchnia użytków rolnych wzrosła analogicznie z 17245 ha do 19482'ha. U d z W powierzchni użytków rolnych państwowych gospodarstw rolnych w po
wierzchni użytków rolnych województwa wyniósł w 1982 r. 5,4 %.
Państwowe gospodarstwa rolno, podobnie zresztą Jak i spół
dzielnie produkcyjne, w szybkim procesie przejmowania gruntów przejmowały drobne działki. Sytuacja taka spowodowała niekorzyst
ne ukształtowanie rozłogów oraz znaczne rozdrobnienie gruntów w różnych odległościach, có uniemożliwia prowadzenie mechanicznej uprawy. Tam gdzie to możliwe prowadzony jest proces wymiany i sca
lania gruntów. W państwowych gospodarstwach rolnych najwięcej uprawia się zbóż, kukurydzy na zielonkę 1 pastewnych.
Na wyniki produkcyjne uzyskiwane przez państwowe gospodarstwa rolne mają przede wszystkim wpływ państwowe gospodarstwo rolne na
dzorowane przez Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.
Państwowe gospodarstwa rolne w 1982 r, osiągnęły plony w stosunku do plonów średnich z lot 1979-1981 wyższe w 4 zbożach o 5 ,5q / h a . ziemniakach o 29 q/ha, niższe w rzepaku 1 rzepiku o 1,3 q/ha, plo
ny buraków uzyskano na poziomie średnich z tych lat i wynoszą 225 q/ha.
Mimo znacznego wzrostu stanu pogłowia zwierząt gospodarskich w państwowych gospodarstwach rolnych w 1982 r., w porównaniu z da
nymi z 1976 r., to stan ich za wyjątkiem bydła w 1982 r . kształ - tuje się poniżej średnich stanów z lat 1979-1981. Spadek w hodow
li zwierząt miał niewątpliwie wpływ na produkcję żywca.
Produkcja żywca w 1982 r. w tych gospodarstwach wyniosła 8157 t wobec 13009 t w 1976 r., w tym żywca wołowego wyprodukowa
no mniej o 234 t 1 wieprzowego o 4479 t ,
20
Produkcja żywca drobiowego wyniosła 78 t 1 była wyższa w porówna
niu z 1980 r. o 45 t 1 produkcja jaj wyniosła 3009 tys.szt tj. o 580 tys.sztlik więcej niż w 1980 r. W 1982 r. spadła produkcja ryb z 502 t w 1980 r. do 477 t w 1982 r.
W 1982 r. państwowe gospodarstwa rolne posiadały 617 ciągni- ków w tym 556 znajdowało elę w posiadaniu pgr Ministerstwo Rolnic
twa. Ponadto państwowe gospodarstwa rolne w 1982 r. posiadały z ważniejszych maszyn do zbioru i 64 kombajny zbożowe, 12 kombajnów do zbioru buraków, 54 kombajny do zbioru ziemniaków, 29 kombajnów do zbioru zielonek, 70 przyczep zbierających. Z ważniejszych maszyn do siewu 1 Innych prac polowych posiadały* 85 słowników zbożowych ciągnikowych, 49 sadzarek do ziemniaków ciągnikowych, 71 rozsiewa- czy nawozów ciągnikowych, 241 rozrzutnlków obornika ciągnikowych.
Posiadają na swym stanie również 222 samochody ciężarowe.
Zużycie nawozów sztucznych w państwowych gospodarstwach rol
nych na 1 ha użytków rolnych wzrosło z 331,0 kg w 1980 r. pod zbiory 1981 r., do 371,2 kg w 1982 r. pod zbiory 1983 r.. Wapna na
wozowego zużyto w 1980 r. 117,6 kg na 1 ha użytków, w 1962 roku 257,2 kg.
2. Rolnicze Spółdzielnie Produkcyjne
Na koniec 1982 r. osobowość prawną posiadało 49 Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych. Najbardziej dynamiczny przyrost Spół
dzielni naetąplł w latach 1976-1979. W tym okresie powstały 32 spółdzielnie. Powierzchnia gruntów w spółdzielniach wzrosło z 8465 ha w 1976 r, do 22120 ha w 1982 r., w tym powierzchnia użyt
ków rolnych analogicznie z 7357 ha do 19667 ha.
Użytki rolne rolniczych spółdzielni produkcyjnych stanowią 5,5 % użytków rolnych województwa.
Szybki wzrost gruntów przejętych w latach 1977-1979 pogorszył Już i tak mało korzystny rozłóg pól spółdzielczych. Szczególnie nowo
powstałe spółdzielnie posiadają grunty rozdrobnione w kilku o na
wet kilkunastu wsiach. Z tych względów występuje pilna potrzeba do
konania scaleń 1 wymiany gruntów na powierzchni 9500 ha a 4500 ha użytków rolnych wymaga uregulowania stosunków wodnych, oby mogły być wykorzystane rolniczo. Podkreślić należy, że rolnicze spół
dzielnie posiadają niski wskaźnik bonitacji gleb, a około 8,0 tyo.
ha to grunty kloey V i VI.
Struktura zasiewów dostosowana Jest do warunków glebowych 1 potrzeb paszowych poszczególnych Spółdzielni. Z uwagi no duży wzro et gleb słabych zmniejszył elę procentowy udział roślin przemysło-
wych v» ogólnej powierzchni zasiewów.
V/ 1982 r. spółdzielnie produkcyjna uzyskały "plony 4 zbóż w wysokoś
ci 23,9 q/he, zatem o 4,5 % wyższe od przeciętnych plonów w lotach 1979-1901, wyższe w tym czasie od przeciętnych były plony buraków cukrowych o 62 q/ha. Niższe w 1982 r . w porównaniu ze średnimi plo
nami uzyskanymi w latach 1979-1981 były plony ziemniaków o 6,8 % 1 rzepaku o 11,0 %.
W zagospodarowaniu ziemiopłodów następowały zasadnicze zmiany szczególnie w zbożu, które w znacznej części przeznaczono na paszę.
Sadownictwem w znaczeniu produkcyjnym zajmuję się dwie spół
dzielnie, produkcyjne : SKRS Szczekociny i RSP M z u r ó w ,a powierzchnia sadów wynosi 116 ha w tym sadów owocujęcych 74,7 ha.
Warzywa gruntowe uprawiane sę na powierzchni 33,5 ho z togo najwię
cej kapusty i buraków ćwikłowych.
Powierzchnia uprawiana pod szkłem wynosi 33064 m 2 , namioty foliowe zajmuję powierzchnię 20070 m 2 , belgijki oraz (inspekty zajmuję po-, wierzchnię 33064 m2 .
W RSP Dzielno i RSP Skępa uruchomiono produkcję pieczarek no po
wierzchni 2056 m 2 .
Przetwórstwo owocowo-warzywne prowadzę dwie spółdzielnie SKRS Szczekociny i RSP Rogaczew. Moc produkcyjna tych przetwórni wynosi 5830 ton przetworów i 2700 tys.lit rów napojów owocowych. W 1982 r.
wykonano 4680 ton przetworów i 2120 tys. litrów napojów owocowych.
W 1981 r. w RSP Zdziechowice uruchomiono gorzelnię, której moc pro
dukcyjna wynosi 140 tys.litrów. Spirytusu w 1982 r. wyprodukowano 140,1 tys,litrów.
W lotach 1975-1980 spółdzielnie utrzymały wysokę dynamikę wzrostu produkcji zwierzęcej. Od 1981 r . zaznaczył ślę nieznaczny ilościowy spadek pogłowia zwlerzęt. Ocdnak w porównaniu do 1975r.
dynamika wzrostu jest znaczna, co obrazuje tablica nr 5.
TABL.5 POGŁOWIE ZWIERZĄT GOSPODARSKICH W RSP
WYSZCZEGÓLNIENIE 1975 1982 1975-100 1980-100
Bydło 5887 9601 163.1 103.1
w tym krowy 1407 2068 146,9 95,2
Trzodo chlewna 5911 22575 381,9 116,8
w tym lochy 481 1837 381,9 114,7
Owce 463 429.9 928,5 109, 3
Konie 47 45 95.7 91.8
22
Wzrost pogłowia trzody chlewnej i owiec przekroczył założe
nia programowe, ale było to możliwa dzięki przejmowanym wraz z zie
mię budynkom inwentarskim, które można było łatwiej dostosować do produkcji trzody chlewnej i owiec niż do produkcji bydła, a zwłasz
cza krów mlecznych. Ograniczono możliwości zakupu pasz treściwych wpłynęły no zmniejszenie produkcji żywca wieprzowwego i wołowego w porównaniu do 1980 r. oraz miały bezpośredni wpływ na zaprzestanie produkcji żywca drobiowego w I kwartale 1982 r.
TABU. 6 PROOUKCOA ŻYWCA I NIEKTÓRYCH PRODUKTÓW POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO W RSP
WYSZCZEGÓLNIENIE 1980 1982 1980-100
Mleko w tys.litrów 5162 4808 93,1
Żywiec ogółem w toYiach 10514 4918 46,8
w tym; wieprzowy 2297 1902 82,8
wołowy 2173 2024 93 , l
drobiowy 5963 958 16,1
Wełna w tonach 19 9 47,4
Oaja w tys.sztuk 3957 16477 416,4
Ryby w tonach 12 7 58,3
W 1982 r. 7 spółdzielni zajmowało się produkcję stawowę a w 'myśl opracowanego wojewódzkiego programu zamierza się powiększyć
powierzchnię użytkowę stawów i zwiększenie produkcji rybackiej.
W 1982 r. uruchomiono w RSP Garnek nowoczesnę fcrmę lisów o eta - dzie podstawowym 370 samic. Vjfynikl tej produkcji w głównej mierze sę uzależniono od pełnego zabezpieczenia w karmę.
W okresie lat 1975-1982 dokonały się duże zmiany w wyposaże
niu sprzętowym RSP. ■
RSP posiadaję 906 cięgnlków, 119 kombajnów zbożowych, 72 kombajny ziemniaczane, 117 przyczep eamozblerajęcych i 499 samochodów,
3. Indywidualne rolnictwo
Indywidualne rolnictwo najczęściej określano Jest w opracowa
niach GUS 1 W US mianom gospodarki nie uspołecznionej.
W skład gospodarki nie uspołecznionej wchodzę gospodarstwa indywi
dualne powyżej 0,50 ho, indywidualno działki rolno o powierzchni ogólnej od 0,10 - 0,50 ha włęcznlo, któro chociaż w części użytko
wane oę rolniczo, indywidualni właściciele zwierzęt gospodarskich użytkujęcy działki o powierzchni ogólnej poniżej 0,10 ha i bezrol
ni o pooladajęcy zwierzęta. Do gospodarki nie uspołecznionej zoli-
2¾ czano są również wspólnoty i grunty gminne, które z zasady najczęś
ciej użytkowane są przez rolników indywidualnych.
Powierzchnia użytków rolnych będęca wo władaniu gospodarki nie uspołecznionej jest znaczna 1 w 1982 r, wynosiła 88,2 % po
wierzchni użytków rolnych w województwie /dla kraju wskaźnik ton wynosił 75,8 %/, W porównaniu z 1976 r. powierzchnio użytków rol
nych w gospodarce nie uspołecznionej zmniejszyła się w 1982 r. o 17,8 tys.ha. Zmniejszeniu uległa również liczba gospodarstw indy
widualnych o powierzchni ogólnej powyżej 0,50 ha z 89600 w 1976r.
do 80725 w 1982 r. Przyczyny i zmiany w liczebności oraz strukturę tych gospodarstw opisano szczegółowiej w dziele "Warunki społecz
no-ekonomiczne pkt struktura agrarna".
Zaznaczyć należy, że głównym kierunkiem zmian w strukturze gospo
darki chłopskiej była jej polaryzacjo na grupę gospodarstw śred
niorolnych, stanowiących główne źródło utrzymania ich właścicieli oraz na grupę drobnych gospodarstw rolnych o charakterze pomocni- • czym, stanowiącym dodatkowe źródło dochodów rodzin o mieszanych źródłach utrzymania.
Liczba osób ogółem pracujących głównie w swoim gospodarstwie rolnym w/g danych Narodowego Spisu Powszechnego zmniejszyła się z 129,1 tye. w 1970 r. do 87,0 tye. w 1978 r., natomiast liczba osób pracujących dodatkowo w swoim gospodarstwie rolnym tzw. chłoporo
botników zwiększyła się z 55,4 tye.osób w 1970 r. do 63,0 tye.
osób w 1978 r.
Powierzchnia zasiewów w gospodarce nie uspołecznionej zmniej
szyła ślę z 260,1 tys.ha w 1977 r. do 248,1 tys.ha w 1982 r. co ma związek ze zmniejszeniem się ogólnej powierzchni gruntów użytkowa
nych przez gospodarkę nie uspołecznioną.
Analiza struktury zasiewów w latach 1977-1982 wykazała iż nie zmie
niła się one w sposób zasadniczy. Najwyższy udział w powierzchni-:
zasiewów stanowią uprawy zbożowe - 57,9 %, ziemniaki - 24,5 %, pastewne - 13,6 %. W 1982 r. w porównaniu z 1977 r. zwiększyła się powierzchnia uprawy kukurydzy 1 roślin pastewnych.
Wyniki produkcji rolniczej uwarunkowane są w dużym stopniu zaopatrzeniem rolnictwa w nawozy sztuczne.
Zużycie nawozów mineralnych w gospodarce nie uspołecznionej w prze
liczeniu na Jednostkę powierzchni od 1980 r. systematycznie wzras
ta. W 1982 r. pod zbiory 1983 r. zużycie nawozów na 1 ha użytków rolnych wyniosło 151,0 kg 1 wopna 58,4 kg /wskaźnik ten dla kraju wyniósł 152,1 kg i wapna 109,1 kg/. Porównanie to świadczy, że na
%
wożenia nawozami, a w szczególności w a p n e m , jest nadal niedosta
teczne.
Uf 1962 r. w gospodarce nie uspołecznionej plony ziemniaków 1 rzepak« Ukształtowały się na poziomie wyższym od średnich plonów wetowanyeh w latach 1977-1981 l wyniosły kolejno z hektara: 166 q 1 19.6 q, natomiast plony 4 zbóż / z mieszankami/ 1 buraków cukro - mych na poziomie niższym 1 wyniosły w 1982 r. dla zbóż - 22,9 q i dla buraków cukrowych - 297 q.
Pogłowie zwlerzęt gospodarskich w 1982 r. ukształtowało się na poziomie niższym od średnich stanów notowanych w latach
1977-1981 we wszystkich rodzajach zwlerzęt 1 wyniosło:
Bydło - 210342 szt spadek o 3,7 % w tym krowy - 117815 szt spadek o 2,4 % Trzoda chlewne - 236711 szt spadek o 6,2 % w tym lochy - 26065 szt spadek o 10,3 % Owce - 65756 szt spadek o 9,3 % Konie - 34631 szt spadek o 7,1 %
Obsada bydła na 100 ha użytków rolnych w sztukach zmniejszyła się z 66,4 w 1977 r. do 61,2 w 1982 r., w tym krów z 37,3 do 35,4, natomiast trzody chlewnej z 70,6 w 1977 r. do 55,5 w 1982 r., w tym loch z 8,5 do 6,2.
Nlepokojęcym zjawiskiem zaobserwowanym w 1983 r. w gospodarstwach Indywidualnych Jest fakt, że na około 81,0 tys. gospodarstw indy - wldualnych spisanych w czerwcu 1983 r. gospodarstw nie prowadzę - cych hodowli bydła i trzody chlewnej było około 25,0 %; bydle około 3,0 % oraz trzody chlewnej około 29,0 %.
Stan clęgnlków w Jednostkach fizycznych w gospodarce nie us
połecznionej zwiększył się z 3800 w 1977 r. do 8220 w 1982 r.
V/ wyniku znacznego spadku pogłowia zwlerzęt gospodarskich zmniejszyła się w 1982 r , również produkcja żywca i produktów po
chodzenia zwierzęcego.
IV 1982 r. w porównaniu z 1980 r, zmniejszyła się produkcja żywca o 6112 ton, przy czym największy spadek wyetępił w produkcji żyw
ca wieprzowego /o 3942 t/ 1 drobiowego /o 2650 t/. Ubytek ten nie został zrekompensowany minimalnym wzrostem produkcji, żywca woło
wego. Wyprodukowano Jednocześnie m n i e j : mleko o 21*52 tys.l
jaj o 20568 tys.szt miodu o 17 ton
25
4 . Kółka Rolniczo 1 Koła Gospodyń Wiejskich
W 1975 r, działało 654 kółka rolnicze o liczbie członków 65,2 tys., w tym 30,7 t y o . członkiń kół gospodyń wiejskich.
Na koniec 1902r. działało 661 kółek rolniczych oraz 652 koła gos
podyń wiejskich. Organizacjo kółkowa liczyła 65,9 tys. członków, w tym 45,7 tys, posiadających gospodarstwa rolne, zatem 56,6 % ogółu indywidualnych gospodarstw rolnych. IV ogólnej liczbie członków K ó łek- rolniczych 29,9 tys, stanowię członkinie kół gospodyń wiejs
kich.
Na koniec grudnia 1982 r, działalność gospodarczę prowadziło:
- 45 Spółdzielni Kółek Rolniczych, 2 Spółdzielnie usług Rolniczych,
8 niezrzeszonych w spółdzielniach, prowadzęcych działalność samodzielną gospodarczą kółek rolniczych.
Na rzecz wsi p racuje:
- 47 zakładów usług mechanicznych świadczących usługi w 189 pun
ktach usługowych,
8 punktów usługowych kółek rolniczych, 2 zakłady usług transportowych,
- 45 zakładów usług warsztatowych,
- 11 zakładów gospodarki rolnej 1 zakładów wylęgu drobiu, - 19 zakładów remontowo-budowlanych,
- 10 zakładów produkcji materiałów budowlanych, 5 zakładów zaopatrzenia i gospodarki materiałowej, - 1 zakład pozysku wapna odpadowego,
- 1 zakład łączności bezprzewodowej.
Średnio w województwie na 1 punkt usług mechanizacyjnych przypada do obsługi 1613 ha użytków rolnych gospodarki nie uspo - łecznlonej.
Wartość majątku tych Jednostek w cenach iieżęcych wynosiła w 1975 r. 1101,0 min zł, a w 1982 r. 1725,0 min źł. Wartość majątku trwałego stanowiły głównie ciągniki 1 maszyny rolnicze oraz zopie
cze techniczne.
Na koniec roku stan urządzeń i ważniejszych maszyn kształtował się następująco I
26
WYSZCZEGÓLNIENIE
1975 1982
ogółem w tym
sprawne ogółem w tym sprawne
Cięgnikl ogółem 2355 2232 2072 1570
Samochody ciężarowe 346 277 406 289
Przyczepy clęgnikowe 3329 2763 2633 1892
Rozslewacze nawozów i wapna 466 388 459 335
Roztrzęsacze obornika 435 367 443 282
Kosiarki clęgnikowe 809 - 573 615 275
Więzałki clęgnikowe 724 441 633 256
Kombajny zbożowe 91 48 207 81
Prasy zblorajęce 45 32 254 133
Kopaczki clęgnikowe 1238 756 756 322
Kombajny ziemniaczane 10 10 164 57
Młocarnle 977 879 513 308
Opryskiwacze clęgnikowe 880 604 896 475
Sadzarki 424 340 334 223
Ładowacze chwytakowe 192 146 233 179
Kolumny parnlkowe 53 51 74 43
Wykonanie niektórych usług rolniczych w hektarach w latach 1975 1 1982 przedstawiało się następująco:
WYSZCZEGÓLNIENIE 1975 1982
Orka 1 podorywka 62594 54982
Siew nasion 5496 2539
Sadzenie ziemniaków 4503 3669
Roztrzęsanle obornika 10231 16440
Zbiór traw 1 zielonek 31179 46373
Ochrona roślin 55538 65811
Zbiór zbóż 1 rzepaku 30681 f. 38260
w tym kombajnami 4096 18071
Zbiór ziemniaków 28154 13580
Wysiew nawozów 21360 16776
Wysiew wapna 15588 18420
W 1975 r. Jednostki gospodarcze kółek rolniczych /65/ posiada
ły 53 stacje paliw o łęcznoj pojemności 414 m 3 , w 1982 r, tylko 31 na 55 Jodnoetok posiadało 83 stacjo paliw o łęcznoj pojemności 1217 a3 , w tym 12 stacji o łęcznej pojemności 317 m3 z zezwoleniem
27 na sprzedaż paliwa.
Na 55 kółek rolniczych prowadzących działalność gospodarczą w 1902 r. 11 z nich prowadziło gospodarkę rolną.Powierzchnia całko wita tych gospodarstw wynosiła 548 ha w tym użytków rolnych 501 ha t j . 1,4 % użytków rolnych w województwie,•
Działalność kół gospodyń wiejskich od 1981 r. została ograni
czona przede wszystkim ze względu na brak środków finansowych.
W 1975 r. kóła gospodyń wiejskich zorganizowały 105 dziecińców, w których opiekę znalazło 2730 dzieci,w 1982 r. działało Już tylko 60 dziecińców o liczbie dzieci 1800.Placów gier i zabaw zorganizo
wano w 1982 r. 60 wobec 75 w 1975 r.W ramach działalności Kół Gos
podyń Wiejskich w 1982 r. działało 51 amatorskich zespołów artys - tycznych,Ruch artystyczny tych zespołów rozwijał się dynamicznie do 1981 r.Zespoły uczestniczyły w dożynkach centralnych.cepeliadach i w uroczystościach organizowanych na szczeblu gminy 1 województwa.
Począwszy od 1961 r. z uwagi na brak funduszy na cele kulturalno- ■ oświatowe zarówno w Wojewódzkim Związku Jak i 5KR /które udzielały maksymalnej pomocy finansowej zespołom/ daje się zauważyć pewna stagnacja.
Na rzecz rolnictwa obok kółek rolniczych pracuje szereg ln,- nych mniejszych organizacji 1 służb, których działalność jest rów
nież ważna, Dedną z nich jest służba weterynaryjna.
Podstawowymi zadaniami służby weterynaryjnej są : profilaktyka i lecznictwo weterynaryjne,zwalczanie chorób hodowlanych,zakaźnych i zaraźliwych oraz badanie zwierząt rzeźnych i mięsa.
Zadania swoje służba weterynaryjna wykonuje poprzez działanie 126 lekarzy weterynarii,66 techników , 1 sanitariusza,3 dezynfektorów, 22 oglądaczy 1 trlchlnoskopiatów pracujących w 47 lecznicach wete
rynaryjnych, 2 laboratoriach,3 ekipach dezynfekcyjnych oraz 2 wete
rynaryjnych Inspektoratach.
Z ważniejszych działań profilaktycznych w 1982 r, przyczyniają cych się do poprawy zdrowotności zwierząt 1 zapobieganie występo
wania chorób zaraźliwych wymienić należy:
- badanie bydła w kierunku gruźlicy - 107569 - badanie bydła w kierunku brucelozy - 25031 - badanie bydła w kierunku białaczki - 6151
- odrobaczenie bydła i owiec - 82419
- odrobaczenie trzody chlewnej - 72343
- szczepienie trzody chlewnej przeciwko różycy - 435272 - szczepienie trzody chlewnej p.pomorowi - 113894 - szczepienie psów przeciwko wściekliźnie - 56864
28
- szczepienie drobiu przeciwko pomorowi - 3460268 Ggólnę zdrowotność zwlerzgf gospodarskich w gospodarstwach in
dywidualnych według oceny służb weterynaryjnych należy określić jako dobrę.Nieco gorzej Jest ze zdrowotności? zwierząt w gospodarce us - połecznlonej.Stan taki wynika z występowania schorzeń specyficznych dla chowu wie.lkostadnego,a przede wszystkim z nieodpowiednich worun ków środowiskowych oraz żywionia.Tzw.“nowoczesne"budownictwo inwon- tarskie-wielkie obory czy chlewnie zbudowane z betonu i żelaza z wieloma z reszt? usterkami w wykonawstwie i technologii chowu-stwa-
rzaję fatalne dla zdrowotności zwierzęt warunki bytowania .Zimno i wll goć sprzyjaj? częstemu,zwłaszcza u sztuk młodych,masowych schorzeń układu oddechowego,powoduJęcych znacznę śmiertelność a u sztuk które przechorowuję dochodzi do za/hamowania ogólnego rozwoju organizmu i w wielu przypadkach do charłactwa. Kłopoty z odpowiednim doborem Jakości pasz prowadź? do zwiększenia ilości zachorowań ze strony prze wodu pokarmowego 1 Jednocześnie do zmniejszenia dziennych przyrostów wagowych. Weterynaryjna Inspekcja Sanitarna oprócz urzędowego bada
nia zwierzęt rzeźnych i mięsa obejmuje nadzorem sanitarno-weterynaryj nym zakłady produkujęce żywność zwierzęcego pochodzenia jak irzeźnie, przetwórnie itp. oraz miejsca pozyskiwania mleka w gospodarstwach us
połecznionych .Celem jej działalności Jest uzyskanie zdrowych 1 war - teściowych produktów żywnościowych oraz właściwego surowca dlo prze
mysłu mleczarskiego.
III. NAUKA I OŚWIATA ROLNICZA
Ważn? rolnę w podnoszeniu poziomu gospodarki rolnej odgrywa wzrost oświaty rolniczej.Liczba uczniów rolniczych szkół zasadniczych i średnich zwiększyła się z 4948 w 1981 r. do 5390 w 1982 r.
W 19Ś2 r . / według danych spisu ludności rolniczej / w w o j e wództwie ludności rolniczej w wieku 15 lat i więcej było 197984 osoby w tym czynnej zawodowo 173544 osoby.
Z liczby ogółem ludności rolniczej przypada na posiadajęcych w y kształcenie t
- wyższe - 1336 osób
w tym rolnicze - 208 osób
- policealne 1 średnie zawodowe - 14672 osób
w tym rolnicze - 2968 osób
- średnie ogólnokeztałcgce - 4160 osób
- zasadnicze zawodowo - 40728 ooób
w tym rolnicze - 8792 osób
29
- podstawowe - 98256 osób
- boz wykształcenia podstawowego - 38832 osób l.udnoóci rolniczej posiadającej kwalifikacjo rolnicze było w 1902 r. 140728 osób /w tym czynnych zawodowo 85456 osób /, Z licz by tej: 12200 osób zdobyło kwalifikacje rolniczo w szkole,24560 osób na kursach i 103968 osób drogę praktyki,
V/ województwie działa Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego, który swą działalność statutową realizuje.poprzez działalność wdrożeniową,adaptacyjną,upowszechnieniową i szkoleniową. Działal
nością tą zajmuje się służbo rejonowa.która zatrudniała na koniec 1982 r. 133 osoby w tym 54 osoby z wyższym wykształceniem i zakła dowa służbo doradztwa rolniczego ,która zatrudniała w 1982 r. 29 osób w tym z wyższym wykształceniem 29 osób.
Na 1 specjalistę rejonowego przypadało w 1982 r, średnio 666 gos
podarstw indywidualnych .gospodarstw powyżej 2 ho użytków rolnych 421.
W 1982 r. bezpośrednim doradcą/ konsultacje indywidualne,gospodar etwa przyzakładowe i gospodarstwa wdrożeniowe/objęto 4394 gespo - darstwe zatem 5,4 % ogólnej liczby gospodarstw w województwie.
IV.ZDROWIE I KULTURA 1. Ochrona zdrowia.
W 1982 r. na wsi województwo częstochowskiego funkcjonowało 81 ośrodków zdrowia,25 punktów zdrowia 1 60 punktów położniczych.
Zwiększyła się liczba aptek z 20 w 1975 r. do 28 w 1982 r.co w konsekwencji spowodowało zmniejszenie się liczby ludności no 1 ap
teką z 20,1 tys. w 1975 r. do 13,5 tys.w 1982 r. Liczba punków ap
tecznych zmniejszyła się z 68 w 1975 r. do 59 w 1982 r.
VI 1982 r. na wsi pracowało 125 lekarzy wobec ll7 w 1978 r., lekarzy dentystów było 73 / 73 w 1978 r ./.pielęgniarek 360 wobec 355 w 1978 r. Na 1 lekarza przypadało do obsługi w 1982 r. 3012 ludności wobec 3270 ludności w 1978 r.
2. Placówki kulturalne,
W lotach 1977-1982 w zakresie kultury odnotowano wzrost bi - bliotek / łącznie z filiami/ ze 152 do 160 natomiast w tym okresie zmniejszyła się liczba punktów bibliotecznych z 338 do 296,
VI lotach 1977-1982 znacznie powiększył się księgozbiór w tysiącach woluminów z 751,5 do 985,4.Liczbo czytelników zmniejszyło się z
