W O J E W Ó D Z K I U R Z Ą D S T A T Y S T Y C Z N Y W K A T O W I C A C H
Do użytku służbowego tg L N i / 6 J . .
/ 7 2 3 5 / / /
ZATRUDNIENIE
PŁACE I CZAS PRACY W 1982 ROKU
Katowice czerwiec
V
1983
К г 6 в
Z e r o
K r o p Z n a k
„W tym"
z 1
tya. - mln
t i
U w a g
zjawisko nie występuje.
zjawisko i s t n i e j e , Jednakże w ilościach mniejszych od liczb, które mogłyby być wyrażone uwidocznionymi w tablicy znakami c y f r o w y m i , np.i Jeżeli produkcja wyrażona Jest w tysiącach to n /w liczbach całkowitych/, znak /0/ oznacza, że produkcja
w danym przypadku nie osiąga 0,5 tys. ton.
zupełny brak Info r m a c j i , albo brak informacji wiarygodnych.
wypełnienie r u b r y k i , ze względu na układ tablicy, jest n i e możliwe lub niecelowe.
- oznacza, że nie podaje aię wszystkich składników sumy o gólnej.
WAŻNIEJSZE SKRÓTY
złotych 1 И litr
tysiąc m metr
milion m2 metr kwadratowy
tona szt. = sztuka
a. Niektóre dane liczbowe mają charakter tymczasowy i mogą ulec zmianom
w późniejszych opracowaniach Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego.
I
к a /-/ - / О/ -
к а /•/ - /х/ -
SPIS TREŚCI
»■■■■■■«■*■ Str.
Uiiagl metodyczne ... 2
Uwagi analityczne ... 11
SPIS TABLIC ■ ■ ■ ■ B B R B B D R CZĘŚĆ I. PRACUJĄCY W GOSPODARCE NARODOWEJ Pracujący м gospodarce narodowej /poza rolnictwem nie uspołecznionym/ ... 29
Zatrudnienie w gospodarce narodowej ... ... 32
Pracownicy pełnozatrudnlenl w gospodarce uspołecznionej według poziomu wykształcenia ... 33
Ruch pracowników pełnozatrudnlonych w gospodarce uspołecznionej... 34
Zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej ... 36
Zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej według działów 1 gałęzi gospodarki narodowej ... 37
Osoby korzystające z urlopów wychowawczych ... 44
Zatrudnianie w gospodarce uspołecznionej w podziale na miasta 1 w i e ś ... 44
Zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej w miastach i gminach ... 45
Zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej według płci w miastach 1 gminach .... 55
Pracownicy pełnozatrudnieni na stanowiskach robotniczych oraz na stanowiskach nierobotniczych w gospodarce uspołecznionej ... 65
Pracownicy pełnozatrudnieni w gospodarce uspołecznionej według poziomu wykształcenia ... ... 67
Pracownicy pełnozatrudnieni według poziomu wykształcenia, działów i gałęzi w gospodarce uspołecznionej ... ... 70
Przyjęcia do pracy pracowników pełnozatrudnlonych w gospodarce uspołecznionej 74 Przyjęcia do pracy pracowników pełnozatrudnlonych według płci w gospodarce uspołecznionej ... - 79
Zwolnienia z pracy pracowników pełnozatrudnlonych w gospodarce uspołecznionej 83 Zwolnienia z pracy pracowników pełnozatrudnlonych według płci w gospodarce uspołecznionej ... . 86
Uczniowie w gospodarce narodowej ... ... 88
Młodociani w uspołecznionych zakładach pracy ... 88
CZęść II. ZATRUDNIENIE PRZECięTNE, WYNAGRODZENIA ZA PRACę, CZAS NIE PRZEPRA COWANY W GOSPODARCE USPOŁECZNIONEJ Przeciętne zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej ... 89*
Wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej ... ... 89
Przeciętne wynagrodzenia miesięczne w gospodarce uspołecznionej ... 90
Przeciętne płace miesięczne w gospodarce uspołecznionej ... 91
Czaa pracy robotników grupy wytwórczej w gospodarce uspołecznionej w sferze produkcji materialnej/poza rolnictwem /... ... 91
Pracownikogodziny nie przepracowane przez zatrudnionych w gospodarce uspo łecznionej w sferze produkcji materialnej /poza rolnictwem/... 92
Pośrednictwo pracy ... ... ... . 92
CZęśĆ III. PRACUJĄCY W GOSPODARCE USPOŁECZNIONEJ W MIASTACH LICZĄCYCH W 1982 ROKU 100 TYSięCY I WięCEJ LUDNOŚCI Zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej według miast liczących w 1982 roku 100 tysięcy 1 więcej ludności ... ... 93 Przykłady rozliczenia zatrudnienia w 1982 roku w wybranych przedsiębiorstwach 94
Opracował Oddział Badaó Demograficznych 1 Społecznych
Układ 1 zakres informacji
1. Publikacja niniejsza zawiera Intonacje o pracujących w gospodarce narodowej /poza rolnictwem nie uspołecznionym/ oraz o wynagrodzeniach, czasie nie przepracowanym i o pośrednictwie pracy w gospodarce uspołecznionej. Opracowanie podzielono na 3 części..
Część I zawiera Informacje o liczbie pracujących według grup społeczno-ekonomicznych 1 płci w gospodarce narodowej /poza rolnictwem nie uspołecznionym/, o liczbie zatrud
nionych w gospodarce uspołecznionej wg płci, w podziale na miasto 1 wieś; grupy zatrud
nionych 1 poziom wykształcenia oraz o ruchu zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej.
Dane podaje się w przekrojach działowo-gałęziowych.
Część II zawiera informacje o przeciętnym zatrudnieniu 1 wynagrodzeniach za pracę w gospodarce uspołecznionej i o wykorzystaniu czasu pracy w sferze produkcji materialnej /pozę rolnictwem/ oraz o pośrednictwie pracy.
Część III zawiera informacje o liczbie zatrudnionych w miastach llczęcych 100 tys.
1 więcej ludności w 1982 r. opracowane metodę zakładową 1 przedsiębiorstw.
2. Informacje o pracujących w gospodarce narodowej /poza rolnictwem nie uspołecznionym/
obejmuję: zatrudnionych na podstawie stosunku pracy /pełnozatrudnionych 1 niepełnoza- trudnionych w głównym miejscu pracy/, osoby wykonujące pracę nakładczą, agentów wyna
gradzanych z funduszu agencyJno-prowlzyjnego, agentów w systemie agencji zryczałtowa
nej oraz prowadzących punkty sprzedaży, zakłady gastronomiczne 1 zakłady usługowa na podstawie umowy na warunkach zlecenia',' członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz pracujących w gospodarce nie uspołecznionej poza rolnictwem, tj. właścicieli';
współwłaścicieli i pomagających członków rodzin, zatrudnionych na podstawie umowy o pracę oraz innych /osoby zatrudnione w instytucjach kościelnych i zakonnych oraz duchowieństwo/.
3. Informacje o zatrudnieniu w gospodarce uspołecznionej dotyczą pracowników zatrud
nionych na podstawie stosunku pracy /umowy o pracę, mianowania, powołania, wyboru ltp./
w uspołecznionych zakładach pracy. Dane te nie ujmują zatrudnionych w Jednostkach budżetowych resortu obrony narodowej i resortu spraw wewnętrznych oraz ze względu na odmienny prawny stosunek pracy, osób wykonujących pracę nakładczą, agentów, członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych pracujących w gospodarce zespołowej oraz osób zatrudnionych przez komitety rodzicielskie / w placówkach oświaty i wychowania/.
Dane dotyczące zatrudnionych w gospodarce nie uspołecznionej ujmują wyłącznie zatrud
nionych na podstawie umowy o pracę.
4. Do ogólnego etanu zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej wliczono pracowników peł
nozat rudnionych, łącznie z sezonowymi i dorywczo zatrudnionymi oraz pracowników niapeł- nozatrudnionych w głównym miejscu pracy. Rozwiązanie takie eliminuje kilkakrotne ujmo
wanie osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin pracy przez stosowane metody u j ę cia pracowników nlapełnozatrudnionych tylko Jeden raz tj. w głównym miejscu pracy.
W gospodarce nie uspołecznionej, ze względu na trudności w wydzieleniu głównego mlejeca pracy pracowników nlapełnozatrudnionych ujęto wszystkie oaoby pracujące w pełnym oraz niepełnym wymiarze czasu pracy.
Wszystkie informacje dotyczące stanu zatrudnienia podane eą w podziale na płeć»; bez przeliczeń niepełnozatrudnionych na pełne etaty.
5. Informacje o wynagrodzeniach odpowiadaję zakresowe stosowanemu do 1981 r. włócznie pojęciu funduszu płac /osobowy, bezosobowy, honorariów, agancyjno-prowizyjny^ zakłado
wy fundusz nagród, wynagrodzenia uczniów, rekompensaty/.
Źródła danych statystycznych
1. Materialem źródłowym w zakresie stanu 1 ruchu zatrudnionych oraz poziomu wykształce
nia w gospodarce uspołecznionej są badania etatystyczne prowadzone przez Główny Urząd Statystyczny na formularzach Z-Ol 1 Z-02.
Materiałem źródłowym w zakresie pracujących w gospodarce nie uspołecznionej poza rolnictwem sę dane:
- Centralnego Związku Rzemiosła w zakresie rzemiosła prywatnego,
- Naczelnej Rady Zrzeszeń Prywatnego Handlu i Usług w zakresie handlu 1 usług wszyst
kich branż;
- Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie niektórych grup pracowników /пр. pracowni- . cy obsługi prywatnych domów mieszkalnych1,' pomoc domowa, pracujący w organizacjach wy
znaniowych/,
- Urzędu do Spraw Wyznań w zakresie liczby duchownych wszelkich wyznań pełniących obo
wiązki duszpasterskie,
- Zespołu Koordynacji Rzemieślniczych uomów Towarowych,
- Zrzeszenia Rybaków Morskich w zakresie liczby prywatnych rybaków morskich zorganizo
wanych w tym zrzeszeniu /zaliczonych do działu przemysł/;
- Krajowego Związku Spółdzielni Transportowo-Motoryzacyjnych w zakresie prywatnego transportu konnego.
2. Podstawą opracowania informacji liczbowych dotyczących zatrudnienia przeciętnego 1 wynagrodzeń za pracą w gospodarce uspołecznionej Jest kwartalna sprawozdawczość sta
tystyczna z zakresu zatrudnienia 1 płac Głównego Urzędu Statystycznego i niektórych resortów oznaczona w czwartym członie symbolu liczbowego literą "x’ oraz roczna spra
wozdawczość etatystyczna GUS o symbolu Z-03
3. Źródłem danych dotyczących wykorzystania czasu pracy Jest sprawozdawczość statystycz
na GUS o symbolu Z-14.
4. źródłem danych z pośrednictwa pracy Jest sprawozdawczość MPPiSS o symbolu ZP-20.
Metody grupowania danych statystycznych
1. Podział zatrudnionych według działów gospodarki narodowej Jeet zgodny z każdorazową Klasyfikacją Gospodarki Narodowej obowiązującą: dla lat 1975 - 1980r — od 1 stycznia 1975 r. zaś dla 1981 r. - od 1 stycznia 1981 r.
2. Zatrudnionych zaliczono do poszczególnych działów gospodarki narodowej na podstawie numerów statystycznych nadanych przez organa statystyki państwowej zgodnie z postano
wieniami uchwały Nr 195 Rady Ministrów z dnia 17 października 1975 r. w sprawie systemu Identyfikacji 1 klasyfikacji jednostek gospodarki narodowej - REGON /М.Р. nr 35,poz.
211/. Dane etatystyczne dotyczące zatrudnienia 1 wynagrodzeń w przekrojach terytorial
nych ujmowana eą według każdorazowego podziału administracyjnego obowiązującego od dnia 1 czerwca 1975 r.
3. Dane dotyczące stanu zatrudnienia za względu na przyjętą metodę liczenia stanowią ścisły obraz terytorialnego rozmieszczenia zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej,
przy czya decydującym kryterium zaliczenie pracownika do odpowiedniego województwa /miasta^ wal/ jest faktyczne /stała/ miejsce pracy pracownika.
Informacje o zatrudnieniu przeciętnym 1 wynagrodzeniach opracowywane na podstawie
sprawozdawczości kwartalnej nie daję wprawdzie tak dokładnego rozmieszczenia terytorial
nego zatrudnionych /dane grupuje się w zależności od działu metodę przedsiębiorstw lub zakładową/ ale stanowię w chwili obecnej Jedyne źródło informacji z tego zakresu w uk
ładzie terytorialnym.
Podstawowe pojęcia stosowane w publikacji
1. Do stanu zatrudnienia w zakładzie pracy zaliczono pracowników pełnozatrudnlonych, sezonowych oraz niepełnozatrudnlonych ujętych w ewidencji jednostki sprawozdawczej, wynagradzanych z osobowego funduszu płac, bez względu na to czy w okresie sprawozdaw
czym byli obecni w pracy, czy nle% niezależnie od przyczyn nieobecności /choroba, urlop, wyjazd służbowy itp./. Pracowników czasowo delegowanych przez macierzysty zakład do pra
cy w innym zakładzie zaliczono do zatrudnionych w tym zakładzie; w którym otrzymuję wy
nagrodzenie za pracę.
Ponadto do stanu zatrudnienia zalicza eię: członków zorganizowanych grup roboczych;
tj, członków Ochotniczych Hufców Pracy /z wyjątkiem młodzieży odbywającej w Ochotniczych Hufcach Pracy naukę zawodu/t; żołnierzy oraz skazanych pracujących na podstawie zbiorczej umowy o pracę z zakładem pracy!, jak również osoby odbywające wstępny staż pracy.
Do etanu zatrudnienia nie zalicza się czasowo zatrudnionych słuchaczy szkół odbywa
jących praktykę wakacyjną1; uczniów w zakładach pracy; a także osób, z którymi zawarto umową o dzieło lub umowę zlecenia, wynagradzanych z bezosobowego funduszu płac oraz fun
duszu honorariów, jak również osób korzystających z urlopów wychowawczych.
Podstawę kwalifikowania pracujących do poszczególnych grup, tj. do pełnozatrudnlo
nych, sezonowych i zatrudnionych dorywczo, niepełnozatrudnlonych, osób wykonujących pra
cę nakładczą!; agentów oraz uczniów są odpowiednie ustalenia umów zawartych z tymi osoba
mi.
2. Przez pracowników pełnozatrudnlonych rozumie się pracowników, którzy pracują w peł
nym wymiarze godzin pracy), obowiązującym w danym zakładzie pracy lub na danym stanowisku pracy.
3. Pracownikami sezonowymi są pracownicy, z którymi zawarto umowę o pracę na okras z góry określony; a więc pracownicy przyjęci do sezonowych prac rolnych, w przemyśle, w gospo
darce mieszkaniowej i komunalnej, itp. Do pracowników sezonowych zaliczono również człon
ków Ochotniczych Hufców Pracy, żołnierzy oraz skazanych.
4. Przez pracowników zatrudnionych dorywczo rozumie się pracowników pełnozatrudnlonych na stosunkowo krótki okres, w zasadzie nie dłuższy niż 1 miesiąc, w celu wykonania okreś
lonych prac pomocniczych; wynagradzanych z osobowego funduszu płac.
5. Pracownikami niepałnozafrudnionymi są pracownicy, którzy zgodnie z umową o pracę pra
cują stele w niepełnym wymiarze godzin pracy obowiązującym w danym zakładzie pracy lub na danym stanowisku 1 są wynagradzani z osobowego funduszu płac.
6. Pracownicy nlepełnozatrudnleni w głównym miejscu pracy są to pracownicy, którzy złożył w zakładzie pracy specjalne oświadczenie stwierdzająca; że dany zakład pracy jest ich głównym miejscem zatrudnienia.
7. Przez pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych rozwala się osoby za
trudniona na stanowiskach, no których wykonywane sąi
- czynności /operacje/ składające się na proces technologiczny wytwarzania produkcji prze
mysłowej, budowlanej, rolniczej 1 innej lub świadczenia usług o charakterze materialnym /robotnicy bezpośrednio produkcyjni/;
- prace pomocnicze 1 obsługa w zakresie niezbędnym do sprawnego przebiegu wspomnianych procesów produkcyjnych /robotnicy pośrednio produkcyjni/;
- czynności /operacje/ mające charakter obsługi lub rzemiosła; składające się na procesy technologiczne w sferze cyrkulacji /transporcie, łączności, handlu/ oraz gospodarce komunalnej-. Jak również usługi o charakterze niematerialnym'; świadczone na rzecz ludności lub Jednoetek gospodarki narodowej /stanowiska pokrewne robotniczym/.
8. Przez pracowników zatrudnionych na stanowiskach nierobotniczych rozumie się osoby zatrudnione na stanowiskach nie określonych Jako robotnicze, bez względu na wyuczony zawód. Sę to stanowiska kierownicze', stanowiska specjalistyczne samodzielne lub wyko
nawcze, nie mające charakteru kierowniczego; lecz wymagajęce gruntownego specjalistycz
nego przygotowania na poziomie wyższym lub średnim zawodowym, albo wysokiego poziomu umiejętności twórczych lub artystycznych; Jak również stanowiska, na których wykonywane sę czynności pomocnicze /o charakterze manipulacyjnym/ biurowe 1 gospodarcze, zwięzane z działalnością prowadzoną na wyżej wymienionych stanowiskach,
9. Do osób wykonujących pracę nakładczą zalicza się osoby, z którymi zawarto umowę o wy
konanie pracy nakładczej.
10. Agentami wynagradzanymi z funduszu agencyjno-prowizyjnego są osoby nie będące pra
cownikami danego zakładu pracy, z którymi zawarto umowy agencyjne, a ich wynagrodzenie uzależnione Jest od wartości dokonanych transakcji sprzedaży, kupna lub wartości wyko
nywanych usług.
Do wynagradzanych z tego funduszu zalicza się m.in.:
- w przemyśle, w branży przemysłu ziemniaczanego i owocowo-warzynniczego - pracowników obsługi punktów skupu ziemniaków, owoców i warzyw, osoby trudniące elę załadunkiem i wyładunkiem w przemyśle cukrowniczym';
- w leśnictwie - zatrudnionych przy skupie runa leśnego,
- w handlu - agentów prowadzących kioski i małe sklepy, sprzedawców w kioskach "Ruchu", osoby prowadzące stacjo benzynowa, w gastronomii - agentów zatrudnionych przy sprze
daży obnośnej i obwoźnej,
- w administracji państwowej - sołtysów wynagradzanych z tytułu inkasa podatków,
- w instytucjach finansowych i ubezpieczeniowych - pośredników ubezpieczeniowych Państ
wowego Zakładu Ubezpieczeń,osoby prowadzące zakładowe agencje PKO oraz kolektorów za
trudnionych w przedsiębiorstwie "Totalizator Sportowy" 1 w przedsiębiorstwach prowa
dzących terenowe gry liczbowe.
11. Dane dotyczące agentów wynagradzanych z funduszu agencyjno-prowizyjnego nie ujmują tych osób, które w tej samej jednostce sprawozdawczej otrzymują wynagrodzenia z osobo
wego funduszu płaci 1 Jednocześnie z funduszu agencyjno-prowizyjnego/ np. lekarze we
terynarii zatrudnieni dodatkowo przy kontroli zwierząt i mięsa; geodeci otrzymujący dodatkowe wynagrodzenie z funduszu agencyjno-prowizyjnego za czynności klasyfikacyjne, 1 pomiary gruntów/.
12. Agenci zatrudnieni w systemieagencji zryczałtowanej nie eą pracownikami przedsię
biorstwa uspołecznionego, a Jedynie eą związani z tym przedsiębiorstwem uaową określa-
jgcg ryczałtowo kwot«« jak* osoby te winny wpłacić przedsiębiorstwu w zwi*zku z prewar, dzun* w imieniu przedsiębiorętwa sprzedaż* detaliczną; gastronomiczne, usługów* itp.
Dane dotycz*ce agentów wykazano łącznie z danymi dotycz*cymi zatrudnionych przez agentów.
System agencji zryczałtowanej występuje przede wszystkim w handlu.
13. Do agentów prowadź*cych punkty sprzedaży, zakłady gastronomiczne oraz zakłady usłu
gowe na podstawie umowy na warunkach zlecenia zalicza się osoby, które - zgodnie z pos
tanowieniami uchwały nr 160 Rady Ministrów z dnia 3 listopada 1У77 г. /M.P. Nr 29/19//, poz. 140 i M.P. Nr 32/1978, poz.llb/oraz zarządzenia Ministra Handlu Wewnętrznego
i Usług z dnia 16.01.1981 r. w sprawie przekazywania 1 prowadzenia na podstawie umowy na warunkach zlecenia zakładów usługowych /Dz.Urz.Min. HWiU Nr 2,poz.2/ - prowadzę, łącznie z członkami rodziny i innymi osobami pozoetajęcymi z nimi we wspólnym gospo
darstwie domowym oraz osobami zatrudnionymi, działalność handlów* i usługi handlowe powierzone la przez przedsiębiorstwa państwowe; ponosząc na rzecz przedsiębiorstwa zryczałtowan* kwotowo lub procentowo odpłatność uzależnioną od obrotów.
14. Do uczniów w zakładach pracy zalicza się;
- młodocianych'; z którymi zawarto umowę o naukę zawodu lub przyuczenia do określonej pracy,
- pełnoletnich; którzy jako młodociani zawarli z zakładem pracy umowę o naukę zawodu lub przyuczenie do określonej pracy i po osiągnięciu pełnoletności kontynuuj* naukę na zasadach tej umowy.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami uczniowie, z którymi zakład pracy zawarł umo
wę o naukę zawodu,- pobierają w zakładzie pracy naukę praktyczną zawodu /indywidualnie lub zespołowo/ niezależnie od tego; czy uczęszczają do szkół zawodowych dla pracują
cych /przyzakładowych lub dokształcających/; czy też do tych szkół nie uczęśzczaj*.
Uczniowie ci Ujęci są w ewidencji zakładu pracy 1 otrzymują wynagrodzenie z funduszu płac uczniów.
Ponadto w górnictwie do grupy uczniów zalicza się robotników pełnoletnich w okresie po
czątkowych 28 dni pracy.
Do uczniów nie zalicza się uczących się w szkołach dla nie pracujących, którzy odbywają praktykę w zakładzie pracy 1 z którymi zakład pracy nie zawarł umowy o naukę zawodu.
Wyjątek stanowią uczniowie zasadniczych szkół górniczych dla nie pracujących opłacani z limitowanego funduszu płac uczniów.
13. Do młodocianych zalicza się pracowników, których wiek nie przekracza 18 lat. Poję
cie pracownika młodocianego nie Jest równoznaczne z pojęciem ucznia, gdyż pracownicy młodociani występują również w grupie zatrudnionych poza uczniami /zalicza się Ich wówczas do liczby zatrudnionych w zakładzie pracy/, z drugiej zaś strony; Jak wspomnia
no w wyjaśnieniu dotyczącym uczniów, część uczniów Jest w wieku ponad 18 lat.
16. Do osób korzystających z urlopów wychowawczych zalicza się te osoby, którym zakład pracy udzielił urlopu wychowawczego zgodnie z postanowieniami rozporządzenia Rody Mi
nistrów z dnia 12 llpca 1981 r. w sprawie urlopów wychowawczych /Oz.U.Nr 19, poz.97/.
Z liczby osób przebywających na tych urlopach, wyodrębniono liczbę osób otrzymujących zasiłki wychowawcze przewidziane postanowieniami w/w rozporządzenia.
17. Pracownikami posiadającymi wykształcenie wyższe a* pracownicy, którzy przedstawili dyplom ukończenia studiów wyższych* zawodowych; magisterskich /jednolitych/ 1 magister
skich uzupełniających.
Posiadającymi wykształcenie wyższe eę również 1 te osoby, które nie ukończyły właścl- y»ej szkoły wyższej; ale uzyskały etopleń inżyniera na podstawie art. 6 1 7 ustawy z dnia 28 stycznia 1948 r. o stopniu Inżyniera /Dz.U.RP Nr 10; poz. 68/.
Zatrudnionych z nie ukończonym wyższym wykształceniem zalicza się do grupy posia
dających wykształcenie średnie zawodowe lub do grupy posiadających wykształcenie śred
nie ogólnokształcące, w zależności od posiadanego przez nich świadectwa dojrzałości średniej szkoły zawodowej lub ogólnokształcącej.
18. Pracownikami posiadającymi wykształcenie średnie zawodowe są cl pracownicy, którzy enyekaJU. świadectwo dojrzałości technikum zawodowego lub równorzędnej szkoły zawodowej stopnia licealnego1; uprawniające do studiów wyższych, absolwenci szkół policealnych', jak również osoby, które otrzymały świadectwo ukończenia szkoły średniej zawodowej bez egzaminów maturalnych.
19. Pracownikami posiadającymi wykształcenie średnie ogólnokształcące są cl pracownicy, ktprzy uzyskali świadectwo dojrzałości szkoły ogólnokształcącej, jak również osoby, które otrzymały świadectwo ukończenia szkoły średniej ogólnokeztałcęeej bez egzaminów maturalnych.
20. Pracownikami posiadającymi wykształcenie zasadnicze zawodowe są ci pracownicy, którzy uzyskali świadectwo ukończenia i zasadniczej szkoły zawodowej , zasadniczej szko
ły rolniczej, szkoły przysposabiającej do zawodu1; szkoły przysposobienia rolniczego, szkoły prowadzonej przez OHP, szkoły artystycznej I stopnia, ezkoły mistrzów itp.
szkół równorzędnych.
21. Dane o ruchu zatrudnionych dotyczą pracowników pełnozatrudnionych /bez sezonowych i zatrudnionych dorywczo/, bez zatrudnionych w organizacjach politycznych oraz w dzia
łalności statutowej /podstawowej/ związków zawodowych i innych organizacji społecznych.
Informacje z zakresu ruchu zatrudnionych dotyczą liczby przyjęć do pracy oraz zwol
nień z pracy /a nie liczby osób; które zmieniły miejsce pracy/. Liczba przyjęć do procy oraz zwolnień z pracy jest wyższa od liczby osób przyjętych lub zwolnionych z pracy, ponieważ jedna osoba może w ciągu roku kilkakrotnie zmieniać pracę.
Do pracowników przyjętych do pracy zalicza elę tych pracowników, z którymi zakład pracy zawarł umowę o pracę.
Do pracowników przyjętych zaliczono zatemt
- absolwentów szkół wyższych, szkół policealnych zawodowych, liceów ogólnokształcących;
techników 1 szkół równorzędnych /tj. liceów zawodowych/ oraz absolwentów zasadniczych szkół zawodowych dla nie pracujących 1 dla pracujących podejmujących pracę po raz pierwszy,
- osoby podejmujące pracę zawodową po raz pierwszy /poza wyżej wymienionymi absolwenta
mi/;
« pracowników, którzy uprzednio pracowali w uspołecznionych i nie uspołecznionych /po
za rolnictwem indywidualnym/ zakładach pracy /łącznia z przeniesionymi służbowo oraz przyjętymi z innego zakładu pracy na podstawia porozumienia między zakładami/, - osoby przechodzące do pracy z rolnictwa Indywidualnego;
- pracowników przeniesionych służbowo w ranach jednostki sprawozdawczej z terenu inne
go województwa,
pozostałych przyjętych do pracy.
Ponadto do pracowników przyjętych do pracy zalicza się również osoby powracające do pracy z urlopu wychowawczego; udzielonego zgodnie z postanowieniami rozporządzenia
Rady Ml alet rów z dnia 12 lipce 1981 r. w sprawie urlop*;* wychowawczych /Dz.U.Nr 29;
poz. 97/ i z urlopów bezpłatnych.
Oo pracowników zwolnionych z pracy zalicza etę tych pracowników, z którymi zakład pracy rozwiązał stosunek pracy.
Oo pracowników zwolnionych zaliczono zatemt
- zwolnionych z pracy w drodze wypowiedzenia przez zakład pracy, - zwolnionych z pracy w drodze wypowiedzenia przez pracownika,
- przeniesionych służbowo w ramach jednostki sprawozdawczej na teren Innego województwa, - porzucających praco,
- przeniesionych na emeryturę lub rentę1-; - pozostałych zwolnionych-
Ze względów ewidencyjnych do pracowników zwolnionych z pracy zalicza elę również pracowników zmarłych.
Ponadto do pracowników zwolnionych z pracy zalicza się również osoby, które otrzy» * mały urlop wychowawczy, udzielony zgodnie z postanowieniami cytowanego powyżej rozpo
rządzenia Rady Ministrów z dnia 12 lipca 1981 r. 1 urlop bezpłatny.
W przypadku', jeżeli pracownik otrzymał wypowiedzenie umowy o pracę, lecz po upły
wie terminu wypowiedzenia pracuje nadal /ewentualnie na nowych warunkach pracy 1 płao/, wówczas pracownika tego nie traktuje się jako zwolnionego, ani jako nowo przyjętego.
Wyjątkiem od tej zasady eę przypadki, w których z pracownikiem zatrudnionym poprzednio na pełnym etacie zawarto umowę o zatrudnieniu w niepełnym wymiarze godzin pracy, jak również te, w których pracownik zatrudniony poprzednio w niepełnym wymiarze godzin pra
cy przechodzi na pełny etat. W tych przypadkach pracownika tego traktuje elę jako zwoi»
nlonego z grupy pracowników pełnozatrudnionych i przyjętego do grupy pracowników nle- pełnozatrudnlonych i odwrotnie.
Współczynnik przyjęć jest to stosunek procentowy liczby pracowników przyjętych do pracy w okresie sprawozdawczym do etanu zatrudnienia w końcu okresu poprzedzajęcego okres sprawozdawczy.
Do osób korzystajęcych z uprawnień wcześniejszego przejścia na emeryturę zalicza elę osoby, które przeszły na wcześniejszą emeryturę z tytułu postanowień*
- ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin /Dz.U.Nr 21, poz.117/ wraz z późniejszymi zmianami,
- rozporządzeni i Redy Ministrów z dnia 7 marca 1975 r. w sprawie wcześniejszego prze
chodzenie na emeryturę /Dz.U.Nr 9, poz.53/’,
- ustawy z dnia 23 października 1975 r. o dalszym zwiększaniu świadczeń dla kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych /Dz.U.Nr 34; poz.186/,
- rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipce 1981 r. w sprawie szczególnych zasad przechodzenia na emeryturę pracowników uspołecznionych zakładów pracy w okresie dc dnia 31 grudnia 1981 r. /Dz.U.Nr 19, poz.95/.
22. Informacje o przeciętnym zatrudnieniu dotyczą precownlków pełnozatrudnionych /łącz
nie z sezonowymi 1 zatrudnionymi dorywczo/ oraz nlepołnozetrudnlonych w przeliczeniu niepełnozatrudnlonych na pełne etaty. W działach gospodarki narodowej "nauka 1 rozwój techniki"; "oświata 1 wychowanie", "kultura 1 sztuka", "ochrona zdrowia 1 opieka spo
łeczna"; "kultura fizyczna; turystyka 1 wypoczynek” , "organizacje* polityczne, związ
ków zawodowych 1 inne” ujęto wyłącznie pracowników pełnozatrudnionych /pracowników za
trudnionych w tych działach w niepełnym wymiarze godzin nie uwzględniono w ogólnej liczbie zatrudnionych/.
ЯЗ. Informacje о wynagrodzeniach obejmuje następujące składniki i wynagrodzenia osobowe, wynagrodzenia bezosobowo, wynagrodzenia agencyJno-p rewizyjne'; honoraria, wynagrodzenia z zakładowego funduszu nagród 1 z czystej nadwyżki spółdzielni1, wynagrodzenia uczniów oraz rekompensaty wypłacane pracującym /bez rekompensat dla członków rodzin finansowa
nych ze środków ZUS/.
Wynagrodzenia osobowe ujmuj* wynagrodzenia pracowników zatrudnionych w uspołecz
nionych zakładach pracy na podstawie stosunku pracy /pełnozatrudnlonych; łącznie z se
zonowymi 1 zatrudnionymi dorywczo i niepełnozatrudnlonych/ oraz osób wykonujących pre-
>8 nakładczą, a także wynagrodzenia przysługujące zorganizowanym grupom roboczym z ty
tułu pracy w jednostkach gospodarki uspołecznionej.
Do wynagrodzeń osobowych zalicza się wypłaty pieniężne oraz wartość świadczeń w maturze należne pracownikom z tytułu stosunku pracy, a więc płace zasadnicze, premie 1 nagrody /w tym z zysku/ dodatki za wysługę lat, wynagrodzenia wynikające z kart górnika, hutnika ltp., dopłaty za pracę w godzinach nadliczbowych i świątecznych, wy- , nagrodzenia za czas urlopów wypoczynkowych lub okolicznościowych, wartość deputatów f umundurowania ltp. Wynagrodzenia osobowe podano łącznie z rekompensatami pracowni
czymi.
Do wynagrodzeń bezosobowych zalicza się wynagrodzenia z tytułu umów zlecenia lub umów o dzieło za pracy, dla której wykonania - ze względu na Jej doraźny lub przejś
ciowy charakter albo niewielkie rozmiary - nie jest przewidziane w planie Jednostki gospodarki uspołecznionej zatrudnienie pracowników, a ponadto niektóre inne wypłaty na rzecz pracowników obcych lub innych osób nie będących pracownikami. Do bezosobowego funduszu płac zalicza się m.In. wynagrodzenia za usługi załadunkowe i wyładunkowe, transport, składowanie i kopcowanie ziemiopłodów, udział w posiedzeniach komisji, za ekspertyzy, konsultacje, porady i tłumaczenia nie przeznaczone do publikacji w formie wydawnictwa’; za prace twórcze i autorskie - z wyjątkiem wynagrodzeń wypłaconych z ho
norariów.
Do wynagrodzeń agencyjno-prowizyjnych zalicza eię należności osób nie będących pracownikami danego zakładu pracy za wykonane przez nie zlecone im czynności, opłaca
ne według określonej wysokości stawki prowizyjnej od dokonywanych transakcji kupna, sprzedaży lub wykonywanych usług; a w szczególności za* sprzedaż prowadzoną na zasa
dach umowy agencyjnej /np. zryczałtowanej, prowizyjnej/ oraz za sprzedaż akwizycyj
ną f skup ziemiopłodów, runa leśnego lub drewna, wykonywanie czynności agentów ubezpie
czeniowych, roznoszenie mleka i innych towarów; prowizyjne inkaso podatków ltp.
Do honorariów zalicza eię wynagrodzenia za prace twórcze, autorskie i raaiizator
skie, należące do podstawowej /statutowej/ działalności Jednostek gospodarki uspołecz
nionej wypłacających te wynagrodzenia, jeżeli te prace wykonywane są przez pracowni
ków własnych lub przez inne osoby fizyczne na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzie
ło związane z* przygotowaniem, realizacją i rozpowszechnianiem filmów, przygotowaniem, realizacją i organizacją imprez artystycznych, teatralnych, muzycznych1", przygotowaniem i edycją książek oraz innych wydawnictw nieperiodycznych; czasopism'; wydawnictw praso
wych; przygotowaniem środków reklamy itp.
Do wynagrodzeń z zakładowego funduszu nagród 1 z czystej nadwyżki spółdzielni za
licza się wypłaty nagród Indywidualnych /pieniężnych 1 w naturze/ z tych środków doko
nano na rzecz pracowników. Do tych wynagrodzeń zalicza eię również fundusz nagród z ty
tułu pracy nakładczej.
Rekompensaty ujęte w wynagrodzeniach dotyczą i od 1981 r. wzrostu cen pieczywa i innych przetworów zbożowo-nącznych; a od 1982 r. także wzrostu cen Innych podstawo
wych artykułów żywnościowych, opału 1 energii.
24. Przeciętne płace miesięczne obliczono na podstawie wynagrodzeń osobowych z rekom
pensatami pracowniczymi pomniejszonych o wynagrodzenie oeób wykonujących pracę nakład
czy , przy uwzględnieniu liczby pracowników nlepałnozat. adnlonyoh w przeliczaniu na peł- nozatrudnlonych. W działach nauka 1 rozwój techniki, oświata 1 wychowanie, kultura 1 sztuka, ochrona zdrowia 1 opieka społeczna, kultura fizyczna; turystyka 1 wypoczynek oraz organizacje politycznej zwlęzków zawodowych 1 ln. - przeciętne płace miesięczne obliczono wyłącznie dla pracowników pełnozatrudnionych, tzn. pomniejszając wynagrodzenia osobowe dodatkowo o część przypadającą na pracowników niepełnozatrudnionych. Przecięt
ne wynagrodzenie miesięczne obejmuje ponadto wypłaty z zakładowego funduszu nagród,z czystej nadwyżki spółdzielni. Przeciętne płace miesięczne i przeciętne wynagrodzenie miesięczne nie obejmuje wynagrodzeń uczniów.
25. Badaniem dotyczącym wykorzystania czasu pracy objęto pracowników pełnozat rudnionych /łącznie z pracownikami sezonowymi/ 1 niepełnozat rudnionych w przeliczeniu na pełnoza- trudnionych w zakładach pracy sfery produkcji materialnej poza rolnictwem. Badaniem nie objęto uczniów.
Do sfery produkcji materialnej zaliczono działalność produkcyjną w następujących działach gospodarki narodowej i przemysł, budownictwo; leśnictwo; transport i łączność, handel; gospodarka komunalna oraz dział pozostałe gałęzie produkcji materialnej - bio
rących bezpośredni udział w procesie produkcji materialnej.
Nominalny czas pracy jest to czas, który pracownik powinien przepracować zgodnie z obowiązującą na zajmowanym stanowisku normą czasu pracy.
Nominalny czas pracy jest sumą czasu przepracowanego w godzinach normalnych i czasu nie przepracowanegoj łącznie z urlopami wypoczynkowymi 1 profilaktycznymi.
26. Dane o pośrednictwie pracy dotyczą poszukujących pracy 1 wolnych miejsc pracy zare
jestrowanych w wydziałach zatrudnienia urzędów administracji terenowej. Dane o skierowa
nych do pracy wykazano łącznie z osobami przyjętymi przez zakłady pi асу na podstawie zezwoleń wydanych przez wydziały zatrudnienia urzędów administracji terenowej.
Objaśnienia do części III
1. Podstawową Jednostkę klasyfikacyjną stosowaną w planowaniu i statystyce jest przedsiębiorstwo. Przez przedsiębiorstwo jako Jednostko klasyfikacyjną rozumie eięi a/ przedsiębiorstwa jednozakładowe,
b/ przedsiębiorstwa wielozakładowe, w tym kombinaty składające się z wyodrębnionych zakładów na pełnym wewnętrznym rozrachunku gospodarczym,
с/ przedsiębiorstwa wielozakładowe, których część jednostek jest wyodrębniona w posta
ci zakładów na pełnym wewnętrznym rozrachunku gospodarczym, d/ jednostki budżetowe i zakłady budżetowe,
e/ gospodarstwa pomocnicze Jednostek budżetowych działające ne zasadach uproszczonych lub na zasadach rozrachunku gospodarczego,
t/ jednostki oadawcze i szkoły wyższe, '
g/ zakłady na pełnym wewnętrznym rozrachunku gospodarczym podległe bezpośrednio jednost
kom pośrednim, nadrzędnym i naczelnym,
b/ jednostki utrzymywane z narzutów na koszty przedsiębiorstw lub koszty inwestycji /np. centrala zjednoczenia /zrzeszenia/; zarząd inwestycji/;
1/ inne jednostki gospodarki uspołecznionej samodzielnie bilansujące /np. organizacje społeczne, polityczne, związkowe; rady adwokackie/,
J/ w gospodarce nie uspołecznionej - firmy będące jednostkami prawnymi /bez względu na
to ozy prowadzą rachunkowość^ czy nie/, np.zakład wytwórczy % goepddaretwo rolne, oklep.
2. Ola potrzeb ujmowania danych w przekrojach terytorialnych 1 gełęzlowo-branżowych jednostką klasyfikacyjną 1eat zakład.
Przez zakład lako Jednostką klasyfikacyjną rozumie się;
a/ jednostki wymienione w pkt. 1 w pozycjach a, d, e% fy g, hi 1,
b/ zakłady na pełnym wewnętrznym rozrachunku gospodarczym wchodzące w skład przedsię
biorstw wielozakładowych wymienionych w pkt. lbDilcy
с/ zarządy przedsiębiorstw wielozakładowych wymienionych w pkt. lb%
d/ jednostki wymienione w pkt. 1 w pozycji с po wyodrębnieniu z nich zakładów na peł
nym wewnętrznym rozrachunku gospodarczym.
3. Informacje o zatrudnieniu w gospodarce uspołecznionej die 11 miast liczących w 1982 roku 100 tys. i więcej ludności podane w tablicy 27 zostały opracowane metodą zakłado
wą i przedsiębiorstw , a obejmują zatrudnionych tylko na terenie województwa katowic
kiego.
Opracowując tablicę nr 27% dział przemysł przyjęto z tablicy nr 28 liczbę zatrudnio
nych w Hutniczym Przedsiębiorstwie Remontowym dla a. Katowic - 430 grupując dane me
todą zakładową, a metodą przedsiębiorstw - 10969.
Część I niniejszej publikacji oraz wiersz "a" w tablicy 27 z części III opracowano metodą zakładową według faktycznego miejsca pracy a przykład tego rodzaju grupowania przedstawiono w tablicy 28 na konkretnych przedsiębiorstwach.
U W A G I A N A L I T Y C Z N E
■ ■ в м а а я в а а а в н п а н я а в в ш а в в а а а а а м в я в н
Zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej według działów gospodarki narodowej
Zatrudnieni na podstawie stosunku pracy w gospodarce uspołecznionej to podstawowa część składowa zbiorowości pracujących w gospodarce narodowej.
W 1982 roku zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej wynosiło 1567,6 tys. osób i było wyższe o 27,0 tys. tj., o 1,8 % od osiągniętego w 1975 roku. Oednocześnie w po
równaniu do lat 1978 - 1981 odnotowano w 1982 roku spadek zatrudnienia. Wzrost zatrud
nienia w stosunku do roku 1975 wykazywał znaczne zróżnicowanienlędzydziałowe. Najwięk
szy przyrost zatrudnienia w 1982 roku w porównaniu z 1975 rokiem odnotowano w dziale ochrona zdrowia i opieka społeczna /31,9 %/', oświata 1 wychowanie /21,5 %/, finanse 1 ubezpieczenia /15,0 %/. W następnej kolejności pod względem wielkości dynamiki za
trudnienia /w stosunku do roku 1975/ plasują się takie działy jak; kultura 1 sztuka /wzrost zatrudnienia w 1982 roku w stosunku do roku 1975 o 12,9 %/ oraz handel /4,5 %/.
Systematyczny spadek zatrudnienia występował w działach budownictwo 1 leśnictwo.
Generalnie stwierdzić należy, że lata 1975-1979 charakteryzowały się stopniowym wzrostem zetrudnlenlm. Począwszy od 1980 roku notuje się na terenie województwa kato
wickiego systematyczny apadek zatrudnienia. Nie zmienia to faktu. Iż bezwzględna licz
ba zatrudnionych na terenie woj. katowickiego była w 1982 roku większa od liczby za
trudnionych w latach 1975 - 1977 1 mniejsza od liczby zatrudnionych w latach 1978-1981.
■ sto»unke ido 3.381 ■ 3382 roku zanlejezyło się znacznie zatrudnieni» « następujących działach?
■suka 3 rozwój techniki o 24,4 % transport 1 łęcznośi o 7,6 %
budownictwo o 7:,0 %
Spadek zatrudnienia w dziale nauka 1 rozwój techniki »powodowany był w dużej wierze likwidację wielu placówek naukowo-badawczych, watrzyaenlea badań prowadzonych w tego rodzaju placówkach, zmniejszanie» dotacji z budżetu państwa na rozwój nauki 1 techni
ki. Na zmniejszanie się zatrudnienia w budownictwie wlało wpływ zenie Jazonie się fron
tu robót oraz wstrzymanie wielu Inwestycji. Globalne zatrudnienie w gospodarce uspo
łecznionej zmniejszyło się w 1982 roku w porównaniu z 1981 rokiem o 33,7 ty»« osób', tj. o z;i %.
Jednocześnie w porównaniu z 1981 rokiem wzrosło zatrudnienia w następujęcych dzia
łach j
leśnictwo о 6,1 %
oświata 1 wychowanie о 4.0 % ochrona zdrowia i opieka
społeczna <0 3,7 %
kultura 1 sztuka о $.7 %
handel о 2.2 Х
Sten zatrudnienia w ostatnia dnia roku я gospodarce uspołecznionej według działów gospodarki narodowej przedstawia poniższe zestawienie*
DZIAŁY GOSPODARKI 1975
1 19ti0 1981 ‘ 1982
NARODOWEJ
w tysiącach 1975
-100
1980
«100
1981 -100 O G Ö L E M ... ... 1540,6 1 6 2 У Д 1601.4 1567,6 101,8 96.3 97,9
■ tym;
Przemysł ... 821,1 866.1 867,3 852,8 103,8 98,5 98,3 Budownictwo ... 225,7 223,8 200,1 186,0 82,4 83.1 93,0 Rolnictwo ... 20,0 20,5 21.1 20.1 100,5 98.0 95,4 Leśnictwo ... 5 Л 4.3 4,0 4,2 77,8 97.7 106,1 Transport i Łączność .... 102,9 114.0 107.9 99,6 96,8 87,4 92,4 H a n d e l ... ... 117,2 119,0 119.8 122,5 104.5 102,9 102,2 Nauka i rozwój techniki.. 19,2 19.0 17.9 13,5 70,3 71.1 75.6 Oświata 1 wychowanie .... 64,3 71,9 74,5 78,1 121-,5 108,6 104,8 Kultura i sztuka ... 6,2 6,9 6,7 7,0 112,9 101,4 103,7 Ochrona zdrowia 1 opieka
społeczna ... 53,6 65,8 68,2 70,7 131,9 107.4 103.7 Administracja państwowe 1
wymiar sprawiedliwości... 13,0 13,0 12,8 12,9 99,2 99,2 100,8 Finanse 1 ubezpieczenia.. 7,3 8,0 8,2 » Л 115 105.0 102,1
W wyniku zróżnicowanych przyrostów 1 ubytków zatrudnienie w dziełach gospodarki narodowej wyetęplły przesunięcia w alędzydzlałowej strukturze zatrudnienia w gospodar
ce uspołecznionej, Poczęwszy od roku 1978 zanotowano nieznaczny wzrost udziału prze
mysłu w globalnym zatrudnieniu w gospodarce uspołecznionej. Fakt ten wart Jest podkreó- • lenie nie za względu na rozmiar zmień, lecz dlatego, ża tendencje ogólnopolskie e#
odwrotne, tzn, systematycznie maleje odział zatrudnionych w przemyśle w ogólnym zatrud
nieniu, Wzrost udziału zatrudnienia notuje się równie! w takich działach jak handel, oświata 1 wychowanie1; ochrona zdrowia i opieka społeczna.
Jednocześnie systematycznie maleje udział działu budownictwo, nauka 1 rozwój techniki, transport 1 łączność w ogólnym stanie zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej.
Systematyczne zwiększanie się udziału zatrudnienia w sferze poza produkcję ma
terialną Jest w województwie zgodne z tendencjami ogólnopolskimi. Strukturę zatrudnie
nia w gospodarce uspołecznionej według działów gospodarki narodowej przedstawia niZej zamieszczona tablic*.;
DZIAŁY GOSPODARKI 1975 1980 1981 1982
NARODOWEJ w odsetkach
O G & Ł E M ... . 100.0 100,0 100,0 100,0 w tym;
Przemysł ... . 53,5 53,2 54,2 54,4
Budownictwo ... 14,9 13,8 12,5 11,9
Rolnictwo ... 1.3 1.3 1.3 1,3
Leśnictwo ... 0,3 0.3 0,3 0,3
Transport i Łączność ... 6.7 7.0 6.7 6.4
Handel ... 7,6 7,3 7.5 7,8
Nauka 1 rozwój techniki ... 1.3 1,2 1.2 0,9
Oświata i wychowanie ... 4.2 4.4 4,7 5.0
Kultura i sztuka ... . 0,5 0,4 0,4 0.4
Administracja państwowa i wymiar
sprawiedliwości... . 0,8 0,8 0.8 0.8
Ochrona zdrowia i opieka społeczna 3,6 4,0 4,3 4,5
Finanse i ubezpieczenia... . 0,5 0,5 0,5 0.5
Kompleksowa charakterystyka problematyki kształtowania się zatrudnienia w gospo
darce uspołecznionej wymaga również zaprezentowania informacji dotyczących podstawo
wego podziału zatrudnionych - na pracowników na stanowiskach robotniczych oraz pokrew
nych oraz pracowników na stanowiskach nierobotniczych.
Na ogólną liczbą 1481,7 tys. pracowników /pełnozatrudnionych bez sezonowych i zatrud
nionych dorywczo/ zatrudnionych w 1982 r. w gospodarce uspołecznionej, 1062,6 tys. tj.
71,7 % stanowili pracownicy na stanowiskach robotniczych. Pozostałą część, tj. 28,3 % stanowili pracownicy na stanowiskach nierobotniczych. Powyższe proporcje są w zasadzie charakterystyczne dla całego okresu 1975 - 1982.3ednocześnie stwierdzić należy, że od
setek osób zatrudnionych na stanowiskach robotniczych jest w województwie katowickim wyż
szy niż w pozostałych województwach kraju /wg danych ogólnopolskich pracownicy zatrud
nieni na stanowiskach robotniczych 1 pokrewnych stanowili ok. 65 % u 1981 r. ogółu zatrudnionych/. Jest oczywiste, że największy udział robotników w ogólnej zbiorowości zatrudnionych na miejsca ■ sferze produkcji materialnej.
W przemyśle w 1982 r. pracownicy na stanowiskach robotniczych i pokrewnych stano
wili 83,4 % ogólnej liczby zatrudnionych w tym dziale gospodarki narodowej /dla porów
nania w administracji państwowej 1 instytucjach wymiaru sprawiedliwości - 7,2 %/. Łącz
nie cztery podstawowe działy gospodarki narodowej /przemysł, budownictwo, transport i łączność oraz handel/ zatrudniały 89,8 % ogólnej liczby robotników zatrudnionych w gos
podarce uspołecznionej.
Z,trudnienie pracowników na atanowlakach robotniczych 1 nierobotniczych przedatawla poniższe zastawienia:
о о И >
•С
N С $ Н
"О в
N С S H
f i i l
И
4i U
U а •
w CL o u
AI W
X
■о * " 2 S .
585 C5
н
t
а/Danedotycz»pracownikówpałnozatrudnlonych/bazsezonowychi zatrudnionychdorywczo/
Zatrudnienie ■ gospodarce uspołecznionej według płci.
W 1982 r. w gospodarce uspołecznionej zatrudnionych było 990,9 tye. mężczyzn 1 576,7 kobiet.W liczbach względnych mężczyźni stanowili 63,2 %; a kobiety 36,8 % ca
łej zbiorowości zatrudnionych. W latach 1975 - 1982 udział kobiet w zatrudnieniu ogółea w gospodarce uspołecznionej utrzymywał się w zasadzie na tym samym poziomie. Zatrudnie
nie w gospodarce uspołecznionej według płci /stan w dniu 31 XII/ przedstawia poniższe zestawieniet
LATA Ogółem Mężczyźni Kobiety
w tysiącach -
1975 ... 1540,6 971,9 568.7
1980 ... 1627,1 1022,9 604,2
1 9 8 1 ... 1601,4 1014,3 587,1
1982 ... . 15671,6 990,9 576,7
1975 - 100
1980 ... 105,6 105,2 106,2
1 9 8 1 ... 103-;9 104,3 103,2
1982 ... ... . 101»; 8 102 ;0 101,4
w odsetkach
1975 ... 100,0 63,0 37,0
1980 ... 100,0 62,9 37.1
1 9 8 1 ... 100,0 63.3 36.7
1982 ... . 100, 0 63,2 36,8
W latach 1975 - 1982 w działach gospodarki narodowej tradycyjnie zatrudniających kobiety /ochrona zdrowia 1 opieka społeczna; oświata 1 wychowanie,handel, administra
cja państwowa i wymiar sprawiedliwości, finanse i ubezpieczania/,* udział kobiet w ogól
nej liczbie zatrudnionych utrzymywał się na wysokim poziomie. Charakterystyczny jest wzrost udziału kobiet w tych działach gospodarki narodowej, która uznawane były za ty
powo męskief np. budownictwo /wzrost udziału kobiet w zatrudnieniu ogółem tego działu z 20,1 % w 1975 r. do 21,0 % w 1982 г./, transport 1 łączność /wzrost odpowied
nio z 30,0 % do 30,6 %/ czy też rolnictwo /wzrost odpowiednio z 31,9 % do 33,2 %/.
Zatrudnienie kobiet w gospodarce uspołecznionej /stan w dniu 31 XII/ przedstawia poniższe zestawienie!*
DZIAŁY GOSPODARKI NARODOWEO
1975 1980 1981 1982
w Z zatrudnienia.w dziele
Ogółem ... 37,0 3/.1 36,1 36.b
■ tym* '
Przemysł ... 26,6 27,2 25-’, В 25.2 Budownictwo ... 20-,1 21.5 21,8 21,0
Rolnictwo ... 31,9 35.8 33,5 33,2
Leśnictwo ... 23,0 22,8 22,8 20.9
c.d. tablicy i
DZIAŁY GOSPODARKI NARODOWEJ
1975 1980 1981 1982
w % zatrudnienia w dziale
Transport i łęczność... 30,0 30,2 30,6 30,6
H a n d e l ... . 82,3 80,8 80,3 80,8
Nauka 1 rozwój techniki ... 45,7 45,1 45.5 45.4
7®, 5 78,1 78,2 78,8
Kultura 1 sztuka ... 62,1 66; 5 66,9 65,9 Administracja państwowe i wymiar
sprawiedliwości ... 62-,6 65;0 65,5 65.4 Finanse 1 ubezpieczenia ... 87,7 88,0 88,2 88.6
Podobnie Jak w przypadku dynamiki ogólnego zatrudnienia w gospodarce uspołecznię- - nej również w dynamice zatrudnienia kobiet wystąpił okres wzrostu zatrudnienie w latach 1975 - 1980, a następnie w latach 1981 1 1982 bezwzględny spadek zatrudnienia kobiet.
Charakterystyczne jest to, źe udział kobiet w zatrudnieniu ogółem w gospodarce uspołecz
nionej Jest w województwie katowickim mniejszy od ogólnopolskiego /wg danych ogólnopol
skich kobiety stanowiły w 1981 r. 43,3 ¾ ogółu zatrudnionych w gospodarce uspołecznio
nej . dla województwa katowickiego analogiczny odsetek wynosił w 1981 r. 36,7 %/. Głów- nę przyczynę tego zjawiska jest mały udział kobiet zatrudnionych w przemyśle. Kobiety stanowię tylko 25,2 % ogółu zatrudnionych w przemyśle /wg danych ogólnopolskich - rok 1981 - aż 37,5 %/. Mały udział kobiet w zatrudnieniu w przemyśle spowodowany jest spe
cyficznym charakterem pracy w zakładach na terenie województwa katowickiego /przemysł węglowy, hutniczy, metalurgiczny/. Powodem niskiej aktywizacji zawodowej kobiet jest w pewnej mierze tradycja patriarchalnej rodziny górniczej oraz dosyć wysokie /relatyw
nie do pozostałych grup zawodowych/ zarobki mężczyzn zatrudnionych w przemyśle wydobyw
czym.
Pracujęcy w systemie nakładczym
W 1982 r. w systemie pracy nakładczej zatrudniano 9,8 tye. osób, tj. o 773 osoby mniej /o 7>3 %/, aniżeli w 1981 r. Lata 1981 1 1982 charakteryzowały elę istotnym spad
kiem liczby pracujęcych w systemie nakładczym.
Zatrudnienie w systemie nakładczym w gospodarce uspołecznionej /stan w dniu 31 XII/
przedstawiało elę naatępujęcoi
WYSZCZEGÓLNIENIE
1975 1980 1981 1982 1975 1982
w liczbach bezwzględnych 1975 -100
1981 -100
■ odsetkach
o gOl e m ... 12756 12347 10581 9806 76,9 92,7 100,0 100,0 w tym;
Przemysł .... ... 11591 11204 9560 8793 75,9 92,0 90,9 89,7
Hendel... 914 1055 945 856 93,7 99,6 7.2 8.7
Spadek liczby pracujących я systemie nakładczy* więzeł się ściśle z sytuację gospodarcze kraju, brakami * zaopatrzeniu w surowce i materiały. Niedomogi te szcze
gólnie odbiły się na pracujących w tym systemie ze względu na charakter i rodzaj pracy.
System pracy nakłaoczej stosowany Jest głównie w przemyśle-, oraz w mniejszej skali w hanlu; gospodarce komunalnej oraz leśnictwie. Pracujący w systemie pracy nakładczej и przemyśle; leśnictwie1, handlu i gospodarce komunalnej stanowili w końcu 1982 r.
99,6 % ogółu zatrudnionych w systemie pracy nakładczej w gospodarce uspołecznionej.
Relatywnie do innych województw odsetek zatrudnionych przy pracy nakładczej w wojewódz
twie katowickim Jest niższy niż w takich województwach Jak* bielskie, częstochowskie, krakowskie, kaliskie1, nowosądeckie, piotrkowskie, radomskie 1 zamojskie. Oest to spowo
dowane tym; że w województwie katowickim występują większe możliwości znależlonla za
trudnienia w systemie zwartym forma pracy nakładczej Jest więc mniej popularna.
Prncujacy na podstawie umów agencyjnych.
Kolejną grupę pracujących w gospodarce uspołecznionej są agenci. W 1982 roku w sys
temie agencyjno-prowizyjnym pracowało 12,1 tys., tj. o 675 osób mniej /o 5,3 %/ aniżeli w 1981 r. Jednocześnie zaobserwowano wzrost zatrudnienia pracujących w systemie agencji zryczałtowanej. W systemie agencji zryczałtowanej pracowało w 1982 r. 6,6 tys. osób /w 1981 r. - 6,3 tys. w 1980 - 4,2 tys. osób/.
Podobnie jak w przypadku nakładców, spadek liczby agentów wynagradzanych z fundu
szu agencyJno-prowizyjnego zanotowano także w 1982 r. Przyczyn należy upatrywać w trud
nej sytuacji gospodarczej kraju wyrażonej zahamowaniem produkcji, skupu, wzrostem cen itp. Kształtowanie się zatrudnienia na podstawie umów agencyjno-prowizyjnych /stan w dniu 31 XII/ przedstawia poniższe zestawienie!:
WYSZCZEGÓLNIENIE 1975 1980 1981 1982 1975 1982
o - ogółem a - mężczyźni к - kobiety
w liczbach bezwzględnych
1975
=100
1981
=100 «r odsetkach
O g ó ł e m ... . o 13182 13280 12815 12140 92,1 94,7 100,0 100.0 D 2061 2227 2352 2200 106,7 93,5 100,0 100,0 к 11121 11053 10463 9940 89,4 95,0 100,0 100,0 w ty«:
Handel ... o 9090 8857 9181 8525 93,8 92,9 69.0 70,2
a 1000 1204 1330 1210 121,0 91,0 48,5 55,0
к 8090 7653 7851 7315 90,4 93,2 72,7 73,6
Finanse 1 ubezplecze-o 2863 2416 2717 2716 94,9 100,0 21,7 22,4
nie m 586 234 353 334 57.0 94,6 28,4 15.2
к 2277 2182 2364 2382 104,6 100.8 20,5 24.0 Administracja państ 0 214 627 596 551 257,5 92,4 1.6 4.5 wowa 1 wymiar spra
wiedliwości
■ 180 439 439 418 232,2 95,2 0.9 19,0
к 34 188 157 133 391,1 84,7 о.з 1,3
Oak z powyższego wynika, system agencyJno-prowizyJny stosowany jest głównie w han
dlu uspołecznionym, instytucjach finansowych i Ubezpieczeniowych oraz instytucjach admi
nistracji państwowej i wymiaru sprawiedliwości. Te trzy działy zatrudniały w końcu 1982 r. 97,1 % ogólnej liczby pracujących w tym eystemle.
Najczęściej spotykaną formą agencji w handlu jest prowadzenie kiosków 1 małych sklepów, kiosków "Ruchu"', stacji benzynowych', a w gastronomii - sprzedaży obnośeaj i obwoźnej.
W administracji państwowej do grupy agentów wynagradzanych z funduszu agencyjno- prowizyjnego zaliczono sołtysów wynagradzanych z tytułu inkasa oodetków»
W Instytucjach finansowych i ubezpieczeniowych do grupy agentów zaliczono pogrodni
ków ubezpieczeniowych PZU, osoby prowadzące zakładowe agencje PKO oraz kolektorów za
trudnionych w przedsiębiorstwie "Totalizator Sportowy" 1 przedsięolorstwach prowadzących terenowe gry liczbowe,
W latach 1975 - 1982 kobiety stanowiły grupę dominującą /z wyjątkiem działu admi
nistracja państwowa 1 wymiar sprawiedliwości/; przy czym obserwowano tendencje do wzrostu udziału kobiet w ogólnej liczbie pracujących w systemie agencyjno-prowizyjnya.
Pracownicy młodociani w gospodarce uspołecznionej.
w 1982 r. w gospodarce uspołecznionej pracowało 68,5 tys. młodocianych. Zdecydo
wana większość, tj. 64,0 tys. /94,3 %/ to uczniowie pracujący w gospodarce uspołecznio
nej na podstawie umowy o naukę zawodu lub przyuczenia do określonej pracy. Pozostała grupa młodocianych /4^5 tys./ to osoby zatrudnione w gospodarce uspołecznionej na pod
stawie umowy o pracę. Poczynając od 1976 r. notowano systematyczny spadek liczby mło
docianych pracujących w gospodarce uspołecznionej. W 1982 r. liczba pracowników młodo
cianych była już o 18,2 tys. mniejsza niż w szczytowym 1975 r.
Zatrudnienie młodocianych^ w gospodarce uspołecznionej /stan w dniu 31 XII/ przed
stawiało się następująco:
WYSZCZEGÓLNIENIE o - ogółem a - mężczyźni к - kobiety
1975 1980 1 1981 1982
w tysiącach 1975
«100
1981
»100
OGÓŁEM ... 86,7 77,9 71,0 68,5 79,0 96,5
m 60,6 55,2 49,0 46,2 76,2 94,3
к 26,1 22,7 22,0 22,3 85,4 101.4
w t y m
Przemysł . . . . 50,9 42; 7 38,3 39,1 76,8 102,1
m 38,9 31,7 27,4 27,8 71,5 101,5
к 12,0 11,0 10,9 11,3 94.2 103,7
Budownictwo ... 14,0 13,7 12,6 9,9 70,7 78,6
m 12,8 12,9 11,6 9,5 74.2 81,9
к 1.2 0,8 1,0 0,4 41,7 50,0
Transport 1 łączność .... o 7,3 8,1 7,4 6,4 87,7 86,5
m 6,5 7,1 6,5 5.3 81,5 81,5
к 0.8 1,0 0.9 1.1 137,5 122,2
H a n d e l ... . 12,1 10,4 10,1 10,3 85,1 102,0
a 0.9 1,4 1.5 1.5 155,6 100.0
к 11,2 9.0 8,6 8,8 79,5 102,3
1/ W wieku od 15 do 18 let.
Na spadek zatrudnienia młodocianych w gospodarce uspołecznionej w latach 1975 - 1982 znaczący wpływ miały zmiany zachodzące w przemyśle 1 budownictwie. W tych dwóch działach gospodarki narodowej notowano /począwszy od roku 1975/ znaczny spadek zatrud
nienia młodocianych. Tendencje spadkowe w handlu, transporcie 1 łączności były mniej
sze.
Z ogólnej liczby młodocianych zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej w 1982 r.
65,7 tys.r tj. 95,9 % pracowało w przemyśle, handlu, budownictwie oraz transporcie
1 łęczności? przy czym największy odsetek młodocianych /57,1 %/ w przemyśle uspołecznio
nym. Należy zaznaczyć', że utrzymujące elę tendencje epadkciia zatrudnienia młodocianych spowodowała, że odsetek młodocianych w tym dziale w ogólnej liczbie młodocianych zatrud
nionych w gospodarce uspołecznionej był w 1982 г. o 2,0 punkty niższy aniżeli w 1975 r.
Kolejnymi działem! zatrudniającymi znaczne liczbę młodocianych eę handel, w którym w 1982 r. pracowało 15;0 % ogólnej liczby młodocianych /w 1975 r. - 14,0 ЗУ, budownic
two z udziałem w wysokości 15,5 % /■ 1975 r. - 16,1 ЗУ, oraz transport 1 łączność z u- działem w wysokości 9;3 % /w 1975 r. - 8,4 %/. Pozostałe działy nie odnotowały w latach 1975 - 1982 liczęcych się zmian w wielkości grupy pracowników młodocianych, a tym aa- aym nie uległ znaczęcym zmianom udział młodocianych zatrudnionych w tych działach w ogól
nej liczbie młodocianych zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej.
Ruch zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej.
Dane o ruchu zatrudnionych wykazuję, że росzęwazy od 1977 r. liczba przyjęć /nie- • rzona współczynnikiem przyjęć/ zaczęła się zmniejszać, osięgajęc 17,4 % w 1981 r. 1 19.0 % w 1982 r.
Współczynniki przyjęć i zwolnień pracowników gospodarki uspołecznionej przedstawiały elę następujęco*
WYSZCZEGÓLNIENIE
197S 1 1 « Ю 1981 1982
W %
Współczynnikt
•
pr z y j ę ć ... ... 20.3 20,8 17.4 19,0 zwolnień ... 23V3 19,8 l/;2 19,2
W analizowanym okresie /1976 - 1982/ najwyższy współczynnik przyjęć zanotowano w 1976 r. - 2b,5 %. W latach następnych zaznaczyła się wyraźna tendencja spadkowa oma
wianego zjawiska, w 1982 r. przyjęto do pracy 302,5 tya. osób, co oznacza zmniejszenie ei« w porównaniu z 1976 r. o 23,1 %. Jak Już wspomniano, w latach 19/5 - 19w2 najniższy poziom przyjęć do pracy zanotowano w 1981 roku. W 1981 r. przyjęto do pracy 283,0 tye.
osób; co oznacza zmniejszenie elę w porównaniu z 1976 r. o 28,1 %.
Tendencja spadkowa w zakresie zwolnień z pracy pojawiła się już w 1976 roku.
W stosunku do 1975 r. obniżył się w latach 1976 - 1982 współczynnik zwolnień, w anali
zowanym okresie najniższy poziom zwolnień z pracy zanotowano w 1981 r. W 1901 r. licz
ba zwolnionych osięgnęła poziom 308,9 tye. osób, /współczynnik zwolnień 17,2 %/.
Istnieje prawidłowość!,' że kobiety zatrudnione w gospodarce uspołecznionej charaktery
zuję się mniejszę fluktuację aniżeli mężczyźni. Prawidłowość ta dotyczy także całego okresu 1975 - 1982.
Współczynniki przyjęć i zwolnień pracowników gospodarki uspołecznionej według płci przedstawiały elę naetępujęcoi
LATA
Współczynniki * %
przyjęć zwolnień
mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety
1975 ... . 29,4 20.8 27.2 16.5
1980 ... ... 23,6 16.0 23,8 12,9
1 9 8 1 ... 19,8 13.4 20,5 11,6
1982 ... 19.7 17,8 21.7 14.7
