f"
.,,;,._lÎs {dpadæôçlg % (SZTAB GENERALNY; ®. -`
Oddziat Il Informacyiny F ‚‹ |['
i Rl e, і
49985 -/ 1л7,/11,6.
DO
у WODZA NACZELNBGO /ADJUTANTURA GENHRAILNA/ :
Z rozkazu Szefa Sztabu Generalnego W.P. przedkiadam do wiadomości raport ppor. WOŁŁOWICZA, oficera łączniko- .
w и
wego przy W,K.K.L.N,. z dnia 29.X.b.r. Nr.ló. wraz а обрте) sami 3 załączników.
4 załączniki.
Zakł. Graf. Nacz. Dow. 2371. 6000, 11.V.21.
Ppor. Bustachy
Of Încan. Săteteniprar
--
-
o-.
-
--
|/
-
W ,K.E.L.Narodów Kowno, dnia 22-go paździórnika
Ir.15. в 1931 roku.
DC
SZEFA II.ODDZIALU SZT.GEN.,
» [а P QR ?.
-.-.-.-.-.-.-.-.-
W.K.K.Ligi Narodów.
presztîvtwamà’ Aodczas ostatniego objazdu pasa neutralnego członek liebalta.
——————————— - Komisji mjr. Keepan_zaaresztowa1 niejakiego por.lichata pseudonlmem "doktora Sotera"
Wirbalta organlzu; cego po
13111103V luaową w pa51e neutralnymąmpoloeenla2.B.K.. Przy rew1dowan1u ‚lrbalta w posiadanie mjr. Keenan dostał ale
cały szereg tajnych dokumentów Jak n jna i trukcja wsieorowko netensense?
od,II.7.L.Sr. do Z В. К., dvzlokacJawojskpanama
esa мен
Міт. Keenan ma zamiar wszystkle dokumenty opuhllkowaé powo lujac się na to, że Liga Narodów winna zawsze działać jaw- nie. Zaaresztowanie Wirbalła nastapiło hezwzględnie z jego własnej winy. Nie przedsięwziął on jajelementarniejszych środków ostrośności przy spełnianiu swego zadania, Obecnie
irbalt znajduje się w Wilnie, wszelkie szczegóły о jego
zaaresztowaniu zakomunikowaten w Wilnie ; _ ho Nadużycia pols- Imdność zamieszkująca pas neutralny skarży się na фаз:?!
точ наи и и я ти и тя ти~liczne nadużycia popełniane przez polskich żołnierzy pray-kich
należnych do formacji, znajdujących się na odcinku кот до по- wym. Upraszam o zwrócenie uwagi na powyższe Dtwa 1, L,3t., gdyż nawet we wsiach o ludności czysto polskiej panuje wid kie rozgoryczenie z powodu ciągłych rabunków i rzekonych
387
Represje di-
leäskîä.
home
îi 2“
у г. fă пе he Рампи-м і £ 3
* W.
Konferencja Genewska,
1 if | саме | on York
„" 3 -
rekwizycji, których się dopuszczają nasi żołnierze. Fakty te natychmiast wyzyskiwane przez Litwinów dla propagandy antypolskiej,
STTUACJA 2B0NET
lfggtqtnie wypadki wileńskie jak zamknięcie kooperatywy przeniesiénie litewskiego gimnazjum i.t.d., wywołały całą burzę protestów w prasie: Pojawiły się artykuły p.t.LJowe Kroże", "Barbarzyństwa ?eąigowsźczyków", "Polscy siepacze"
i.p.p. Zwołano dla omówienia tej sprawy szereg meetingôw na których przemawiali członkowie rządu i posłowie na Sejm postanowiono naogół nie dać sią sprowokować i zachowywać
się waględem polaków tutejszych poprawniaffTrzesyłam pray niniejszym raporcie, jako załącznik, odpis depeszy wysła- nej przez piJoninasa do Prezesa Komisji L.N. z prośbą o za
komunikowanie jej w Genewie. Przez parę dni kurdowały po mieście niesłychane bajki o okrucieństwach polskich w 7і1- nie. Wiadomości te rozpowszechniane zarównolprzez prasę,
jak i przez oddzielne jednostki, były na tyle jawnie prze- sadzone, iż "zad był przed paroma dniami zmuszony wydać odezwę, w której przestrzega, pod groźbą kary pieniężnej przed rozpowszechnianiem niesprawdzonych wiadomości i pod-
burzania jednej części ludności przeciwko drugiej.
Ostatnie uchwały gdnewskie były naogół przykęte nie—‘
przychylnie. Panuje rozgoryczenie na delegację litewska w Genewie, iż nie potrafiła doprowadzić do natychmiastowego oddania Wilna bez wszelkich kompensat. W dalszym ciągu w kołach rzsdowyćh panuje niechęć do jakiegokolwiek kompro-.
misæwæge z Polską i absolutne nierozumienie stosunków panuu
JDSKI a
Im] | INSTITUTE 28
| взмнои | ARCHIVES 38
jących obecnie w Europie, pomimo, iż delegaci Kowieńscy
powrócili do kraju pod silnem wrażeniem przyjęcia Litwy do
Ligi, a co zatem idzie konieczności kompromisu.
Z dziedziny stosunków zewnętranych należy również
zanotować fakt przyznania temi ostatniemi dniami Litwy "de
jure" przez Szwocję, Finlandjg, Norwegję i Нојалаје.
2 Р J w
SYTUACJA JEJNEYRZNA .
Stah ekono- W związku ze spadkiem marki niemieckiej znów powsta-
miczny. ' "С: у
code ve mr et je projekt wprowadzenia własnej litewskiej waluty, tembar-
dziej, że nawet bez wzięcia pod uwagę spadku marki, obecna
sytuaëja ekonomiczna jest rozpaczliwa. Państwo faktycznie z dnia na dzień.gla prowincji jest wielu urzędników, gl.. którzy od 3 miesięcy nie otrzymali gaăy, 2 powodu droâyz-
ny pobory obecne nawet regularnie wypłacane nie wystareza- ja dla przeżycia. Szczególnie w sferach wojskowych panuje silne niezadowolenie z powodu zbył skromnych рай.,
Rzad chcąc chwilowo zaradzić złemu przygotowuje pro- jekt ustawy, któraby zezwalata na sprzedaż 337 posiadanej ziemi w ilości przekraczającej 70 dziesięcin jednej osobie z tym warunkiem, iż sprzedający zobowiązuje się kupić za 500 mk. krotkoterminowej pożyczki państwowej, od każdej
sprzedanej dziesięciny, kupujący zaś jest również zobowią- zany nabyć pożyczkę, lecz tylko ma 800 mk. od dziesięciny.
Ustawa powyższa aczkolwiek sprzeczna z zasadą reformy:
agrarnej, ma wszelkie szanse być przyjętą przez Sejfl RCHIVES|
| New York Ferment w spo- Opozycja rozwija siĄną agitację przeciwko obecnemu
łeczeństwie.
szczególnie prof. Toldemaras, w gazecie "Lietuvas Balsas", jak również na wiecach prowadzi kompanję przeciw.
339
ko polity zagranicznej'ñzadu w związku ze sprawą Wileń-
”szczyznyiż; ostatnich czasach nastąpiły aresztowania wśród rodowitych liwtinów jakoby z powodu wykrycia spisku dążące go do obalenia rządu sił й
Represje prze- Załączam do niniejszego raportu 2 dokumenty o zajściu
ciwko polakom, -- - и
a tu nę na ee nem se ne weve sw Poniewieżu dn.34.IX.. W związku z rozgłosem czynionym przez liwtinów z powodu pobicia dzieci litewskich w Wilnie byłoby wskazanem opublikować te dokumenty w prasie. W dal..
szym ciągu mnożą się arest olaków, w szczególnie
% a Plat We -- = . -. .i
fw pasmie przyfrontowym;@ostatnio przywieziono do więzienia
‚EW Kownie około 300, aresztowanych mężczyzn i kobiet z Ìkomìerskiego powiatu. Więzniowie opowiadają straszne rze-
\ caf o znęcaniu sie nad nimi podczas badań w kontr-wywiads dzie. Niejaka Marjanna Sokołowska, zaaresztowana w Marjam - polu, zeznaje, iż podczas badań ? razy urządzono komedje
- skazywania jej na śmierć przez ścięc ie: Zmuszano ją do po-
~łożenia głowy na pieńku, następnie któryś z oprawców ciął {pieniek siekżrą w odkegłości paru cali od szyji wymienio-
% _. ті ..
'nemi chcąc ześnania# Jednego z więźniów wieszano nej Sokołowskiej. Poçobniÿogtçpowano z innemi aresztowa
parokrotnie za ręce, trzymając go бак, ай do omdlenia. Wad awyczaj trudno zebrać jakiekolwiek dowody w tych sprawach, tembardziej, że jestem obecnie pod ścisłym nadzorem kontr.
wywiadu, jak również wszystkie osoby, z któremi się widuję Podczas dłuższej rozmowy, którą miałem temi dniami z P.
Jonynasem, przedstawicielem Rządu Litewskiego przy Komisji W.K.K.L.N., poruszaliśmy z nim te kwestje, Nam wrażenie, iż Rząd litewski pragnążby poweli‘zmienié swa politykę ' względem tutejszych polaków. P.Jonynas dawał mi do arozu-
în аи`
WV
mienia, że cofnięcie niektórych zarządzeń władz litewskich
w sprawie przeniesienia szkoły litewskiej do innego gmach
i zamknięcia ochronki litewskiej wywołały również w Kowhie pewne zmiany na korzyść Polaków. Ze swojej strony zwróci - łem g@go uwagę szczególnie: na liczne areszty, które miały miejsce ostatniemi czasami, na znęcanie się nad więźniami w kontr-wywiadzie-na wypadki w Poniewieżu i na systematycz ne niewydawanie przepustek uczączej się młodzieży. P.Jony- nas powiedział mi, iż dołoży wszelkich starań, aby winni nadużyć ukarani byli, następnie prosił mnie o spis wszyst- kich więźniów politycznych, skazanych administracyjnie, obiecując, iż poruszy sprawę ich odwobodzenia w Gabinecie Minąstrów, wreszcie zobowiązał się zająć sprawą przepustek
dla uczącej się młodzieżyy Ja obiecałem mu wzamien, iż poruszę w Wilnie sprawy szkołyś i ochronki, jak również = oswobodzenia p.Szylinga. Nadmieniam, iż rozmowa nasza no- siła charakter absolutnie prywatny.
/-/ M & l l o w i са
Za zgodmość odpisu: pporucznîk.
Załącznik Nr.l.
DO
«<, PANA PUEKOWNIKA BERGERA, Prezesa Komisji Tojsk.Kontr.Ligi ) Ра/ a
b )
rzybyli do litewskiego gimnazjum na ulicy S-g0 Jerzego i wypedzili а ALA fGÊ-Jïuâu!ùnh…gä.kifiüg Narodéw. .. he.
64 & /Ul/ g Lw “(СНПЧ/"" AL. +C a ¥y Mas
€?“qu і (/ *
„października agenci rządu polskiego z udziałem policji
klas uczni szkoły średniej i seminarjum nauczycielskiego, bez względu na
|. {to, że to był czas lekcji. również i cały inwentarz szkolny, z
f
{ Dyrektor Gimnazjum p.M.Birżyszka, który mieszkał w tym samym domu,
| yraucony został też na ulicę ze swoją rodziną.
i Uczniowie wygnani z klas zgrupowali się około gmachu gimnazjum. Po- î licja,kBnni żandarmi i uczniowie polskiego gimnazjum z pałkami napadli
ag litewskich śśłniezlg i bili ich kijami i pałkami
i Wiele dzieci litewskich zostało pobitych do krwi i ciężko rannych.
$ Dnia 5.X. przedstawiciele władz polskich wypędzili dzieci litewskie z ochronki, pod nazwą Wielka Litowska Ochrona na ul.Subocz,
Następnie zarekwirowali mieszkanie na ul.Ponomarskiej pod
gdzie miała być zorganizowana litewska ochronka i wypędzili 40 litews- kich dzieci.
Dalej zakryli litewski Bank Handlowo-Przemystowy w Wilmie:cały ma- jatek banku został skonfiskowany.
Rząd polski odmówił zaregistrowania kooperatywy "Laime", aby w tem ARCHIVES
- з Pis |
sposób mieć przyczynę do zamknięcia jej, jako nie
New York Szczegóły będą przysłane dzłaj później. ---
Prosimy stanowczo, aby wnet było doniesiono @ tych wypadkach do
Rady Ligi Narodów, îrotestujac przeciw rządowi polskiemu i żądając ukara nia winnych, w dziele wyżej wspomnianego wandalizmu, oraz wprowadzenia napowtół wyrzuconych insty ucìi do zajmowanego dawniej Êrzez nich gma-
r *
chu. Kowno dn.10.X.198 Frzedstawiciel Litwy
Nr.1330 /-/ J o A y A & 8, "n
B Za zgodność odpisu: = . - -_ ---a n
€ Dat* nn ZZ Allnet wen
Załącznik Nr.2.
u Mo x
24 września 1921 r. do mnie się ajawili uczniowie Polskiego
Gimnazjum w Poniewieżu z następującemu ranami:
1. UNDBROWICZ Kamimierz, ucz.IV.klasy, wylew krwi /haematona/ skut
kiem zbicia, pod lewem okiem, wielkością 2 cent., na lewym ra-
mieniu takiż wylew krwi, wielkości 4 cent., i na lewem biodrze
wielkości 5 cent. Skarży się na silny ból głowy z powodu ogól-
nego pobicia.
LANCRIICZ Ludomir geh VI. klasy: krwawiaca rana pod lewa lopat-
ką - szerokości cent 3, wysokości cent. 2. Skarży się na ból w
lewej łopatce.
PAWŁOWSKI Kazimierz ucz.7l.kl.: na blecach w 3 miejscach krwa-
więce draśnięcia, wielkości 3-4 cent.,
ŁAWOWWICA Morice - ucz.VI.kl.: krwawiące rana za lewen uchem.
Skarży się na silny ból głowy skutkiem pobócia,
SZAKIEL Bolesław - ucz.VI.kl. ' skarży się na silny ból w ple-
cach, skutkiem pobicia, ran nie ma.
DOMER Tadeusz: ucz.lV.xk rana na nosie wielkości 2 cent., обгаф
nigeie i uskakZäa się na silny ból głowy.
ЗОКОЪОЧЗКТ Wiktor, ucz.IV.kl.: silne zbicie lewej ręki, mocno
obrzęknięta, krwawiąca rana, wielkości 4 селі., uskarża się na
silny ból.
/-/ Dr. SZAZKOWSKA Wiktorowa
Lekarz szkolny.
Poniewież, 28.1%.-21 т.
их и 3 % з |
a godnoéé odpisu3 ARCHIVES
New York |.
W. | E a 203
".. зайве si
і. PREZESOWI GABINRTU MINISTRÓW
а. МІХІЗТАОТІ OBRONY KRAJOWRIJ.
podana przez Komitet Rodzi@ielski Ponie-
wieżskiego Gimnazjum Polskiego.
Na placu, około kościoła załogi wojskowej, przy ul.Sadoweją
uczniowie gimnazjum polskiego, w liczbie mniej więcej 30-tu grali
w piłkę nożną /futbol/; wśród nich było tes kilku uczniów gimnazjum
litewskiego. Na drugim końcu placu tuż przy koszarach, oddział fol-
nierzy z oficerem na czele odbywał ćwiczenia, które były praeplata-
ne spiewaniem. Uczniowie zajęci grą nie zwrócili uwagi na owe pigé-
ni, tembardziej, że one codziennie się powtarzały. Lecz w sobotę,
dnia S4.września r.b. niektórzy uczniowie zauważyli, że część fol-
nierzy w liczbie 8 osób odłączyła się i zaszła uczniom z tyłu. Ci
: : z з - z z z z B :
stali spokojnie, sądząc, fe to manewr éwiczeniowy i ani się spodzie
li napaści. Tymczasem żołnierze odpiąwszy разу / co bardzo zdziwi
ło uczniów/ z krzykiem raucili się na grających. Zrozumiawszy fe
to napaśćw uczniowie zaczęli zmgkać, lecz byli otoczeni, to też
niektórzy z nich próbowali przeskoczyć przez płot. Zoknierze pę-
dzili za nimi i bili ich nietylko sprzączkami, od pasów, lecz jak |
to zeznał uczeń Bolesław Szakiel, użyto w stosunku do niego kija,
zapewne na prędce z płołu wyrwanego. Uczniowie gimnazjum litewskie.
go, jak nprz. Tadeusz Szlagier, nie byli bici, a takoś i uczeń
gimnazjum polskiego Kiełpsz, który chcąc się ratować powiedział,iż
nie jest uczniem rzeczonego gimnazjum. Hajbardziej ucierpiało 9-ciu su ;
* ol e
(woh ""
…Ma» ?
Gate | | ~
* ; SPY.
Ęczniów a pomiędzy których 4-ej mają nawet krwawiące rany, mianowi- cie: Maurycy Lawcewicz, rana w głowie,za uchem, aż do kości; Kazi- mierz Pawłowski ma zranioną twarz i głowę, nadto potluezono mu oku- lary; Zubomir Zawcewicz, zraniony w plecy, przez ubranie; Undrewicz przez dłuższy czas bity memdlał. Gdy się to działo, oficer uzbrojoa ny w nahajkę, przyskoczył dp Platera, ucznia kl.VII. i lżył gimaz- jum polskie rozmaitemi nieparlamentarnemi słowami. Kiedy przyprowa- dzono doń broczecego we krwi Maurycego Lawcewicza - on kazał zanieś go do koszar, gdzie mu przewiązano ranę. W czasie całego tego zajś- cia uczniowie byli wciąż prześładewani i bici przez źołnierzy.
Zważywszy wszystko wyżej powiedziane, Komitet Rodzicielski Gim nazjum Polskiego niniejszym ma zaszczyt prpsié Pana zbadać tę spra- wę i uczynić stosowne zarządzenia, aby w przyszłości podobne zajś- cia sig nie powtórzyły - prosi też, aby winowajcy byli odpowiednio
ukarani, з
Prezes Komitetu Rodzicielskiego /-/ Jan Puhaczewski
Gzłokkowie: /-/ Ciemnbłońśki,vdoronicz, Sekretarz: A.
Za zgodngść odpisu:
z 7
%%
/
~] New York| AR
xs York |
слала
