• Nie Znaleziono Wyników

Kształt i powierzchnia wszczepów wpływ na osteointegrację

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Kształt i powierzchnia wszczepów wpływ na osteointegrację"

Copied!
5
0
0

Pełen tekst

(1)

114

Magazyn StoMatologicznynr 9/2014

ABC IMPLANtoLogII

Kształt i powierzchnia wszczepów – wpływ na osteointegrację

Wstęp

We wczesnych etapach rozwoju im- plantologii forma i kształt projektowa- nych wszczepów ulegały znacznym modyfikacjom. Formy podokostnowe wszczepów, ze względu na niską efek- tywność i dużą traumatyzację związa- ną z zabiegiem, nie znalazły szerokie- go zastosowania (1), podobnie jak for- my klatkowe (2) oraz żyletkowe (3).

Obecnie wykorzystuje się praktycz- nie wyłącznie formy śródkostne wsz- czepów o kształcie cylindrycznym lub stożkowym, z różnorodnie modyfiko- waną powierzchnią umożliwiającą skuteczną osteointegrację.

Kluczem do sukcesu i zadowa- lających rezultatów klinicznych jest uzyskanie optymalnej estetyki w powiązaniu z właściwymi para- metrami mechanicznymi. W dużym stopniu jest to uzależnione od sta- bilności połączenia wszczepu z ko- ścią uwarunkowanego techniką chi- rurgiczną, jakością kości, kształtem i powierzchnią wszczepu, biozgod- nością materiału oraz warunkami obciążenia (4). Parametry wszczepu mogą się zmieniać w zależności od kształtu i rodzaju powierzchni.

Powierzchnię wszczepu można rozpatrywać na trzech poziomach – makro ‑, mikro ‑ oraz nanostruk- tury, z których każdy ma określo- ny wpływ na przebieg gojenia się i osteointegracji.

Makrostruktura

Makrostrukturę wszczepu tworzą kształt i rodzaj gwintu. Parametry te wpływają na stabilizację pierwot- ną oraz rozkład sił przekazywanych na tkankę kostną w czasie obciąże- nia. Ma to bezpośredni wpływ na kształtowanie się nowej tkanki kost- nej pomiędzy powierzchnią wszcze- pu a ścianą wypreparowanego łoża kostnego. Jak określił Wolff, istnieje bezpośrednia zależność między ko- ścią a siłami do niej przykładany- mi (5). W myśl tej zasady tylko siły o umiarkowanych wartościach mają korzystny wpływ na kształtowanie kości. Według Frosta, obciążenia o wartościach zbyt niskich nie po- budzają procesów kościotwórczych, natomiast przyłożenie sił przekra- czających możliwości adaptacyjne tkanek powoduje ich destrukcję (6).

Na powierzchnię kontaktu wsz- czepu z kością działają siły ściska- jące, rozciągające oraz rotujące. Za- kłada się, że największy wpływ na tkankę kostną przylegającą do wsz- czepu wywierają siły ściskania (7).

Idealny kształt wszczepu powinien równoważyć siły nacisku oraz roz- ciągania na kość, minimalizując siły rotujące (8). W momencie obciąże- nia wszczepu siły ściskające oddzia- łują na dolną powierzchnię gwintu, siły rozciągające zaś na powierzch- nię górną. Uzyskanie zbalansowane- Marcin Jędrzejewski1, Marcin

Tutak², Tomasz Smektała1, 2, Katarzyna Sporniak ‑Tutak1, 2 Shape and surface of dental im‑

plants. Influence on osseointe‑

gration

1Zakład Chirurgii Stomatologicznej Po- morskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie

Kierownik: dr hab. Leszek Myśliwiec

²Prywatna Praktyka Implantologiczna Aesthetic Dent w Szczecinie

Streszczenie

Powierzchnia i kształt wszczepów śródkost- nych mają bezpośredni wpływ na zjawisko osteointegracji. Parametry te przechodziły wiele modyfikacji praktycznie od początku zastosowania wszczepów w stomato- logii. W pracy opisano cechy kształtu i powierzchni wszczepów, określono ich funkcje, a także przedstawiono przyszłe cele i kierunki badań.

Summary

The surface and shape of intraosseous implants have a direct influence on the phenomenon of osseointegration. These parameters have undergone many practical modifications, practically from the begin- nings of implant dentistry.

The study describes the properties of the shape and surface of implants, describes their function and also presents future aims and direction of studies.

Hasła indeksowe: kształt wszczepu, struktura powierzchni, gwint, meto‑

dy subtrakcyjne i addycyjne.

Key words: implant shape, surface topography, thread, subtractive and additive procedures

(2)

przez nieprawidłowo zaprojekto- wane uzupełnienia protetyczne. Za- równo kształt wszczepu, jak i for- ma gwintu mają wpływ na transmi- sję wymienionych sił. Uważa się, że kształt śrubowy wszczepu, zaopa- trzonego w gwint umożliwia korzyst- ny rozkład sił ściskających.

Obecnie wyróżnia się dwa ro- dzaje gwintów: gwint kwadratowy i V ‑kształtny oraz ich dwie mody- fikacje: gwint trapezowy i odwrot- nie trapezowy (ang. buttress, rever- se buttress), które stanowią połącze- nie typu kwadratowego i V ‑kształt- nego. Badania dowodzą, że najefek- tywniejszy rozkład sił występuje w przypadku gwintu kwadratowe- go (ryc.1) (9).

Gwint charakteryzują następują- ce cechy: skok gwintu, prowadze- nie (pojedyncze, podwójne, potrój- ne), głębokość oraz szerokość. Skok gwintu (ang. thread pitch) jest defi- niowany jako odległość pomiędzy centralnymi punktami kolejno wy- stępujących po sobie zwojów gwintu (8). Rekomendowana wartość skoku gwintu dla wszczepów stomatolo- gicznych wynosi 0,9 mm lub mniej (10). Większy skok gwintu powoduje zmniejszenie powierzchni kontaktu wszczepu z kością, co ma negatywny wpływ na stabilizację pierwotną.

Prowadzenie pojedyncze (ang.

lead) wszczepu jest to odległość mię- dzy centralnymi punktami tego sa- mego zwoju po jednym, pełnym ob- rocie wszczepu i jest równe skoko- wi gwintu. W przypadku prowadze- nia podwójnego lub potrójnego od- ległość ta jest odpowiednio 2 ‑ lub 3 ‑krotnie większa niż skok gwintu.

Głębokość gwintu jest mierzona jako dystans pomiędzy największym a najmniejszym wymiarem poprzecz- nym wszczepu. Wraz ze zwiększe- niem liczby zwojów oraz głębokości gwintu, rośnie powierzchnia kontaktu wszczepu z kością, co jest czynnikiem sprzyjającym stabilizacji, ale jednocze- śnie utrudnia wprowadzenie wszcze- pu do łoża. Przyjęto zasadę, aby w ko- ści o mniejszej gęstości stosować głęb- szy gwint o pojedynczym prowadze- niu (NobelActive, MIS C1), natomiast w kości o większej gęstości, korzyst- niej jest stosować gwint o standardo- wej głębokości, o podwójnym lub po- trójnym prowadzeniu (np. Osseospe- ed, Nobel Biocare).

Mikrostruktura

Mikrostruktura opisuje cechy po- wierzchni w zakresie 1 ‑10 µm. Ma ona wpływ na początkowe fazy gojenia się i szybkość osteointegracji. Zwiększa potencjał mineralizacyjny kości na po- wierzchni wszczepu, co zapewnia sta- bilne i sztywne połączenie struktu- ralne. Istnieje wiele metod kształto- wania i modyfikacji powierzchni na tym poziomie. Dowiedziono, że cał- kowicie gładka powierzchnia, uzna- wana przez długi czas za złoty stan- dard (11), nie zapewnia stabilnego za- kotwiczenia dla siatki fibrynowej two- rzonej w fazie hemostazy. Obecnie po-

wierzchnię o umiarkowanej chropo- watości uważa się za formę optymal- ną, zapewniającą prawidłową integra- cję z kością. Zwiększenie powierzch- ni uzyskuje się przez różnego rodza- ju metody subtrakcyjne (odejmowa- nie) oraz addycyjne (dodawanie). Me- tody subtrakcyjne doprowadzają do sporowacenia powierzchni tytanu.

Wśród nich wyróżnia się: piaskowa- nie, wytrawianie, piaskowanie łącz- nie z wytrawianiem oraz oksydację (utlenianie).

Metody subtrakcyjne

Piaskowanie powierzchni wszcze- pów z tytanu – stosuje się krzemion- kę, tlenki aluminium lub tytanu o róż- nej wielkości cząsteczek, zapewniają- ce różny poziom sporowacenia. Przy- kładami systemów wytwarzanych w tej technologii są: TiOblast ® (Astra Tech®) Standard, Hex (Osteoplant), Renova, Prima (Lifecore Dental).

Wytrawianie powierzchni wszcze- pów przeprowadza się z użyciem kwasu chlorowodorowego (HCl), siarkowego (H2SO4), azotowego (HNO3) lub fluorowodorowego (HF).

W systemach Osseotite® i Prevail®

(Biomet 3i®) zastosowano wytra- wianie podwójne (HCl + H2SO4).

Połączenie dwóch metod: piasko- wania i wytrawiania powierzchni Ryc.1. Kształty gwintów wszczepów.

(3)

116

Magazyn StoMatologicznynr 9/2014

ABC IMPLANtoLogII

wszczepów wpływa także korzyst- nie na pozytywne wyniki badań. Pia- skowanie wytwarza odpowiedni po- ziom porowatości, wytrawianie nato- miast wygładza ostre krawędzie, uła- twiając adhezję białek do powierzch- ni (12). OsseoSpeed® (Astra Tech®) jest przykładem połączenia piasko- wania z użyciem dwutlenku tytanu (TiO2) i wytrawiania kwasem fluoro- wodorowym (HF) (13). Innym przy- kładem jest powierzchnia SLA®

(Straumann®).

Oksydacja polega na pokrywaniu po- wierzchni wszczepu cienką warstwą wybranego tlenku metalu podczas procesu elektrogalwanizacji. Uzyski- wane tą techniką warstwy mieszczą się w zakresie od 5 nm do ponad 1 mm. Dzięki użyciu tej metody moż- na ponadto wzbogacić powierzchnię wszczepu dodatkowo o jony wap- nia i magnezu, co przyczynia się do silniejszej osteointegracji (14). Pro- ces oksydacji jest wykorzystywany w przygotowaniu powierzchni TiU- nite® firmy Nobel Biocare®.

Wyniki badań potwierdzają, że powierzchnie poddane piaskowa- niu z równoczesnym wytrawia- niem oraz oksydacji pozwalają na uzyskanie znacznie lepszych rezul- tatów klinicznych w porównaniu z powierzchniami gładkimi (ma- szynowymi) (15,16). Nie stwierdza się istotnych różnic w uzyskanych rezultatach przy zastosowaniu róż- nych technik subtrakcyjnych (17).

Metody addycyjne

Polegają na pokrywaniu powierzchni dodatkową warstwą materiału w celu jej zwiększenia. Często stosowanymi materiałami w tej technologii są ty- tan oraz fosforan wapnia w formie hydroksyapatytu. Uzyskiwaną w ten sposób strukturę charakteryzuje wy-

soki stopień porowatości. Technika ti- tanium plasma ‑spray (TPS), w której tytan w formie proszku jest rozgrze- wany do wysokich temperatur, a na- stępnie napylany na modyfikowaną powierzchnię, pozwala na uzyskanie warstwy o grubości 40 ‑50 µm. Liczne badania dowodzą jednak, że wadą tej metody jest zwiększona resorpcja ko- ści brzeżnej (18, 19, 20). Drugą me- todą jest technika plasma ‑sprayed hydroxyapatite (PSHA). Odnotowa- no dodatni wpływ fosforanów wap- nia na wgajanie się wszczepu w po- równaniu z niepokrytą powierzchnią tytanu (21). Długoczasowe obserwa- cje wykazały jednak zbyt dużą po- rowatość oraz napięcia występują- ce pomiędzy napylaną warstwą HA a powierzchnią wszczepu i odrywa- nie się napylonej warstwy. W meto- dzie tej tytanowa powierzchnia wsz- czepu przed napyleniem musi zo- stać wstępnie sporowacona, gdyż połączenie tytanu i HA ma charak- ter wyłącznie mechaniczny.

Zastosowanie znalazło również szkło bioaktywne. Wydaje się ono korzystne jako bioaktywna warstwa powierzchni wszczepu ze względu na szybką i bezpośrednią zdolność łączenia się z nowo powstającą ko- ścią, indukowanie procesów przebu- dowy kości (22) oraz stymulowanie angiogenezy (23).

Nanostruktura

Nanostruktura dotyczy wartości w zakresie 1 ‑100 nm. Na tym pozio- mie dochodzi do absorpcji białek, jo- nów i poszczególnych komórek do powierzchni wszczepu. Badania nad powierzchnią wszczepu w skali nano są dopiero prowadzone. Przypuszcza się, że na tym poziomie, praktycz- nie molekularnym, modyfikacja po- wierzchni może zwiększyć selektyw-

ną absorpcję białek oraz adhezję oste- oblastów, co ma bezpośredni wpływ na poprawienie jakości osteointegra- cji. Jednym z istniejących już obec- nie na rynku systemów produkowa- nych z uwzględnieniem skali nano jest Nanotite®, kontynuacja poprzed- nika Osseotite® (3I®), w którym za- stosowane cząsteczki fosforanu wap- nia mieszczą się w zakresie 20 ‑100 nm. Pierwsze dostępne doniesienia potwierdzają dobre wyniki (24).

Trwają prace nad wzbogacaniem powierzchni wszczepu o biomoleku- ły w celu zwiększenia jej adhezji do osteoblastów oraz pobudzenia róż- nicowania przylegających komórek mezenchymalnych. Zastosowanie znalazły białka macierzy zewnątrz- komórkowej i peptydy, które pośred- niczą w procesach adhezji. Wyko- rzystuje się kolagen typu I i III, siar- czan chondroityny, argininę ‑glicynę‑

‑asparaginę (RGD), która jest małym ligandem peptydowym o wysokim powinowactwie do integryn macie- rzy zewnątrzkomórkowej kości (25, 26). Prowadzone są również próby łą- czenia biomolekuł z lekami przeciw- bakteryjnymi oraz czynnikami wzro- stu, jak dotąd jednak wyniki badań aplikacji rekombinowanego czynni- ka wzrostu, na przykład BMPs, nie są obiecujące (27). Trwają również ba- dania nad zastosowaniem leków mo- dyfikujących fazę remodelowania ko- ści (np. bifosfoniany).

Materiały

Wszczepy tytanowe

Tytan i jego stopy wykazują najwyż- szy stopień biozgodności w porów- naniu ze stopami innych metali. Bar- dzo stabilna, pasywna, zbita warstwa dwutlenku tytanu (TiO2) o grubości 2 ‑6 nm, która pokrywa powierzchnię

(4)

niono, że podwyższona zwilżalność wzmacnia interakcję między tkankami otaczającymi a powierzchnią wszcze- pu, wywiera wpływ na adsorpcję białek i przez to regulu- je adhezję komórek.

Wszczepy cyrkonowe

Wszczepy cyrkonowe mogą stanowić konkurencję dla tytanu, który praktycznie zdominował dotychczas sto- sowane tworzywa. Tytan, który odznacza się biozgod- nością i bardzo dobrymi właściwościami mechaniczny- mi, w sytuacji odsłonięcia części śródkostnej wszczepu może znacznie obniżyć efekt estetyczny pracy. Alterna- tywą dla tytanu z jego metalicznym kolorem stał się cyr- kon połączony z itrem – materiał yttria ‑stabilized tetra- gonal zirconia polycrystals (Y ‑TZP), początkowo używa- ny w ortopedii (endoprotezy stawu biodrowego) już w la- tach osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Aktualnie istnie- je na rynku 5 systemów opartych na Y ‑TZP, są to: SIG- MA (Incermed®), Z ‑Systems®, Bredent ‑Zirkon®, Zite- rion®, Cera ‑Root® (28). Dostępne wyniki badań są obie- cujące (29,30). Debruille i wsp. (31), porównując ilościo- wo powierzchnie kontaktu kości z wszczepem (bone ‑to‑

‑implant ‑contact, BIC) implantów tytanowych, ceramicz- nych oraz cyrkonowych opartych na Y ‑TZP, stwierdzili, że średnia wartość powierzchni kontaktu tkanki kostnej z powierzchnią wszczepów cyrkonowych wynosiła 64,6%

± 12,7% dla Y ‑TZP, wszczepów ceramicznych К 68% ± 13,9% oraz tytanowych 54% ± 12,9%.

Podejmowane są również próby modyfikacji po- wierzchni wszczepów cyrkonowych. W badaniu porów- nawczym Sennerby i wsp. (32) analizowali modyfikowa- ną powierzchnię wszczepu cyrkonowego z opracowaną maszynowo. Wyniki tego badania wykazały zdecydowa- nie lepsze rezultaty powierzchni modyfikowanych. Ba- dania, które przeprowadzili Gahlert i wsp., wykazały, że minimalna średnica wszczepów cyrkonowych, zapew- niająca wysoki wskaźnik integracji wszczepu to 4,0 mm (33). Przegląd piśmiennictwa na temat wszczepów wyko- nanych z Y ‑TZP ocenia ten materiał jako alternatywę dla wszczepów tytanowych, a pozytywne rezultaty prowa- dzonych badań umacniają pozycję cyrkonu wśród mate- riałów stosowanych w implantologii stomatologicznej.

n

(5)

118

Magazyn StoMatologicznynr 9/2014

ABC IMPLANtoLogII

P

iśmiennictwo

1. Koszuta A., Szymańska J., Szpak P.: Leczenie protetyczne z zastosowaniem implantów zębowych. Zdr. Publ., 2012, 122, 2, 217 ‑221.

2. Rudy R.J. i wsp.: Intraosseous anchorage of dental prostheses: an early 20th century contribution. Compendium, 2008, 29, 3, 2 ‑9.

3. Linkow L.I.: Some variant designs of the subperiosteal implant. Oral Implantol., 1972, 2, 190.

4. Albrektsson T. i wsp.: Osseointedgrated titanium implants. Requirements for ensu‑

ring a long ‑lasting, direct bone ‑to ‑implant anchorage in man. Acta Orthop Scand., 1981, 52, 155 ‑170.

5. Wolff J.: The Laws of Bone Remodeling. Springer, Berlin 1892.

6. Verborgt O., Gibson G.J., Schaffler M.B.: Loss of osteocyte integrity in association with mi‑

crodamage and bone remodeling after fatigue in vivo. J. Bone Miner. Res., 2000, 15, 60 ‑67.

7. Misch C.E., Strong T., Bidez M.W.: Scientific rationale for dental implant design. (In:) Misch C.E. (ed.). Contemporary Implant Dentistry, ed 3. Mosby, St. Louis 2008, 200 ‑229.

8. Abuhussein H. i wsp.: The effect of thread pattern upon implant osseointegration. Clin Oral Implants Res., 2010, 21,129 ‑136.

9. Kim W.T. CY, Oh S.J.: The three dimensional finite element analysis of stress according to implant thread design under the axial load. Korean J. Oral Surg., 2001, 27, 3 ‑8.

10. Frank Sz., Jodko M., Szadowski M., Wojtowicz A.: Ocena porównawcza stabilizacji pier‑

wotnej implantów stomatologicznych. Dental Forum, 2012, 1, 75 ‑81.

11. Buser D.: Influence of surface characteristics on bone integration of titanium implants.

A histomorphometric study in miniature pigs. J. Biomed. Mater Res., 1991, 25, 889 ‑902.

12. Wennerberg A., Albrektsson T.: Effects of titanium surface topography on bone integra‑

tion: a systematic review. Clin. Oral Implants Res., 2009, 20, Suppl. 4, 172 ‑184.

13. Cooper L.F. i wsp.: Fluoride modification effects on osteoblast behawior and bone formation at TiO2 grit ‑blasted c.p. titanium endosseous implants. Biomaterials, 2006, 27, 926 ‑936.

14. Sul Y.T. i wsp.: The roles of surface chemistry and topography in the strength and rate of osseointegration of titanium implants in bone. J. Biomed. Mater Res. A, 2009, 89, 942 ‑950.

15. Rocci A. i wsp.: Immediate loading of Brånemark System TiUnite and machined ‑surface implants in the posterior mandible: a randomized open ‑ended clinical trial. Clin. Implant Dent. Relat. Res., 2003, 5, Suppl. 1, 53 ‑63.

16. Glauser R. i wsp.: Five ‑year results of implants with an oxidized surface placed pre‑

dominantly in soft quality bone and subjected to immediate occlusal loading. J. Prosthet.

Dent., 2007, 97, Suppl. 6, S59 ‑68.

17. Al. ‑Nawas B. i wsp.: Comparative histomorphometry and resonance frequency ana‑

lysis of implants with moderately rough surface in a loaded animal model. Clin. Oral Iml‑

pants Res., 2008, 19, 1 ‑8.

18. Roynesdal A.K. i wsp.: A comparative clinical study of three different endosseous im‑

plants in endentulous mandibles. Int. J. Oral Maxillofac. Implants, 1998, 13, 500 ‑505.

19. Astrand P.: Nonsubmerged implants in the treatment of the edentulous upper jaw:

a prospective clinical and radiographic study of ITI implants ‑ results after 1 year. Clin. Im‑

plant Dent. Relat. Res., 2000, 2, 166 ‑174.

20. Bedker W. i wsp.: A prospective multicenter clinical trial comparing one ‑ and two‑

‑stage titanium screw ‑shaped fixtures with one ‑stage plasma ‑sprayed solid ‑screw fixtu‑

res. Clin. Implant Dent. Relat. Res., 2000, 2, 159 ‑165.

21. Kay J.F.: Calcium phosphate coatings for dental implants. Current status and future potential. Dent. Clin. North Am., 1992, 36, 1 ‑18.

22. Välimäki V.V., Aro H.T.: Molecular basis for action of bioactive glasses as bone graft substitute. Scand. J. Surg., 2006, 95, 2, 95 ‑102.

23. Day R.M.: Bioactive glass stimulates the secretion of angiogenic growth factors and angiogenesis in vitro. Tissue Eng., 2005, 11, 5 ‑6, 768 ‑777.

24. Orsini G.: Randomized, contrrolled histologic and histomorphometric evaluation of im‑

plants with nanometer ‑scale calcium phosphate added to the dual acid ‑etched surface in the human posteriori maxilla. J. Periodontol., 2007, 78, 209 ‑218.

25. Ferris D.M. i wsp.: RGD ‑coated titanium implants stimulate increased bone formation in vivo. Biomaterials, 1999, 20, 2323 ‑2331.

26. Elmengaard B., Bechtold J.E., Søballe K.: In vivo study of the effect of RGD treatment on bone ongrowth on press ‑fit titanium alloy implants. Biomaterials, 2005, 26, 17, 3521 ‑3526.

27. Alt V. i wsp.: Effects of gentamicin and gentamicin ‑RGD coatings on bone ingrowth and biocompatibility of cementless joint prostheses: an experimental study in rabbits.

Acta Biomater., 2011, 7, 1274 ‑1280.

28.Wenz J. i wsp.: Osseointegration and clinical success of zirconia dental implants: a sys‑

tematic review. Int. J. Prosthodont., 2008, 21, 27 ‑36.

29. Borgonovo A.E. i wsp.: Evaluation of the success criteria for zirconia dental im‑

plants: a four ‑year clinical and radiological study. Int. J. Dent., 2013, 2013, 463073, doi:

10.1155/2013/463073. Epub 2013 Aug. 26.

30. Borgonovo A.E. i wsp.:. Behavior of endosseous one ‑piece yttrium stabilized zirconia dental implants placed in posterior areas. Minerva Stomatol., 2013, 62, 7 ‑8, 247 ‑257.

31. Dubruille J.H. i wsp.: Evaluation of combinations of titanium,zirconia, and alumina im‑

plants with 2 bone fillers in the dog. Int. J. Oral Maxillofac. Implants, 1999, 14, 271 ‑277.

32. Sennerby L. i wsp.: Bone tissue responses to surface ‑modified zirconia implants: a hi‑

stomorphometric and removal torque study in the rabbit. Clin. Implant Dent. Relat. Res., 2005, 7, Suppl. 1, 13 ‑20.

33. Gahlert M. i wsp.: Dental zirconia implants up to three years in function: a retrospec‑

tive clinical study and evaluation of prosthetic restorations and failures. Int. J. Oral Maxil‑

lofac. Implants., 2013, 28, 3, 896 ‑904.

Cytaty

Powiązane dokumenty

X ściany działowe parteru (szkielet drewniany lub metalowy) z wypełnieniem z wełny mineralnej X ściany działowe poddasza (szkielet drewniany lub metalowy) z wypełnieniem z

Zamawiający nie wymaga wniesienia zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Środki ochrony prawnej określa Dział VI ustawy Pzp. 179 ustawy Pzp środki ochrony prawnej określone w

jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Na podstawie art. 4 stawy z dnia 19 października 1991 r., o

ściany zewnętrzne ocieplone wełną mineralną Isover SuperMata o współczynniku przenikania ciepła lambda 0,033 W/mK (o grubości 20cm w konstrukcji ściany i 5cm w

Dzięki działaniu sił spójności pomiędzy cząsteczkami wody jej powierzchnia nie rozrywa się.. Mówimy że na powierzchni wody występuje

 przezroczysta bryła ograniczona dwiema powierzchniami płaskimi tworzącymi ze sobą tzw..

Góry to obszary o wysokości bezwzględnej powyżej 300 m n.p.m., gdzie wysokości względne przekraczają 300 m.. Wyróżniamy góry niskie,

4 Ustawy Prawo Budowlane (Dz.U. 1186 ze zm.) oświadczamy jako projektujący, że projekt budowlany w branży architektonicznej i konstrukcyjnej dobudowy klatki schodowej do