R O C Z N I K I G L E B O Z N A W C Z E , T . X V I I I z . 1. W A R S Z A W A 1967
S T A N IS Ł A W K O PER
NIEKTÓRE METODY OCENY POTRZEB NAWOŻENIA ŁĄK FOSFOREM I POTASEM W ŚWIETLE DOŚWIADCZEŃ
NAWOZOWYCH
W ST ĘP
Działanie nawozów na łąkach jest specyficzne, zbiorowiska roślinne bowiem ulegają pod ich w pływ em zmianom, wobec tego efekt końcowy nie odnosi się już do roślinności o tym składzie, przy jakim nawożenie
zostało zastosowane [8]. Stąd znaczne trudności w ocenie potrzeb naw o
zowych gleb. Pierw sze graniczne w artości dla P2O5 i K 20 w suchej masie
siana, w edług których można ocenić zasobność i potrzeby nawożenia gleb łąkowych, zaproponował W a g n e r [13]. W Polsce zastosowaniem analizy chemicznej siana do oznaczania potrzeb nawozowych łąk zajm ow ali się G o l o n k a [1], R a 1 s к i [10], S o ł t y s [12], G r z y m a ł a [2], a ostat nio M о г а с z e w s к i [6, 7].
Nowym elem entem w niesionym przez Sołtysa jest propozycja uw zględniania składu chemicznego poszczególnych grup roślin, a nie tylko siana w całości. Jego zdaniem najw ierniejszym w skaźnikiem po trzeb nawozowych łąk jest zaw artość P2O5 i K2O w sianie traw .
Podobne stanowisko zajm uje K l a p p [4]. M o r a c z e w s k i idąc tą samą drogą proponuje sześcioklasowe liczby graniczne odnoszące się do
zaw artości P2O5 i K20 w sianie pierwszego pokosu. Z nowszych prac
należy wymienić badania S с h i n e i s a [11], k tó ry uważa, że na podsta wie zaw artości P2O5 i K20 w sianie nie tylko pierwszego, ale i drugiego
pokosu można dość ściśle określić zasobność gleby.
Rozważając możliwość w ykorzystania wyników analiz chemicznych gleb do określenia potrzeb nawozowych łąk należy zwrócić uwagę na
próby ustalenia współzależności między ogólną zaw artością P205 w to r
14 4 S. K oper
Grzymała na podstawie niektórych doświadczeń polskich oraz włas nych obserwacji doszedł do wniosku, że procentowa zawartość P2O5
w suchej masie torfów niskich ,,orientuje nas dość dobrze w ich żyzności względem fosforu”. Wychodząc z tego założenia Grzymała dokonał po działu gleb torfowych pod względem zasobności w fosfor ustalając od powiednie liczby graniczne i potrzeby nawożenia fosforowego.
Od chwili zapoczątkowania masowych oznaczeń odczynu i zasobności gleb w Polsce metoda Egnera w modyfikacji Riehma [3] została przyjęta do oznaczania przyswajalnego fosforu i potasu we wszystkich laborato riach stacji chemiczno-rolniczych. Metoda ta wraz z opracowanymi dla niej w Niemczech liczbami granicznymi nie znalazła jednak większego zastosowania przy określaniu potrzeb nawożenia łąk, szczególnie tych, które są położone na glebach organicznych. Być może, że nie daje ono dobrych wyników na glebach organicznych głównie dlatego, że w czasie ich ekstrakcji mleczanem wapnia w roztworze kwasu solnego uwalnianie połączeń fosforowych jest nieduże w porównaniu do tego, które zachodzi w czasie naturalnego rozkładu substancji organicznej gleby. Występujące niekiedy niezgodności między wynikami oznaczeń fosforu i potasu meto dą Egnera-Riehma a wynikami doświadczeń nawozowych nie zawsze po legają na mało trafnym określeniu zasobności gleby. Należy bowiem pa miętać, że efekt nawożenia uzależniony jest i od innych czynników, które wpływają na wzrost, rozwój, a w konsekwencji na plonowanie roślin.
Dlatego na ogół panuje pogląd, że wyniki uzyskane przy stosowaniu metody Egnera-Riehma należy traktować jedynie jako wskaźnik okreś lający w przybliżeniu zasobność gleby w fosfor i potas. Dane te powinny wskazywać na celowość nawożenia fosforowo-potasowego na tle określo nego poziomu kultury rolnej.
B A D A N IA W Ł A SN E
Metody Egnera-Riehma oraz Wagnera w modyfikacji Moraczewskiego nie były sprawdzane z wynikami doświadczeń nawozowych, prowadzo nych na polskich łąkach. Aby tę lukę wypełnić, postanowiono:
— porównać rezultaty doświadczeń nawozowych z wynikami uzyska nymi na podstawie analizy chemicznej gleby wg Egnera-Riehma,
— ustalić stopień zgodności wyników analizy chemicznej traw I po kosu (metoda Moraczewskiego) z wynikami doświadczeń nawozowych i metodą analizy chemicznej gleby przeprowadzonej metodą Egnera- Riehma,
O cena p otrzeb y n a w o żen ia łą k fo sfo rem i p otasem 145
— określić zależność między ogólną zaw artością P2O5 w glebie a reak
cją roślin na nawożenie tym składnikiem m etodą G rzym ały1.
Doświadczenia traktow ane były jako m etoda porównawczo-wzorco- wa. Na podstawie tych badań usiłowano ustalić, k tó ra z tych m etod po zwala n ajtrafn iej ocenić potrzeby nawozowe łąk. P raca oparta jest na w ynikach 26 doświadczeń (17 trzyletnich i dw uletnich oraz 9 jednorocz nych), przeprow adzonych na różnych typach gleb i łąk województwa warszawskiego. Doświadczenia nawozowe przeprowadzono w 5 pow tórze niach, m etodą losowych bloków według schem atu: O, N, P, K, NP, PK, NK i NPK. Nawozy stosowano w następujących ilościach:
— azotowe — na glebach m ineralnych 60 kg/ha N,
— na glebach organicznych 30 kg/ha N w postaci saletry amonowej, — fosforowe — na glebach m ineralnych i organicznych 40 kg/ha P2O5 w formie superfosfatu pylistego,
— potasowe — na glebach m ineralnych i organicznych w ilości 80 kg/ha K20 w postaci 40% soli potasowej.
Co roku w szystkie nawozy wysiewano wczesną wiosną w zbliżonych term inach, w tych samych ilościach i formach. Pow ierzchnia poletek do świadczalnych wynosiła 50 m 2. Po w ytyczeniu poletek przed wysiewem nawozów z każdego obiektu pobrano średnią próbkę glebową za pomocą laski z głębokości 15 cm. Na jedną średnią próbkę składało się 15—20 próbek pojedynczych. W trzecim roku doświadczeń po zbiorze II pokosu pobrano po raz drugi próbki glebowe. We wszystkich próbkach ozna czono pH, P2O5 i K20 .
Pom iaru pH w ln roztworze KC1 dokonano potencjom etrycznie, fosfor i potas oznaczono m etodą Egnera-Riehm a. Z niektórych w arstw profilów glebowych pobrano próbki, w których oznaczono ogólną zawartość N,
P2O5, K20 , pH oraz skład mechaniczny. W celu przeliczenia pewnych
wyników oznaczeń chemicznych na jednostki objętościowe pobrano z w ierzchnich w arstw gleb po dwie próbki za pomocą cylindrów o po jemności 250 cm3. Oznaczono chwilowy ciężar objętościowy gleb.
Każdego roku pobierano próbki zielonej masy z poszczególnych kom binacji nawozowych. Po wysuszeniu i odrzuceniu turzyc pozostałe traw y mielono i oznaczano w nich P2O5 i K20 .
W yniki doświadczeń z poszczególnych miejscowości i lat opracowano statystycznie oddzielnie dla pierwszego i łącznie dla obu pokosów zielo nej masy za pomocą analizy w ariancji z rozbiciem zmienności obiektyw nej na efekty główne trzech składników (N, P, K) i współdziałania mię dzy nimi (NP, NK, PK, NPK).
1 D la śc isło śc i trzeb a zazn aczyć, że G rzym ała zap rop on ow ał sw o ją m eto d ę do ocen y zasob n ości w fo sfo r to rfó w n isk ich .
146 S. K oper
Porów nyw anie wyników badań uzyskanych różnym i metodami napotyka jednak na pewne trudności. Dlatego to do przedziałów klaso wych dwóch porów nyw anych metod trzeba było wprowadzić pew ne uproszczenia. Do m etody Egnera-R iehm a nie wprowadzono żadnych zmian pozostawiając trójstopniow ą skalę oceny zasobności gleby.
Pięcioklasowe liczby graniczne G rzym ały i sześćcioklasowe liczby graniczne Moraczewskiego zamieniono na trójstopniow e nie zm ieniając samych liczb granicznych.
Liczby graniczne m etody Egnera-Riehm a nie uw zględniają gleb orga nicznych. Dlatego przy zaliczaniu badanych gleb organicznych do posz czególnych klas zasobności w fosfor zastosowano liczby graniczne przew idziane dla gleb piaszczystych. Przeprow adzone porów nania w yka zały, że wymienione liczby graniczne pozw alają na popraw niejszą ocenę
potrzeb nawozowych łąk względem P2O5 niż liczby graniczne, stosowane
dla gleb piaszczysto-gliniastych lub gliniasto-ilastych.
Podział gleb łąkowych na m ineralne i organiczne dokonany został w oparciu o procentową zawartość oraz miąższość w arstw y organicznej w profilach glebowych. W glebach m ineralnych zawartość substancji organicznej w w arstw ie darniowej w ahała się w granicach od 2 do 15%.
W metodzie Egnera-R iehm a i W agnera w modyfikacji Moraczewskie go oceniano co roku zasobność gleb w P2O5 i K 20 na podstawie oznaczeń
tych składników w próbach gleb lub w sianie pobranych traw z poletek nie nawożonych.
P rzy ocenie zasobności m etodą Grzym ały opierano się na w ynikach oznaczeń fosforu ogółem w próbkach gleb pobranych z pasów ochronnych.
W tabeli 1 zestawiono w yniki oceny potrzeb nawożenia łąk fosforem, ustalone omówionymi metodami, oraz efekty uzyskane w doświadcze niach nawozowych.
Z zamieszczonych liczb wynika, że w pierw szym roku działanie n a wozów azotowych udowodniono statystycznie we wszystkich doświad czeniach. Nie obserw ujem y tego w latach następnych, gdyż w drugim roku na ogólną liczbę 17 doświadczeń główne efekty azotowe udowod nione są w 13, a w trzecim roku w 14 doświadczeniach. Reakcja na n a wożenie fosforowe ujaw niła się również w większej ilości doświadczeń w pierwszym roku.
W oparciu o przedstawione w yniki można dojść do przekonania, że m etoda Grzymały nie pozwala dostatecznie dokładnie ocenić potrzeb n a wożenia łąk fosforem. Prócz tego ten sposób określania zasobności gleb
w P2O5 jest uciążliwy w w ykonaniu i dlatego nie będzie mógł znaleźć
O cena p o trzeb y n a w o żen ia łą k fo sfo r e m i p otasem 147
T a b e l a 1
Porównanie metod oceny potrzeb nawożenia łąk fosforem Comparison of methods for est imat ing phosphate f e r t i l i z e r
requirements of grassland
Litki mineralne i organiczne - Mineral and organic grassland Doświad czenia prowa dzone Experi ments performed in Lietoda Method Ogólna i l o ś ć dośw. Total number of expe riments Zasobność gleb w Р20с> S o i l contents o f P20^ I l o ś ć doświadczeń o isto tn ych efektach nawozowych Number of experiments g iv i n g s i g n i f i c a n t l e r t i l i z i n g e f f e c t s N P К
w I Egnera-Riehma 13 z ła - poor 13 11 12
roku 7 średnia - medium 7 3 7
in the 6 dobra - good 6 1 5
cf
Wagnera w mod. 8 z ła - poor 8 8 6
Uoraczewskiego 9 średnia - medium 9 6 8
9 dobra - good 9 1 9
Grzymały 21 zła - poor 21 12 19
1 średnia - medium 1 0 1
2 dobra - good 2 1 2
w II Egnera-Riehma 8 z ła - poor 4 5 8
roku 7 średnia - medium 7 3 7
in the 2 dobra - good 2 0 2
2^0.
vear Wagnera w mod. 7 z ł a - poor 4 5 7
«7
^Oraczewskiego 5 średnia - medium 4 3 5
5 dobra - good 5 0 5
Grzymały 13 z ła - poor 10 6 13
0 średnia - medium 0 0 0
2 dobra - good 2 1 2
w II I Egnera-Riehma 9 z ła - poor 7 8 9
roku 6 średnia - medium 5 3 6
in theA 2 dobra - good 2 1 2
3d
year Wagnera w mod. 6 z ł a - poor 6 5 6
Moraczewskiego 6 średnia - medium 5 5 5
5 dobra - good 3 2 5
Grzymały 14 z ła - poor 12 9 14
0 średnia - medium 0 0 0
148 S. K oper
przez G rzym ałę mogą być jednak w ykorzystane przy ocenie zasobności gleb łąkowych w P2O5 ogółem.
W porów naniu do ilości doświadczeń, w których udowodniono dzia łanie fosforu m etodą Egnera-R iehm a stwierdzono więcej gleb o złej za sobności w ten składnik niż m etodą W agnera w m odyfikacji M oraczew- skiego. Dotyczy to głównie doświadczeń przeprow adzonych w pierwszym i trzecim roku.
W dwóch doświadczeniach przeprow adzonych w pierw szym roku nie udowodniono działania fosforu naw et na glebach o złej zasobności w ten składnik (wg Egnera-Riehm a).
Podobne przypadki w ystępują również w drugim , a częściowo i w trzecim roku doświadczeń.
W tabeli 1 częściej ujaw nia się reakcja na fosfor przy średnim stanie zasobności gleb określonej m etodą W agnera w m odyfikacji M oraczew- skiego niż Egnera-Riehm a. W ynika to z tego, że dla porów nania z m e todą Egnera-Riehm a liczby graniczne zaproponowane przez Moraczew- skiego są nieco za niskie.
Współdziałanie składników NP, NK, PK i NPK ujaw niło się w b ar dzo niedużej ilości doświadczeń. Z tych przyczyn danych tych nie po dajemy.
W tabeli 2 zestawiono w yniki oceny potrzeb nawożenia łąk potasem
na tle wyników doświadczeń nawozowych. W pierw szym roku w n a j większej ilości doświadczeń ujaw niła się reakcja na nawożenie azotowe, a w drugim i trzecim — na nawożenie potasowe. P rzy ocenie zasobności gleb w potas, podobnie jak i w fosfor, między porów nywanym i m etoda mi w ystępują duże różnice, zwłaszcza w pierw szym roku doświadczeń. W drugim i trzecim roku różnice te dotyczą głównie średniego i dobrego stanu zasobności. W 26 doświadczeniach przeprow adzonych w pierwszym roku gleby 17 doświadczeń zakwalifikowano m etodą Egnera-Riehm a do złego stanu zasobności. Na glebach tych w 15 doświadczeniach stw ier dzono istotne efekty potasowe. Z tych piętnastu zaledwie 11 gleb zaliczo no m etodą W agnera w m odyfikacji Moraczewskiego do złego stanu za
sobności w K20 . Świadczy to, że m etoda Egnera-Riehm a pozwala trafniej
ocenić złą zasobność gleb w K 20 niż m etoda W agnera w m odyfikacji Moraczewskiego.
Praw ie we wszystkich doświadczeniach potas w ykazuje istotne dzia łanie nawozowe na glebach o średniej i dobrej zasobności. W ynika z te go, że liczby graniczne omawianych metod są za niskie dla określenia potrzeb nawozowych łąk względem potasu.
W tabeli 3 zestawiono doświadczenia przeprowadzone w pierwszym, drugim i trzecim roku na glebach m ineralnych i organicznych oraz
od-Ocena potrzeby nawożenia łąk fosforem i potasem 14
T a b e l a 2
Porównanie metod oceny potrzeb nawożenia łąk potasem Comparison of methods for estimating potassium fe r tiliz e r
requirements of grassland
Łąki mineralne i organiczne - Mineral and organic grassland Doświad czenia prowa dzone Experi ments perfor- ned in Metoda Method Ogólna i l o ś ć dośw. T o ta l number o f expe rim ents Zasobność g leb w S o il co n te n ts o f KgO I lo ś ć doświadczeń 0 is to tn y c h e fe k tach nawozowych Humber o f e x p e r i ments g iv in g s i g n if i c a n t f e r t i l i z in g e f f e c t s N p К w I Egnera-Riehma 17 z ł a - poor 17 7 15
roku 6 śred n ia - medium 6 6 6
in the 3 dobra - good 3 2 3
s tV
year Wagnera w mod. 11 z ła - poor 11 9 11
Moraczewskiego 14 śr e d n ia - medium 14 6 11
1 dobra - good 1 0 1
w II Egnera-Riehma 10 z ła - poor 8 4 10
roku 5 śred n ia - medium 4 4 5
in the 2 dobra - good 1 0 2
лпД ouu
year Wagnera w mod. 9 z ła - poor 6 5 9
Moraczewskiego 8 śred n ia - medium 7 3 8
0 dobra - good 0 0 0
w III Egnera-Riehma 10 z ła - poor 10 7 10
roku 5 śred n ia - medium 2 5 5
in the
*d 2 dobra - good 2 0 2
3
year Wagnera w mod. 10 z ła - poor 7 8 10
У
Moraczewskiego 7 śred n ia - medium 7 4 7
0 dobra - good 0 0 0
dzielnie n a organicznych. Na glebach m ineralnych i organicznych o złej
zasobności w P20 5, określonej m etodą Egnera-Riehm a, udowodnione
działanie fosforu stwierdzono w 80% doświadczeń, m etodą W agnera w m odyfikacji Moraczewskiego w 80%, a m etodą G rzym ały w 56% do świadczeń. W porów naniu do gleb organicznych różnice pod tym wzglę dem są nieznaczne. W grupie gleb m ineralnych i organicznych przy
sta-T a b e l a 3 Porównanie metod oceny potrzeb nawożenia łąk fosforem i potasem na t l e doświadczeń o is to tn y c h e fe k ta c h nawozowych
Comparison of methods fo r e s tim a tin g phosphate and potassium f e r t i l i z i n g requirem ents of g ra ss la n d and r a t i o of t e s t s g iv in g s ig n i f i c a n t f e r t i l i z i n g e f f e c ts Metoda Method Ogólna ilo ś ć dośw. T o ta l number of e x p e ri ments Zasobność g leb w p205 S o il co n ten ts of P2° 5
Ilo ś ć doświadczeń o isto tn y c h e fe k ta c h nawozowych T o ta l number of experim ents
g iv in g s ig n if ic a n t f e r t i l i z i n g e f f e c ts Ogólna ilo ś ć dośw. T o ta l number of e x p e ri ments Zasobność g leb w к 2 о S o il c o n te n ts of K2O I lo ś ć doświadczeń 0 isto tn y c h e fek tach nawozowych T o ta l number of experim ents
g iv in g s ig n if ic a n t f e r t i l i z i n g e f f e c ts
N % P % К % N % P % К %
1. Gleby m ineralne i organiczne M ineral and o rganic s o i l s
Egnera-Riehma 30 z ła - poor 24 80 24 80 29 98 37 z ła - poor 35 95 18 49 35 95 20 śre d n ia - medium 19 95 9 45 20 100 16 śre d n ia - medium 12 75 15 94 16 100 10 dobra - good 10 0 2 20 9 90 7 dobra - good 6 86 2 29 7 100
V/agnera - 21 z ła - poor 18 86 18 86 19 90 30 z ła - poor 27 90 22 74 30 100 Moraczewskiego 20 śre d n ia - medium 18 90 14 70 19 95 29 śre d n ia - medium 23 79 13
45 26 90 19 dobra - good 17 89 3 16 19 100 1 dobra - good 1 100 0 0 1 loo
Grzymały 48 z ła - poor 43 90 27 56 46 96 1 ś re d n ia - medium 1 100 0 0 1 100 6 dobra - good 5 83 4 66 6 100
I I . Gleby organiczne Organic s o i l s
■Egnera-I^iehma 26 z ła - poor 20 78 21 81 25 96 26 z ła - poor 24 92 13 50 25 96 20 ś re d n ia - medium 19 95 9 45 20 100 16 śre d n ia - medium 12 75 14 88 16 •100
2 dobra - good 2 100 0 0 2 100 6 dobra - good 5 83 3 50 6 100
Wagnera - 19 z ła - poor 14 74 16 84 18 95 28 z ła - poor 22 79 20 71 28 lo o Moraczewskiego 16 śre d n ia - medium 14 88 11 69 16 100 18 śre d n ia - medium 17 94 8 44 18
100
11 dobra - good 11 100 1 9 11 100 0 dobra - good 0 0 0 0 0 0
Grzymały 36 z ła - poor 31 86 22 61 35 97 1 śre d n ia - medium 1 100 0 0 1 100 6 dobra - good 5 83 4 66 6 100
O cena p otrzeb y n aw ożen ia łąk fo sfo rem ' p otasem 151
łym stanie zasobności w K20 , określonym m etodą Egnera-Riehm a, potas
w ykazał działanie nawozowe w 95% doświadczeń, a m etodą W agnera w m odyfikacji Moraczewskiego — w 100%. P raw ie takie same w yniki otrzym ano również na glebach organicznych.
Należy mieć jednak na uwadze fakt, że liczby te nie dają w y star czających podstaw do porów nyw ania omawianych metod. Ja k już pod kreślono, różnią się one znacznie między sobą w ocenie zasobności gleb. Poza tym w dużym stopniu ujaw nia się reakcja roślin na nawożenie przy średniej, a naw et dobrej zasobności gleb w P2O5, a zwłaszcza w K20 .
W doświadczeniach naszych reakcja roślin na nawożenie fosforowe
ujaw niała się najczęściej przy zawartości P205 w traw ach do 0,45%.
W większości doświadczeń nie udowodniono działania tego składnika przy zaw artości 0,55%.
We w szystkich latach, w których prowadzono doświadczenia, w n a j większej ilości gleb ujaw niła się reakcja na nawożenie potasowe. Zaled wie w dwóch doświadczeniach przeprow adzonych w pierwszym roku (Drybus i Szczawin Kościelny) nie zostało udowodnione działanie pota su, mimo, że zaw artość przysw ajalnego K 20 była bardzo mała, a m ia nowicie 0,7 i 0 , 8 mg w 100 g gleby. Należy przypuszczać że w tych w a
runkach potas wniesiony do gleby w nawozach został silnie zasorbowa- ny, w rezultacie czego rośliny nie mogły z niego korzystać.
W Y N IK I B A D A Ń I D O ŚW IA D C Z EŃ
Przeprow adzone doświadczenia w ykazują, że liczby graniczne opra cowane przez Moraczewskiego dla P205 i K 20 oraz liczby graniczne m e
tody Egnera-Riehm a dla K 20 są za niskie. Ponadto sześcioklasowe liczby graniczne Moraczewskiego nie m ają uzasadnienia praktycznego, zwłasz cza przy stosowaniu tej m etody w badaniach masowych. In terp retacja sześcioklasowych liczb granicznych jest poważnie utrudniona, a możli wość praktycznego ustalenia zaleceń nawozowych byłaby tru d n a do wykonania.
Zarówno m etoda Egnera-Riehm a, jak i W agnera w m odyfikacji Mo raczewskiego może spełniać poważne zadania praktyczne, jeśli pozwoli określić gleby o zasobności złej i dobrej.
Możliwość dostatecznie dokładnego dokonywania tego rodzaju oceny m iałaby duże znaczenie dla prak tyk i łąkarskiej i dla racjonalnej gospo darki nawozami.
W metodzie Egnera-Riehm a liczby graniczne dla fosforu nie w ym a gają zmian. N atom iast nieznaczne ich podwyższenie spowodowałoby prze klasyfikowanie gleb o zasobności średniej, na których nie ujaw niła się reakcja na fosfor, do zasobności złej. P rzy stosowaniu tej metody do
152 S. K oper
określania potrzeb nawożenia łąk fosforem proponujem y opierać się na dotychczasowych liczbach granicznych przew idyw anych dla gleb piasz czystych. Poważnych natom iast zmian w ym agają liczby graniczne dla potasu.
W świetle naszych doświadczeń liczby graniczne opracowane przez Moraczewskiego zarówno dla fosforu, jak i dla potasu są za niskie i dla tego trzeba je zmodyfikować.
O pierając się na literatu rze oraz na w ynikach w łasnych badań, p ro ponujem y pewne m odyfikacje liczb granicznych dla K 20 w metodzie Egnera-R iehm a oraz dla K 20 i P205 w metodzie W agnera w m odyfikacji
Moraczewskiego (tab. 4). Przedstaw ione w tab. 4 liczby graniczne dla P2Oö różnią się nieznacznie od liczb Schineisa [11] i Moraczewskiego [7].
Są one nieco większe w przedziałach klasowych charakteryzujących za sobność złą i średnią. W dużym natom iast stopniu zmieniono liczby dla K20.
T a b e l a 4 Proponowane m odyfikacje li c z b g ran iczn y ch
Proposed m o d ific a tio n s of l i m i t f ig u r e s
Dla m et. Wagnera w mod. Moraczewskiego
Por Wagner method, m odif. by Moraczewski Dla metody Egnera-Riehm é^ For Egner-Riehm method
Ogólna zaw a rto ść w s.m . sia n a traw I pokosu w %%
T o ta l c o n te n t in d .m .o f hay from f i r s t cu t - % Zasobność g le b S o il abundance Zaw artość w mg na 100 g p .s .m . g leb y T o ta l c o n te n t in mg p e r 100 g a i r d r i e d s o i l Zasobność g le b S o il abundance P2°5 KgO p2°5 K20 do 0,45 do 1,80 z ł a - poor do 7 ,5 do 2 0 ,0 z ł a - poor 0 ,4 6 -0 ,5 5 1 ,8 0 -2 ,3 0 ś r e d n iamedium 7 ,6 -1 5 ,0 2 0 ,0 -2 5 ,0 śr e d n ia medium
> 0 , 5 5 > 2 , 3 0 dobra - good > 1 5 , 0 > 2 5 , 0 dobre - good
х/
Są to lic z b y p rzew id zian e d la g le b p ia s z c z y s ty c h o pH 6 ,6 . Jednakże ponieważ n ie stw ie rd z o no w sp ó łz a le ż n o śc i między odczynem g leb y a re a k c ją p o ro s tu łąkowego na nawożenie fosfo ro w e , d la te g o żadnego o g ra n ic z e n ia tu n ie w y su n ię to .
These f ig u r e s a re pro p o sed f o r s a n d y -s o ils w ith pH 6 .6 . Mo l i m i t s a re in d ic a te d because no c o r r e la ti o n between s o i l a c i d i t y and resp o n se of the g r a s s co v er to pho sp h ate tre a tm e n t was o b se rv ed .
W tabeli 5 porównano m etody oceny potrzeb nawozowych łąk w opar ciu o proponowane liczby graniczne. Z danych tych wynika, że po za stosowaniu nowych liczb granicznych ich zgodność z w ynikam i dośw iad czeń nawozowych jest nieco większa niż poprzednio. Dotyczy to zarów no fosforu, jak potasu.
W oparciu o proponowane liczby należy stwierdzić, że ustalanie od powiednich zaleceń nawozowych jest pewniejsze. Prócz tego zm
niejszy-T a b e l a 5 Porównanie metod oceny p o trzeb nawożenia łą k na t l e doświadczeń o is to tn y c h efe k ta c h nawozowych (według zmodyfikowanych lic z b gran iczn y ch )
Comparison of methods f o r e s tim a tin g f e r t i l i z e r req u irem en ts of g ra ss la n d in the li g h t of the experim ent re g a rd in g s ig n i f i c a n t f e r t i l i z i n g e f f e c t s (acco rd in g to the m odified l im it f ig u re s )
Metoda Method Ogólna ilo ś ć dośw. T o ta l . number of e x p e ri ments Zasobność g leb w r 20c S o il c o n te n ts
I lo ś ć doświadczeń o isto tn y c h efe k ta c h nawozoT/ych
T o ta l number of experim ents g iv in g s ig n if ic a n t f e r t i l i z i n g e f f e c ts Ogólna ilo ś ć dośw. T o ta l number of e x p e r i ments Zasobność g le b w к2о S o il c o n te n ts o f K20 I lo ś ć doświadczeń o is to tn y c h e fe k ta c h nawozowych T o ta l number of experim ents
g iv in g s i g n i f i c a n t f e r t i l i z i n g e f f e c t s
of P205 N % P % К % N
% P % К %
I Gleby m ineralne i organiczne M ineral and o rg an ic s o i l s
Egnera-Riehma 30 z ła
poor 24 80 24 80 29 98 56 z łapoor 49 87 34 61 54 96 20 ére d n ia
medium 19 9Ь 9 43 20 100 0 mediumśre d n ia 0 0 0 0 0 0 10 dobra
good 10 100 2 20 9 90 4 gooddobra 4 100 1 25 4 100
Wagnera w mod.
Uoraczewskieg# 30 poorz ła 25 83 27 90 28 93 50 poorz ła 43 86 30 6o 48 96 11 śre d n ia
medium 10 91 45 10 91 9 śre d n iamedium 9 100 5 55 8 89
19 dobra
good 18 93 3 16 19 100 1 dobragood 1 100 0 0 1 100
I I . Gleby organiczne Organic s o ils
ï£nera-R iehm a 26 z ła
poor 20 78 21 81 25 96 45 poorz ła 38 84 30 67 44 98 20 śre d n ia
medium 19 95 9 45 20 100 0 mediumśre d n ia 0 0 0 0 0 0 2 dobra
good 2 100 0 0 2 100 3 gooddobra 3 100 0 0 3 lo o
Wagnera w mod.
^Oraczewskiego 26 poorz ła 20 77 22 85 25 96 44 z łapoor 37 84 28 64 43 98
9 śre d n ia
medium 8 89 4 44 9 100 2 śre d n iamedium 2 100 0 O' 2 100 11 dobra
good 11 100 1 9 11 100 0 gooddobra 0 0 0 0 0 0
O ce n a p ot rz e by n a w o ż e n ia łą k fo sf o re m i p o ta s e m
154 S. K oper
ła się w ydatnie ilość doświadczeń, w których ujaw niła się reakcja na nawożenie fosforowe o zasobności średniej oraz na nawożenie potasowe przy średniej i dobrej zasobności badanych gleb. Uwzględniając podane liczby dla m etody Egnera-Riehm a i proponowane dla m etody W agnera w m odyfikacji Moraczewskiego dochodzimy do wniosku, że między tym i m etodam i nie zaznaczają się duże różnice w ocenie potrzeb nawożenia
łąk fosforem i potasem.
Dotyczy to zwłaszcza złego stanu zasobności gleb. Metoda W agnera w m odyfikacji Moraczewskiego pozwala nieco dokładniej ocenić potrzeby nawożenia łąk fosforem. Między porów nywanym i metodami nie zazna czają się duże różnice przy ustalaniu potrzeb nawożenia gleb organicz nych. Obie m etody pozw alają dość dokładnie ocenić potrzeby nawożenia łąk fosforem i potasem.
M etoda Egnera-Riehm a jest znacznie prostsza w w ykonaniu i tańsza. Poza tym przy stosowaniu tej m etody istnieje możliwość pobierania pró bek glebowych w znacznie dłuższym okresie czasu niż przy metodzie W agnera w m odyfikacji Moraczewskiego. Pobieranie próbek siana w okresie pierwszego pokosu stanowi poważną trudność w masowym jej stosowaniu.
Z tych podstawowych przyczyn m etoda Egnera-R iehm a pow inna zna leźć większe zastosowanie przy masowych badaniach potrzeb nawozo w ych łąk niż m etoda W agnera w m odyfikacji Moraczewskiego.
L IT E R A T U R A
[1] G o l o n k a Z.: P rzy czy n ek do ocen y m eto d y ozn aczan ia p otrzeb n a w o zo w y ch łą k w z g lę d e m fo sfo ru i p otasu drogą a n a lizy plon ów . R oczn ik Ł ą k o w y i T or fo w y , t. 1, S arny 1935.
[2] G r z y m a ł a J.: N a w o żen ie fo sfo r o w e w zago sp o d a ro w a n iu tr w a ły c h u ży tk ó w zielo n y ch . N ow e R o ln ictw o , nr 1, 1956.
[3] H e r m a n R.: H an d b u ch der L a n d w ir tsc h a ftlic h e n V ersu ch s U n te r su c h u n g s m eth o d ik (M ethodenbuch). D ie U n tersu ch u n g v o n B öden, t. 1, 1955, s. 185. [4] K l a p p E.: Ł ąk i i P a stw isk a . W arszaw a 1962.
[5] K n a u e r N.: U ber die B ra u ch b a rk eit der P fla n z e n a n a ly z e als M asstab fü r d ie N ä h rsto ffv erso rg u n g und das D ü n g eb ed ü rfn is v o n G rünland. K ie l 1963. [6] M o r a c z e w s k i R.: M o żliw o ść w n io sk o w a n ia o potrzeb ach n a w o zo w y ch gleb
łą k o w y ch ze sk ład u ch em iczn ego n iek tó ry ch g a tu n k ó w traw . R oczn. N au k R oln., t. 71, F -4, 1956, s. 1003.
[7] M o r a c z e w s k i R.: O k reśla n ie p otrzeb n a w o zo w y ch gleb łą k o w y c h w s t o su n k u do fo sfo r u i p o ta su ze sk ła d u ch em iczn ego tr a w p-ierwszego p okosu. Roczn. G lebozn.. t. 10, z. 1, 1961, s. 49.
[8] N o w a k M.: N a w o żen ie i agro tech n ik a łą k w św ie tle d o św ia d czeń polsk ich . R oczn. N au k R oln., t. 6 8, A -2, 1953, s. 175.
O cena p o trzeb y n a w o żen ia łą k fo sfo rem i p otasem 155
[9] O k r u s z k o H.: U sta le n ie p otrzeb n a w o żen ia fo sfo rem gleb to r fo w y c h na p rzy k ła d zie to r fo w isk a K u w a sy . W iad om ości In sty tu tu M elio ra cji i U ży tk ó w Z ielo n y ch , t. 4, z. 2, 1964.
[10] R a i s k i E.: W ycen a p otrzeb n a w o zo w y ch łą k przy p om ocy a n a lizy ch em icz nej ich ro ślin n o ści. R oczn. N a u k R oln. i L eśn ., t. 43, 1937, s. 285.
[1 1] S c h i n e i s W.: U ber die V er w e ltb a r k e it der H eu a n a ly se n ach P a u l W agner zur F e sts te llu n g des N ä h r sto ffg e h a lts des B od en s, D ie P h osp h orsäu re, t. 18, 1958, z. 2.
[12] S o ł t y s J.: O cena potrzeb n a w o zo w y ch gleb łą k o w y c h za p om ocą an alizy ch em iczn ej siana. R oczn. N au k Roln. i L eśn., t. 52, 1949, s. 154.
[13] W a g n e r P . : W iesen d ü n gu n g. B erlin 1910. С. КОПЭР НЕКОТОРЫЕ МЕТОДЫ ОЦЕНКИ ПОТРЕБНОСТИ ЛУГОВ В УДОБРЕН ИИ ФОСФОРОМ И КАЛИЕМ НА ОСНОВАНИИ ОПЫТОВ С УДОБРЕНИЕМ Ре з юме Результаты предварительных исследований помещенные в настоящем труде, относятся к методам оценки потребностей в удобрении лугов фосфором и калием. В годах 1960— 1963 проведено 26 опытов, в которых было: однолетних — 9, дву- и трехлетних — 17. Опыты проводились в 5 повторениях методом случайных блоков, согласно схеме: О, N, Р, К , N K , N P , PK , N PK . Вносили следующие удобрения: — азотные — на минеральных почвах 60 кг N на 1 га в виде аммиачной селитры, на органических почвах 30 кг N на 1 га в таком-же виде, — фосфорные — на минеральных и органических почвах в количестве 30 кг Р20 5 на 1 га в виде пылевидного суперфосфата, — калийные — на минеральных и органических почвах в количестве 80 кг К 20 на 1 га в виде 40% калийной соли. Все удобрения вносили ранней весной, причем это мероприятие повторяли еж е годно, в приближенных сроках и в таких ж е количествах и видах. Площадь делянок составляла 50 кв. м., уборку урожая проводили с 40 кв. м. Заданием труда было: — сравнить результаты опытов по удобрению с результатами получаемыми на основании химического анализа почвы по методу Эгнера-Рима; — установить степень сходимости результатов химического анализа трав 1 укоса (метод Вагнера в модификации Морачевского) с результатами опытов по удобрению и результатами анализа почвы, проведенного по методу Эгнера-Рима; — определить зависимость между содержанием валового Р2О5 в почве (метод Гжималы) и реакцию растений на удобрение этим элементом. Опыты с удобрением считались как сравнительно-эталонный метод. Опираясь на результатах этих исследований старались установить, который из данных методов позволяет точнее оценивать потребность лугов в удобрении. На основании результатов опытов сделано следующие выводы: 1. Из сравниваемых методов оценки потребности удобрения лугов в фосфорном
156 S. K oper самой низкой степенью сходимости дает метод Гжымалы. Этот метод не сможет не найти применения в массовых исследованиях. Числа граничные рекомендованные Гжымалой могут быть использованы до оценки обеспеченности почвы лугов валовым Р20 5. Уточняя следует подчеркнуть, что метод Гжымалы был предназначен до оценки обеспеченности фосфором низовых торфяников. 2. Числа граничные предложенные Мсрачевским для Р20 5 и К20 как и числа граничные для К20 по Энгеру-Риму, слишком низки для оценки обеспеченности луговых почв. Кроме того шестиклассные числа граничные Морачевского не имеют практического обоснования, особенно при применении этого метода в массовых исследованиях. Интерпретация шестиклассных чисел граничных сложная а формули рование практических указаний в отношении удобрения данного объекта трудно выполняемая. 3. Опираясь на результатах собственных исследований и на литературных дан ных, рекомендуем модификации чисел граничных для К20 в методе Эгнера-Рима,. а также для К20 и Р20 5 в методе Вагнера с видоизменением Морачевского пока занные в табели 5. 4. После принятия предлагаемой корректуры граничных чисел, методы Эгнера- -Рима и Вагнера позволят правильно оценивать потребность лугов в удобрении фос фором и калием. Сходимость этих методов с результатами опытов по удобрению высо кая так на минеральных как и органических почвах и варвирует в пределах 80—90%. 5. При массовом исследовании потребностей лугов в удобрении фосфором и калием должен найти применение метод Эгнера-Рима, так как он относительно дешев и прост в выполнении. S . K O P E R
SOME M ETH O D S OF E STIM A T IN G P H O SP H O R U S A N D PO T A SSIU M FER T ILIZER R EQ U IR E M EN TS OF G R A SSL A N D IN THE LIG H T
OF FIE LD T EST S
S u m m a r y
T w e n ty s ix fe r tiliz e r ex p e r im e n ts w e r e p erfo rm ed in th e y ea rs I960— 1963, 9 o f th em w ith a o n e -y e a r period , 17 w ith a tw o - and th r e e -y e a r period. T hey w e r e carried out w ith 5 rep lica tio n s, u sin g th e m eth od o f random b lock s accord in g to th e sc h e m e O, N , P, K, N K , N P , PK , N PK .
T he fo llo w in g fe r tiliz e r d oses w ere used:
— n itro g en — on m in era l so ils 60 k g /h a N in th e form o f am m on iu m nitrate,, on organic so ils 30 k g/h a N in th e sa m e form ,
— p h o sp h a te — on m in era l and organ ic so ils 40 k g P2Os/ha in th e form o f s u p erp h osp h ate,
— p o ta ssiu m — on m in era l and o rg a n ic so ils 80 (kg K20 /h a in th e form o f 40%. p o ta ssiu m salt.
A ll fe r tiliz e r s w e r e a p p lied in ea rly sp rin g, th e trea tm en t b ein g rep ea ted each y e a r at a p p ro x im a tely th e sam e tim e and in sim ila r q u a n titie s and form s. P lo t a rea w a s 50 m2 th e crops b ein g gath ered from a 40 sq. m su rface.
T h e o b je c tiv e s of th e fie ld te s ts w e r e
— to com pare th e r e su lts o f th e fe r tiliz e r e x p e r im e n ts w ith th e data o f c h e m ica l so il a n a ly sis ob tain ed a fter E g n er-R ieh m ,
O cena p o trzeb y n a w o żen ia łą k fo sfo rem i p otasem 157
— to d eterm in e th e d egree o f con fo rm ity b e tw e e n th e resu lts o f th e ch em ica l a n a ly s is o f grass of th e fir st cu t (after W agner w ith M o ra czew sk i’s m o d ifica tio n ) and th e r e su lts o f th e fe r tiliz e r ex p e r im e n ts and th o s e o f so il a n a ly sis p erform ed w ith th e E g n er-R ieh m m eth od ,
— to d efin e th e co rrela tio n b e tw e e n to ta l so il co n ten ts o f P2O5 (G rzym ala’s m eth od ) and p la n t resp o n se to P205 d ressin g.
T he resu lts o f th e fe r tiliz e r te s ts w ere u sed as stan d ard of com parison. B a sin g on th e fin d in g s w a s m ad e an a ttem p t to d eterm in e w h ic h of th e ab ove m en tio n ed m eth od s a llo w s th e b e st estim a te o f th e fe r tiliz e r req u irem en ts of g r a ss lan d . T he fo llo w in g co n clu sio n s w e r e arrived:
1. A ll com p ared m eth o d s fo r e stim a tin g th e ph osp h oru s req u irem en ts of g r a ss lan d , G rzy m a ła ’s m eth o d g iv e s lo w e s t a g reem en t w ith th e resu lts od th e fe r tiliz e r tests, anâ\ is th erefo re not su ita b le fo r se r ia l te s ts. T he lim it fig u res p ro p o sed b y G rzym ała m ay h o w e v e r be u sed for e v a lu a tio n of to ta l P2O5 co n ten ts in grasslan d soils. For th e sa k e o f accu racy it sh ou ld be n o ted th a t G rzym ała had d ev elo p ed th is p roced u re for estim a tio n o f th e p h osp h oru s con ten ts od lo w -m o o r p eats.
2. T h e lim it fig u res, w o rk ed o u t b y M oraczew sk i fo r P2O5 and K20 , as also th e lim it fig u res fo r K 20 o f th e E g n er-R ieh m m eth od , are too lo w for correct e v a lu a tio n o f th e p h osp h oru s co n ten ts o f grass soils. F u rth erm ore, th e d iv isio n of M o r a c z e w sk i’s lim it fig u r e s in to s ix c la sse s h as no p ra ctica l ju stific a tio n , w h e n a p p ly in g th is m eth od to se r ia l tests. T he in terp reta tio n of th o se s ix cla sses o f lim it fig u res is co m p lica ted and it is d iffic u lt to fo rm u la te p ra ctica l reco m m en d a tio n s regard in g th e p roper u se o f fe r tiliz e r s on a g iv e n object.
3. On ground o f our ow n in v e s tig a tio n s and o f reports b y oth er in v estig a to rs w e su g g e s t m o d ifica tio n s of th e K 20 lim it v a lu e s g iv e n b y E g n er-R ieh m and of th e K20 and P20^ v a lu e s o f W agn er’s m eth o d in M o ra czew sk i’s p o in t v ie w . Our prop osals are g iv e n in tab. 4.
4. A fte r in tro d u ctio n of th e p roposed m o d ifica tio n , b oth th e E g n er-R ieh m and W agn er’s m o d ified m eth od s w ill p erm it proper estim a tio n of th e p h osp h oru s and p o ta ssiu m req u irem en ts o f grasslan d soils. T h eir accord an ce w ith th e resu lts od th e fe r tiliz e r te sts, ran gin g in th e lim its 80— 90%, w ill th en be sa tisfa c to r y on m in era l as w e ll as organic soils.
5. In seria l in v e stig a tio n s on th e p h osp h oru s and p o ta ssiu m req u irem en ts of g rasslan d so ils sh ou ld be u sed by p referen ce th e E g n er-R ieh m m eth od , w h ic h is r e la tiv e ly in e x p e n s iv e and has a sim p le tech n iq u e.
i W p ł y n ę ł o do r e d a k c j i w l u t y m 1966 r. - i
