• Nie Znaleziono Wyników

Czynności proceduralne i dyrektywy decydujące o przeprowadzeniu drogi koniecznej

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Czynności proceduralne i dyrektywy decydujące o przeprowadzeniu drogi koniecznej"

Copied!
10
0
0

Pełen tekst

(1)

Anastazy Kuźniar

Czynności proceduralne i dyrektywy

decydujące o przeprowadzeniu drogi

koniecznej

Palestra 22/4(244), 24-32

1978

(2)

ANASTAZY KUŹNIAR

Czynności proceduralne i dyrektywy decydujqce

o przeprowadzeniu drogi konieczneji *

W o p r a c o w a n iu s w y m a u to r p r z e d s t a w i a z a g a d n i e n i a z w ią z a n e z p r z e p r o w a ­ d z e n ie m d ro g i k o n ie c z n e j w ra z ie j e j u s ta n o w ie n ia ffca p o d sta to ie o r z e c z e n ia są ­ d o w e g o . Z c z y n n o ś c i ś c i ś l e p r o c e d u r a ln y c h a u t o r o m ó w ił sp r a w ą z ł o ż e n i a w n io s k u , o g lę d z in n ie r u c h o m o ś c i (ar t. 626 k .p .c .) o r a z f o r m y i c h a r a k te r u o rz e c z e n ia są d o w e g o . N a to m ia s t z z a g a d n ie ń m e r y t o r y c z n y c h p r z e d s ta w io n o — n a tle a r t . 145 8 2 i 3 k .c . — d y r e k t y w y , j a k i e d e c y d u ją o p r z e p r o w a d z e n iu d ro g i k o n ie c z n e j. I. WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA

Nabycie służebności drogi koniecznej może nastąpić za pomocą takich sposobów, jak umowa, ugoda sądow a oraz — z pew nym i zastrzeżen iam i1 — zasiedzenie. Jeżeli n ie doszło do nabycia służebności drogi koniecznej za pomocą żadnego z tych sposobów, to w ów czas środkiem tym staje się o r z e c z e n i e s ą d o w e . * * i *

* O p ra c o w a n ie s ta n o w i d a lsz y c ią g a r ty k u łu a u to r a p t. „ U s ta n o w ie n ie s łu ż e b ­ n o śc i d ro g i k o n ie c z n e j” , zam ie sz c z o n e g o w N P z 1977 r. n r 10—11. T a m te ż w y ja ś n io n o z n a ­ c z e n ie w y r a ż e ń u s ta w o w y c h a r t . 145 k.c. o ra z p o ję ć , k tó r y m i a u to r t u t a j s ię p o słu g u je .

i N ie u le g a w ą tp liw o ś c i, że p rz e z z a s ie d z e n ie p o w s ta je słu ż e b n o ść g r u n to w a w w y p a d k u , g d y z o s ta n ą s p e łn io n e p r z e s ła n k i p r z e w id z ia n e a r t. 292 k .c . (zob. a r t. 304 k .c., p r z y czy m n a le ż y t u z w ró c ić u w a g ę n a to , że n a b y c ie słu ż e b n o śc i o s o b is te j p rz e z z a s ie d z e n ie p o d rz ą d e m p r.rz e c z , b y ło m o ż liw e w w y p a d k u p rz e w id z ia n y m w a r t. 127 te g o p ra w a ). N a to m ia s t z a s ie d z e ­ n ie n ie z o s ta ło p rz e w id z ia n e w p rz e p is a c h p r a w a są sie d z k ie g o , g d z ie z o s ta ła u n o r m o w a n a słu ż e b n o ś ć d ro g i k o n ie c z n e j. P ro w a d z iło b y to d o w n io s k u , iż s łu ż e b n o ś ć d r o g i k o n ie c z n e j n ie m o że p o w s ta ć w d ro d z e z a s ie d z e n ia . J e ż e li je d n a k p r z y jm ie się , że s łu ż e b n o ść d ro g i k o n ie c z ­ n e j je s t s łu ż e b n o śc ią g r u n to w ą sz czeg ó ln eg o ro d z a ju ( tj. t a k ą , k tó r a o d p o w ia d a z a ró w n o c e ­ c h o m w ła ś c iw y m w s z y stk im slu ż e b n o śc io m , ja k i c e c h o m j e j ty lk o w ła ś c iw y m ), to n ie m a — ja k się w y d a je — p rz e sz k ó d d o te g o ż e b y a k ty fa k ty c z n e g o k o r z y s ta n ia z ta k i e j s łu ż e b n o ś c i p o d c ią g n ą ć p o d d y sp o z y c ję a r t. 292 k .c . Z a s ie d z e n ie w ię c m o że b y ć u w a ż a n e za je d e n ze s p o ­ so b ó w n a b y c ia ta k ż e s łu ż e b n o śc i d ro g i k o n ie c z n e j. P o d n ie s io n y c h z a s trz e ż e ń n ie d o s trz e g a W. K o c o n w p r a c y : D ro g a k o n ie c z n a . W a r ­ sz a w a 1977. * P o d s ta w o w y m sp o so b e m n a b y c ia s łu ż e b n o ś c i je s t u m o w a (a rt. 245 § 1 i 2 k .c . w z w ią z k u z a r t. 155 k .c.). D la u s ta n o w ie n ia s łu ż e b n o śc i d r o g i k o n ie c z n e j p r z e w id z ia n y z o s ta ł p o n a d to p e w ie n sz c z e g ó ln y sp o só b j e j p o w s ta n ia (a rt. 145, 146 k .c ., a r t. 626 § 2 k .p .c .); d o ty c z y o n m ia n o w ic ie w y m u s z e n i a o d w ła ś c ic ie li g r u n tó w s ą s ie d n ic h d o s tę p u d o d ro g i p u b lic z n e j lu b d o b u d y n k ó w . N ie m o ż e b o w ie m u m o w a u c h o d z ić a n i za je d y n y , a n i n a w e t za n a j w a ż ­ n ie js z y sp o só b n a b y c ia słu ż e b n o śc i. C a łk o w ic ie o d m ie n n ie n a to m ia s t u jm u je t ę rz e c z S. B r e y e r (D ro g a k o n ie c z n a , N P 1972, n r 5, s. 731), k t ó r y s tw ie rd z a , że w y ją tk o w a c e c h a d ro g i k o n ie c z n e j z a le ż y n ie t y l e o d tr e ś c i, ile o d s p o s o b u je j p o w s ta n ia . „ N ie m o ż e o n a b o w ie m p o w s ta ć a n i w d ro d z e u m o w y , a n i w d ro d z e ja k ic h k o lw ie k o rz e c z e ń s ą d o w y c h p o za u n o rm o w a n y m i w a r t. 626 § l k .p .c ., a n i ■wreszcie w d ro d z e d e c y z ji a d m in is tr a c y jn y c h ” . Z ob. p o n a d to W. K o c o n : D ro g a k o n ie c z n a , Jw ., s. 51, 52 (i p o d a n a t a m lite r a tu r a ) .

(3)

N r 4 (244) Czynności proceduralne p rz y przeprow adzaniu drogi k o n ie czn ej 25 S p ra w y o u sta n o w ien ie służebności drogi koniecznej należ ą do p ostępow ania nieprocesow ego. 3 S ądem w łaściw ym do rozpoznania ta k ic h sp ra w je st sąd rejonow y m iejsca położenia nieruchom ości n ie m ającej odpow iedniego d o s tę p u .4 P ostęp o w an ie to w szczyna się na w n io se k .5

Do w y stą p ie n ia z w nioskiem u p ra w n io n y je st w łaściciel nieruchom ości pozbaw io­ nej odpow iedniego dostępu. P osiadaczow i sam o istn em u ta k ie j nieruchom ości p rz y ­ słu g u je u p ra w n ie n ie do w y stą p ien ia z żądaniem u sta n o w ie n ia drogi koniecznej ja k o służebności osobistej. N atom iast k rą g osób za in te re so w an y c h o b e jm u je każdego, czyich p r a w dotyczy w y n ik p o stę p o w a n ia .6

We w n io sk u o u stanow ienie służebności drogi koniecznej należy w skazać w szystkich w łaścicieli nieruchom ości, przez k tó re m a p row adzić droga, ta k aby nieruchom ość w ład n ąca m iała odpow iedni dostęp do d ro g i p u b lic z n e j.7 O bow iązek te n został n ałożony po to, by ju ż w e w niosku n astąp iło sp rec y zo w an ie k rę g u osób za in tereso w an y ch (w rozum ieniu a rt. 510 § 1 k.p.c.), k tó re należy w ezw ać do u d ziału w s p r a w ie .8 Nie m a n ato m ia st obow iązku dokładnego sprecyzow ania w niosku. Sąd zatem może w yznaczyć drogę konieczną przez nieruchom ość rów nież tak ieg o w łaści­ ciela, p rzeciw ko k tó rem u żądanie w n iosku n ie było sk ie ro w a n e — oczyw iście tylko po w ezw aniu go do w zięcia udziału w s p ra w ie .9 Je że li w nioskodaw ca zgłasza ż ą d a­ nie w tym w zględzie, to nie stanow i ono części składow ej w niosku, lecz ty lk o swego ro d zaju su g estię pod ad resem s ą d u .10 11

II. CZYNNOŚCI SĄDU W TOKU POSTĘPOWANIA O USTANOWIENIE SŁUŻEBNOŚCI DROGI KONIECZNEJ

W toku p o stę p o w an ia o u stan o w ien ie służebności drogi koniecznej n a czoło czynności p ro ce d u ra ln y ch sądu w y su w a się dow ód z o g l ę d z i n n i e r u c h o m o ś ­ c i. 11

W śród n ielicznych przepisów tra k tu ją c y c h bezpośrednio o służebności drogi koniecznej ustaw o d aw ca uznał z a celow e ureg u lo w an ie w je d n y m z n ich dow odu z oględzin nieruchom ości. Samo je d n a k ujęcie tej k w e stii je s t o dm ienne niż dla pozostałych sp ra w . P rzepisem ty m je s t a rt. 626 § 2 k.p.c., któ reg o b rzm ien ie je st n astęp u jące : „P rze d w ydaniem p o stan o w ien ia o u sta n o w ie n iu d ro g i koniecznej sąd pow inien przeprow adzić dowód z oględzin nieruchom ości, chyba że okoliczności isto tn e dla w yty czen ia drogi koniecznej są n ie sp o rn e i n ie w ą tp liw e albo że p rz e ­ p row adzenie dow odu z innych przyczyn n ie je st p o trz e b n e ”.

3 A r t. 13 § 1, 509 p k t 8 i 626 k.p.c. 4 A rt. 507 i 606 k.p.c. 5 A rt. 506 § 1 k .p .c . 6 A rt. 510 k .p .c . P o r. te ż orzecz. SN z d n ia 16.11.1963 r . I II CR 195/62, O SN C P 1964, n r 1, poz. 19. 7 A rt. 626 § 1 k.p.c. P o z a ty m w n io se k p o w in ie n c z y n ić zad o ść p rz e p is o m o p o zw ie <art. 511 i 187 k .p .c .). e P o r. o rzecz. S N z d n ia 28.V.1968 r. I I I CRN 190/67, I n fo r m a c ja P ra w n ic z a Z P P w K a to ­ w ic a c h 1969, n r 1, s. 3—4, poz. 12. 9 P o s ta n o w ie n ie SN z d n ia 28.V.1971 r. I I I CRN 109/71, O S N C P 1972, n r 1, poz. 13 z g lo sa m i a p ro b u ją c y m i: A . K u b a s a , O S P iK A 1972, n r 10, poz. 177 1 A . K u ź n i a r a , N P 1973, n r 7—8. 10 P o r. orzecz. c y t. w y ż e j w p rz y p isie 8. 11 Co d o p o ję c ia o g lę d z in — zob. W. S i e d l e c k i : p o s tę p o w a n ie c y w iln e w z a ry s ie , 1972, s. 340. S z e rz e j n a t e m a t o g lę d z in n ie ru c h o m o śc i — zob. K . K o ł a k o w s k i : D ow ód z o g lę d z in n ie r u c h o m o ś c i n a tle p r a k t y k i są d o w e j, „ Z e s z y ty P ro b le m o w o -A n a lity c z n e ” 1969, n r 14, s. 14 i n a s t.

(4)

26 A n a s t a z y K u ź n i a r N r 4 (244) Ja k o zasadę p rzy jęto t u u s t a w o w y o b o w i ą z e k p rze p ro w a d z a n ia tego do ­ w odu w sp raw ach o u sta n o w ien ie służebności drogi k o n ie c z n e j,12 a w ięc odm iennie, niż to u norm ow ano w o d n iesien iu do w szelkiego ro d za ju innych sp raw , w ty m rów nież dotyczących n ie ru c h o m o śc i.13

P rzep is art. 626 § 2 k.p.c. n a w ią z u je sw oją treśc ią do ogólnych zasad dow odow ych. Sąd je st zw olniony od obow iązku p rze p ro w ad z en ia oględzin ty lko w ted y , gdy:

1) okoliczności isto tn e dla w yty czen ia drogi koniecznej są „niesporne i n ie w ą tp li­ w e ”, albo

2) p rze p ro w ad z en ie dow odu z oględzin ze w zględu n a pow stałe w sp ra w ie oko­ liczności („z innych p rzy c zy n ”) nie je s t potrzebne.

„N iesporność” okoliczności w sp raw ie zachodzi w ted y , gdy isto tn e d la jej ro zstrzy g n ięcia tw ie rd z en ia fak ty c zn e w niosku zo stan ą p r z y z n a n e 14 przez u czest­ ników p ostępow ania (przeciw ników w niosku). S am a niesporność nie je st tu ta j p rze s­ ła n k ą w y sta rc za jąc ą. A nalizow any przepis łączy bow iem tę p rz e sła n k ę z drugą, ja k ą je s t „n iew ątp liw o ść” okoliczności (spójnik „ i”), co oznacza, że dopiero p o w sta­ nie obu tych p rze sła n e k jednocześnie z w a ln ia sąd od p rze p ro w ad z en ia dow odu z oględzin.

P rz ep ro w a d ze n ie dow odu z oględzin nieruchom ości nie je s t je d n a k p otrzebne, choćby n aw e t okoliczności isto tn e dla w yty czen ia drogi o k azały się sporne i w ą tp li­ w e, jeżeli p rzep ro w ad zen ie tak ieg o dow odu je st zbędne. W ystąpi to w ted y , gdy istn iejące dow ody b ęd ą p rze m aw ia ły w sposób oczyw isty za u w zględnieniem żą d an ia albo przeciw ko niem u, ale w ta k i sposób, że za pom ocą dow odu z oględzin niczego ju ż w ięcej nie będzie m ożna w yjaśnić. Chodzi o stw ie rd z en ie istn ien ia w sp raw ie ta k ich okoliczności, z k tó ry c h o b ie k ty w n ie w y n ik a zbędność p rze p ro w ad z en ia dow odu z oględzin nieruchom ości.

Celem dow odu z oględzin je st u sta le n ie o k o l i c z n o ś c i i s t o t n y c h d l a w y t y c z e n i a d r o g i . 15 D latego p rzedm iotem oględzin w sp raw ie o u stan o w ien ie służebności drogi koniecznej je st nie tylk o nieruchom ość pozbaw iona odpow iedniego dostępu, ale ta k ż e ca ło k sz tałt okoliczności w iążących się z dostępem czy jego b r a ­ kiem . W praw dzie nieruchom ość pozbaw iona odpow iedniego d ostępu je st c e n tra ln y m p u n k te m z a in te re so w an ia w czasie p rze p ro w ad z an ia takiego dow odu, je d n a k ż e o tym , czy nieruchom ość m a p o trze b n e je j połączenie k o m u n ik a cy jn e, czy też nie m a, m ożna w yprow adzić w n io sek dopiero po zapoznaniu się na m iejscu z g ru n ta m i sąsiednim i, z siecią dróg publicznych, z p rzed m io tam i terenow ym i, z rozm ieszczeniem b u d y n k ó w gospodarskich itp .

P rzep isy p ra w a (art. 292—295 k.p.c.) nie n o rm u ją sposobu p rze p ro w ad z an ia oglę­ dzin. Z a w ie ra ją one ty lk o ogólne w sk azan ia, pozostaw iając sądow i dok o n u jącem u czynności p ew n ą sw obodę i in ic ja ty w ę w tym w zględzie. P ra k ty k a sądow a, o p ie ra ją c się na tych w skazów kach, w y k ształc iła tu pew ien sposób p ostępow ania o gótaie przy jęty .

P od staw o w ą czynnością je s t tzw. i d e n t y f i k a c j a przed m io tu oględzin. P olega ona na w sk az an iu sądow i przez biegłego geodetę (w rza d k ich bezspornych i nie budzących w ąptliw ości w y p a d k a c h n a w e t przez sam ego w nio sk o d aw cę i uczestnika) nieruchom ości i oznaczeń działek.

12 W y ra ż e n ie „ p o w in ie n ” m a w te k ś c ie p rz e p is u c h a r a k t e r im p e r a ty w n y co d o z a sa d y . 13 A rt. 292 k .p .c . z a iw e r a z w ro t: „ s ą d m o ż e ” .

u P rz y z n a n ie m p o w in n a b y ć o b ję ta tr e ś ć , o ja k i e j m o w a w a r t. 227 k.p .c.

15 A r g u m e n tu m a c o n tr a r io zd. 2 § 2 a r t. 626 k .p .c . P o r. te ż K. K o ł a k o w s k i :

(5)

N r 4 (244) C zynność i proceduralne p rzy p rzeprow adzaniu drogi ko n ieczn ej 27 N astęp n ie sąd p rz y stę p u je do sporządzenia s z k i c u i o p i s u p rzedm iotu oglę­ dzin. Z adaniem szkicu je st w izu a ln e p rze d staw ie n ie „z gó ry ” k o n fig u ra cji n ie ru ­ chom ości pozbaw ionej dostępu, g ru n tó w sąsiednich, zn a jd u ją cy c h się na nich przedm iotów terenow ych, istn ie n ia dróg publicznych, ju ż się z n a jd u ją cy c h oraz m ający ch pow stać dostępów itp. Szkic ta k i pow in ien m ieć c h a ra k te r m ap y sp o rzą­ dzonej w edług zasad obow iązujących p rzy oznaczaniu nieruchom ości w księgach w ie c z y sty c h .16

Opis przedm iotu oględzin pow inien zaw ierać spostrzeżenia o isto tn y ch dla ro zstrzygnięcia sp raw y okolicznościach w teren ie, k tó ry ch odzw ierciedleniem są dane za w a rte w szkicu (mapie).

III. DYREKTYWY PRZY PRZEPROWADZANIU DROGI KONIECZNEJ

P o w stan ie oraz uw zględnienie przez sąd roszczenia o ustan o w ien ie służebności drogi koniecznej w a ru n k u je istn ien ie p rzesłan ek m a te ria ln o p ra w n y c h z a rt. 145 § l k.c. Są nim i: b r a k o d p o w i e d n i e g o d o s t ę p u do drogi publicznej lub do budy n k ó w gospodarskich oraz p o t r z e b y nieruchom ości pozbaw ionej takiego d o s tę p u .17 P rz e sła n k i te odnoszą się do nieruchom ości pozbaw ionej odpow iedniego dostępu. W raz ie uw zględnienia tych przesłanek w y stę p u je — n iejak o n a przeciw ­ ległym ich biegunie — zagadnienie d y r e k t y w decy d u jący ch o p rzeprow adzeniu drogi, o ja k ich m ow a w a rt. 145 § 2 k.c. O dnoszą się one do g ru n tu , k tó ry m a być obciążony służebnością drogi. N ależą do nich: n ajm n ie jsze obciążenie gruntów , przez k tó re m a prow adzić droga, pierw szeń stw o w obciążaniu drogą tzw . g ru n tó w m acie­ rzy sty c h (zw anych rów nież „szczepow ym i”) oraz in te re s społeczno-gospodarczy.

1. N ajm niejsze obciążenie g ru n tó w sąsiednich

P ierw szo p lan o w e znaczenie m a tu d y re k ty w a n a j m n i e j s z e g o o b c i ą ż e n i a . U jej po d staw leży ochrona w łaścicieli g ru n tó w sąsiednich przed n ad m iern y m i zbyt uciążliw ym obciążeniem drogą konieczną tych sąsiednich gruntów .

Znaczenie i rola tej d y re k ty w y je st podw ójna. Po pierw sze, za pom ocą tej d y re k ty w y dochodzi do e l i m i n a c j i ta k ich g ru n tó w sąsiednich, k tó re m ogłyby zb y t d o tk liw ie odczuw ać obciążenie służebnością albo też na k tó ry c h u stan o w ien ie służebności je st niecelow e. Po drugie, rola jej dotyczy takiego w yb o ru w a ria n tu sz lak u drożnego, żeby sk u tk i obciążenia nim były d la obciążonej nieruchom ości ja k n a jm n ie j dotkliw e.

D y re k ty w a ta — p rzy jej stosow aniu — w y m ag a u w zględnienia w szelkich istn ie ­ jący ch w te re n ie ta k ich okoliczności, ja k sy tu a c ja te re n o w a, rodzaj zagospodarow a­ n ia g ru n tó w sąsiednich, w za jem n e położenie tych g ru n tó w w zględem nieruchom ości pozbaw ionej dostępu, p rzeszkody terenow e, rozm ieszczenie dró g publicznych, dróg p ry w a tn y c h bąd ź u sy tu o w a n ie b u d y n k ó w gospodarskich.

D latego też p rze słan k i u sta n o w ien ia służebności drogi koniecznej sta n o w ią w raz z d y re k ty w ą n ajm n iejszeg o obciążenia g ru n tó w sąsied n ich zag ad n ien ia spójne. Jeżeli bow iem potrzeby nieruchom ości pozbaw ionej d o stę p u m ogą być zaspokojone w w ęż­ szym zak resie, to w ykro czen ie poza konieczny zak res n aru sz a d y rek ty w ę n a j m n i^ -16 z o b . § 158 ro z p o rz ą d z e n ia M in is tra S p ra w ie d liw o ś c i z 23.X I . 1969 r . — R e g u la m in c z y n n o ś c i są d ó w w o je w ó d z k ic h i p o w ia to w y c h w s p r a w a c h c y w iln y c h i k a r n y c h (Dz. U . N r 37, poz. 325). 17 B liż e j n a t e n t e m a t — zob. A. K u ź n i a r : U s ta n o w ie n ie (...), jw . (p rz y p is *), N P 1977, n r 10—11. I n a c z e j n a to m ia s t u jm u je p r z e s ła n k i z a r t. 145 k.c. W. K o c o n : D ro g a k o n ie c z n a , jw ., s. 21.

(6)

28 A n a s t a z y K u ź n i a r N r 4 (244) szego obciążenia g ru n tu sąsiedniego. T ak w ięc gdy w te re n ie is tn ie je możliwość w y b o ru u sta n o w ien ia służebności albo na p a s i^ g ru n tu przeznaczonym pod drogę p ry w a tn ą , z k tó rej korzy sta sam w łaściciel g ru n tu sąsiedniego lu b in n e jeszcze osoby, albo też n a działce o k aż d y m in n y m p rzeznaczeniu, to je d y n y m w ta k iej sy tu a cji rozw iązaniem je st w y ty cz en ie służebności n a tej p ry w a tn e j drodze, naw et gdyby w yznaczony szlak służebny b y ł dłuższy.

A nalogicznie p rze d staw ia się sp ra w a w sy tu a cji, gdy istn ie je w ybór m iędzy p rzep ro w ad zen iem szlaku służebnego na d ziałce stan o w iącej łą k ę oraz na działce w yk o rzy sty w an ej ja k o g ru n t orny. W w y p ad k u ta k im drogę konieczną z reg u ły n ależy p rzeprow adzić n a łące, bo „zam ian a u p ra w n e j ziem i na drogę je s t sprzeczna z zasad am i gospodarczym i P a ń stw a L udow ego”. 18 Tym sam ym w ięc i tu zostanie uw zględniona d y re k ty w a n ajm n ie jsze g o obciążenia.

Id entyczne reg u ły będ ą obow iązyw ać w w y p ad k a ch m ożliw ości w y b o ru p rz e p ro ­ w ad zen ia szlaku drożnego śro d k iem albo sk ra je m działki bądź też n a odcinku k ró tszy m albo dłuższym . W w y p ad k a ch ta k ic h należy w y b ra ć k ra n ie c działki i od­ cinek krótszy.

N atu ra ln ie, nie zaw sze po d an e tu ta j ja k o p raw id ło w e k ry te ria w y b o ru i p rz e p ro ­ w ad zen ia sz lak u drożnego b ęd ą m ożliw e do p rzyjęcia. N ieruchom ość pozbaw iona d ostępu m oże być położona np. w śród innych działek orn y ch , n a to m ia st w a ru n k i terenow e n ie zaw sze stw orzą m ożliw ość w yboru. U kład te re n u (np. stro m e zbocza, nierów ności terenow e, grzęskość g ru n tu itp.), istn ie n ie p rzeszkód teren o w y ch nie zezwolą n ieraz na p rze p ro w ad z en ie drogi szlakiem n ajk ró tszy m , czy n a w e t sk ra je m działek. Z ta k im i m ogącym i w y stą p ić o b ie k ty w n y m i przeszk o d am i należy się zaw sze liczyć, jeżeli u s ta n a w ia n a służebność m a w sposób re a ln y zaspokoić p otrzeby nieruchom ości pozbaw ionej dostępu. J e s t w ięc oczyw iste, że tego ro d z a ju iprzeszkody te re n o w e będą zm uszały do cz ynienie o d stę p stw od podanych w yżej w skazów ek

ja k o w zasadzie praw idłow ych.

Ż aden z obow iązujących p rzepisów nie z a b ra n ia p rze p ro w ad z en ia szlaku słu ż eb ­ nego przez b u d y n k i (sienie), place, ogrody przy dom ach m ieszkalnych, tzw. sie d ­ liska, ogrodzone tylk o po to, żeby n ie w chodziły ta m osoby o b c e .19 Ja k k o lw iek n ie m ożna z góry w yłączyć p rze p ro w ad z en ia szlaku drożnego przez ta k ie nieruchom ości, to je d n a k , m a jąc n a uw adze d y re k ty w ę n ajm n iejszeg o obciążenia, pow inno się dążyć do n iew y ty czan ia n a nich szlak u drożnego. S tosunkow o m ała użyteczność w p o ­ ró w n a n iu z n ie p ro p o rcjo n aln ie dużym obciążeniem u zasad n ia w pełni w niosek, że k r y te r ia dopuszczalności p rze p ro w ad z en ia drogi przez przytoczone o b ejścia m iesz­ kalno-gospodarcze, p o w in n y być bard zo obostrzone. U sta n a w ia n ie dróg koniecznych w tak ich m iejscach pow inno zatem należeć raczej do w y jątk ó w , dopuszczalnych ty lk o w b r a k u innych m ożliw ych rozw iązań p rze p ro w ad z en ia szlaku drożnego. W przeciw nym razie istn ien ie i w y k o n y w an ie służebności p row adzącej przez obejścia gospodarcze, podw órza, zab u d o w an ia itd. m ogą saę sta ć źródłem o stry ch k o n flik tó w sąsiedzkich. W te n sposób n o rm a, k tó r a m a służyć za n arzędzie rozw iązyw ania

18 P o r. o rzecz. SN z d n ia 19.VI.1952 r. C 1182/52, P iP 1953, n r 1, s. 136.

i» I n a c z e j § 4 u s ta w y z 7.VII.1896 r . o tw o r z e n iu d ró g k o n ie c z n y c h (Dz. P .P . N r 140). W. K o c o n ( D rjg a k o n ie c z n a , jw ., s. 38, p rz y p is 48) b e z p o d s ta w n ie k r y t y k u je o rzecz. SN z d n ia 15.1.1946 r. C II 1159/45 (P iP 1946, n r 5—6), u w a ż a ją c w y ra ż o n e p rz e z S ą d N a jw y ż s z y z a p a tr y w a n ie za n ie tr a f n e , c h o c ia ż z o s ta ło o n o w y d a n e w czasie m o c y o b o w ią z u ją c e j c y to ­ w a n e j w y ż e j u s ta w y . P a r a g r a f 2 t e j u s ta w y s ta n o w ił b o w ie m , że ż ą d a n ie p rz y z n a n ia d ro g i je s t n ie d o p u s z c z a ln e , je ż e li b r a k p o łą c z e n ia d ro g o w e g o n a le ż y p r z y p is a ć ra ż ą c e m u n ie d b a ls tw u w ła ś c ic ie la g r u n tu .

(7)

N i 4 (244) C zynności proceduralne p r z y przeprow adzaniu drogi k o n ie cz n ej 29

sąsiedzkich nieporozum ień, m ogłaby się stać w łaśn ie ich ź ró d łe m .20 L icznych tego p rzykładów dostarcza p ra k ty k a są d o w a .21

2. P ierw szeństw o w obciążaniu d rogą konieczną g ru n tó w

Z d y rek ty w ą najm niejszego obciążenia gruntów , przez k tó re m a prow adzić droga, w iąże się d y rek ty w a p i e r w s z e ń s t w a w o b c i ą ż e n i u ty c h g runtów . Dotyczy ona ta k ic h sy tu a cji faktycznych, przy istnieniu k tó ry ch doszło doi podziału g ru n tu m acierzystego na części, w sk u te k czego części te sta ły się g ru n ta m i sąsiednim i, pozbaw iając w ten sposób g ru n t m acierzysty odpow iedniego d ostępu do drogi p u ­ blicznej lub do budy n k ó w gospodarskich. 22 R atio legis d y re k ty w y p ierw szeń stw a w obciążeniu gru n tó w polega na nak azie ustaw ow ym p rze p ro w ad z en ia szlaku drożnego, na tych g ru n tac h sąsiednich, k tó re w yw odzą się z g ru n tu m acierzystego, p rzy czym sam b ra k dostępu je st następ stw em dokonanego podziału. Może tu chodzić bądź o g ru n t w ydzielony z pierw otnej nieruchom ości bądź też o sam g ru n t pozostały z tej p ierw o tn ej nieruchom ości. K ażdy z nich je s t w zględem pozostałego g ru n tu m acierzystym i jeżeli który k o lw iek z tych g ru n tó w został pozbaw iony dostępu, to droga m a być przeprow adzona na pozostałym gruncie.

D y rek ty w ę tę mocżna nazw ać e w e n t u a l n ą dlatego, że z je d n ej stro n y w stę ­ pu je ona n a m iejsce d y rek ty w y najm niejszego obciążenia, a z dru g iej stro n y nie w każdej sy tu a cji będzie ją m ożna zastosow ać, w sk u te k czego w grę w ejd z ie p ierw sza z w ym ienionych d y rek ty w . M ianow icie d y rek ty w ę p ie rw sz eń stw a w obciążeniu — naw et przy istn ien iu sy tu a cji dla niej p rzew idzianej — trz e b a będzie pom inąć co najm n iej w dw óch w ypadkach:

a) jeżeli m iędzy zain tereso w an y m i dojdzie do p orozum ienia co do przebiegu drogi przez in n y g ru n t niż m acierzysty,

b) jeżeli pom im o istn ien ia g ru n tó w m acierzystych sąd zarządzi przep ro w ad zen ie drogi przez in n e sąsied n ie g ru n ty dlatego, że podjęcie ta k ie j decyzji n arz u ci k o n ­ k re tn a sy tu a c ja te re n o w a czy to ze w zględu n a istn iejące przeszkody (np. zabudo­ wa), czy też ze w zględu na niecelow ość w ytyczenia na ty c h g ru n ta c h takiego szlaku (np. szczególnie u p ra w n a ziem ia, gdy tym czasem w sąsied ztw ie z n a jd u je się n ie u ż y ­ te k albo pastw isko).

3. In te re s społeczno-gospodarczy

In teres społeczno-gospodarczy ja k o d y rek ty w a m a jąc a znaczenie p rzy p rz e p ro ­ w adzeniu drogi koniecznej, zanim znalazł u n orm ow anie w § 3 a rt. 145 k.c., był w orzecznictw ie sądów (zwłaszcza S ądu N ajwyższego) w bardzo szerokim zakresie pow oływ any i uw zględniany. W je d n y m ze sw oich orzeczeń S ąd N ajw yższy ta k sc h arak te ry z o w ał ów in te res społeczno-gospodarczy:

„S p raw y o u sta n o w ien ie służebności drogi koniecznej należą do k ateg o rii tych, w k tó ry ch szczególnie ostro w y stę p u ją m om enty społeczno-gospodarcze. Z jednej bow iem stro n y w chodzi w grę in te re s w łaścicieli nieruchom ości nie m a jąc ej odpo­ w iedniego dostępu do drogi p ublicznej, z d ru g iej zaś stro n y zachodzi konieczność rozw ażenia, czy w k o n k re tn y m p rzy p a d k u korzyści o siągnięte z u sta n o w ien ia drogi koniecznej rów now ażą stra tę , będącą n astę p stw e m w yjęcia spod u p raw y p a ­

so P o r. A. K u b a s : U s ta n o w ie n ie słu ż e b n o śc i d r o g i k o n ie c z n e j, N P 1966, n r 3, s. 342: R C z a r n e c k i : K o d e k s c y w iln y — K o m e n ta rz , p r a c a z b io ro w a , 1972, t. I., s. 396: w K o c o n : D ro g a k o n ie tz n a (...), jw . s. 43 i cy t. ta m w p r z y p is ie 58 o rz e c z e n ie . 21 Z ob. b a rd z o t r a t n e u w a g i E. K o s o w s k i e g o : U s ta n o w ie n ie s łu ż e b n o ś c i d ro g i k o ­ n ie c z n e j, N P 1957, n r 2, S. 83. 22 A. K u ź n i a r : U s ta n o w ie n ie (...), jw . (p rz y p is * ).

(8)

30 A n a s t a z y K u ź n i a r N r 4 (244)

sa g ru n tu przeznaczonego pod drogę. W in te re sie P o lsk i L udow ej leży m ożliw ie n ajszersze w y k o rzy stan ie d la p ro d u k c ji rolniczej w szelkich u żytków ro ln y ch , d e­ cyzję przeto w przedm iocie przeznaczenia pew nego odcinka u żytków roln y ch na drogę konieczną pow inna być o p a rta na w nik liw ej analizie c a ło k sz tałtu okoliczności spraw y, prow adzącej do logicznie uzasadnionego w niosku, że w yjęcie spod u p raw y pasa g ru n tu na drogę k onieczną je st w danych w a ru n k a c h rzeczą isto tn ie nie­ zb ęd n ą”. 23

P rzytoczona w ypow iedź S ąd u N ajw yższego p rze d staw ia in te re s społeczno-gospo­ darczy w sposób dosyć w ym ow ny, m im o że dotyczy on ty lk o k w estii zw iązanych z rolnictw em , w k tó ry m w y stę p u je najczęściej.

Na pojęcie in te re su społeczno-gospodarczego w ro zw ażanym przez nas zakresie sk ła d a ją się trz y elem enty, a m ianow icie:

1) in te re s gospodarczy w łaściciela nieruchom ości pozbaw ionej dostępu, 2) in te re s czy in te resy gospodarcze w łaścicieli g ru n tó w sąsiednich, 3) in te res społeczny.

P ierw szy z nich w ym aga uw zg lęd n ien ia tego w szystkiego, co je st konieczne dla w łaściciela nieruchom ości pozbaw ionej dostępu. N a tu ra ln ie , in te re s te n będzie w y ­ stęp o w ał w espół z p rze sła n k a m i p rzew id zian y m i d la w łaściciela nieruchom ości — nie m ającej dostępu — pod k ą te m zw iększenia użyteczności tej nieruchom ości.

D rugi z tych in te resó w sp ro w ad za się do uw zg lęd n ien ia w szystkiego, co je st n ajm n ie j szkodliw e, czy n a w e t w ograniczonym sto p n iu k o rzy stn e z p u n k tu w i­ dzenia gospodarczego dla w łaścicieli g ru n tó w sąsiednich. In te re s te n łączy się bezpośrednio z d y rek ty w ą najm n iejszeg o obciążenia lub d y re k ty w ą p ie rw sz eń stw a w obciążeniu.

P rz y p rzep ro w ad zan iu drogi oba pow yższe in te resy należy zaw sze m ieć na uw adze, ta k żeby p rzy o p t y m a l n y m uw zględ n ien iu zarów no jednego ja k i drugiego (które przecież nie pozostają, bo nie m ogą pozostaw ać ze sobą w zgod­ ności) ich w ypadkow ą był jeszcze in te re s trzeci, m ianow icie in te re s społeczny. Na ocenę tego ostatniego sk ła d a ją się oba in te resy w yżej już p rzedstaw ione, a 1 e z p u n k t u w i d z e n i a t y c h k o r z y ś c i , j a k i e z rac jo n aln e g o u s ta ­ now ienia służebności drogi koniecznej (bądź n a w e t z odm ow y takiego u stanow ienia) w y n i k a j ą d l a s p o ł e c z e ń s t w a .

W in te resie społecznym leży m a k s y m a l n e w y k o r z y s t a n i e — zw łasz­ cza dla p ro d u k cji rolniczej — w s z e l k i c h u ż y t k ó w r o l n y c h . Chodzi tu ta j zarów no o niep o zb aw ian ie g ru n tó w łączności k o m u n ik a cy jn ej z siecią dróg publicznych czy z b u d y n k am i gospodarskim i, ja k i o ochronę g ru n tó w przeznaczo­ nych pod drogę, zwłaszcza zaś g ru n tó w dobrych, w y d ajn y c h , z k tó ry ch m ożna osiągnąć w ysokie plony.

P rz ed sta w io n y w yw ód m ożna w p ra w d zie za k w estionow ać przez w y su n ięcie k o n tr ­ arg u m e n tu , że korzyści p ły n ą ce stą d d la społeczeństw a są m in im aln e w p o ró w n a ­ niu z jego potrzebam i, w sk u te k czego podnoszona d y sp ro p o rc ja in te resó w gosp o d ar­ czych nie może uzasad n iać in te re su społecznego. A le k o n tra rg u m e n t te n je st ła tw y do obalenia. Zasoby bow iem ziem i w naszym k r a ju są ograniczone, z roku na rok m aleje pow ierzchnia u p ra w n a ziem i, a rozw ój p rzem ysłu i p rzy ro st ludności w y­ m aga szukania now ych rozw iązań, zm ierzający ch do w zm ożenia p ro d u k cji r o ln e j .24 R ealizacja ta k ie j p o lityki a g ra rn e j p rzy istn ien iu gosp o d ark i w przew ażającej sw ej części in d y w id u a ln ej m u si p row adzić do ochrony gru n tó w . R o zd rab n ian ie

23 Z u z a s a d n ie n ia orzeez. SN z d n ia 18.V .1953 r. I C 442/53, O SN 1954, n r I I ,poz. 43.

24 M. B ł a ż e j c z y k : z a p o b ie g a n ie e k s te n s y w n e m u u ż y tk o w a n iu g r u n tó w ro ln y c h , W a r­ sz a w a 1971, s. 17—30.

(9)

N r 4 (244) C zynności proceduralne p rzy p rzeprow adzaniu drogi k o n ie czn ej 31 g ru n tó w s p rz y ja p o w sta w a n iu dróg koniecznych, co w sk a li globalnej m usi stanow ić pro b lem społeczny, skoro służebności drogi koniecznej nie należą u n as do rzadkości.

T ak w ięc su m a tych trzech interesó w sk ła d a się na pojęcie in te resu społeczno-go­ spodarczego. D opuszcza on zarów no p rzep ro w ad zan ie dróg koniecznych n a g ru n ta c h sąsiednich, ja k i p rze ciw sta w ia się jednocześnie o b ciążaniu nim i tych g runtów , a to w zależności od istn iejące j k o n k re tn e j sytu acji. Z ezw ala on je d n a k n a p rze p ro ­ w ad zen ie drogi koniecznej tylk o w tedy, gdy obciążenie g ru n tu przeznaczonego pod drogę k o nieczną je st w św ietle istn iejący c h okoliczności isto tn ie niezbędne, a zw łaszcza gdy korzyści płynące z tego obciążenia b ę d ą przew yższały w y n ik łą stąd s t r a t ę . 25

N a p o d sta w ie pow yższych danych m ożna przyjąć, że in te re s społeczno-gospodar­ czy to o p t y m a l n e z a b e z p i e c z e n i e k o r z y ś c i e k o n o m i c z n y c h , ja k ie z p rze p ro w ad z en ia drogi koniecznej albo z odm ow y tak ieg o p rze p ro w ad z en ia może osiągnąć s p o ł e c z e ń s t w o . U jęcie to nie p re te n d u je do doskonałości, je d n ak ż e sta n o w i pew ne m ożliw e do p rzy jęcia uogólnienie odd ające sens rozw aża­ nego pojęcia, k tó re znalazło un o rm o w an ie w przepisie a rt. 145 § 3 k .c .26

Dodać tylk o jeszcze w ypada, że byłoby może lepiej, gdyby w y ra że n ie u staw ow e „p ow inno” zostało zastąpione bard ziej im p e raty w n y m słow em „m u si”.

IV. TREŚĆ i CH A RA K TER ORZECZENIA SĄDOWEGO O USTA N OW IEN IU SŁUŻEBNO ŚCI D RO G I KO N IECZN EJ

O rzeczenie są d u je st sposobem u rzeczyw istnienia roszczenia w łaściciela n ie ru ­ chom ości, pozbaw ionej odpow iedniego dostępu, o u sta n o w ien iu drogi koniecznej. J e s t ono w y n ik ie m p ostępow ania sądow ego o ra z 'k o n se k w e n c ją czynności m yślowej sądu, k tó r a p o leg a na u sta le n iu sta n u faktycznego i zastosow aniu do niego o b o w ią­ zującego p ra w a zgodnie z jego treśc ią sp o łe cz n ą.27

O rzeczenie z a p a d a w form ie p o sta n o w ie n ia .28 P o stan o w ie n ie sk ła d a się z dw óch części: se n te n c ji i uzasadnienia. To o sta tn ie nie zaw sze m usi być przez sąd pierw szej

ä.5 N ie z a w sz e n a s k u te k u sta n o w ie n ia s łu ż e b n o śc i d ro g i k o n ie c z n e j n a s tę p u je „ w y łą c z e n ie sp o d u p r a w y p a s a g r u n t u ” . S ą d N a jw y ż sz y c z ę sto w y ra ż e ń ty c h n a d u ż y w a (p rz y k ła d o w o — zob. orzecz. c y t. w p rz y p isie 18), c h y b a że — ja k m o żn a m n ie m a ć — c z y n i to d la d o s a d n ie j­ szego u z a s a d n ie n ia in te r e s u sp o łe c z n o -g o sp o d a rc z e g o . P rz y u s ta n o w ie n iu słu ż e b n o śc i d ro g i k o ­ n ie c z n e j n ie c h o d z i o w y ty c z e n ie o d c in k a g r u n tu w y łą c z n ie p o d d ro g ę i do n ic z e g o w ię c e j, ja k to m a m ie js c e n p . z d ro g a m i p u b lic z n y m i lu b z d r o g a m i p r y w a tn y m i. S łu ż e b n o ść ta s tw a rz a je d y n ie p r a w o d o k o rz y s ta n ia z p rz e ja z d u , p rz e c h o d u czy p rz e g o n u . W y ty c z e n ie w ięc s z la k u d r o ż n e g o m a ty lk o to z n a c z e n ie , ż e b y u p r a w n ie n ia w y n ik a ją c e ze s łu ż e b n o śc i nie b y ły w y k o n y w a n e w d o w o ln y m m ie js c u . N a to m ia s t m ie ję c e w y z n a c z o n e p o d s z la k s łu ż e b n y m oże b y ć w y k o r z y s ty w a n e p rz e z sa m e g o w ła ś c ic ie la g r u n tu w e w sz e lk im m o ż liw y m z a k re s ie , n a w e t n ie r a z w c e la c h ro ln ic z y c h , b y le b y ty lk o n ie p rz e sz k a d z a ło to w y k o n y w a n iu słu ż e b n o śc i. O p e w n y m u s z c z e r b k u d la w ła śc ic ie la g r u n tu w se n sie w y łą c z e n ia sp o d u p r a w y p a s a g r u n tu m o ż e b y ć m o w a t y lk o ta m , g d zie c z ę s to tliw o ść k o r z y s ta n ia ze słu ż e b n o ś c i je s t b a rd z o z n a c z n a a lb o g d y sz la k d r o ż n y w y m a g a u tw a r d z e n ia je g o n a w ie rz c h n i. J e d n a k ż e są to z ja w is k a ty p o w e r t c z e j d la d r ó g p u b lic z n y c h , czy n a w e t d ró g p r y w a tn y c h , a n ie d la słu ż e b n o śc i d ro g i k o n ie c z n e j g d z ie s y tu a c je ta k i e w y s tę p u ją r z a d k o i r a c z e j n a le ż ą d o w y ją tk ó w , p r z e d s ta w ia n e g o tu z n a c z e n ia s łu ż e b n o ś c i d ro g i k o n ie c z n e j n ie d o strz e g a w c a le w s w o je j m o n o g ra fii W. K o c o n . D ro g a k o n ie c z n a (...), jw .

26 N ie m o ż n a z te g o w z g lę d u zgodzić się z A. S te lm a c h o w s k im , że u ż y c ie w a rt. 145 § 3 k.c. p o ję c ia in te r e s u sp o łe c z n o -g o s p o d a rc z e g o s ta n o w i „ p rz e o c z e n ie u s ta w o d a w c z e ” (A. S t e l m a c h o w s k i : K la u z u le g e n e ra ln e w k o d e k s ie c y w iln y m , P iP 1965, n r 1, s. 7, p rz y p is 6).

2r w . S i e d 1 e c k i: Z a ry s p o stę p o w a n ia c y w iln e g o , W a rsz a w a 1968, s. 278.

26 P o r. a r t. 516 k .p .c . N ie o zn acza to je d n a k , ż e b y s łu ż e b n o ść d ro g i k o n ie c z n e j n ie m ogła n ig d y z n a le ź ć ro z s tr z y g n ię c ia w w y r o k u n p . o w y k o n a n ie u m o w y p rz y rz e c z o n e j ( a rt. 390 § 2 k .c.), o u s ta le n ie s to s u n k u p r a w n e g o lu b p ra w a ( a rt. 189 k .p .c .) itp .

(10)

32 A n a s t a z y K u ź n i a r N r 4 (244)

in sta n c ji sporządzone. D latego se n te n c ja p o stan o w ien ia p o w in n a być ta k zredago­ w an a , żeby b y ła zro zu m iała rów nież bez uzasad n ien ia. In n y m i słow y, m u si ona być ta k u ję ta, by m iała ja s n ą fo rm ę i zw ięzłą treść. J e s t to kon ieczn e do w yciąg n ięcia z niej w sposób n ie p o zo staw ia jąc y żadnych w ątpliw ości w sze lk ic h w niosków i skutków , ja k ie w y n ik a ją z u reg u lo w a n ia sto su n k u praw nocyrw ilnego dotyczącego służebności drogi koniecznej. W szczególności se n te n c ja p o sta n o w ien ia — oprócz ogólnych dan y ch p rzew idzianych w a rt. 325 k.p.c. — pow inna za w ierać:

a) techniczny te rm in „ u s t a n o w i ć ” (nie żaden inny, ja k np. ustalić, u r z ą ­ dzić, pow ołać, nakazać, zasądzić na, itp.),

b) w sk azan ie, że chodzi o d ro g ę k o n i e c z n ą ,

c) zaznaczenie, o ja k i rodzaj slużebaości chodzi (o g ru n to w ą czy osobistą), d) o k reśle n ie nieruchom ości w ład n ącej w edług oznaczeń o b ow iązujących przy w pisach w księgach w ieczystych,

e) d o k ła d n y przebieg szlaku drożnego, zw łaszcza jego um iejscow ienie, k ie ru n e k n a gru n cie obciążonym p rzy u w zględnieniu oznaczeń ew id en cy jn y ch bądź k a ta s tr a l­ nych działek, a n ad to długość i szerokość szlaku,

f) odw ołanie się do p la n u (m apy) biegłego geodety ja k o in te g ra ln e j części p o ­ stan o w ien ia,

g) orzeczenie o w y n ag ro d ze n iu za u sta n o w ien ie służebności.

P o n ad to stanow isko sąd u co do za k resu służebności drogi koniecznej może być zam ieszczone w se n ten c ji p ostanow ienia w sposób d w o jak i: albo przez ogólne o k re ­ ślenie kodeksow e (np. „ustanow ić g ru n to w ą (osobistą) służebność d ro g i k o n ie cz n ej”) albo też przez w y m ien ien ie w niej k o n k re tn y c h u p raw n ie ń (np. p rzejazdu, p rze - chodu, przegonu jednego, n ie k tó ry ch lu b w szy stk ich u p ra w n ie ń łącznie). O ba u ję cia z a k resu służebności drogi koniecznej są pop raw n e, p rzy czym to d ru g ie je st do­ kładniejsze, poniew aż uw zględnia też potrzeby, co — rzecz ja s n a — nie je st obo­ ję tn e dla k o rz y sta n ia ze służebnośoi.

U zasad n ien ie p o sta n o w ien ia w ra m a c h dyspozycji a rt. 328 § 2 k.p.c. m usi m iędzy innym i uw zględniać poczynienie u sta le ń fak ty czn y ch co do ro zstrzy g n ięcia p rz y ­ jętego w se n te n c ji { »stanow ienia. Czyni to sąd na p odstaw ie p rze k o n an ia , do j a ­ kiego doszedł, a oparteg o na ocenie przep ro w ad zo n y ch dow odów (art. 233 § 1 k.p.c.1, zw łaszcza z oględzin nieruchom ości. Dotyczy to zarów no m a te ria ln o p ra w n y c h p rz e ­ słanek u sta n o w ien ia służebności, ja k i d y re k ty w d ecydujących o p rze p ro w ad z en iu drogi koniecznej. W razie istn ie n ia k ilk u w a ria n tó w przebiegu drogi należy k olejno usto su n k o w ać się do tych, k tó re pom inięto przy ro zstrzy g an iu m e ry to ry c zn y m spraw y, w sk az u ją c zarazem pow ody, dlaczego w y bór przebiegu drogi u ję te j w se n ­ te n c ji p o stan o w ien ia je st w p o ró w n a n iu z in n y m i w a ria n ta m i tego przebiegu n a j ­ b a rd z iej odpow iedni.

S porządzone u za sa d n ien ie pow inno uw zględniać całokształt okoliczności sp raw y w ta k i sposób, żeby na w ypadek w n iesien ia śro d k a odw oław czego k o n fro n ta c ja tego u za sa d n ien ia z ze b ran y m i dow odam i um ożliw iała k o n tro lę rew iz y jn ą przez sąd II in stan cji.

O rzeczenie o u stan o w ien iu służebności drogi koniecznej m a c h a ra k te r k o n- s t y t u t y w n y , poniew aż k s z t a ł t u j e n o w y sto su n ek p raw n y , co do k tó ­ rego ju ż w cześniej m ogły istn ieć p rze słan k i ustaw ow e, ale któ reg o jeszcze nie było. P o w sta je on dopiero z chw ilą u p raw o m o c n ien ia się orzeczenia ła rt. 363 § 1 k.p.c.). 29

29 p rz e d s ta w io n e j t u tr e ś c i i c h a r a k t e r u o rz e c z e n ia są d o w e g o o u s ta n o w ie n ie s łu ż e b n o ś c i d ro g i k o n ie c z n e j n ie o m a w ia w s w o je j m o n o g ra fii W. K o c o n : D ro g a k o n ie c z n a (...), jw .

Cytaty

Powiązane dokumenty

Autorowi udało się osiągnąć już to, iż jakakolwiek dyskusja dotycząca tego segmentu turystyki nie może pominąć jego publikacji i wypada albo je wymienić, bądź się do

In a dry year, a significant decrease of mean root diameter, specific root length and increase of root dry mass were observed.. Nitrogen accumulation in seeds significantly

- od gospodarstwa domowego. Żadna z tych metod nie gwarantuje sprawiedliwego sposobu wyznaczenia wysokości opłaty, w zależności od ilości wytwarzanych odpadów. W

Figure 3 and table 2 presents a big parameter value variation during the third hour of measurements (pollutant concentrations, temperature in the combustion chamber, boiler

Ogólna zawartoœæ o³owiu w wierzchniej warstwie gleb wydzielonych stref oddalenia od ulicy by³a podwy¿szona, a w materiale pobranym najbli¿ej jezdni przekroczy³a poziom

Południowo-zachodni obszar oddziaływania rejonu LZW, ze względu na zagrożenie erozją powierzchniową i wietrzną oraz występowanie erozji wąwozowej, zaliczono do I

To make the information still more precise, the num­ ber of executed architectonic, sculptors’, wood-carving works and the quantity of golden foil used were also

Barrows, then chairman of the Department of Geography at Chicago, proposed that geographers should focus their attention on human ecology, that is on the adjustment of man to