Jan Gwiazdomorski
Pytania i odpowiedzi prawne
Palestra 19/11(215), 61-62
№ 11 (215) P yta n ia i odpowiedzi praw ne 61
w łaściw ego rozw iązania, im w iększe b ęd ą m ożliw ości d ziała n ia ty c h rad . C z y n n ik a m i decy d u jący m i b ę d ą tu : dośw iadczenie, ro zw ag a i w łaściw e w y w ażen e środków prow adzących do re a liz a c ji rozlicznych zadań, ja k ie s ta n ą przed a d w o k a tu rą nowo tw orzących się izb.
P Y T A N I A I O D P O W I E D Z I P D A Wl\IE
P Y T A N I E :
P e w n a o so b a z m a r ła b e z d z ie tn ie p o z o s ta w ia ją c Je d y n ie m ę ż a . W s p o rz ą d z o n y m te s ta m e n c ie n o ta r ia ln y m z a p is a ła s ta n o w ią c y je j w ła s n o ść p la c i d o m w m ie śc ie n a rz e c z s w e j s io s trz e n ic y . C z te re j b r a c ia i tr z y s io s try z m a r łe j n ie ż y ją , a le p o z o s ta ły p o n ic h d zieci.
W te s ta m e n c ie s p a d k o d a w c z y n i o ś w ia d c z y ła w o b e c n o ta r iu s z a , że w y d z ie d z ic z a sw e g o m ę ż a , p o n ie w a ż p rz e z c a ły o k r e s t r w a n ia je j m a łż e ń s tw a n ie d o p e łn ia ł w z g lę d e m n ie j o b o w ią z k ó w r o d z in n y c h , a w sz c z e g ó ln o śc i ź le j ą tr a k t o w a ł i n ie z a p e w n ia ł ż a d n e j o p ie k i.
T e s ta to r k a z m a r ła 23 m a r c a 1975 r. T e s ta m e n t z o s ta ł o t w a r t y i o g ło sz o n y w P B N . S p a d k o b ie rc z y n i w y s tą p iła do s ą d u z w n io sk ie m o s tw ie rd z e n ie n a b y c ia s p a d k u z te s ta m e n tu , p o w o łu ją c ja k o u c z e s tn ik a m ę ż a s p a d k o d a w c z y n i. S ą d z o b o w ią z a ł w n io s k o d a w c z y n ię d o z g ło s z e n ia ja k o u c z e stn ik ó w 7 p o s tę p o w a n ia d a lsz e g o r o d z e ń s tw a , t j . d z ie c i z m a r ły c h b r a c i i s ió s tr s p a d k o d a w c z y n i.
P o w staje w zw iązku z tym pytan ie, czy n a tle opisanego w yżej s ta n u fa k ty c z nego sp raw y zachodzi konieczność zgłoszenia dalszych zstępnych w te j spraw ie, skoro n a s tę p u je pow ołanie do sp a d k u z te sta m e n tu , n ie m a tu bow iem dziedzicze n ia ustaw ow ego.
N a s u w a ją c a się w ą tp liw o ś ć co do s ta n o w is k a s ą d u w y d a je się c h y b a u z a s a d n io n a n a tle u w a g z a m ie s z c z o n y c h w K o m e n ta r z u do k .c . ( p ra c a z b io ro w a , t. 3, W y d a w n ic tw o P ra w n ic z e 1072) d o a r t . 926 § 1, 926 § 2 i 3 i 959 k .c ., s to s o w n ie do k tó r y c h je ż e li k to ś j e s t s p a d k o b ie rc ą te s ta m e n to w y m i p o w o ła n ie d o s p a d k u n a s t ę p u j e z te s ta m e n tu , t o w ó w c z a s w y łą c z a się d z ie d z ic z e n ie u s ta w o w e co d o c a ło śc i s p a d k u .
O D P O W I E D Ź :
D ziedziczenie polega n a su k cesji u n iw ersa ln ej, pociągającej za sobą n astęp stw o p ra w n e sp ad k o b iercy w ogół m ajątk o w y c h p r a w i obow iązków zm arłego, a w ięc w stąp ien ie spadkobiercy w cały splot stosunków p raw nych. Z a in te re so w a n a je st w tym — z tych czy in n y c h pow odów — te o re ty cz n ie nieograniczona, a p ra k ty c z n ie n ie je d n o k ro tn ie duża liczba osób, w obec czego konieczne było stw o rze n ie p o stę p o w ania, w k tó ry m by sp a d k o b ierca z jed n ej stro n y zn alazł pew ne śro d k i ochrony u ła tw ia ją c e m u dochodzenie sw ych p ra w w ra z ie ich n aru sz en ia , a z d ru g ie j stro n y został p o ddany w p ew n e j m ierze w in te re sie innych osób k o n tro li organów państw ow ych. I ta k np. istn ie je n ie w ą tp liw ie potrzeb a stw o rzen ia d la sp ad k o b iercy m ożliw ości uzy sk an ia decyzji sądow ej stw ie rd z ając ej, że je st on rzeczyw iście sp a d kobiercą. D ecyzja ta u ła tw i m u potem w y k o n y w an ie i dochodzenie poszczególnych p ra w n ależących do spadku.
Ze w zględu n a to, że s k u tk i dziedziczenia dotyczą nie ty lko osoby spadkobiercy, ale m a ją znaczenie ta k że dla znacznej liczby innych osób, trz e b a było decyzjom sądow ym w y d an y m w to k u p ostępow ania spadkow ego, zw łaszcza p o stan o w ien iu o stw ie rd z en iu n ab y c ia sp a d k u , przyznać m oc bezw zględną (skuteczność w zględem w szystkich). B ezw zględna skuteczność decyzji sądow ych w y danych w p o stępow aniu
62 P yta n ia i o dpow iedzi p ra w n e N r 11 (215)
sp ad k o w y m pociągnęła za sobą z kolei konieczność n ie tylko p rzy z n an ia sądow i p ra w a , ale n a w e t n ałożenia n a niego obow iązku g ru n to w n eg o sp raw d ze n ia z urzęd u zasadności w niosku, n a pod staw ie którego sąd m a w ydać odpow iednie p o sta n o w ien ie (zw łaszcza sp raw d ze n ia zasadności w n io sk u o stw ie rd z en ie n ab y c ia spadku). Ten obow iązek grun to w n eg o sp raw d ze n ia przez sąd z u rzę d u zasadności w n io sk u 0 stw ie rd z e n ie n ab y c ia sp a d k u zn alazł w y raz ta k ż e w k ilk u przepisach szczegóło w ych, m iędzy in n y m i w a rt. 641 k.p.c., zm ierza ją cy m w y ra źn ie do u ła tw ie n ia sądow i sp e łn ie n ia jego obow iązku. W edług pow ołanego p rze p isu ośw iadczenie o p rzy ję ciu lu b o d rzu cen iu sp a d k u pow inno nie tylk o za w ie ra ć im ię i nazw isko spadkodaw cy, d a tę i m ie jsc e jego śm ierci oraz m iejsce jego ostatniego zam ieszkania, ty tu ł p o w o łan ia do sp a d k u oraz tre ść składanego ośw iadczenia (§ 1), a le w y m ien iać ta k że w szelk ie w iadom e sk ła d ające m u ośw iadczenie osoby należące do k rę g u sp a d k o bie rc ó w ustaw ow ych, ja k rów nież w szelkie te sta m e n ty , chociażby sk ła d ający o św ia d czenie u w aż ał je za niew ażne, oraz dan e dotyczące treśc i i m ie jsc a p rzech o w y w an ia te sta m e n tó w , chyba że zostały złożone w p ań stw o w y m b iu rze n o ta rialn y m (§ 2).
N a p o d sta w ie pow ołanego p rzepisu n ie m oże m. zd. ulegać w ątpliw ości, że p o dobnie ja k sp ad k o b ierca ustaw ow y m usi w y m ien ić w ośw iadczeniu o p rzy ję ciu sp a d k u w szy stk ie te sta m e n ty , chociażby u w aż ał je za niew ażne, ta k sam o sp a d k o b ie rc a te sta m en to w y m usi w ośw iadczeniu o p rzy ję c iu sp a d k u w ym ienić w sze lk ie osoby pow o łan e do dziedziczenia z ustaw y, chociażby uw ażał, że osoby te ze w zg lę du n a istn ie n ie te sta m e n tu dojść do dziedziczenia nie m ogą. Z a ta k im ro zu m ie n iem a rt. 641 § 2 k.p.c. p rze m aw ia zu p ełn ie w y ra źn ie jego brzm ienie, w k tó ry m m ow a je s t n ie o spad k o b iercach ustaw ow ych (tzn. o osobach, k tó re w k o n k re tn y m w y p a d k u rzeczyw iście dochodzą do dziedziczenia z u staw y), ale o osobach należący ch do k rę g u spadkobierców ustaw ow ych (tzn. o w szy stk ich osobach, k tó re nie ty lk o w p ie rw sz ej, ale i w dalszej kolejności m ogłyby w ogóle dojść do sp ad k u n a p o d sta w ie ustaw ow ego p o rzą d k u dziedziczenia).
W ezw anie w nioskodaw czyni przez sąd do w y m ie n ien ia dalszego ro d ze ń stw a o ra z zstęp n y c h b ra c i i sió str spadkodaw czyni sta n o w i zastosow anie przez sąd a rt. 641 § 2 k.p.c.
P o d n iesio n e w z a p y ta n iu w ątpliw ości są także dlatego niezrozum iałe, że w n io sko d aw czy n i sa m a w y m ie n iła w e w nio sk u m ęża spadkodaw czyni, a przecież b ra c ia 1 sio stry sp adkodaw czyni i ich zstęp n i p ow ołani są w te j sam ej kolejności d o dziedziczenia z u staw y , co je j m ąż.
O czyw iście spadkobiercy u staw o w i m a ją być w y m ien ien i w ośw iadczeniu s p a d k o b ie rc y testam en to w eg o o p rzy ję ciu sp a d k u n ie dlatego, aby stw ie rd z o n e zo stało n ab y c ie sp a d k u przez nich i przez sp ad k o b iercę testam entow ego, ale po to, a b y są d je że li będzie u w ażał to za p o trzeb n e — ze w zględu n a w ątpliw ości co do w a ż ności te sta m e n tu — m ógł w ezw ać spadkobierców u staw ow ych do u d ziału w sp ra w ie , a po tem um ożliw ił im w ypow iedzenie się, czy ich zdaniem te sta m e n t je s t te s ta m e n te m w ażnym , czy niew ażnym .
D alszy tok p o stęp o w an ia są d u sp a d k u nie je s t ju ż ob jęty treśc ią n a d e sła n e g o p y ta n ia .
