Maria Cybulska
O sądowym nadzorze
penitencjarnym w ustawodawstwie
polskim [przegląd artykułu Jerzego
Śliwowskiego o tym samym tytule,
zamieszczonego w zeszycie 1(1963)
„Przeglądu Penitencjarnego”]
Palestra 8/1(73), 64-65
64 P r z e g l ą d p r a s y p r a w n i c z e ) N r 1 (73)
Z a s a d n ic z e p o g lą d y N ie m c e w ic z a są n a s tę p u ją c e : 1) k a r a ś m ie rc i p o w in n a b y ć w y d a tn ie o g ra n ic z o n a , p o n ie w a ż j e s t sp rz e c z n ą z id e ą p o p ra w y w ię ź n ia ; 2) z a k ła d k a r n y p o w o ła n y j e s t d o n a p r a w ia n i a b łę d ó w i n ie s p ra w ie d liw o ś c i, od k t ó r y c h n ie j e s t w o ln a n a jle p s z a u s ta w a ; 3) re ż y m w ię z ie n n y p o w in ie n pw legać n a w s p ó ln y m p r z e b y w a n iu w c e la c h 4 o só b w c z a sie n o cy i n a z e s p ^ v w e j p ra c y w c ią g u d n ia , p o łą c z o n e j z n a k a z e m m ilc z e n ia ; 4) osoby, k tó r e d o p u ś c iły się d r o b n y c h p r z e s tę p s tw , p o w in n y o d b y w a ć k a r ę o d d z ie ln ie , a b y n ie u le g a ć w p ły w o m d e m o r a liz a c y jn y m o to c z e n ia . R e ż y m w ty c h w ię z ie n ia c h p o w in ie n b y ć b a rd z o s u r o w y i m a s p e łn ia ć p rz e d e w s z y s tk im f u n k c j ę d o le g liw o śc i i o d s tr a s z e n ia ; 5) n a le ż y sto s o w a ć p r z e d te r m in o w e z w o ln ie n ie , k tó r e w k o n c e p c ji N ie m c e w ic z a p r z y b ie r a fo r m ę ła s k i ze s tro n y m o n a r c h y . A u to r p o d k r e ś la p o w a ż n ą ro lę , j a k ą o d e g r a ł N ie m c e w ic z w ro z w o ju p o ls k ie j m y ś li p e n it e n c ja r n e j. P r o p a g o w a ł on z w ią z a n ie są d ó w z w y k o n a n ie m k a r y p o z b a w ie n ia w o ln o śc i o r a z k o n ie c z n o ść z w ró c e n ia u w a g i n a m o m e n ty r e e d u k a c y j n e w ię ź n ia . Id e e te w y w a r ły w p ły w n ie ty lk o w o k re s ie d z ia ła ln o ś c i N ie m c e w ic z a w K s ię s tw ie W a rs z a w s k im , a le ta k ż e w ie le l a t p ó ź n ie j.
N a z a k o ń c z e n ie a r t y k u łu a u t o r w n a s tę p u ją c y c h s ło w a c h c h a r a k t e r y z u j e r o lę N ie m c e w ic z o w s k ie g o M e m o ria łu , p rz e z n a c z o n e g o d la K s ię s tw a W a rs z a w s k ie g o :
„ A d re s o w a n y i zło żo n y n a rę c e K ró la S a s k ie g o , d a r e m n ie o c z e k iw a ł s w o je j r e a liz a c ji. W y d o b y c ie go d ziś z z a p o m n ie n ia i p rz y p o m n ie n ie je g o tr e ś c i p o w in n o s łu ż y ć p o d k r e ś le n iu te j p ra w d y , że w z n io s łe h u m a n i ta r n e id e e t o r u j ą so b ie d ro g ę p o n a d g r a n ic a m i p a ń s tw o w y m i i s ta n o w ią tr w a ł y w k ła d w o g ó ln o lu d z k ie d z ie ło s łu ż e n ia c z ło w ie k o w i, że są n ie p r z e m ija ją c e o r a z że n ie tr a c ą n a a k tu a l n o ś c i b e z w z g lę d u n a u p ły w c z a su , k tó r y n a s d zieli od ic h n a r o d z in ”. W ty m ż e z e sz y c ie „ P rz e g lą d u P e n it e n c ja r n e g o ” z a m ie sz c z o n y z o s ta ł a r t y k u ł J e r z e g o S l i w o w s k i e g o p t.:
O sg d o w ym n a d z o rz e p e n ite n c ja rn y m w u s ta w o d a w s tw ie p o lskim
S ą d o w y n a d z ó r p e n it e n c ja r n y to p o ję c ie n o w e . W is tn ie ją c y m s ta n ie p r a w n y m s a d o w y n a d z ó r p e n ite n c ja r n y o p ie r a się w y łą c z n ie n a z a rz ą d z e n iu M in is tr a S p r a w ie d liw o ś c i z d n ia 3 c z e rw c a 1957 r. 65/57,'U w s p r a w ie ty m c z a so w e g o u r e g u l o w a n ia n a d z o r u n a d z a k ła d a m i k a r n y m i, n a to m ia s t w to k u p ra c n a d p r o je k te m u s t a w y o w ię z ie n n ic tw ie z a g a d n ie n ie n a d z o ru p e n ite n c ja r n e g o ju ż s k u p ia n a so b ie u w a g ę c z ło n k ó w k o m is ji. A u to r , o m a w ia ją c p o ję c ie są d o w e g o n a d z o r u p e n ite n c ja r n e g o , w y ja ś n ia , że j e s t to n a d z ó r n ie z a le ż n y od n a d z o ru s p r a w o w a n e g o p rz e z C e n tr a ln y Z a rz ą d W ię z ie n n ic tw a . J e g o r a c j a b y tu — to k o n c e n tr o w a n ie w y s iłk ó w n a d r e e d u k a c j ą s k a zan eg o . W e d łu g o b e c n ie o b o w ią z u ją c e g o s t a n u p ra w n e g o u p r a w n ie n ia s ą d u w d z ie - dżihffe n a d z o r u są ś c iś le k o n tr o ln e i n ie w k r a c z a ją w s f e rę d e c y z ji. O rg a n s ą d o w e g o n a d z o r u m a p ra w o do z a w ie s z e n ia s p r z e c z n e j z p ra w e m d e c y z ji a d m i n i s t r a c ji w ię z ie n n e j, n ie m a je d n a k p r a w a do p o w z ię c ia s a m o d z ie ln e j d e c y z ji, le c z ty lk o p ra w o n ie z w ło c z n e g o p rz e k a z a n ia s p r a w y M in is tro w i S p ra w ie d liw o ś c i c e le m j e j ro z s trz y g n ię c ia .P r o j e k t n o w e j u s ta w y o w ię z ie n n ic tw ie o p o w ia d a się za ro z s z e rz e n ie m u p r a w n ie ń s ą d u w d z ie d z in ie n a d z o r u n a d w y k o n a n ie m k a ry . P rz e w id z ia n e j e s t m i a n o w ic ie p o w ie rz e n ie s ą d o w i n ie ty lk o p r a w a s a m o d z ie ln e j d e c y z ji, le c z ta k ż e *
N r 1 (73) P r z e g l ą d p r a s y p r a w n i c z e j 05
f u n k c ji d o ra d c z y c h , k tó r e m ia ły b y się w y ra ż a ć w k o n s u lta c ja c h u d z ie la n y c h a d m i n is tr a c j i w ię z ie n n e j, w e w n io s k o w a n iu i w y d a w a n iu o p in ii co d o w a ru n k o w e g o z w o ln ie n ia , p r z e r w y w w y k o n a n iu k a r y i u ła s k a w ie n ia . T eg o r o d z a j u u r e g u lo w a n ie z a g a d n ie n ia z g o d n e j e s t z p o g lą d a m i w sp ó łc z e s n e j n a u k i, k tó r a w y s u w a p o s tu la t ro z c ią g n ię c ia u p r a w n ie ń są d ó w n a w y k o n a n ie o rz e c z o n y c h p rz e z n ie w y ro k ó w .
Renta z ube zp ie cze n ia społeczn ego a o d s z k o d o w a n ie
S ta n is ła w B i a ł e k w a r t y k u le p t.: K o m p e n s a ta r e n t y z u b e z p ie c z e n ia s p o łecz n eg o z o d s z k o d o w a n ie m n a le ż n y m w e d łu g p r a w a c y w iln e g o , d r u k o w a n y m w zeszy cie 5 (1963) m ie s ię c z n ik a „ P ra c a i Z a b e z p ie c z e n ie S p o łe c z n e ” , ro z w a ż a , ja k p o w in n o się o b liczać o d sz k o d o w a n ie w e d łu g p ra w a c y w iln e g o w w y p a d k a c h , g d y p o s z k o d o w a n y p rz y c z y n ił się d o szk o d y o ra z g dy z » s ta ła m u p r z y z n a n a r e n t a z u b e z p ie c z e n ia sp o łeczn eg o . C hodzi m ia n o w ic ie o to , czy ś w ia d c z e n ia z ty t u łu u b e z p ie c z e n ia sp o łe c z n e g o k o m p e n s u ją się z o d s z k o d a w a n ie m n a le ż n y m w e d łu g p r a w a c y w iln e g o , czy te ż ze szk o d ą. Z a g a d n ie n ie p o w y ższe m a o g ro m n e z n a c z e n ie p r a k ty c z n e , g d y ż w z a le ż n o śc i o d p r z y j ę ti a p ie rw s z e j lu b d ru g ie j z a s a d y r e z u l ta t y b ę d ą z u p e łn ie in n e .
N a p r z y k ła d z ie w y g lą d a to w sp o só b n a s tę p u ją c y : P r a c o w n ik u le g ł w y p a d k o w i, do k tó r e g o p o w s ta n ia s a m p rz y c z y n ił się w p o ło w ie. Z a ro b e k je g o p rz e d w y p a d k ie m w y n o s ił 2 000 zł, o d s z k o d o w a n ie za te m z m o c y a r t. 158 § 2 k.z., n a le ż n e od z a k ła d u p ra c y , p o w in n o w y n o sić połow ę, tj. 1 000 zł. P r a c o w n ik z m o cy a r t . 2 d e k r e tu o z a o p a trz e n iu e m e r y ta ln y m p ra c o w n ik ó w i ic h ro d z in o tr z y m u je r e n t ę w w y s o k o ś c i 1 000 zł. P r z y jm u ją c z a sa d ę k o m p e n s a ty o d s z k o d o w a n ia z r e n tą , n a le ż y s tw ie rd z ić , że c a łe o d sz k o d o w a n ie zo stało ju ż p o k r y te p r z y z n a n ą r e n tą , p ra c o w n ik o w i z a te m n ic w ię c e j się n ie n a le ż y od z a k ła d u p ra c y . J e ś li n a to m ia s t p r z y ją ć k o n c e p c ję k o m p e n s a ty r e n ty ze szk o d ą, a n ie z o d s z k o d o w a n ie m , to w t e j s y tu a c ji o d s z k o d y p o le g a ją c e j n a c a łk o w ite j u tr a c ie z d o ln o śc i d o p r a c y , tj., 2 000 zł, n a le ż y o d ją ć 1 000 zł r e n t y z u b e z p ie c z e n ia , a p o z o s ta łe 1 000 zł p o d z ie lić z m o c y a r t. 158 § 2 k.z. p rz e z p ół. W ed łu g te j in n e j z a s a d y p ra c o w n ik o w i n a le ż a ło b y s ię o d z a k ła d u p ra c y z t y t u łu o d s z k o d o w a n ia 500 zł.
P ie r w s z y p o g lą d r e p r e z e n to w a n y b y ł w u c h w a le s k ła d u 7 sę d z ió w S ą d u N a j w y ższeg o z d n ia 19 m a r c a 1962 I CO 4/62 (OSN 1962, poz. 82). W m y ś l t e j u c h w a ły , je ś li u p r a w n io n y do ś w ia d c z e ń z u b e z p ie c z e n ia sp o łeczn eg o d o c h o d z i od u sp o łe c z n io n e g o z a k ła d u p ra c y r e n t y o d sz k o d o w a w c z e j, n a le ż y w w y p a d k u , „ g d y p o s z k o d o w a n y p rz y c z y n ił się do w y rz ą d z e n ia szk o d y (a rt. 158 § 2 k.z.), o b lic z a ć w y so k o ść te j r e n t y od ró ż n ic y , j a k a p o z o s ta n ie p o o d liczen iu r e n t y z u b e z p ie c z e n ia s p o łec z n e g o o d o d s z k o d o w a n ia n a le ż n e g o w e d łu g p r a w a c y w iln e g o , z m n ie js z o n e g o u p rz e d n io w s to p n iu o d p o w ia d a ją c y m p rz y c z y n ie n iu s ię ”.
Z a s a d a w y r a ż o n a w u c h w a le s k ła d u 7 sędziów s.p o tk ała się z k r y t y k ą , w s k u te k czego o m a w ia n e z a g a d n ie n ie zo sta ło p rz e k a z a n e do ro z p o z n a n ia c a łe j Izb ie C y w iln e j S ą d u N a jw y ż sz e g o i r o z s trz y g n ię te u c h w a łą d w ó c h iz b , a m ia n o w ic ie Iz b y C y w iln e j o ra z Iz b y P r a c y i U b e z p ie c z e ń S p o łe c z n y c h z d n ia 14 g r u d n ia 1962 r. ( I I I P O 5/62). U c h w a ła ta p r z y ję ła ro z w ią z a n ie z ilu s tr o w a n e w d ru g ie j w e r s ji p o d a n e g o p rz e z a u to r a p r z y k ła d u i z d a n ie m a u to r a ro z w ią z a n ie to je s t je d y n ie s łu s z n e . T re ść u c h w a lo n e j p rz e z o b ie Iz b y z a s a d y p r a w n e j j e s t n a s t ę p u ją c a : „ G d y o so b a u p r a w n io n a do św ia d c z e ń w m y ś l d e k r e t u z d n ia 25.V I. 5 — P a le s tra N r 1/1964.
