Pytania i odpowiedzi prawne

Stanisław Garlicki, Bronisław

Dobrzański

Pytania i odpowiedzi prawne

Palestra 7/12(72), 47-50

T en s a m p rze p is zą w ie ra w y k az p rz e s tę p s tw (n ajm n iej w ażnych), w k tó ry c h śledztw o p rz e p ro w a d z a ją o rg an y p o rz ą d k u społecznego.

Jed n o cześn ie zostało do k o n an e ro zg ran ic ze n ie k o m p e ten c ji pom iędzy f u n k c jo ­ n ariu sz a m i śled czy m i org an ó w p ro k u ra tu ry j o rganów bezpieczeństw a p a ń s tw o ­ w ego.

3. N a m ocy d e k re tu P re zy d iu m R ad y N ajw yższej R S FR R z d n ia 10 w rz eśn ia 1963 ro k u zo stały w pro w ad zo n e do k o d ek su p o stę p o w an ia k arn e g o n a s tę p u ją c e zm iany w zw iązk u z u sta w ą z d n ia 25 lip c a 1962 ro k u o zm ian a ch i u zu p e łn ie ­ n ia c h w kod ek sie k a rn y m R S FR R i w in n y c h a k ta c h ustaw odaw czych, ja k ró w ­ nież z u w zg lęd n ien iem dośw iadczeń p r a k ty k i p rzy stosow aniu k o d ek su p o stę p o w a­ n ia k arn e g o R SFR R :

a) A rty k u ły 36, 96 i 374 w now ej re d a k c ji z a w ie ra ją w y k az sp ra w p o d le g a ją ­ cych sądom k ra jo w y m , obw odow ym , m iejsk im , sądom obszarów au to n o m ic z­ nych i o kręgów narodow ościow ych. P o d k re śla się, że a re sz t tym czasow y ja k o śro d ek zapobiegający m oże być sto so w an y ty lk o w ty c h sp raw ac h , w k tó ­ ry c h u sta w a p rz e w id u je k a rę p o zb a w ien ia w olności. Z a sta ła ta k ż e u sta lo n a k a te g o ria s p ra w o p rze stęp stw a, w k tó ry c h a re sz t ja k o śro d e k za p o b ieg ający m oże być zastosow any ty lk o w sk u te k obaw y, że p rze stęp stw o zo stan ie p o ­

p ełnione. P o d an y został rów n ież w y k az sądów ro z p a tru ją c y c h sp ra w y w try b ie n ad z o ru (prezydium ra d y n ajw y ż sz ej A utonom icznej S ocjalisty czn ej R e p u ­ b lik i R ad zieck iej, sąd o b w o d u autonom icznego, są d o k rę g u narodow ościow ego, K olegium sądow e w sp raw ac h k a rn y c h S ąd u N ajw yższego R S FR R oraz P re ­ zydium R ad y N ajw yższej RSFRR).

b) Z o stały w prow adzone zm iany i u zu p e łn ie n ia do n ie k tó ry c h arty k u łó w , z k tó ­ ry c h n ajw a ż n ie jsz e są n a s tę p u ją c e : p o k rzy w d zo n y w ra z ie sw ego n ie sta w ie n ­ n ic tw a bez u sp raw ie d liw io n e g o pow o d u m oże być doprow adzony p rzy m u so ­ wo, a poza ty m ponosi on odpow iedzialność za odm ow ę lu b u ch y len ie się od ze zn aw an ia, ja k rów nież za złożenie ze zn a n ia św iadom ie fałszyw ego; oso­ by o d b y w ające k a rę w k oloniach p ra c y p o p raw czej o reży m ie sp ecjaln y m , w ra z ie dobrego sp raw o w an ia się i w y k a z a n ia rzeteln eg o sto su n k u do p racy , po odbyciu nie m n iej niż połow y k a ry , n a w n io sek a d m in istra c ji ko lo n ii m ogą być z m ocy p o sta n o w ien ia są d u sk ie ro w a n e w celu dalszego o d b y w an ia k a ry do k olonii p rac y pop raw czej o reż y m ie m n ie j surow ym . U sta len ia ro d za ju k o lonii p ra c y pop raw czej d la osób k ie ro w a n y c h z kolonii p rac y d la n ie letn ich w zw iązk u z ukończeniem przez nich la t 18 — dok o n u je sąd n a p o d sta w ie w^nAinego w n io sk u a d m in istra c ji k o lonii p ra c y i ko m isji do s p ra w n ie ­ letnich. f Y T A I W t Ą f O 0 P O »№ O /I R R A * * I % I E P Y T A N I E : J a k i j e s t o k r e s p r z e d a w n i e n i a d l a r o s z c z e n i a Z U S -u o z w r o t o d p r a c o w n i k a n i e p r a w n i e p o b r a n e g o z a s i ł k u r o ­ d z i n n e g o ?

W m a ju 1958 r. In sp e k to r k o n tro li Z U S -u stw ierd ził, że p rac o w n ik p o b ra ł w la ­ ta c h 1956 i 1957 n ie n ale żn y z a siłek ro d z in n y n a żonę, k tó ra o trzy m y w a ła re n tę . W Mpcu 1963 r. ZU S w y d a ł decy zję n a p o d sta w ie p ro to k o łu in sp e k to ra z 1958 r., w k tó re j to decyzji o rz e k ł o b o w .ązek z w ro tu tego za siłk u ja k o nienależnego.

Czy i n a p o d sta w ie ja k ic h p rzepisów p ra c o w n ik m oże się sku teczn ie b ro n ić za rz u te m p rz e d a w n ie n ia w sto su n k u do roszczeń Z U S -u w p o stęp o w an iu ad m in i­ stra c y jn y m przed, d y re k c ją lu b R adą N adzorczą Z U S -u, skoro z je d n e j stro n y p rze p isy o za siłk ach nie z a w ie ra ją n o rm y o p rz e d a w n ie n iu roszczeń Z U S -u w sto ­ su n k u do p rac o w n ik a, a z- d ru g ie j stro n y nie w y d a je się m ożliw e, by roszczenie m a ją tk o w e n ie p rz e d a w n ia ło się w ogóle, tj. by trw ą jo ono do śm ierci p rac o w n ik a, a n a stę p n ie p rzechodziło na jego sp ad k o b iercó w itd. w nieskończoność?

Czy n ależy stosow ać p rze p is ogólny o 10-letnim p rz e d a w n ie n iu z p.o.p.c., czy analogię z p rze p isam i o p rz e d a w n ie n iu zobow iązań ze sto su n k u pracy , czy też an alo g ię z zobow iązaniam i podatkow ym i, czy w reszcie p rze p isy o p rz e d a w ­ n ie n iu z p o stę p o w an ia eg zekucyjnego w a d m in istra c ji?

O D P O W I E D Z :

O bow iązek zw ro tu b ez p ra w n ie p o b ran y c h zasiłków ro d zin n y c h w y n ik a z a rt. 13 d e k re tu z 28.X.1947 r. o ubezp. ro dzinnym (Dz. U. N r 66, poz. 414). A ni ten, an i i a d e n in n y p rze p is pow ołanego d e k re tu nie p rz e w id u ją p rz e d aw n ien ia tego r o f z a ju należności Z U S -u. Z godnie z § 8 rozp. M in. P ra c y i Op. Spoi. z 16.1.19*8 r. 0 w a ru n k a c h n a b y w a n ia u p ra w n ie ń do zasiłków ro d zin n y c h (Dz. U. N r 4, poz. 30), w sp ra w a c h nie u n o rm o w an y c h w tym ro zp o rzą d zen iu należy do u p ra w n ie ń do za­ sieków ro d zin n y c h stosow ać odpow iednie p rze p isy u sta w y o ubezpieczeniu społecz­ nym w z a k resie u bezpieczenia n a w y p ad e k choroby i m a cie rz y ń stw a .

To o sta tn ie u b ezpieczenie re g u lu je u sta w a z 28.111.1933 r. o ubezpieczeniu spo­ łecznym (Hz. U. N r 51, poz. 396 z dalszym i licznym i zm ianam i, k tó re je d n a k d la on aw ianego tu zag ad n ien ia są obojętne). U sta w a ta w a rt. 214 i 215 n o rm u je s p ra ­ w a 7w -o‘.u m y ln :e bądź b ezp raw nie w ypłaconych św iadczeń, nie zaw iera je d n ak

r 'w n ie ż żadnej n o rm y d otyczącej p rze d a w n ie n ia p ra w a ż ą d an ia zw ro tu ty c h św ’a d - czeń. Nie w chodzi w g rę a rt. 116 tej u sta w y p rz e w id u ją c y 6-m ies!ęci'ne p rz e d a w n 'e - n e, gdyż ao .y cz y o n o roszczeń do Z U S -u o św iad czen ia z ubezp. n a w y p a d e k cho­ ro b y i m a cie rz y ń stw a (a z m ocy pow ołanego § 8 rozp. z 16.1.1948 r. — rów nież ro - s7C'eń o zasiłek rodz nny), nie sto su je się w ięc do roszczeń o zw ro t n ie p ra w n ie o trzy m an y ch zasiłków .

P on iew aż p r z e d a w n e n ie m oże w y n ik ać ty lk o z określonego p rzepisu, ta k ieg o zaś przep isu p raw o ubezpieczeniow e nie zaw iera, p rze to należy uznać, że roszczenie Z U S-u o zw rot n ie p ra w n ie p o b ran y c h zasiłków nie p rze d a w n ia się w ogóle.

P o d o b n :e re g u lu je to zag ad n ien ie co do n ie p ra w n ie p o b ran y c h św iadczeń z p o w sre c ln e g o z a o p atrz en ia em ery ta ln e g o a rt. 19 i 20 d e k re tu z 25.VI.1954 o powsz. za^p. e i ery t. (tek st je d n o lity : Dz. U. z 1958 r., N r 23, p o :. 27). P rzep isy te, n a k a z u ­ ją c 7w ro t n ie p ra w n e p o b ran y c h św iadczeń, nie p rz e w id u ją p rze d aw n ien ia tego o’~rwla7ki-. r e c?yn ą tego rów nież inne p rze p isy pow yższego d e k re u. Z ty c h też w zględów T ryb. U bezp. Społ. w orzeczeniu z 28.IX.1960 r. w sp raw ie TR 1 4"2 '"0 fOSP KA n r P, z 1962 r., str. 323—324) uznał, że obow iązek z w ro tu ro z -

c jo n na całą n iesłu szn ie p o b ra n ą k w otę — niezależnie od czasu, za ja k i została w ypłacona.

N ie m a żad n y ch p o d sta w do sto so w a n ia p rze p isó w o p rz e d a w n ie n iu z d ziedziny p ra w a cyw ilnego (art. 105 i n a st. p.o.p.c. i a rt. 283 k.z.), gdyż sto su n ek u b ez p ie­ czeniow y je s t sto su n k iem a d m in istra c y jn y m (stosunkiem pom iędzy w ład zą a je d ­ n o stk ą), a n ie sto su n k iem cyw ilnym . S tw ie rd z ił to' w y ra źn ie T ry b u n a ł w p o w o ła­ nym w yżej orzeczeniu.

P rz e p isy d e k re tu z 26.X.1950 r. oi zo bow iązaniach podatk o w y ch (Dz. U. N r 49, poz. 452 z późn. zm ianam i) dotyczą ty lk o zobow iązań podatk o w y ch (także d a n in publicznych), a to zgodnie z a rt. 1 i 36 tego d e k re tu . Z m ocy § 2 a rt. 36 d e k re tu M in. F in a n só w ro zc iąg a ł jego n ie k tó re p rze p isy n a n ależności Z U S -u z ty tu łu św iadczeń n a ubezp. społ. (§ 70 rozp. w ykonaw czego z 7.9.1951 r. — Dz. U. N r 50, poz. 362 z d alszy m i zm ianam i). P rz e p is te n je d n a k , po pierw sze, n ie ro zc iąg n ą ł n a należności Z U S -u a rt. 34 d e k re tu o zob. p o d atk . n o rm u jąceg o p rze d aw n ien ie, po d ru g ie zaś, w ym ien io n y m w n im p rzepisom d e k r e tu o zob. po d atk . p o d d ał ty lk o należn o ści Z U S -u z ty tu łu sk ła d e k n a ubezp ieczen ie społeczne, o k tó re w n in ie j­ szym w y p a d k u nie chodzi.

A rt. 13 § 3 d e k r e tu z 28.X.1947 r. o ubezp. rodz. stanow i, że ZUS m oże docho­ dzić z w ro tu n ie p ra w n ie p o b ra n y c h zasiłków w p o stę p o w an iu p rzy m u so w y m w a d ­ m in istra c ji; to sam o u p ra w n ie n ie w y n ik a p o n a d to z a rt. 37 d e k re tu o zob. p o d atk . P rz e p is y o eg zek u cji św iadczeń pien iężn y ch (d e k re t z 28.1.1947 — Dz. U. N r 21, poz. 84) nie z n a ją in s ty tu c ji p rz e d a w n ie n ia p o stę p o w an ia egzekucyjnego. Z n a ją je d y n ie um o rzen ie zaw ieszonego p o stę p o w an ia egzekucyjnego, gdy w ierz y cie l n ie żą d a ł jego p o d ję cia p rzed up ły w em ro k u od o sta tn ie j czynności e g z ek u c y jn e j (art. 43), co je s t o b o ję tn e w n in iejszy m w y p a d k u i n ie m a nic w spólnego z w y g aśn ię­ ciem n ależności z pow odu p rze d aw n ien ia.

W k o n k lu z ji p o tw ie rd z a się pogląd, że n ależności z ty tu łu n ie p ra w n ie p o b ra ­ n y ch zasiłków z ubezp. ro dzinnego nie u le g a ją p rze d aw n ien iu .

P rz ec iw k o sto so w a n iu p rzez analo g ię p rze p isu a r t. 283 k.z. w ypow ied ział się T ry b u n a ł w p o w ołanym w yżej orzeczeniu. T ym b a rd z ie j w ięc n ie m a p o d sta w d o sto so w a n ia an a lo g ii z in n y c h gałęzi p ra w a , np. z p ra w a podatkow ego.

D odać je d n a k należy, że ZU S n ie dochodzi z w ro tu n ie p ra w n ie w y p łac o n y ch zasiłków , gdy b r a k było ze stro n y ich o dbiorcy złej w oli. D la oceny te j złej w oli up ły w czasu n ie je s t bez znaczenia, dłuższy za te m o k res od p o b ra n ia zasiłk ó w d o z a żą d an ia ich z w ro tu p rze z ZU S m oże u z a sa d n ić o d stą p ie n ie Z U S -u od tego żąd an ia. Je d n a k ż e ro szczen ia o .takie o d stą p ie n ie, k o rzy sta ją ce g o z o c h ro n y p r a ­ w a, za in te re so w a n y n ie m a. •S. G A R L I C K I II. P Y T A N I E : C z y p o j ę c i e „ n i e d o p u s z c z a l n o ś c i ” n a b y c i a w d r o d z e z a ­ s i e d z e n i a w ł a s n o ś c i n i e r u c h o m o ś c i , o j a k i e j m o w a w a r t . X X X IV p r z e p . w p r . p r . r z e c z . , o d n o s i s i ę t y l k o d o p r z e d - r a i o i t u z a s i e d z e n i a , c z y t a k ż e d o p o d m i o t u , a n a s t ę p ­ n i e — c z y p o s i a d a c z w z ł e j w i e r z e m o ż e k o r z y s t a ć z e s k r ó c o n e g o t e r m i n u z a s i e d z e n i a ? 4 — P a le a tr a N r IZ

J a k w y n ik a z te k s tu p y ta n ia i sta n u fak ty c zn e g o przytoczonego dla u z a sa d n ie ­ n ia jego treści, chodzi o w y ja ś n ie n ie w ątpliw ości, czy n a obszarze d a w n ie jsz ej m o ­ cy obow iązu jącej ko d ek su cyw ilnego au stria c k ie g o posiadacz n ieruchom ości w złej w ierz e m oże n ab y ć je j w łasność przez zasied zen ie ju ż po upły w ie skróconego te rm in u zasied zen ia z a rt. X X X IV p rzep isó w w p r. p r. rzecz, i p r. o ks. wiecz.

O D P O W I E D Z :

P od rz ą d e m k o d ek su cyw ilnego a u stria c k ie g o zła w ia ra posiadacza w y łą c z a ła ja k ie k o lw ie k zasiedzenie. W ty m za k re sie is tn ia ł w ięc ta k i ogólny sta n p ra w n y , ja k i — n a tle obow iązującego obecnie p ra w a rzeczow ego — zachodzi ty lk o w sto - siunku do ruch o m o ści. Co do n ieru ch o m o ści a rt. 50 § 2 p r. rzecz, p rz e w id u je z a ­ siedzenie ze stro n y p o siadacza w złej w ierze po Upływie przedłużonego (wobee n o rm aln eg o 20-letniego) te rm in u trz y d z ie stu lat.

S koro p y ta n ie dotyczy n ieruchom ości, to m am y tu typ o w y w y p ad e k z cy to w a­ nego w yżej p rz e p isu a rt. X X X IV . Z asiedzenie nie było bow iem „w edług p rz e - pisów d otychczasow ych (...) dop u szczaln e”, je d n a k ż e ju ż „p rzed w ejściem w życie p r a w a rzeczow ego is tn ia ł sta n rzèczy, k tó ry w ed łu g -tego p r a w a p ro w a d z iłb y d o zasie d ze n ia”,

. T reść a r t. X X X IV , jatoo też in konpow ana w n im in te n c ja u sta w o d aw cy zm ierza ­ jącego do fa w o ry z o w an ia w cześniejszego n ab y c ia w łasności p rzez zasiedzenie nie d a ją p o d sta w do w y k ład n i, k tó ra by ak tu a ln o ść tego p rz e p isu o g ran iczała do w y ­ p adków , k je d y „ p rz ed m io t zasie d ze n ia” n ie m ógł być w te j drodze n a b y ty na. w łasność.

J a k w y n ik a z u za sa d n ie n ia p y ta n ia , w ątp liw o ści a u to ra tegoż p y ta n ia zrodziły się stąd, że w u z a sa d n ie n iu u ch w a ły sk ła d u sied m iu sędziów S ąd u N ajw yższego z d n ia 17 listo p ad a 1958 r. (1 Co 21/58, OSN 1959, poz. 93) m ów i się m. in. o tym , że „u staw o d a w c a z 1946 r., p rz y jm u ją c w a rt. X X X IV przep. w p r. pr. rzecz, szcze­ gólny, u p rzy w ile jo w a n y sposób obliczenia o k resu zasied zen ia p rzew idzianego w n o ­ w ym p ra w ie rzeczow ym w ty c h w y p ad k a ch , w k tó ry c h nie było ono dopuszczał-, n e' w ed łu g p rze p isó w dotychczasow ych, m u sia ł m ieć p rzed e w szy stk im n a m yśli p rze p isy u sta w y z 1818 r, o u sta le n iu w łasn o ści d ó b r n ieruchom ych, o p rz y w i­ le ja c h i h ip o te k a c h ”. S łow a „p rz ed e w szy stk im ” sam e przez się w sk a z u ją n a is t­ n ienie ta k ż e dalszy ch sy tu a c ji p o w sta jąc y ch na tle in n y c h u sta w , choć n ie w ą tp liw ie n ie ta k częstych ja k te, k tó re p o w sta ją w zw iązk u z p rz e p isa m i u sta w y z 1818 roku. K ońcow a ozęść u za sa d n ien ia pow yższej u ch w a ły d a je zre sztą im p lic ite (zgodną z- p o d an ą tu ) odpow iedź n a p y ta n ie , czy p ojęcie „niedopuszczalności” zasiedzenia z a rt. X X X IV , „odnosi się ta k ż e do p o d m io tu ”. U zasad n ien ie to bow iem , w y jaśn ia^ ją c p o d an e w nim z a sa d y p ra w n e p rz y k ła d e m ze sp raw y , w k tó re j w y n ik ło p y ta ­ n ie ro z strz y g n ię te w u ch w ale, sto su je a r t. X X X IV do w y p ad k u ; w k tó ry m w n io - skodaw czynie — w e d łu g ich tw ie rd z e ń — „ p o siad a ją nieruchom ość w do b rej' w ie rz e ”, je śli chodzi o w y m a g a n ia p ra w a rzeczow ej/), choć nié' -byłyby p o sia d a­ czam i w d o b rej w ie rz e (a w ięc p o sia d ały b y nieru ch o m o ść w złej w;ierze) „w r o ­ zum ieniu a rt. 2265 kod. cyw. N ap.”.