Zmienność zawartości wapnia i magnezu w skałach węglanowych na obszarze Polski, bez Karpat

Elżbieta CZAJOR, Jan CZERMIN'SKI

ZmIenność zawartości wapnia i magnezu w ska- łach węglanowych na · obszarze Polski, bez Karpat

Komunikat wstępny

Prace

dotyczące zmienności

chemizmu skal

węglano~h

w Polsce- dotychczaS nie

były

wykonywane. Na niektórych obszarach innych kra- jów zagadnienie to

stanowiło

przedmiot

różnie ujętych opracowań.

Wy- kazano

zmienność ·zawartości

ea i Mg w

obrębie

serii osadowych w

cza~

sie od paleozoiku do

trzeciorzędu. .

W Ameryce

Północnej

zagadnienie to

opracował

R. A. Daly (1909),.

natomiast na Platformie Rosyjskiej

A.

B. Ronow (1949), N.

M.

Strachow (1949), A. P. Winogradow, A. B. Ronow, W. M. Ratynski (1952 a, b) i innL

Z

tych ostatnich prac autorzy

zaczerpnęli główne

zasady metodyczne.

Dane

~e były

przedmiotem wielu wypowiedzi oraz daleko

idących

wnio- sków

li.

hipotez

dotyczących

licmych

zagadnień

geologicznych.

Na wymienionych obszarach

określono również

stosunek

skał węgla,;..

nowych do osadów okruchowych i ilastych.

Skały węgląnowe na

obszarze Platformy Rosyjskiej,

począwszy od

osadów

środkowego

paleozoiku,

stanowią

55%

całej

serii osadowej, po- dobnie jak w Chinach (A.B. Ronow, 1949), natomiast w Ameryce

Pół­

nocnej- 440/0.

Do

określenda zmienności

chemizmu

skał węglanowych

w czasie na obszarze Platformy Rosyjskiej, A. P. Winogradow, A. B. Ronow i W. M. Ra- tynski (1952

a) posłużyli się

wynikami analiz specjaJnie ustalonych 97

średnich

próbek z szeregu

wierceń.

Owe próbki

średnie

zestawiono z proporcjonalnego

połączenia

3659 próbek rdzeni wiertniczych repre-

zentujących

wszystkie ogniwa stratygraficzne, w których

występują skały węglanowe,

a

także

oparto

się

na wynikach ponad 3

tysięcy analiz

che-o micznych, zebranych z licznych publikacji.

Autorzy niniejszego opracowania

posłużyli się

prawie

wyłącznie

ana- lizamichemicznymi wykonanymi przy rozpoznawaniu

złóż

dolomitów, wapieni

i

margli rozmieszczonych

.

w

różnych częściach

Polski, w utwo- rach

od

dewonu do

trzeciorzędu.

Poza tym skorzystano z analiz z dwu

głębokich wierceń,

by w ten sposób

uzupełnić

dane

dotyczące

chemizmu kredy.

Wykaz

·

ooaliz

chemiczD,ychuwzględnionych

w obliczeniach przed-

staWia tab. 1.

460 ^{Elżbieta CzajOl.-, Jan} Czermiński

Tabela l Zestawienie średnich zawartości Ca l Mg w skałach węglanowych w różnych

okresach historii Ziemi

-- .-

Średnia zawartość --

we wszystkich Sto- Liczba

Liczba w wapieniach skałach węg- sunek

Epoka opra-

analiz i marglach w dolomitach

lanowych w Ca

cowań obrębie epoki doM!

- -

Ca

I

^{Mg. Ca}

I

^{Mg .Ca}

I

^Mg

. Trzeciorzęd 1 9 36,93 0,16 -

-

^36,93 Q,16 231 ..

Kreda górna 3 171- 29,88 0,26

---

^.'

--

^{29;88 0,26 115}

Jura górna 15 2163 33,54 0,39 22,00 11,66 33,21 0,50 66 Trias środkowy 14 3125 34,78 . 1.25 23,39 10,67 33,64 2,20 15,3

Perm, cechsztyn 1 5 33,92 0,63

- -

^{33,92 0,63 54}

Karbon dolny 4 142 36,42 . 2,58 -

-

^{36,42 2,58 14}

Dewon górny ^'. -

i środkowy 10 1827 37,68 0,62 22,34 10,02 32,31 3,01 10,7,

- - - -

I

.

- -

- - ^{- - o}

^{- -}

^{. - -}

^{- - c}

Razem -

S

242 -

-

^I _I

- -

-

-

^{- ,}

Analizy

chemiczne

zostały więc zaczerpnięte

z

llcznychopracowań

dó'- konanych przez wiele instytucji, które

prowadziły

badaari.a na pOSZCZef.

gólnych

złQżach.

Wykaz tych instytucji przedstawia

tab~

2. . Prace anaJ.ityC7IDe wykonane przez wymienione instytucje. oraz labo- ratoria

współpracujące ż

tymi instytucjami,

zwłaszcza

Akademii

Górmczo..

Hutniczej,

umożliwiły

obecne .

sformułowanie

pewnych

wstępnych

wniosków.

, Przeliczenia zawarte w opracowaniu

zostały

wykonane prawie wy-

łącznie

przez E. Czajor. Autorzy

zdają

sobie

sprawę

z tego,

że

serie lito- logiczne

różnych

okresów geologicznych i poszczególne obszary

są

repre- .zentowooe w przedstawionym materiale .

niezupełnJ.eproporcjonalnie

(patrz . fig. 1 i tab. 1). Niemniej jednak zestaWienie tak bogatego

mat~­

rialu analitycznego daje pewien obraz, który w dalszym

ciągu'

dopraco- wywany

może doprowadzić

do uzasadnienia licznych

pojęć

z za.la'esu

sedymentacji oraz

wyjaśnienia

wtórnych zjawisk

decydujących

o

żmiarue

-chemizmu osadów.

Może to róWnież dać podstawę

do ustalania kierunków praktycinego wykorzystania

skal: węglanowych i zwu.ążanych

z

nimi inńych

kopalin. '. . " . ,

Zagadnienia poruszane w artykUle

mogą być rozważane jedynie w

op8lI'ciu o wskazanie pozycji

i

znaczenie

skał węglanowych

w stosunku do

irmych

typów litologicznych w poszczególnych epokach

geologiczńych.

w

^ZWiązku

^z

^tym

^na

^fig.

2 przedstawiono stosunek osadów chemicznych

j

organogenicznych do osadów okruchowych i ilastych na

obsz~ 'Pol-

' : ski, poza Karpatami. . .

_ Dane , na fig. 2 nie

ilustrują wartości ~bsolu~nycp..

c!est to obecnie

jeszCże . niemożliwe, gdyż

niektóre ogniwa5tratygraficine

'znąmy

tylko

z

fł"agmentarycznych

obszarów kraju. Poza tym, w celu

sporZądzenia'wy'-

I

ZaW6JI'ltość wapnia L magnezu w skałach węg:Iainowych

461 '

Tabela 2 Wykaz instytucJI. których opracowaniami posłużono się w pracy

I Liczba opraco-

I

Nazwa iruilYIDcji I _Liczba analiz

I _wań

!

Przedsiębiorstwo Geologiczne Surowców Skalnych 23 2488

Przedsiębiorstwo Robót Geologicmych 3 2121

Przedsiębiorstwo Geologiczne Materiałów Ogniotrwa-

łych 2 .896

Akademia Gómiczo-Hutnicza l 755

Biuro Projektów Przemysłu Kamieniarskiego, Wapna

i Surowców Mineralnych 1 605

Chrzanowskie Zakłady Materiałów Ogniotrwałych 1 521

Instytut Geologiczny 5 319

Biuro Projektów Przemysłu Materiałów Budowlanych 2 104

Przedsiębiorstwo Geologiczno-Inżynieryjne

Oddział Terenowy Nr 4 l 104

Przedsiębiorstwo Dokumentacji Złóż Surowców Mi-

neralnych Przemysłu Lekkiego 1 102

Centralny Zarząd Przemysłu Hutniczego l 92

Biuro Projektów Przemysłu Materiałów Wiążących 1 66

Przedsiębiorstwo Geologiczno-Badawcze Terenowego

Przemysłu Materiałów Budowlanych 1 65

Centralny Zarząd Przemysłu Cementowego 1 3

.

kresu, nie wykonano

obliczeń

ogólnej

objętości

utworów pos2ICZególnych

epok geologicmych:

.

Fig. 2 orientacyjnie ilustruje s t o s u n k i

pomiędzy głównymi

typami

skał

w p o s z c z eg ó l n y c h e p o!k a c h oraz zasadnicze kierunki

wahań

w zakresie chemizmu osadów. W

obrębie

osadów chernicmych

i

organogenicznych

(powyżej

linii

ciągłej)

wydzielono

równdeż

inne os' ady tych . grup , genetycznych, a

więc

osady facji saIinamych,

zwłaszcza

w

permie

i trzeciorzędzie, pokłady, węgla

(w karbonie i

trzeciorzędzie)

oraz utwory facji salinarnych,

pokłady węgla i

rudy zelaza w osadach :1tmych okresów geologicznych.

Skalom

węglanowytn odpowiadają więc

na fig. 2 pola

powyżej

linii przerywanej lub, kiedy jej nie

1ll:aJ, powyżej liIllii ciągłej.

Jak wyntka z fig. 2, na obszaorze Polski (bez Karpat) przy rozpatry- waniu skal

węglanowych największe

znaczenie ma dewon

środkowy

i

górny,

.'1irias środkowy,

jura górna oraz kreda górna. Znacznie mniej

Xwa.rtaln1k Geolog1csny - 13

462

A 1

62 0 ;3

e4

.6 05

Fig. 1. Rozmieszczemde uwzględnioriyeh W. opracowaniu analiz na obszarze!" POlak'!

!. Dis1ribution taken into aecount when considel'ling analyses on the area of

Poland _

l - poniżej lo analiZ, .2 - 10+50 anaJ.1z, 3 - 50+10 ^analiZ,'

4

":"'l~~'tbau.z, 5 - 200+500 anal1z, 6 - pOwYŻej 500 anal1Z

l - less than 10 ana1YSes, 2 - frÓlnlO to 50 an&lyses, 3'- tróili 50 w··lOÓ aruilySes, 4 - from 100 to 200 s.nalyses, 5 - from 200 to 500 analyses, 6 .- more than 500

analyses .""'. ;;,;:~

w

'-' i

o ·s O C P T J er Tr

5/0,.- - -_ _ 430 - _ - _ - - - - ' _ _ ₃₁₀ /50 70 - - - '

. Fig. 2.' Stosu'liek osadÓw chemicznych i ()['gallogeriicznych do osadów ok'l'uc;ho-wych i ilastych na obszarze Polski, poza Karpatami" .' ProportioI:1' of chemica,l and organ~genic sediments to· detrital and 2lI'gilla- ceous sediments .on the area of Poland, excludilIlg the Calrpathd~s '

okr - skały. okruchowe i .1laste, w - skały węglanowe (dolomity, wapieIl1e, margle),

... ··t ;~ ' .. inne. skały poChodzeIl1a' organIcznego lub che1Il.l.cznego (węgle, gipsy, sole,' rudY

:tela.z8) ~.; , ... . ' . . . ' . " . .

okr .-: 4etrital aI/.d a.l'gUlaceous. rocka, w - carbonate rocks (dolom1tes, l1~tones,

J:i:1al'lS);'·t· - other rocki .. of orgaIl1c ar chemica!' 0r181n '. (coal, gypsum', salta, iron ores)

~ ~ . .",

..

:::

a

'" _"

J

~ .;:>

"

Z;;

Zaw&"tość w~pnda. i magnezu w ska,~~ą węglallłOWYch

463

tych typów

lit9~Ogicznych występuję

w kMQonie dolr,tym,

pe1;'XWę

i trzecio-

,rzędzię, ! . . . . ; . . ' .' '.; " . . i " , .. : \ ' ; ;' ' . ' . , . , . '. '"" : ,'.',,, ., • . ' .

,: ".W

gospodarce narodow:ej

wykorzysta~ są skały węglan<łwe'

wSZyst:-

kicp.

~ Wymieni9nychogniwstratygraficzny~h,szczegplnie

jedrlak . deWonu, triasu, jury

i

kredy. " ., : ' , ' , . ,. ' , , ." ", , ,' , " , ; '.

,

Wśród

:wyn:rienionych

lłtw:orów:~' znan,ę

ibal'dzo GZyste wapienie w de- wonie

(w żywecie

i franie)" w karbonie . dOlnymt ,mniej w

tri~ie,

lllrze

i

kredzie. ' . :, '. " , . .. , ' . . . . .':

, 'i 'i:: ~,:; ;

Dolomity

ostałym

chemizmie na

dużych

obszarach

występują

przede

wszystkim w dewonie (w eif1u

i żywede),

a w mniejszym stopniu w triasie

środkowym.

Dolomity oraz zdolomityzowane wapienie o silnie zmiennym chemizmie znamy z prekambru, kambru

:l'

górnej jury.

Margle

i

wapienie maxg1isrte znajdujemy w dewonae górnym

(więcej

w famenie, mniej we franie), w jurze górnej i kredzie. ' : Do niniejszego opracowania! autorzy

posłużyli się

tymi analizami che- micznymi, które nazywano

"peŁnymi". Zwyklę

' analizy te

zawierały

ozna- czenia 8i0

_2,

Cao, MgO, AI

₂

0

g, F~03 i

stll'.8Jty przy

pooż€miu

(niekiedy CO

_2).

Niektóre analizy

zawier,ały również

oznaczenie MnO, P

₂

0

_S

i innych

składników.

'

Nie

uwzględniono

TJJatomiast

omaczeń wskaźnikowych

zawartych pra- wie we wszystkich wykorzystanych opracow:aniach. Liczba

oznaczeń wskaźnikowych

pr.zekracza

kilkę..krotnie liczbę

analiz

"pełnych".

Analizy.

"pełne" zostały

wykonane

najczęściej

na próbka'ch bruzdo- wych (przede wszystkim z rdzeniwierlniczych), przy, czym odcinki mieni

,zwykle,oqpowUl(łaj~

pqzi9Inom eksploatacyjnym projektowanyc::h, kamie-

niołomów.

Odcinki takie , wynoo'Hy w

różnych, pr;ypaą.kach' ą.d'

m ^{,do 20 m.}

W niektóry<:h

przypaęka(!h, ~nąJny . WYłr~>nano

,z . lnni,ejszych ,' OdCinków,

jak

np. ,

W Kowali-Posło'wicach

czy

w

Wmnej; ' . . ' '; '" " ".' '

Wskaźnikowymi

analizami z próbek punktowych"

posłużono ,się

wy-

łącznie .i

dwuopracowan (z Magnuszewa

i

Ostrowi Mazowieckiej), by w ten sposób

uzupęłnić

obraz chemizmu

k.r"ędy. Wi,erće;nia

i. próbki bruz- dowe z szybików, które wykonano do

uwzględnionych opraćowań,mają łączną. długość. około

51 tys. mb. ,

Poszczególne opracowania

dotyczyły

konkretnydi ' zlói, , wapieni" do- loniitów

i

margli: W ,

związku

z tym

reprezentują

one chemizm wydzie- lonych pól,

częstokroć

specjalnie wyszukanych

wśród

utworów danego Wieku. Dlatego

też

autorzy

dochodzą

do wniosku,

że

w obecnym stadium,

na

^tlę

poSiadanego

materia~,

nie .

można.'

jeszcze

wyciągnąć

wniosków z danych

ilościowych dotyczących zawartości

Si0

₂ i

Al

₂

0g, ' a tym bar- dziej

F~03' :ąęd~e,

to

wymagać

dodatkowych

studiów.J:edl'locześnie

uwa-

żamy,

zewyliezone

wartości dotyczące

Ca ' i . Mg,

~ zWłaszCza:,

stos'llllku da do Mg na

Przestrzeńi

czasu

kształtują się

ruezn1iernie

interesująco

i

już

w obecnym stadium

zdecydowaliśmy się'

je

zreferować:

, , "

W dalszym toku autoi"2y

zamierzają pracować

w celu znalezieI#a przyczyn

zmienności

stQ6unku Ca do Mg w czasie,

81 także

w celu 'wy- kazania przyczyn

zmie:nillOŚci

stosunków

ilościowych pomiędzy

innymi pierwiastkami w poszczególnych typach litologicznych i , okresach '

hi-

storii ,Ziemi. " , . ' . .'

W przedstawionej

'prący złoża,

traktowano jako

jedną calóść

stratygra':'

ficzną, .jężeli złoże zr,t,ajdQ'r'ało' się , Vi

ramach ,.utworów , jednej epoki.

. ', "j •

ł'

Elżbieta Czajoc, Jan Czermiński

W przygotowawczym stadium niektóre z tych

złóż'

rozbito na podstawie

opmcowań

na

piętra

(zarówno w

obrębie

dewonu, jak

też

jury). W kilku przypadkach dane

dotyczące

chemizmu

złóż wykraczały

poo:a

jedną epokę.

Wówczas zna:lazlo to wyraz w tab. 1. Dlatego

też

liczba

opracowań uwzględniionych

w artykule na tab. 1 i 2 pozornie nie zgad2la

się.

Wy:niki

przeliczeń

analiz przedstawiOno na tab. 1 orarz

na.

fig. 3-5.

Figury te oraz wnioski autorzy

uważają

za naj istotniejszy efekt

całej

pmcy,

tralktując

prawie

całą treść

jako opis metody pracy.

Co

, Ił'

Mg

Jt-

3 ....

,

-- ^{-. ...}

J()-

/ .

-- ^-- - '.

70-

-

10 ^2~

-- ^- .-

4'" ~

o

_€

_o

_S

_o

_{c P T J}

~ /

.

er

Tr

Ca

...

^'~

4()'

3()-

20

lO ,

O

e

o

, Cal

li' ^... _{r- r--- ~} V

IrIg .. _I

:-... ....

^,

s

D

c

p r " ^{C;r Tr}

Fig. 3. Wa,bania średnich zawartości Ca i Mg w skałach węglanowych w Polsce.

bez Karpat, irz,edstawlone oSobno d1a dolomitów i osobno dla wapieni Oscillations of average oontents of Da and Mg

m

^Po1ish ca.rb<mate rocks (excluding the Carpathians),presented seplM'ately for dolomites and Ume- stones respectively

1 - Oa w dolomitach. '2 - Mg w dolomitach, 3 - ca w wapieniach 1 marglach. 4 - Mg w wapieniach l marglach

1 - Ca in dolomltes, 2 - Mg in dolomites, 3 - Oa 1n llmestones aDd marls, 4 - Mil

In ~1mestonee and marls ,

F1ig. 4. Wahania średnich zawartości Ca i Mg w skalach węglanowych w

Polsce

(bez KaiIliat) ,

Oscillations of average contents of Ca and Mg in Polish carbonate l"ocks (excludmg the Oarpathians)

Na fig. 3 przedstawiono

zmienność zawartości

Ca i Mg, osobno w do- lomitach

i

osobno w wapieniach

(dołączając

do nich

również

margle).

Na fig. 4 przedstawiono wahania

zawar1;(lści

Ca i Mg w

obrębie

utwo- rów

węglanowych posżczególnych

epok, przy czym serie

skał węglano­

wych potraktowano jako

jedną całość

w ramach kaa:dej epoki. Jak za.,.

.

znaczono, autorzy korzystali z ahalit. chemicznych ze zwartych p61 w

obrębie serii

wapiennych,

bądź

dolomitycznych,

bądź też

ma:rg1:istych.

Dlatego

też

'Przy konstruowaniu wykresu na fig. 4 niebyloby shiszne

,posłużyć się średnią arytmetycmą·

mechanicznie

wyliczoną

z wszystkich

anaJiz. Zdecydowano

wyliczyć średnią ważoną,

w której

średnie ·

zawa!"-

tości

Ca i Mg wapieni

i

margli oraz dolomitów

weszłyby

proporcjonalnie do faktycznych

ilości

tych typów skalnych,

występujących

w poszcze- gólnych epokach. W tym celu

przyjęto

weclhlg obecnego stanu

.

wiedzy o rozmiesrzczeniu typów osadów na obszarze Polski (bez Karpat),

że

•

Zawartość wapnia i magnezu w. skałach węglalIlowych

465 w

obrębie

serii

węglanowych udział

dolomitów jest

n.astępujący 1.:

w de- wonie-

350/0, w

triasie

10% ,

w jUTze

1%.

Wartości

te

oczywiście są

dyskusyjne. Przy ustalaniu ich

zależało

auto- rom przede wszystkim na tym, by nie

przyjąć

zbyt wysokiego

udziału

dolomitów w dewon.ie. , - - - , - - - .

-,--r-.-.---r---r---r----..-,-,

Jeżelii

bowiem

olmże sięCaMg

w przyszłości, że

^{356/0 !}

~

jest

wartością niższą

od faktyc::mej, wnioski

bę- 110 dą kształtowały się

jesz-

100

cze bardziej na

korzyść

sugestii

wysuniętych 90

przez aiUtorów.

W jurze

przyjęty

10f0

80

dolomitów jest raczej zbyt

wysoką WIElrtością.

To samo zapewne od- nosi

się

do

przyjętych

l()il/o

w triasie.

Jednakże

nieco

niżs'ze

lub nieco

wyżs~eo wartości

w tria- sie

i

jurze nie

mogą zmienić

ogólnego obra- zu fig. 4

i wynikające­

3_··_·,

0---

PC

o '- s

D

c

PTJCrTr

go z iIliej obrazu fig. 5.

Mogłyby

one nieco·

zł:a- 10 godzić

lub

zaostrzyć

przebieg krzywej dla, Mg na fig. 4 i krzywej

F,ig .. 5. Porównanie wahań zawartości Ca i Mg na

różnychobsza~ach

dla obs:zruru Polski iIla fig. 5.

Na fig. 5 przedsta- wiono stosunek Cal do Mg

w·

Polsce

(bez

Kar"- 'pat) w czasie od dewo- iIlU do

trzeciorzędu.

W

Compadson of oscilmtions of contents of Ca and Mg within varlious 'areas

1 - w Polsce (bez Karpat), 2 - na Platformie Ro- syjskiej, 3 - w Ameryce Północnej

1 - in Poland (exclulHng the Carpa.thi6lls), 2 - on the RUBslan Platform, 3 - In North America.

celu :porównania umieszczono wykres tych stosunków [}ja obszarze Plat- formy Rosyjskiej i Ameryki

Północnej (według

A. P. Winogradowa, A. R Runowa

i

W. M. Ratynskiego,

1952a).

WNIOSKI

Z przedstawionego

materiału

wynika,

że skały węgmowe

w Polsce, reprezentowane w niemal wszystkich epokach geologicznych,

mają dość

silnie

zróżniCOlWany

chemizm. Z analizy

materiału

na odcinku

zawartości

wapnia i magnezu w czasie od dewonu do

trzeciorzędu można wyciągnąć następujące

wnioski.

1 PnIy ustalaniu tych proporcji konsultowano !li mgr 1n2:. F. Ektertem, mgr In!!:. Z. Wer- nerem i doc. dr J. Znosko, którym za. uwagi. uprzejmie dziękujemy.

466

^Elżbieta Czajor, Jam. Czermiński

1. Dolomity wyStępują'naobszane

Polski

(beż ~pat) w

dewonie, triasie i jurze (tab. 1, fig. 3).

, ' " .

2.

'

Dolomity tych

trze~h'

epok

są '

chemi<m1ie

dość·

podobne (fig.

3)~

3. Wapienie

i

margle

' 'razem wzięte wskazują,

ze

ilość

Mg maleje w nich z czasem z tym,

że podwyższeUiie zawartości

Mg

żaznacz81 się'

w

kar-

bonie i triasie.

4. Wapienie i margle razem

wzięte wykazują, że

w czasie od dewonu do kredy maleje

'również, zawartość

wapnJia. Na podstaWie posiadanego

materiału,

w niniejszej pracy nie, przedstawionego, autorzY

stwierdzają, że

spadek

zawartości

wapnia jest rekompensowany

rosnącą 'zawairtością

krzemionki i glinki, szczególnie silnie

wyrażonej

w seriach

węglanowych

:tnalmu i górn:ej kredy.

,

5. Stosunek wapnia do magnezu na

ObszaTZe

Polski (bez Karpat) na odcinku od dewonu do

trzeciorzędu,

wyk8fZailly na fig: 5, jest coraz

Wyż­

szy z

postępem

czasu. Silne

wahnięcie ~lm:ieje wyłąC2lIlie

w triasie.

,

' 6. Stosunek wapnda do magnezu w Polsce porównany z

tymże

samym na obszarze Platformy Rosyjskiej i Ameryki

Północnej

(fig. 5) w szczegó-

łach się różni,

jednak ogólny przebieg krzywej ma ten sam

.chru:·

akter:

krzywa we wszystkich trzech przypadkach wznosi

się

z czasem ku górze.

Należy zwrócić

dodatkowo

uwagę, że odnośnie

do obszaru Ameryki Pól.,.

:nocnej, na wykresie brak danych z permu, triasu i jury.

"

7. Pomimo

że

rozmieszczenie serii

węglanowej

w czasie na wszystkich rozpatrywanych obszarach

dość

silnie

się różni,

to jednak charakter

zmienności

stosunku Ca do Mg w czasie jest podobny.

W niniejszym opracowaniu nie

wyjaśniono

stosunku Ca do Mg wepo-:

kach starszych

od

dewonu. Poza tym autorzy

uważają, że

perm wymaga szeregolnie wnikliwej analizy. Przedstawione

1;u

dane

są

najmniej pewne.

Autorzy

przyjmą

z

wdzięcznością

krytyczne uwagi dyskusyjne, w celu

uwzględnienia

ich w dalszej pracy.

~nstytut Geologiczny

Nadesłano dnia 5 styczn,ia 1960 r.

,'PISMIENNICTWO

DALY R.A. (1909) - First calcareous fossils and the evolution of the limestones.

Bull.Geol. Soc. Ame~., 20, p. 153---'-170. Washington,;

POHOB A. B. (1949) - 06eMlłhlH MeTO~ H3yqeH:ml KOJIEl6aTeJIbHbIX ~jKemm 3eMHOH KopbI B npHllleHemm: III: HCTO~ KOJIe6aTeJIhHbIX ,lI;BH::lKemW EsponeHCKoH 'lacTH CCCP. H:3B. AKa,lt. HaYK CCCP, cep. reoJI., 1(9 1, CTP. 35-52. MocKBa.

CTPAXOB H. Mo (1949) - O nepHO~OCTH H Hoo6pa'l'HM'Ot1: 3BOJIIO~ ~KOHaKOD­

JIemm: B HCTopm!l 3eMJJiH. J13B. AKa,lt. Hayx CCCP, cep. reoJI., 1(2 6, CTp. 70--111. MocKBa.

BJ1HOI'PA.D;OB A.

II.,

POHOB A. B.,PATblHCI{łlli ,B;; M., (1952a) - M3MeHem1e

xm.IKtteckoro CÓCTaBa Kap60HaTHbIX lIOPO,ll; PyCCKOH II.naTcPopMbI.J13B . . AKa,ll;. Hayx CCCP, cep. reoJI,.,N2 1, CTP. 33-50. MOCXBa . .

mffiOrpA,lI;OB A. II., POHOB A. B., PATbIHCKY.Ilt B. M. (1952b) -:3BOJIIó~

XJ1M.H'IecKoro COCTaBa xap60HaTHbIX DOpO,lI; PylccKOfl: IIJIaTcPoPMbI. COBeII(a-

, !me IXOOClV{~lM rropo,l];aM. J1:m.~. HaYK CCCP, CTp. 104-123.

MocKBa. -:.:-.

Streszczenie

467

EJIblK6era QAJlIOP, HH QEPMJ1HbCKJ1

.J13MEH'IHBOCTL CO~P1KAHHa: KA.1.ILD;Ha: H MArHDa: B KAPBOHATHLlX nOPO,IJ;AX nOJILmH 3A HCKJIlOlIEHHEM KAPllAT

(nPE,l.lBłlPHTE5bHOE C0015Il.\EHHE)

PeSIOMe

B pa60Te paCCMaTPJ1BaeTCH MSMeH'rnBOCTb OTH!oweHliW Ca H Mg B Kap60HaTHbIX nopo.n;ax IIOJIbWM (6esKapnaT). ABTOpaMM HCITOJIb3OBaHbl 8242 "nOJIHbIX" XMMM"Ie- CKHX aHaJIMSa Kap60HaTHbIX IIOpO.n;, pacrrOJIoJKeaiti,ix ~ Tewici'oPJ;Ul nOJIhIuH:(Ta6JI. 1,

4lm'.

l). PaSMeIl\eHHe Kap60HaTHblX nopo.n; B IIoJIbwe Ha npOTHlKeHHH IHCTOPJm 3eMJIM npe.n;CTaBJIH;eTcPHr1

a· ".,',. ,".'/ , ) ' ,

ABTOPhl' ~~~~~T K Sa!KJIIO"IeHHIO; "ITO:

l. KOJIH"IeCTBO Mg C HeK'OTOphlMH KOJIe6aHHHMM yMeHbIDaeTCH c Te"IeHMeM BpeMeHH

{YP )l;eBOHCKOro nepHO)l;a no TPeTH"Im:.rn:

(4m:r.

3' H 4),

2 .. OT )l;eBOHa no MeJI YMeHbWaeTCH M KOJIH"IecTBO Ca sa C"Ier Boo'paCTaHHH Si02

HAi~03, , . " '

3.' 'cpaBHeHHe OTHOmeaIf,H KaJIbD;MH K MarHMIO Ha Tepp~ IIoJIbwH, c PycclCOfł IIJIaTcPopMbI H CeBepHoA AMepmm (cPHr. 5) yKashlBaer Ha 06~ xapaKTep H3Melie::

mdi:.

B)l;e'raJI1IX .n;MarpWbI B paSHblX CTPaHaxnOXO)l;HT IIC) paSH;OMy, HO B 06rn;eM c Te"IemreM BpeMeHH IIO)l;HHMayIOTCH.

Elżbieta CZAJlOR, Jan CZERMIŃSKI

v ABIAB:LENESS OP CONTENT OF CALCIUM AND' MAGNESIUM IN CABBONATE , ROCD ON POLISO TERRITORY, EXCLUDlNG THE CARPATBIANS . .

(PRELIMINARY R),!PORT)

Summary

In thispaper,the authors dwell on the variableness of the proportion of Ca to Mg, determined dn the carbonate rocks of Poland, excluding the Carpathians.

For this linvestdgation they utnized 8242 chemical analyses of samples of car- bonate TOcks, collected· all over the area of Poland (Table l, Fig. l). The distribtition of ,t:arbornate rocks !in Poland, on the area embraced, by the HistOlry ol the Earth, is pr'esented in Fig~ 2.

The auif;hors conclude that:

1) disregarding some oScillationS, the quantityof Mg decreases [n time, beginn:i.ng trom thęDevonian up to ,'tlie.'l'ertiaty (Fdgs. 3

mid

4). '. , , 2) beginning with;t1:).e Devonian' up to the .CretaceoU$. the quantity of Ca decreases

too,

witha simultaneous increaseof Si0₂ and Al,.o3;

3) thecomparison of the 'proportiónof caloimIl

to

ma:gneSitimon Polish temtory with~his pr()potti,onon the ~t#sian Platform an~'ii:q North Alllerica. (Fig.

5)

[ndicates;

in" general, an'inaiogous, character.9f~anges. ~~. partj.cular:;,~ while ,for all theae

areas the curves show different oourses, in Nme theyall take :an :up'Wall"d trend.