Pieśni ludowe
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z rodzajami pieśni ludowych i ich tematyką. Omówienie typów prowadzenia głosów oraz stosowania tonalności w pieśniach ludowych. Omówienie czynności związanych z powstawaniem pieśni oraz ich elementów charakterystycznych dotyczących budowy i tematyki pieśni.
b. Umiejętności Uczeń potrafi:
2. Omówić typy pieśni ludowych.
3. Omówić tematykę pieśni związanych z obrzędami ludowymi.
4. Omówić budowę pieśni ludowych.
5. Wyjaśnić pochodzenie pieśni i ich rodzaje występujące na określonym obszarze. Omówić, czym jest wielogłosowość i jednogłosowość, i na jakich terenach Polski występują.
6. Omówić tonalność pieśni ludowych.
2. Metoda pracy
Metoda opisu z elementami pogadanki. Percepcja muzyczna.
3. Środki dydaktyczne
a. Wacław Panek, Świat muzyki. Podręcznik.
b. Stanowisko do odtwarzania muzyki.
c. Nagranie pieśni ludowych.
d. Karta pracy ucznia.
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza 1. Sprawdzenie obecności.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Metodą pogadanki, przypomnienie najważniejszych zagadnień związanych z tematem poprzedniej lekcji.
4. Podanie tematu do zeszytu.
(10 min)
b. Faza realizacyjna
1. Zapoznanie uczniów - metodą pogadanki - z tematyką pieśni ludowych. Omówienie gatunków pieśni oraz ich pochodzenia.
Notatka:
Pieśni ludowe – to utwory o tematyce historycznej, świeckiej i religijnej. Wyróżniamy różne gatunki pieśni związane z obrzędami zarówno religijnymi, jak i świeckimi, ludowymi.
Gatunki pieśni:
a) Obrzędowe – związane np. z chrzcinami, weselami, ślubami, dożynkami.
b) Przyśpiewki towarzysko-taneczne – to krótki rodzaj pieśni. Opowiadają o tym, co się dzieje w danym środowisku – plotki.
c) Pieśni związane z trybem życia – pasterskie, młynarskie, zbójnickie, rybackie, żołnierskie.
d) Pieśni liryczne – miłosne, zalotne, o uczuciach, sentymentalne.
e) Pieśni epickie – ballady.
2. Wysłuchanie i percepcja pieśni ludowych. Omówienie - metodą pogadanki - tematyki utworu oraz jej cech charakterystycznych związanych z kolorystyką, harmonią i rytmami piosenki.
3. Metodą opisu, wskazanie regionów folklorystycznych na mapie folkloru Polski. Omówienie występowania pieśni ludowych jednogłosowych i wielogłosowych na określonych terenach.
Notatka:
Niektóre pieśni spotyka się jednocześnie w wielu regionach. Nie są one identyczne. Posiadają, bowiem różne opracowanie muzyczne, dostosowane do danego środowiska – warianty melorytmiczne.
W Polskiej muzyce ludowej, na całym obszarze kraju występuje jednogłosowość. Jedynie na południu (Tatry, Pieniny) występuje zjawisko wielogłosowości.
5. Wysłuchanie pieśni ludowych związanych z obrzędami. Omówienie funkcji, jakie spełniają pieśni.
6. Omówienie - metodą opisu - tonalności pieśni. Wskazanie takich elementów jak: tonacja, skala i tonalność.
Notatka:
Tonacja – konkretne określenie gamy, w jakiej zapisana jest pieśń.
Skala – uporządkowane dźwięki, które występują w danym utworze.
Tonalność – zależność poszczególnych dźwięków utworu od centrum tonalnego (ośrodkiem tonalnym jest najczęściej tonika).
Najstarsze zachowane pieśni ludowe opierają się na skali archaicznej – pentatonice („Oj chmielu, chmielu”). Nieco późniejsze pieśni oparte były na skalach modalnych (kościelnych). Większość jednak pieśni opiera się na systemie dur – moll.
(25 min)
a. Faza podsumowująca
Zapisanie przez uczniów notatki do zeszytu.
5. Bibliografia
a. Wacław Panek, Świat Muzyki.
b. Janusz Ekiert, Bliżej muzyki. Encyklopedia.
6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Pieśni ludowe.
b. Zadanie domowe
