= ee

ROCZN. PZH, 198%, XXXVIII, Nr 4—5

HALINA MAZUR, JADWIGA ZADROZIŃSKA, JOANNA KŁOSIŃSKA*

POZOSTAŁOŚCI NIEKTÓRYCH PESTYCYDÓW W ŚRODKACH SPOŻYWCZYCH

BADANE W LATACH 1980—-1985

CZ. I INSEKCYTYDY CHLOROORGANICZNE

W NIEKTÓRYCH PRODUKTACH POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO

Z Zakładu Badania Żywności i Przedmiotów Użytku Państwowego Zakładu

Higieny w Warszawie Kierownik: doc. dr hab. H. Mazur

Oznaczano poziom 2 DDT, y-HCH i DMDT w próbkach żywności rynkowej pobieranej z różnych terenów kraju.

W latach 1980—1985 kontynuowano badania znajdującej się w obro- cie żywności pochodzenia zwierzęcego i roślinnego pod kątem pozo- stałości niektórych insektycydów chloro- i fosforoorganicznych, fungi- cydów oraz bromku metylu. Łącznie przebadano 15523 próbki żywności (tabela I). Oznaczenia pozostałości pestycydów wykonywano początkowo w 13, a w ostatnich dwóch latach w 16 Wojewódzkich Stacjach Sanitar- no-Epidemiologicznych. Uzyskane wyniki ze względu na obszerny ma- teriał przedstawiono w dwóch publikacjach. Część I dotyczy oznaczeń poziomu insektycydów chloroorganicznych w środkach spożywczych po- chodzenia zwierzęcego. Część II — oznaczeń pozostałości pestycydów w produktach pochodzenia roślinnego oraz w konserwach warzywno- -miesnych.

Tabela I. Zestawienie liczby przebadanych próbek produktów spożywczych pochodzenia

zwierzęcego i roślinnego w okresie od 1980— 1985 r.

Liczba próbek

Nazwa pestycyd = ee Badane produkt — 1980 1981 1982 1983 1984 1985

Insektycydy chloroorga- pochodzenia zwierzęcego 840 731 861 1066 967 867 niczne pochodzenia roślinnego 502 376 546 460 381 515

Insektycydy fosforo-

organiczne pochodzenia roślinnego 1151 (627 1034 712 873 1214

Fungicydy pochodzenia roślinnego 21 — 68 79 137 144

Bromek metylu pochodzenia roślinnego 227 297 327 170 172 158

Razem 2741 2031 2836 2487 2530 2898

MATERIAŁ I METODYKA

Poziom 2DDT (izomery łącznie z metabolitami), y-HCH i metoksychloru (DMDT) oznaczano w mleku spożywczym po pasteryzacji, w mleku surowym po-

* Oraz pracownicy Działu Higieny Żywności i Żywienia 16 Stacji Sanitarno- -Epidemiologicznych.

Nr 4—5 Insektycydy chlororganiczne w produktach zwierzecych 369 bieranym od indywidualnych dostawców, w maśle, śmietanie i innych przetwo-

rach mlecznych, mleku w proszku oraz w jajach. W niektórych próbkach mleka

i przetworów mlecznych oznaczano ponadto izomery HCH (a, B i A).

Zbadano łącznie 5332 próbki żywności. Próbki pochodziły z terenów następu- jących województw: bydgoskiego, ciechanowskiego, kaliskiego, katowickiego, łódz- kiego, ostrołęckiego, rzeszowskiego i słupskiego.

Do oznaczeń poziomu insektycydów chloroorganicznych stosowano metody chro- matografii gazowej, w jednej ze Stacji do końcowego oznaczenia związków rów- nież chromatografię cienkowarstwową [1—3, 6, 7].

WYNIKI I ICH OMÓWIENIE Uzyskane wyniki ilustrują tabele II—VII.

Badania dotyczące X DDT wykazały, że średni poziom tych związków we wszystkich produktach był niższy od proponowanego jako dopusz- czalny w projekcie krajowego rozporządzenia [4] (tabela II-IV). Prak- tyczne dopuszczalne pozostałości wynoszą dla “DDT w mleku i jego przetworach — 1,25 mg/kg w przeliczeniu na tłuszcz oraz w jajach — 0,5 mg/kg produktu (bez skorupki).

Analizując średni poziom £ DDT na przestrzeni 6 lat można zaobser- wować, że najmniejsze skażenie mleka spożywczego i jego przetworów oraz mleka w proszku występowało w 1983 r; mleka surowego w 1981 1 1983 г, а jaj w 1981 i 1982 r.

W ostatnich dwóch latach zaznaczył się pewien wzrost poziomu > DDT.

Wprawdzie średni poziom X DDT w badanych produktach nie przekra- czał wartości przyjętych jako dopuszczalne, zdarzały się jednak próbki o wyższym skażeniu. Przekroczenie stwierdzono w próbkach mleka 5ро- żywczego (0,95—3,63%), surowego (0,96—18,70%), przetworów mlecznych (2,75—6,66%), mleka w proszku (0,57—6,20%), jaj (1,01—5,10%) (tabela \}.

Sredni poziom y-HCH we wszystkich badanych produktach był niższy od proponowanego jako dopuszczalną z tym, że proponowane maksy- malne dopuszczalne pozostałości wynoszące 0,2 mg/kg dla mleka i jego przetworów w przeliczeniu na tłuszcz, a dla jaj na produkt (bez sko- rupki), dotyczą sumy izomerów HCH (a, B, y i A) a nie tylko izomeru Y (4). Badania poziomu izomerów HCH w niektórych próbkach mleka i jego przetworów wykazały, że izomer Y stanowi tylko od 51,92 do 71,55%

całkowitej pozostałości HCH (tabela VI). W związku z powyższym na- leży przypuszczać, że skażenie żywności HCH jest wyższe aniżeli ilu- strują tabele II-V,

Na przestrzeni badanych 6 lat obserwowano na ogół wzrost średniego poziomu Y HCH; pewne obniżenie poziomu występowało w 1985 r. w próbkach mleka surowego i mleka w proszku w porównaniu do lat ubiegłych.

Przekroczenie poziomu 4 HCH w stosunku do proponowanej tole- rancji dla X HCH stwierdzono w następujących próbkach: mleka spo- żywczego (1,50—4,46%), mleka surowego (7,14—27,08%), przetworów mlecznych (1,52—5,46%), mleka w proszku (2,19—11,40%) oraz jaj (0,35—

—4,10%) (tabela V).

Badania pozostałości DMDT wykazały, że średni poziom tego związku we wszystkich produktach był niższy od proponowanych maksymal- nych dopuszczalnych pozostałości wynoszących 0,5 mg/kg (mleko i jego przetwory w przeliczeniu na tłuszcz, jaja — na produkt bez skorupki).

Przekroczenia stwierdzano od 1981 r. w próbkach mleka spożywczego (2,64—4,10%), surowego (4,28—20,84%) oraz mleka w proszku (0,57—

—6,57%); w 1985 r. jedynie w mleku surowym (4,28%) (tabela V). Nad-

Мг 4—5

= = — 00002

0

978 909 LEŁP IETF 0500 999 F9£ 6486 FPYEP LEG 8IEO GOL 986Т

mi

— ope 2996 1000 — 045 069% 7809 9600 9/5 996 PEOE ŁEB 848 0040 SPI P8GI a = — 00001

0

—

—

0099 00FP OT0‘O — ¢8T 0002 0088 906 8900 OSI $86Т — — — 00005

0

cSt

«SST

606 8848 6000 — — $086 S8PE GLI £ELO

99 G86T

= = — 00001

0

— — — 00001

0

— — 00°0Р 03'58 0945 Ł600

OP TSGT eu

zoo[UL — — — 001

0

096 OFE OST 0468 £20°0 — 088 0064 OSZT — 1950

99

- U86T Kiomjeziq

'g

82h 00°0Т EPL GZFP8 8900 FLŁ — 984 0006 P400 €PI IŁ99 PULLI — GŁSL 8790

OL

6867 F8'0Z 0009 80% SOŁE 6960 80'45 SPOIL — 08°49 4800 — 66€€ 2999 — —

1I8'0 SP P86I

0081 00GP OSZE OSŁE 060 00*9Т

95'9

SŁET 0089 6700 — 0876 OGZP SEII SLEI 0660

08 £86T

a 1661 2922 G86 94219 8810 986 €86 IPI 1688 TE00 55% 9009 I8EE IFT — gag‘

IL 286T

3 38'9Т 61‘? —

9FP8E

CEGO ŚPFI £98 — 8604 0800 960 6976 ELIE — 5998 0750 POL T86T ma — 00°82: — 0052 $770 ОРГ 08Т — 00983 170'0 ОГЗТ 0999 0195 — — 8440 GL 086T OMOINS OAGIĄ 'Z

+ R

—

I9'T

— 6886 2000 575 SPO LETZ 9469

1IFPOO €9'8

ЗФ 9°83 0975 1/88 8960 825 9861

s

отт S60 — 9696 5100

898T

€88 6€9€ 00€8 EF0'O 260 86ŻŁT 206% 8E0P ŁOTI 9460 118 $861

:

91€ IFE 950 8186 090°0 OFF GI6 6LŁE 9987 6600 —

T&T

280% 8EFE 60FF 8600 188 $361 м cos

ТОТ

990 8996 6600 587 39%

88‘°98

93199 650°9 585

86%9

6915 E6GI ŁUGF FLUO

108

586Т 31°5 889 —

401806

8900 ЧУ — $461 91'9.

0950°0 581

69% 3785 95 8859 89Г0 815 186Т =

==

— 00001

0

OST 055 0Ł6T 099Ł ŻLIO0 06% 008 OGEE OFGL OG'ŁE OIE0 FLE 0861 ©zoAzods oyajTy

*T

G0<90> o> 0

60< 40>

o>

coos GG I<GZI> go>

o>

200> 24а

By/

Bur

3x / Sur

84/8uu

-grd ną

elserqez « yoqord %

Orupel$ _

oisolqez м yoqoud % отарет$ oworyez m yoqoad % oupag eq ОН -YNpoad wazen ‘ЧТ :

-

отт

Land HOH

— 4

тая —

<

370

(84/3u) zozsnją eu niuezorezad m qoKuzosju Yoeqynpo1d I nqsju м qoXuzorueśloojojqo MOpADAZYOSUL WOTZOg

HI

[©4381

371

Insektycydy chlororganiczne w produktach zwierzecych Мг 45

— 669 659 5748 FT0'0 От — 058 0/'56 $100 — FOOL LL'83 LPSP GLSIT 3010 615 2861 = — 086 04'06 600'0 140 — 69% 0496 G00'0 — 068 969I 6FT9 SE9T 0800 885 У86Т — TOT $80 99'86 500‘0 = — #2918 9789 £000 IOT ŁE9 4195 95'18 0568 2800 685 €86T — 80 08% 98°96 F00'0 960 9E0 646 1968 1500 FOL 6F'OT FEFI $8285 0/09

§210‘0

985 S861 — 90 0698 S866 — 900°0 9L°0 3880 899 8186 7000 — 064 £8'06 998I IF'EG FŁOÓO 295 186T — 051 — 08°86 7000 OST OST O8'ST 00°F8 600'0 019 07'05 09'8Т 07'05

093'98

6610 858 0861 G0< G0> [o>

0

40< 2035 T0> 400>

a

60< G0> 40> LT0> 2005

34/3u1 em ZE | su 8y/8ur yeqoud Qa o o 7 O otsorqsz m Haqord % oraparg etsorqez m yoqoud % orupozg etserqez m yoqoud % ormpeag wqzorj оч

тах HOH — 4 Ldd — Z

84jdu1 m Kuepod yosefef m qołuzoruedioojojyo MopAokqqosUt WOTZOJ “AT ®1°9 2% L

— 090 575 L696 2000 — GIL SL's F6'ST 1819 I600 — Oe EFS Z8I9 £ŁZI 8451‘0

GOT

S861 190 ŁEFI FOZI CEZL 99009 LO LGSI £L8E 069 99°68 190°0 LEO FL'S 68°SS OL'8Z FOCI PZIZ‘O FLI F86T — 209 09097

46 8Ł

0400

28°0Т

S68I gba 58 7089 0900 —

06T

ITLe 9166 €9Z6 €600 991 G86T

LS'9

788 8681 1989 6L0°O 6S OSL 68ŁT 866

7FE6G9

€€00 — 0601 08°9Т 8807 5158

—

$510

LET

G86T 061 906T 0007 S06€ 9900 OFII OGTG OL8SI O£FPI OEPE 0800 260 FEET SPIE ILSZ ŁEB 695'0 сот 1861 — 068 00% 0468 1900 OF 060g 088 088 OFŁF 6900 029 O8ŁE 0066 OSSI OSŁI

€6F'O L6

086T G0< 905 105

0 Я

50< 50>= ГО> 90°0>

500 sui

SZT <961> 90>9410> 20'0> 94/8

4

7 ЗУ 801 soe 33/801 Я/8г Уедол

©ISOIĄEZ m yoqoad % oruparg oweryez A yoqord % orupezg оТ5эл 87 м 399024 % oruporg ватт OW

LINQ

zozsnją u niuezorjozad m 3y/dur m nyzsord m nyojtu M YoXuzotuegioojojyo MopAośqJosUI Wworzoq *TIl *I9q9*1L

HOH — 4

тая

—

Z

372 H. Mazur i inni. Го ое № 4—5 Tabela V. Odsetek próbek przekraczających dopuszczalny poziom pozostałości insektycy-

dów chloroorganicznych

Procent próbek powyżej dopuszczalnych

Nazwa produktu Rok

_próbek

Liczba pozostałości

z DDT y-HCH DMDT

Mleko spozyweze 1980 274 2,90 1,50 —

1981 218 1,83 4,12 2,75

1982 301 2,33 4,32 2,65

1983 381 — 4,46 3,15

1984 317 0,95 1,58 4,10

1985 248 3,63 2,48 —

Mleko surowe 1980 75 18,70 14,70 —

1981 104 0,96 14,43 16,35

1982 71 4,22 9,86 16,91

1983 80 — 15,00 15,00

1984 48 — 27,08 20,84

1985 70 1,43 7,14 4,28

Przetwory mleczne 1980 56 — 3,60 —

1981 40 — — —

1982 66 — 1,52 —

1983 150 — — =

1984 145 2,75 — —

1985 165 6,66 5,46 —

Mleko w proszku 1980 97 6,20 4,10 =

1981 105 0,95 11,40 1.90

1982 137 — 2,19 6.57

1983 166 — 10,84 —

1984 174 0,57 5,75 0,57

1985 165 — — —

Jaja 1980 338 5,10 1,50 —

1981 264 — 0,76 —

1982 286 1,04 0.35 —

1983 298 1,01 — —

1984 283 — — —

1985 219 — 4,10 —

Tabela VI. Poziom izomer6w HCH wyrazony w %

Liczba M

Nazwa produktu Rok pnikek a B у А x HCH

Mleko 1984 61 35,75 — 64,25 = 100,00

1985 20 48,08 — 51,92 — 100,00

Śmietana 1984 39 34,90 — 65,10 — 100,00

1985 14 40,04 5,19 54,78 — 100,00

Przetwory mleczne 1984 43 28,45 ~ 71,55 — 100,00

1985 14 37,52 — 62,48 — 100,00

Nr 4-5 Insektycydy chlororganiczne w produktach zwierzęcych 373

Tabela VII. Mleko w proszku. (Odsetek próbek przekraczający proponowany poziom pozostałości insektycydów chloroorganicznych w produktach dla niemowląt i małych dzieci

Rok Liczba próbek > DDT Y—HCH DMDT

1980 97 67,00 43,80 10,30

1981 105 65,72 51,40 60,95

1982 137 27,00 27,38 31,39

1983 166 28,31 33,14 21,08

1984 174 59,20 53,45 27,58

1985 165 25,45 24,25 3,03

mierne skażenie żywności pozostałościami DMDT nie budzi tak dużo zastrzeżeń jak skażenie DDT i HCH, ponieważ związek ten nie posiada właściwości persystentnych i nie kumuluje się w tkankach zwierzęcych.

Najwięcej obaw dotyczy pozostałości insektycydów chloroorganicz- nych w mleku w proszku, produkcie stanowiącym ważny składnik w żywieniu niemowląt i małych dzieci.

Żywność przeznaczona dla niemowląt i małych dzieci, ze względu na niecałkowicie ukształtowany mechanizm detoksykacji u tej grupy po- pulacji, winna być przedmiotem specjalnej troski. Nie może ona zawie- rać pozostałości pestycydów stosowanych w ochronie roślin, zaś obec- ność insektycydów chloroorganicznych wynikająca ze skażenia środo- wiska powinna znajdować się na jak najniższym poziomie. Zakład w oparciu o ustalenia istniejące w innych krajach [5], a także dotychcza- sowe wyniki badań, zaproponował wprowadzenie do obowiązujących norm przedmiotowych na odżywki dziecięce, następujących dopuszczal- nych pozostałości insektycydów chloroorganicznych występujących na skutek zanieczyszczenia środowiska: w mleku i jego przetworach poziom

= DDT nie może przekraczać 0,125 mg/kg, a HCH — 0,05 mg/kg w przeliczeniu na tłuszcz. Natomiast nie powinny występować pozosta- łości DMDT w granicach wykrywalności metody (chromatografia ga- zowa).

W świetle tych wymagań bardzo duży procent próbek zbadanego mle- ka w proszku zawiera poziom insektycydów chloroorganicznych wyż- szy aniżeli podane wartości (tabela VII).

Przekroczenia dotyczą X DDT (25,45—67%), y-HCH (24,25—51,40%), DMDT (3,03—60,95%).

WNIOSKI

1. Poziom insektycydów chloroorganicznych w mleku i jego prze- tworach oraz w jajach w znaczącym procencie próbek przekraczał stę- żenie proponowane jako dopuszczalne; średni poziom tych związków był niższy od wartości dopuszczalnych.

2. Przedstawione wyniki oznaczeń y-HCH nie obrazują rzeczywistego skażenia żywności pozostałościami HCH, ponieważ nie we wszystkich dotychczasowych badaniach uwzględniono pozostałe izomery tego związku.

3. Najwięcej zastrzeżeń budzi skażenie insektycydami chloroorganicz-

nymi mleka w proszku, szczególnie wtedy, gdy uzyskane wyniki roz-

patrywane są w odniesieniu do zaostrzonych wymagań, stawianych ży-

wności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci.

374 H. Mazur i inni Nr 4—5 Х. Мазур, Й. Задрозиньска, Й. Клосиньска и сотрудники

16 Санитарно-Эпидемиологических Станций

ОСТАТКИ ПЕСТИЦИДОВ В ПРОДОВОЛЬСТВЕННЫХ СРЕДСТВАХ ИССЛЕДОВАННЫХ В ГОДАХ 1980—1985

Ч. Т. Остатки хлороорганических инсектицидов в некоторых продуктах растительного происхождения

Резюме

В годах 1980—1985 продалжано исследование рыночной пищи из точки

зрения остатков некоторых хлоро- и фосфороорганических инсектицидов,

фунгицидов и бромистого метила. Вместе исследовано 15.523 пробы пищи.

Обозначения остатков пестицидов проведено вначале в 13, а в последних двух тодах — в 16 Воеводских Санитарно-Эпидемиологических Станциях.

Уровень У ДДТ, у-НСН и метоксихлора обозначано в пищевом молоке после

пастеризации, в сыром молоке полученном от индивидуального поставщика, в масле, сметане и других молочных изделениях, в молочном порошке а тоже

в яйцах. Вместе исследовано 5.332 пробы пищи. Эти исследования доказали,

что средний уровень хлороорганических инсектицидов во всех продуктах был более низкий чем предлагано как допустимый. Все таки случались пробы

черезмерно загрязненные. Нарушение допустимой концентрации > ДДТ обна-

ружено в пробах пищевого молока (0,05—3,63%/0), сырого молока (0,96—18,76%/o), молочных изделий (2,27—6,66%/0), молочного mopomiKa (0,57—6,20%0), яйц (1,01—

—5,109/0); в место того У-НСН — в пробах пищевого молока (1,50—4,469/0), Cbl-- poro молока (7,14—27,08%/0), молочных изделий (1,52—5,46%/0), молочного порошка (2,19—11,40%/0), siq (0,35—4,10%0). Нарушение нормы предвиденной для мето-

ксихлора обнаружено от 1981 года в пробах пищевого молока (2,65—4,10°/o), сырого молока (4,28—20,84%o), monowHoro mopoutka (0,57—6,57). Данные в про-

центах стоимости касаются предела вычислений в течение года.

Самое тревожное кажется загрязнение хлороорганическими инсектицидами молочного порошка, продукта составляющего важный компонент питания мла- дентев и малых детей. Для этой группы населения ставиться более суровые требования, относительно остатков петицидов, чем для взрослых. Учитывая

эти требования большой процент проб молочного порошка содержал более

высокий уровень хлороорганических инсектицидов. Перевьитения касались У-ДДТ (25,45—67%/0), у-НСН (51,40-84,25/0), метоксихлора (3,03—60,95%/).

H. Mazur, J. Zadrozińska, J. Kłosińska and workers of 16 Sanitary-

-Epidemiological Stations

RESIDUES OF CERTAIN PESTICIDES IN FOOD PRODUCTS DETERMINED IN 1980—1985

Part. I. Residues of organic chlorine insecticides in certain products of vegetable origin

Summary

In the years 1980—1985 investigations of marketed food products for the pre- sence of certain organie chlorine and organic phosphate insecticides, fungicides and methyl bromide were continued. Determinations of pesticide residues were done in 15523 food samples, initially in 13 and in recent 2 years in 16 Province

Sanitary-Epidemiological Stations.

The levels of SDDT, y-HCH and methoxychlor were determined in milk after pasteurization, in raw milk taken from individual farmers, in butter, cream and other dairy products, in powdered milk and eggs. In all 5332 samples were deter- mined and the mean level of organic chlorine insecticides in all products was lo- wer than that accepted as permissible. However, samples were found with exce- ssive contamination. The acceptable concentration of SDDT was exceeded in

samples of milk for consumption (0.95—3.63%0), raw milk (0.96—18.70%/0), dairy

products (2.75-—6.660/0), powdered milk (0.57—6.20%/), eggs (1,01—5.100/0), while the

level of y-HCH was above the acceptable level in samples of milk for consump-

tion (1.50—4.46%), raw milk (7.14—27.08%), dairy products (1.52—5.46%0), powdered

milk (2.19—11.40%), eggs (0.35—4.10%o).

Nr 4——5 Insektycydy ‘chlororganiczne w produktach zwierzecych 375

Exceeding the tolerance limit accepted for methoxychlor was found since

1981 in samples of milk for consumption (2.65—4.10°o), raw milk (4.28—-20.84°/o),

powdered milk (0.57—6.57°/o). The values in per cent are related to the range of determinations in annual scales.

Most concern is aroused by contamination of powdered milk with organic chlorine insecticides, since this product is an important component in the nutri- tion of infants and smail children. For this population group much higher requi- rements are aceepted with regard to pesticide residues in food than in adults.

In the light of these requirements a high proportion of samples of powdered milk required a higher level of organic chlorine insecticides. The proportion of

excessively contaminated samples was 25.45—67%0 for ZDDT, 51.50—84—250% for y HCH, and 3.03—60.9% for methoxychlor.

In 1985 a considerable decrease was observed in the proportion of-samples exce- ssively contaminated with organie chlorine insecticides.

PIŚMIENNICTWO

1. Ćwiertniewska E., Parys J.: Oznaczanie DDT i jego metabolitów oraz HCH i metoksychloru w mleku. Wydawnictwa Metodyczne PZH, 1972, 44 (5), 20. — 2. Ćwiertniewska E., Zimak J.: Oznaczanie HCH, DDT w maśle. Wydawnictwa Metodyczne PZH, 1979, 31, (2), 24. — 3. Nikonorow M., Zimak J.: Wpływ proce- sów technologicznych na przemiany i poziom pozostałości niektórych insektycydów chloroorganicznych w jajach i przetworach jajecznych. Roczn. PZH, 1975, 26, 153. — 4. Rozporządzenie Ministrów: Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej w sprawie ilości stosowanych przy upra- wie i ochronie roślin środków chemicznych, które mogą przenikać do roślinnych środków spożywczych lub znajdować się na ich powierzchni bez szkody dla zdro- wia ludzkiego oraz metod oznaczania tych ilości (projekt). — 5. Verfiigung des

Eidgenossischen Departaments des Innern iiber Riickstinde von Pflanzen-und V6-

ratsschutzmitteln, Szwajcaria, 30 czerwiec 1978 r. — 6. Zadrozinska J.: Oznacza- nie pozostałości insektycydów chloroorganicznych metodą chromatografii gazowej.

Wydawnictwa Metodyczne PZH, 1982, 8. — 7. Zimak J., Zero M.: Gznaczanie HCH, DDT i jego metabolitów w jajach kurzych. Roczn. PZH, 1976, 21, 29.

Dn. 1986.12.19.

00-781 Warszawa, ul. Chocimska 24.

Roczniki PZH — 4